Sapere Aude Polsko! Z istniejącą szkołą nie wdrapiesz się na Olimp

Transkrypt

1 Sapere Aude Polsko! Z istniejącą szkołą nie wdrapiesz się na Olimp Opracował Zespół pod kierownictwem dr. Jana Maciei Warszawa, listopad 2012 r.

2 2 Wprowadzenie Opisana poniżej koncepcja programowa reformy szkoły Mazowsza przewiduje m.in. odejście od istniejącego jej modelu stworzonego przez Komeniusza; wykorzystanie szachów i testów psychologicznych do wczesnego wyłaniania talentów matematycznych i do nauk przyrodniczych; nauczanie wyłonionych talentów drogą internetową matematyki i nauk przyrodniczych według specjalnych programów; wdrożenie bonu edukacyjnego Miltona Friedmana; likwidację Karty Nauczyciela oraz przywrócenie dawnego, opartego na filantropii, prywatnego systemu stypendialnego; szerokie wykorzystanie amerykańskiego modelu szkoły. Spis treści I. Przesłanki i sposoby reformowania polskiej szkoły. 1.Przesłanki reformowania polskiej szkoły 1.1. Wielkie nierówności poziomu nauczania w dużych aglomeracjach i na obszarach wiejskich. Silna korelacja pomiędzy zamożnością rodziców, a przyszłą karierą ich dzieci Niski stopień wyłaniania uzdolnionej młodzieży 1.3. Słabe wyniki nauczania 1.4. Konieczność zmian w Karcie Nauczyciela 2. Sposoby zreformowania mazowieckiej (p0lskiej) szkoły 2.1 Jakie zmiany w karcie nauczyciela są najważniejsze? 2.2. Konieczność odejścia od modelu szkoły stworzonego przez Jana Amosa Komensk`ego 2.3. Wykorzystanie doświadczeń amerykańskich 2.4. Wprowadzenie bonu edukacyjnego Miltona Friedmana 2.5. Wprowadzenie prywatnego, opartego na filantropii systemu stypendialnego II. Niepowodzenia Europy w reformowaniu szkoły. 1.Słabości systemu edukacyjnego i nietrafione kierunki jego naprawy. 2.Niewyobrażalne braki kadrowe i niskie kompetencje nauczycieli uczących matematyki i nauk przyrodniczych. III.Reformowanie polskiej szkoły zapewniające wzrost szans rozwojowych kraju. 1.Wdrożenie skutecznego systemu wczesnego wyłaniania talentów. Im wcześniej odkryje się talent tym więcej sposobów jego wykorzystania Definicja uzdolnień dzieci i młodzieży (wg US Department of Education, 1993) Jak rozpoznać zdolne dziecko? 1.3. Rodzaje talentów dziecka Talent a uzdolnienia Jak w dziecku rodzi się uczony? 1.6. Cechy uzdolnionych dzieci i młodzieży. 1.7.Dodatkowe cechy i uzdolnienia dzieci uznawanych za nieprzeciętnie uzdolnione 1.8. Jak zachęcić zdolne dziecko do rozwijania talentu ( bez wykorzystywania szachów)? 1.9. Jak pracować w szkole z uczniem zdolnym, aby chciał i mógł rozwijać swój potencjał intelektualny?

3 Uzdolnienia i ich kwalifikacja IV. Reformowanie szkoły z wykorzystaniem szachów. 1. Potencjał tkwiący w szachach i jego wykorzystanie 1.1. Jakie są główne intelektualne i społeczne korzyści z grania w szachy? 1/. Umysł staje się sprawniejszy. 2/. 10 ważnych korzyści mózgu pozyskiwanych z grania w szachy. 3/. Inne, ważne korzyści z grania w szachy. 4/. Gra szachowa treningiem mózgu. Granie w szachy aktywizuje wszystkie części mózgu. 5/. Przekraczające oczekiwania wyniki wielkich badań w New York City Czas rozpoczynania nauki grania w szachy. Musi rozpoczynać się ona w przedszkolu. 2. Studium teoretyczne Jim Celone (fragmenty). 3. Wychowawcze i edukacyjne walory szachów w świetle doświadczeń Fundacji im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego. 4.Wyłanianie talentów matematycznych i do nauk przyrodniczych 4.1. drogą nauczania szachów w szkole drogą oceny wielkości zbioru matematycznego bez liczenia jego elementów. 5. Zdolności i ich wyłanianie drogą oceny przez psychologów Pojęcie zdolności 5.2. Definicja pojęć: ability, aptituide, capacity Zdolność jako względnie trwała cecha procesów poznawczych 5.4. Zdolności jako indywidualne właściwości człowieka 5.5 Uzdolnienia 5.6. Uczeń zdolny 5.7. Uzdolnienia wg Marlanda 5.8. Jima Celone`a podsumowanie jego fundamentalnej pracy odnoszącej się do wychowawczych i edukacyjnych walorów szachów. i V. Rola systemów stypendialnych opartych na filantropii w przebudowie polskiej szkoły. 1. Definicja filantropii. 2. Jak wykształcił się w Polsce i w Ameryce system stypendialny oparty na filantropii? 3. Naród amerykański pozostał narodem darczyńców lekcja dla Polaków 4. Upadek i odradzanie się filantropii w Polsce. 5. Badania Instytutu Homo Domini nad rozwojem filantropii w Polsce. 6. Brak przesłanek do likwidacji obecnego państwowego systemu wspomagania dzieci z biednych rodzin. Istniejący państwowy i proponowany prywatny system stypendialny muszą się wzajemnie uzupełniać. 7. Lekcja dla nas-- finansowe wspieranie studentów w stanie Massachusetts. 8. Rola edukacji w redystrybucji posiadanego statusu społecznego. VI. Rola Internetu w przebudowie mazowieckiej szkoły 1. Zarys koncepcji Mazowieckiej Internetowej Szkoły Szachowej dla Nauczycieli. 1.1.Założenia projektu 1.2. Sposób realizacji projektu

4 1.3.Nauczanie szachów za pomocą telewizji internetowej 1.4. Potencjał ludzki i rzeczowy 1.5. Potencjalne ryzyka realizacji projektu 2. Zarys koncepcji internetowej szkoły nauczania matematyki i nauk przyrodniczych wyłonionych talentów. Część merytoryczna. 3. Podstawowe Funkcje Internetowego Systemu Szkoleniowego. Część technologiczna. 4 Streszczenie Zreformowanie poplskiej szkoły wymagać będzie: -Zmian w karcie nauczyciela, pozwalających na: grupowanie dzieci według odkrytych uzdolnień do matematyki, fizyki, nauk przyrodniczych i języków obcych w oddzielnych klasach lub szkołach; -dobór nauczycieli do nauczania matematyki, fizyki i innych nauk przyrodniczych spośród specjalistów z tych dziedzin absolwentów uniwersytetów; wynagradzania powyższych nauczycieli na warunkach ustalanych negocjacyjnie; -przeszkolenia nauczycieli szkół podstawowych i średnich (na zasadzie dobrowolnego zgłoszenia się) w zakresie nauczania gry szachowej w trzyletniej Internetowej Szkole Szachowej dla Nauczycieli (ISzSzDN). Ukończenie tej szkoły będzie warunkiem możliwości nauczania szachów w szkole; -w oparciu o wezwanie przez Parlament Europejski Komisji Europejskiej i państw członkowskich, aby dążyły do wprowadzenia do systemu oświaty państw członkowskich programu Szachy w Szkole i o apel PE do KE aby zapewniła jego dostateczne finansowanie poczynając od 2012 roku, wprowadzenia obowiązkowego nauczania szachów w trzech pierwszych klasach szkoły podstawowej; -wyłonienia dzieci uzdolnionych do matematyki i nauk przyrodniczych w trakcie trzech lat nauczania gry szachowej w szkołach; -utworzenia Internetowej Szkoły Matematyki i Nauk Przyrodniczych dla obowiązkowego nauczania tych dzieci wymienionych przedmiotów. ISzMiNP, przy współudziale szkół, prowadzić będzie nauczanie wymienionych przedmiotów według specjalnych programów przygotowanych przez wybitnych znawców przedmiotów; -utworzenie prywatnego, opartego na filantropii, systemu stypendialnego dla utalentowanych do matematyki i nauk przyrodniczych dzieci, młodzieży szkolnej i studentów. Pozwoli to im na kończenie najlepszych szkół, a następnie uniwersytetów; -wysyłania za granicę, na koszt państwa, względnie filantropów, na post graduated studies, dzieci nadzwyczajnie utalentowanych ( wstępnie 100 dzieci rocznie), niezależnie od stanu materialnego rodziców. -Opracowania prawnych aspektów reformy mazowieckiej szkoły według przedstawionego przez Fundację projektu reformy. Przeprowadzenie fundamentalnych reform polskiej szkoły, choć możliwe, będzie bardzo trudne, gdyż jak to zostało przedstawione w tekście wymagać będzie głębokich reform instytucjonalnych i systemowych. Liczyć też się trzeba z paraliżowaniem działań reformatorskich przez nauczycieli. Niezbędne, pilne działania prowadzące do zrealizowania projektu : - - Powołanie w 2013 roku Pełnomocnika ds. utworzenia, a następnie kierowania Filantropijnym Systemem Stypendialnym. Niezwłocznie po powołaniu Pełnomocnika, rozpocznie on współpracę z fundacjami i akademiami filantropijnymi, celem stworzenia Projektu, a zwłaszcza z :

5 5. Akademią Rozwoju Filantropii;. Polsko- Amerykańską Fundacją Wolności;. Lokalnymi Fundacjami Filantropijnymi Projekt ;. Fundacją dla Polski;. Forum Darczyńców w Polsce;. Fundacjami Korporacyjnymi w Polsce;. Centrum Pro Bono;. Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej;. Fundacją Anioły Filantropii. W Polsce istnieje około fundacji filantropijnych. Chociaż jest to przedsięwzięcie trudne, można mieć niemal pewność, że rozpoczęcie pracy w 2013 roku nad stworzeniem Mazowieckiego Filantropijnego Systemu Stypendialnego zapewni w 2016 roku godziwe stypendia pierwszej grupie 100 wyłonionych talentów, wywodzących się z ubogich rodzin. W ten sposób skończy się po kilkunastu latach tracenie talentów w naszym województwie, co z kolei stworzy solidne podstawy pod jego rozwój technologiczny w przyszłości. Realizacja takiego charakteru projektów praktycznie nie jest możliwa bez zaangażowania się w jego realizację massmediów. Z tego względu przewiduje się udostępnienie niniejszego opracowania massmediom oraz zorganizowanie licznej Konferencji prasowej z udziałem osób reprezentujących instytucje filantropijne. - Powołanie kierowników:. Internetowej Szkoły Szachowej dla Nauczycieli; szkoła rozpoczyna działalność we wrześniu 2013 roku, która trwać będzie do końca czerwca 2016 roku. Uczniami będą nauczyciele (nauczycielki ) ze szkół mazowieckich, którzy po ukończeniu ISzSzDN, podejmą we wrześniu 2016 roku nauczanie gry szachowej dzieci w pierwszych trzech klasach klasach szkoły podstawowej;. Internetowej Szkoły Nauczania Matematyki i Nauk Przyrodniczych (ISzNMNP oraz jego zastępcy ds. technologicznych), dla wyłonionych talentów z nauk ścisłych - w trzech pierwszych klasach szkoły podstawowej. Szkoła ta musi być częścią każdej ze szkół podstawowych i licealnych. Rozpocznie ona działanie przygotowawcze w I półroczu 2013 roku. Koncentrować się one będą na wybieraniu tematyki zajęć i sposobów przekazywania wiedzy za pośrednictwem Internetu. Będzie on również wykorzystywany do symulowania doświadczeń laboratoryjnych. Zajęcia z wymienionych wyżej przedmiotów, rozpoczną się we wrześniu 2016 rok;.- Zespołu organizującego nauczanie nauczającego gry szachowej w przedszkolach. Nauczanie szachów w wielu przedszkolach już się odbywa, ale nie ma pewności, czy wszyscy nauczający mają odpowiednie kompetencje. Pierwszym, doraźnym zadaniem powołanego kierownika będzie udzielenie odpowiedzi na tak postawione pytanie. Stałym zadaniem kierownika będzie sprawowanie nadzoru metodologicznego i merytorycznego nauczania szachów w przedszkolach i przygotowywanie kadr trenerskich dla szkół Mazowsza, a także udzielanie pomocy dyrektorom przedszkoli w doborze trenerów szachowych. Nie wolno zapominać, że nauczanie dzieci gry szachowej przez osoby nie posiadające odpowiedniej kompetencji zazwyczaj zniechęca je do grania w szachy ( nie lubią przegrywać niezasłużenie ). - Stworzenie prywatnego, opartego na filantropii, systemu stypendialnego dla wyłonionych talentów, wywodzących się z ubogich rodzin. Wzorem amerykańskim, stworzony system będzie podążał za wyłowionymi talentami. Można się spodziewać, że zrealizowanie tego przedsięwzięcia przysporzy najwięcej kłopotów, ale bez powodzenia na tym polu, nie uda się zrealizować zamierzonego projektu;

6 - Przekazanie lekarzom i szpitalom (oddziałom) dziecięcym oraz dyrektorom przedszkoli Mazowsza materiałów informujących o obumieraniu komórek mózgowych u dzieci po ukończeniu czwartego roku życia, a także o możliwości zapobiegania temu procesowi drogą nauczania szachów (np. w przedszkolach, w domach, względnie w klubach) dzieci w trzecim roku życia; - Zorganizowanie konferencji naukowej na temat celowości pisania prac habilitacyjnych w naukach ścisłych. Pisanie kolejnej pracy, z natury rzeczy, w dużym zakresie poświęconej metodologii pisania prac naukowych, odrywać będzie wyłonione z takim trudem i ogromnym nakładem środków talenty od prowadzenia badań naukowych, ich patentowania i wdrażania. Największe osiągnięcia naukowe w naukach ścisłych mają osoby przed ukończeniem trzydziestego roku życia. Później jest za późno. Sadzanie za stołem największych skarbów jakie nam dano do odrabiania przez większość życia formalnych zadań jest przejawem zwykłej głupoty. Cały system pisania doktoratów i awansowania profesorów powinien być oparty na doświadczeniach amerykańskich (patrz załącznik 10). Bez zrealizowania tego postulatu proponowany Projekt naprawy polskiej szkoły nie ma większego sensu; talenty wyłonione w szkole jeśli będą marnowane na pisanie pracy habilitacyjnej - opuszczą nasz kraj. W dobie globalizacji przed młodzieżą uzdolnioną otwarte będą bramy najlepszych w świecie uniwersytetów, zwłaszcza amerykańskich. Jeśli w przyszłości chcemy brylować w świecie, musimy wzorować się na tych, którym się udało, a nie na nieudacznikach. Pisanie prac habilitacyjnych w pozostałych naukach, zwłaszcza społecznych, może mieć sens, gdyż oryginalność badań nie tylko wymaga oczytania i uzdolnień, ale również życiowego doświadczenia. Staranne wypełnienie wymienionych zadań jest warunkiem warunków zreformowania mazowieckiej szkoły. 6 Wprowadzenie Można zgodzić się z wszystkimi, którzy wyznają pogląd, iż polska szkoła i uniwersytety tkwią w połowie XX wieku, a zarazem nie pozbyły się socjalistycznych naleciałości. Jest ona oparta na bezwzględnym posłuszeństwie i kierowana centralnie. Jest nie tylko autorytarna, ale uczy na pamięć narzuconych kanonów wiedzy. Podzielamy też opinię, że wiele polskich uniwersytetów państwowych, to w dużej mierze urzędy państwowe, a nie rynki wiedzy i talentu. Z kolei, w większości prywatnych uczelni nauczają osoby, którym zabrakło miejsca w państwowych. Jeśli Polska chce przejść od gospodarki napędzanej niskimi płacami i surowcami do gospodarki napędzanej twórczymi pomysłami i stworzonymi w oparciu o nie nowoczesnymi technologiami, nasze szkoły i uniwersytety muszą przejść głęboką reformę i upodobnić się do amerykańskich. To na tych uczelniach rodzi się najwięcej wynalazków. Upodabnianie się do szkół i uniwersytetów europejskich byłoby powielaniem naszego systemu. I. Przesłanki i sposoby reformowania polskiej szkoły. 1.Przesłanki reformowania polskiej szkoły

7 1.1. Wielkie nierówności poziomu nauczania w dużych aglomeracjach i na obszarach wiejskich. Silna korelacja pomiędzy zamożnością rodziców, a przyszłą karierą ich dzieci. Pogłębia się dostrzegalna od lat różnica w poziomie kształcenia w miastach i na wsiach. W dużych aglomeracjach w Polsce wyniki nauczania wg badań PISA nie są znacząco gorsze niż w dużych aglomeracjach Dalekiego Wschodu, tyle, że tam praktycznie nie ma małych aglomeracji, podczas gdy u nas są one dominujące. Z tego powodu, u nich zdecydowaną większość szkół uznać można za dobre, a w Polsce za złe. Jeśli zatem chcemy osiągnąć sukces w reformowaniu polskiej szkoły, powinna mieć ona mocne ukierunkowanie na małe aglomeracje i obszary wiejskie. Inaczej mieć będzie znaczenie marginesowe. Ponadto, wskutek braku nowoczesnego systemu stypendialnego w Polsce - wspomagającego dzieci z biednych rodzin - dostrzegalna jest wysoka korelacja pomiędzy zamożnością rodziców, a przyszłą karierą ich dzieci. Zamknięcie wrót najlepszych szkół i uniwersytetów przed dziećmi uzdolnionymi, tyle, że pochodzącymi z biednych domów- których jest wielokrotnie więcej, niż tych pochodzących z rodzin bogatych - jest przejawem największej niesprawiedliwości wyrządzanej dzieciom, a zarazem marnowania najcenniejszego bogactwa, jakim zostaliśmy obdarzeni. Ameryka, choć z pewnymi trudnościami w niektórych stanach, w dużym stopniu nauczyła się przezwyciężać ten problem, tworząc w miarę skuteczne systemy wyłaniania talentów wywodzących się z biednych rodzin oraz podążający za nimi system stypendialny. Bez jednoczesnego spełnienia obu warunków, nie może być mowy o reformie naszej szkoły. W tym kontekście warto przeczytać biografię Moje życie, napisaną przez Billa Clintona wielki talent wyłoniony z bardzo biednej, patologicznej rodziny - a następnie wsparty prywatnymi stypendiami pozwalającymi mu na ukończenie trzech znanych w świecie uniwersytetów: Georgetown, Oxford i Yale. Gdyby żył w Polsce nikt by o nim nie słyszał Niski stopień wyłaniania uzdolnionej młodzieży. Poziom polskiej szkoły oceniany jest nisko, zarówno w kraju jak i poza jego granicami. Ocena taka wynika głównie z niskiego stopnia wyłaniania talentów do matematyki, nauk przyrodniczych i do języków obcych spośród dzieci 3-12 letnich i nieumiejętnego dotychczas ich rozwijania. Według badań profesora Petera Druckera, przeprowadzonych w latach osiemdziesiątych, Polska szkoła wyłaniała od 3 do 4% tak utalentowanych uczniów. Średni dla Europy wskaźnik wahał się od 4 do 11%. Najsprawniejsza pod tym względem była szkoła amerykańska; wyłaniała ona wówczas ok. 50 % utalentowanej młodzieży. Dominuje pogląd, że młodzież utalentowana matematycznie, do nauk przyrodniczych oraz do języków obcych stanowi około 30 % ogółu młodzieży. Jeśli jakiś kraj wyłania do 4% utalentowanej młodzieży, to wiadomo dlaczego nie ma on nowoczesnych technologii, a wzrost gospodarczy opiera na taniej sile roboczej i surowcach. Dość wspomnieć, że w 2012 roku, 800 mln euro rozdała Unia Europejska obiecującym naukowcom na ich wymarzone badania; z 536 grantów - do Polski powędruje jeden. Dla technologicznego rozwoju kraju nie ma większego znaczenia procent młodzieży kończącej studia wyższe. Znaczenie ma stopień wyłaniania dzieci utalentowanych do matematyki, nauk przyrodniczych i języków obcych, zapewnienie stypendium dzieciom wywodzącym się z biednych rodzin, a następnie nauczanie ich drogą internetową według specjalnie dla nich przygotowanych, przeważnie indywidualnych programów nauczania. Konieczność szybkiego zreformowania polskiej szkoły wynika z faktu, że największym bogactwem każdego kraju są mądrzy ludzie. Nie można mieć wątpliwości, że barierą cywilizacyjną jest niedostatek kapitału ludzkiego i społecznego, którego nie ma bez dobrej szkoły, a dobra szkoła wymaga wielkich inwestycji. Warto zacytować w kontekście rozważanych problemów edukacyjnych znane przesłanie T.W. Schulza (noblisty z 1979 r.): Niewiele krajów, jeśli w ogóle jakieś, weszło na ścieżkę szybkiego, 7

8 zrównoważonego wzrostu, bez znaczących inwestycji w człowieka. Znaczenie kapitału ludzkiego wzrosło wraz z globalizacją, kiedy każdy musi potrafić konkurować z każdym w całej globalnej wiosce Słabe wyniki nauczania. Wspomniany już międzynarodowy program PISA bada umiejętności i wiedzę z perspektywy wyzwań, przed jakimi 15- latkowie staną w swym dorosłym życiu. W trzech dziedzinach: czytanie ze zrozumieniem, matematyka, rozumienie problemu w naukach przyrodniczych - prowadzone są co trzy lata badania. Najlepsze wyniki w 2009 roku z czytania i interpretacji tekstu zanotowano w następujących krajach: Szanghaj 556 punktów, Korea Płd. 539, Finlandia 536, Hongkong 533, Singapur 526, Polska 500 na 600 możliwych (15 miejsce na 64 oceniane kraje). Warto podkreślić, że w 2000 roku na pierwszym miejscu znalazła się Finlandia z 546 punktami, a z tamtej listy, w roku 2009 nie znalazły się w pierwszej 10 astępujące kraje : Korea Płd., Nowa Zelandia, Australia, Irlandia. Z matematyki w 2009 roku, kolejne miejsca zajęły: Szanghaj 600 (na 600 możliwych), Singapur 562, Hongkong 555, Korea Płd. 546, Tajwan 543, Finlandia 541, Polska 495 (25 miejsce). Z listy 2000 nie załapały się następujące kraje: Holandia, Liechtenstein, Japonia. W rozumieniu nauk przyrodniczych, najwyższe w kolejności miejsca zajęły: Szanghaj 575, Finlandia 554, Hongkong 549, Singapur 542, Japonia 539, Korea Płd 538, Polska 508 (19 miejsce). Z listy sprzed 9 lat spadły kraje: Liechtenstein i Australia. Również one zastąpione zostały przez kraje Dalekiego Wschodu. Przytoczone liczby stanowić powinny ważny powód do zadumy nie tylko polskich, ale i pozostałych europejskich przywódców, nad przyszłością ich krajów Konieczność zmian w Karcie Nauczyciela. Wprowadzona w 1982 roku Karta Nauczyciela była ustępstwem władz stanu wojennego na rzecz nauczycieli, próbą pozyskania dla władzy tej części społeczeństwa. Powoduje ona m.in.: -nie dopuszcza do konkurencji między nauczycielami, a tym samym między szkołami; -utrudnia, a często wręcz uniemożliwia zwolnienie nieprzydatnego nauczyciela. Jeśli taki nauczyciel spełnia wymogi formalne, to Karta Nauczyciela, a nie weryfikowane przez rynek umiejętności, decyduje o jego uposażeniu i karierze. Dyrektor szkoły nie może zapłacić więcej lepszym nauczycielom, bo Karta gwarantuje płacową urawniłowkę. Z tych względów, szaleje szara strefa na rynku pracy. Jak podała GW ( ) nieoficjalnie potrafią nauczyciele dorabiać drugie tyle, kosztem dzieci z zatrudniających ich szkół; -polska szkoła nie potrafi zaspokoić ambicji poznawczych uczniów, gdyż sami nauczyciele nie muszą ich mieć. Nie można też mówić o przygotowywaniu dzieci i młodzieży do przyszłego życia w sytuacji, gdy nauczycieli kształci się w sposób nieadekwatny do przyszłych potrzeb; -często słyszeć można spostrzeżenie rodziców, że prawdopodobnie połowa nauczycieli licealnych nie opanowała nauczanego przedmiotu. Opinie te odnoszą się zwłaszcza do nauczycieli matematyki i nauk przyrodniczych; -nie pozwala na wyłanianie utalentowanych uczniów i nie pozwala uczyć ich według specjalnych, przygotowanych dla nich programów. Nie można mieć złudzeń, że bez dokonania głębokich zmian w Karcie Nauczyciela lub jej likwidacji uda się w sposób zasadniczy zreformować polską szkołę Sposoby zreformowania polskiej szkoły 2.1 Jakie zmiany w karcie nauczyciela są najważniejsze?

9 9 -zapewnienie możliwości selekcjonowania dzieci według odkrytych uzdolnień do matematyki, nauk przyrodniczych i języków obcych oraz nauczania ich w oddzielnych klasach lub szkołach; -dobór nauczycieli do nauczania matematyki, fizyki i nauk przyrodniczych spośród specjalistów z tych dziedzin - absolwentów uniwersytetów i wynagradzanie ich na warunkach ustalanych negocjacyjnie; -zgodnie z Oświadczeniem PE - wprowadzenie obowiązkowego nauczania szachów w trzech pierwszych klasach szkoły podstawowej - jako narzędzia wyłaniania talentów. (Warto wiedzieć, że Oświadczenie zawdzięczamy w głównej mierze Profesorowi Jerzemu Buzkowi ówczesnemu Przewodniczącemu Parlamentu Europejskiego); -wprowadzenie obowiązkowego nauczania, poczynając od czwartej klasy szkoły podstawowej, matematyki i nauk przyrodniczych (według specjalnego programu) - dzieci wyłonionych jako nieprzeciętnie uzdolnione; -utworzenie specjalnego systemu stypendialnego, stwarzającego warunki studiowania na najlepszych uniwersytetach polskich i zagranicznych dzieciom wywodzącym się z rodzin biednych, wyłonionym jako utalentowane do nauk ścisłych i języków obcych. Propozycję tę traktujemy zarazem jako najlepszy pomysł na wyrównywanie szans rozwojowych i przezwyciężanie nierówności społecznych, a także zapobieganie marnowaniu najcenniejszego majątku, jaki był nam dany. Wzorem do naśladowania może być system stypendialny stanu Massachusetts, którego opis znaleźć można w Internecie; -wysyłanie za granicę, na post graduated studies, dzieci nadzwyczajnie uzdolnione (poczynając np. od. 100), niezależnie od stanu materialnego rodziców. Rozpoczęłoby to po latach prawdziwą rewolucję technologiczną w naszym kraju. Trzeba mocno podkreślić, że praktykowane obecnie kupowanie studentów na studia techniczne wysokimi stypendiami, jest stratą pieniędzy podatnika; nie ma sensu wyłaniania talentów po maturze. Jest już po prostu za późno Konieczność odejścia od modelu szkoły stworzonego przez Jana Amosa Komensk`ego Komeniusza ( ).Według wybitnego fizyka Kenetha Wilsona, noblisty z 1982 roku, model współczesnej szkoły zawdzięczany Janowi Komeniuszowi, przeżył się już dawno. Zasadzał się on na następujących założeniach: 1. podstawowa edukacja dostępna jest dla wszystkich; 2. szkoły utrzymywane są przez państwo; 3. takie same podręczniki dostępne są dla każdego dziecka; 4. programy nauczania są takie same dla każdego ucznia. W każdej szkole są : Przedmioty. Lekcje. Przerwy. Wprowadzenie tego modelu stało się możliwe dzięki temu, iż na początku XVII wieku wynalazek druku tak bardzo się upowszechnił, iż książki stały się łatwo dostępne. Każda klasa, później każde dziecko mogło mieć własny podręcznik, taki sam, jak wszystkie inne dzieci. Dziecko mogło więc przystępować do takich samych sprawdzianów, egzaminów, testów. Ten system, który, co do zasady, nie zmienił się od czasów Komeniusza, przypomina według Wilsona taśmę produkcyjną: uczniowie jadą po niej jeden za drugim, w tym samym tempie, a szkoła wkłada im do głowy kolejne porcje wiedzy, każdemu to samo i tyle samo. Powołując się na idę największego mikro ekonomisty ostatniego stulecia - Petera Druckera - Wilson twierdzi, że nie można zakładać, że będzie się szło w tym samym kierunku jeszcze przez długi czas. Dobra organizacja skupia się nie tylko na tym, jak lepiej robić to, co się robi, ale także na tym, co trzeba przestać robić. Podobnie jak Peter Drucker, Wilson twierdzi, że szkoła ma wykorzystywać silne strony każdego ucznia, wydobywać to, co w nim najlepsze. Nie można mieszać niezdolnych uczniów z

10 uzdolnionymi w nadziei, że przez hamowanie rozwoju dzieci uzdolnionych, średni poziom się wyrówna i nastąpi sprawiedliwość. Współcześnie, w dobie globalizacji, te ostatnie po prostu uciekną z takiej szkoły do innych krajów. Tak, jak narzędziem dla reformy Komeniusza był druk, narzędziem dla reform Wilsona ma być Internet i inne media elektroniczne, dzięki którym każdemu uczniowi będzie można przesłać inne materiały, postawić inne zadania. W perspektywie kilkunastu lat należy się liczyć z zapoczątkowaniem upadku współczesnej szkoły. Należy brać pod uwagę tę prognozę reformując polską szkołę (oparto na wywiadzie Piotra Pacewicza z Ken Wilsonem) Wykorzystanie doświadczeń amerykańskich. Autorzy raportu The National Academies Press- Education już na wstępie podkreślają, że nie utożsamiają pojęcia "edukacja" z procesem przekazywania wiedzy (podejście europejskie). W systemie anglosaskim, edukacja postrzegana jest bardzo szeroko i wielopłaszczyznowo. Przekazywanie wiedzy ma tam rangę drugorzędną w stosunku do rozwijania umiejętności, kształtowania postaw czy też przekazywania wartości. System anglosaski zakłada, inaczej niż w Europie, że proces przekazywania wiedzy powinien być równocześnie treningiem intelektualnym, który przygotowuje do dalszych wyzwań akademickich i zawodowych. W przekazywaniu i weryfikacji wiedzy, nauczyciel akademicki wykorzystuje wiele technik, kładąc nacisk przede wszystkim na samodzielność studenta. Najważniejsza jest umiejętność analizowania nowych informacji i stosowania ich w praktyce, a nie trening pamięci. Celem takiego podejścia jest zintensyfikowanie wysiłku intelektualnego studenta. Na przykład, w systemie amerykańskim na open book exams (egzaminach z otwartą książką) student może korzystać z różnych źródeł. Pozytywną ocenę może jednak uzyskać ten, kto rozumie przekazaną wiedzę na tyle, by móc rozwiązać zadanie problemowe. Student, który potrafi wyłącznie odtworzyć treść książki czy wykładu, skazany jest na niepowodzenie. W Polsce młodzi ludzie najczęściej uczą się na pamięć, zamiast czytać ze zrozumieniem i wyciągać wnioski, analizować oraz rozwiązywać problem Wprowadzenie bonu edukacyjnego Miltona Friedmana. Bon oświatowy jest dokumentem, którym uczeń lub jego opiekunowie płacą za naukę ucznia w wybranej przez siebie szkole. Wydawany jako alternatywa lub uzupełnienie dostępu do szkolnictwa państwowego. Bony edukacyjne były używane już wcześniej w południowych stanach USA.. Współczesna koncepcja bonów szkolnych przypada na lata pięćdziesiąte XX w., kiedy to wielki ekonomista Milton Friedman zaproponował pomysł pobudzenia w ten sposób konkurencji pomiędzy szkołami i poprawy ich działania. Bony wprowadzono w wielu krajach, ale budzą one kontrowersje, odzwierciedlające podziały polityczne i ideologiczne oraz agresję związków zawodowych oświaty. Zwolennicy twierdzą, że system bonów wzmoże wolnorynkową konkurencję pomiędzy szkołami wszelkich typów, co dostarczy szkołom bodźców do poprawy. Szkoły dobre przyciągną więcej uczniów, podczas gdy złe będą zmuszone do poprawy lub zaprzestania działalności. Celem systemu jest dobre rozmieszczenie środków, niezależne od kryteriów biurokratycznych. Zwolennicy także uważają, że bony edukacyjne pozwolą na większe zróżnicowanie budżetowe, pozwalając uczniom biedniejszym na naukę we wcześniej nieosiągalnych -szkołach prywatnych. Bon edukacyjny znalazł poparcie biednych, gdyż to oni dostają inaczej nieosiągalną szansę- wyboru szkoły. Zdaniem Friedricha von Hayeka wyprowadzenie kosztów oświaty poza obszar decyzyjny rządu byłoby bardzo praktycznym rozwiązaniem. Zamiast utrzymywania szkół państwowych rozdawano by rodzicom bony pokrywające koszty oświaty każdego z ich dzieci w szkołach, do których je poślą. Nadal wskazane byłoby utrzymywanie szkół państwowych w niewielu izolowanych wspólnotach gdzie liczba dzieci jest zbyt mała co łączy się z podwyższeniem średniego kosztu 10

11 nauki na jednego ucznia. W zastosowaniu do ogromnej większości ludności niewątpliwie dałoby się oddać oświatę całkowicie w ręce społeczeństwa, przy udziale państwa ograniczającym się do finansowania i kontroli minimalnego standardu nauki w szkołach finansowanych z bonów. Krytycy systemu bonów szkolnych wskazują, że wybór między różnymi szkołami możliwy jest także w istniejącym systemie szkół państwowych. Kluczowym powodem pozwolenia na wybór szkół prywatnych jest przekonanie, że szkoła prywatna jest lepsza. Ich zdaniem osiągane wyniki są bardzo podobne w szkołach publicznych i prywatnych. Argumentem przeciwko bonom jest też obawa, że osłabią one oświatę państwową, podczas gdy niekoniecznie dostarczą wystarczających funduszy na szkoły prywatne. Oponenci wskazują na wzrost kosztów lekcji wraz ze wzrostem zapotrzebowania. Twierdzą także, że bony spowodują dodatkową, sponsorowaną przez podatnika ucieczkę dzieci białych do szkół prywatnych. Jednak w największych miastach USA, gdzie wypróbowano system bonów, ( Waszyngton, Milwaukee, Cleveland) większość uczniów korzystających z bonów to dzieci kolorowe. (Tekst oparto na informacji zawartej w Wikipedii) Wprowadzenie prywatnego, opartego na filantropii systemu stypendialnego. Doskonalenie jedynie systemu edukacji, bez wprowadzenia bardzo efektywnego, podążającego za wyłonionymi talentami systemu stypendialnego, dawałoby rezultaty niewiele różniące od tych, które znamy w Europie. Podstawą sukcesu szkoły amerykańskiej jest stworzenie bardzo sprawnego, opartego na filantropii, systemu stypendialnego dla dzieci nadzwyczajnie uzdolnionych, wywodzących się z biednych rodzin tak, aby pochodzenie nie decydowało o karierze dziecka. Prywatny, oparty na filantropii system stypendialny USA pozwala im na kończenie najlepszych szkół a następnie uniwersytetów, zarówno w kraju jak i poza jego granicami. II. Niepowodzenia Europy w reformowaniu szkoły 1. Słabości systemu edukacyjnego i nietrafione kierunki jego naprawy Z dostępnych dokumentów wynika, że przywódcy Europy zdają sobie sprawę z wyzwań przed jakimi stanęła ta część świata. We wszystkich niemal dokumentach podkreśla się, że wyzwania te są bardzo liczne, wewnętrznie powiązane i kompleksowe, co czyni je trudnymi do przezwyciężenia. Zdają sobie sprawę z tego, że konsekwencje społecznego i gospodarczego zastoju są już odczuwalne w całej Europie. Panuje też zgodność poglądów, że systemy edukacji i wychowania muszą być udoskonalone, aby Europejczycy bez zbytecznych opóźnień wyposażeni zostali we współczesną wiedzę, kwalifikacje i kompetencje. Potrzebne są one do zmierzenia się z wyzwaniami wynikającymi z wyścigu technologicznego i walki o zajęcie dobrego miejsca na międzynarodowym rynku pracy, a także zapewnienia zadowalających warunków życia. Jeśli jednak Europa chce podołać stojącym przed nią wyzwaniom i zwyciężyć w wyścigu tytanów nauki i technologii - to tak jak w Ameryce - muszą mieć możliwość uczestniczenia w tym wyścigu dotychczas nie wyłaniane talenty wywodzące się z rodzin ubogich. Ich liczba wielokrotnie przekracza liczbę talentów wywodzących się z domów zamożnych.; niestety nie są one wyłaniane. O docenianiu przez przywódców Europy roli nauki w pogoni Kontynentu za światem, świadczyć może fakt, że w 2010 roku Parlament Europejski i Komisja Europejska podjęły decyzję o uznaniu edukacji i szkolenia zawodowego za kluczowe elementy programu Europa 2020, będącego unijną strategią szybkiego, trwałego i wszechstronnego rozwoju w nadchodzącej dekadzie ( Key Data on Education 2012 ). Określa ona podstawy europejskiej współpracy w dziedzinie oświaty i szkolenia, mającej zapewnić realizację celów opisanych we wspomnianym dokumencie. Według dokumentu, ważnym priorytetem powinna też być większa autonomia szkół, a także utrzymanie pomimo kryzysu gospodarczego wysokiego poziomu wydatków na oświatę. 11