WITAMY W KLINICE FEIRING

Transkrypt

1 WITAMY W KLINICE FEIRING Godziny odwiedzin: Możesz przyjmować wizyty, kiedy ci to odpowiada. Oznacza to, że sam decydujesz o godzinie i długości wizyty. Jesteśmy tutaj dla ciebie: W salach dla pacjentów przy łóżku i w łazience umieszczony jest dzwonek. By przywołać pielęgniarkę wystarczy pociągnąć za sznurek przy dzwonku. Z dyżurką na oddziale chirurgicznym łączymy się wybierając numer wewnętrzny: 4200 lub 4275, a z dyżurką na oddziale kardiologicznym poprzez numer wewnętrzny: 4100 lub Posiłki na oddziale: Posiłki w hotelu: Śniadanie godz Śniadanie godz Lunch godz Lunch godz Obiad godz Obiad godz Jeżeli mieszkasz w hotelu, to w jego cenę wliczone są posiłki. Gdy przyjechałeś z jednodniową wizytą, płacisz za posiłki w recepcji. Telefon: Jeżeli chcesz zadzwonić z kliniki, należy wybrać 0, by otrzymać sygnał. Rozmowa zarejestrowana będzie w centrali, gdzie również należy zapłacić rachunek za romowy, opuszczając klinikę. Telefon na sali służy również do użytku wewnętrznego pomiędzy wszystkimi pokojami w hotelu i salami na oddziale. Należy wybrać 4 i nr pokoju, z którym chcesz się połączyć. Rozmowy wewnętrzne są bezpłatne. Higiena rąk: Powszechnym źródłem zarażeń jest brak dbałości o higienę rąk. Odpowiednia higiena rąk ważna jest zatem dla nas wszystkich. W każdej sali dla pacjentów znajdują się pojemniki ze środkiem odkażającym do mycia rąk. Używaj go! Życzymy ci/wam miłego pobytu u nas! Telefon komórkowy: Można go używać w prawie całej klinice. Wyjątek stanowią oddział intensywnej opieki, obserwacyjny i poczekalnia przy laboratorium serca. Pacjenci, którzy podłączeni są do aparatury technicznej nie mogą używać telefonu komórkowego, ponieważ może on zakłócić sprawność aparatury technicznej. Internet: Jeżeli chcesz skorzystać z internetu, skontaktuj się z recepcją po dalsze informacje.

2 PRZYJMOWANIE LEKU MAREVAN Po wszczepieniu zastawki mechanicznej niezbędne jest stosowanie leku MAREVAN. Przyjmuje się og do końca życia, by zapobiec powstaniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Działanie MAREVAN: Marevan zawiera substancję czynną Warfarin. Organizm potrzebuje witaminy K, by krew mogła krzepnąć. Otrzymujemy ją głównie z zielonych warzyw. Nasze bakterie jelitowe wytwarzają również trochę tej witaminy. Marevan znosi działanie witaminy K i obniża w ten sposób zdolność krzepliwości krwi. Dawkowanie: Efekt działania leku Marevan ma charakter indywidualny, a zatem wielkość dziennych dawek Marevan należy dostosować do każdego chorego oddzielnie. Z tego powodu u twojego lekarza rodzinnego muszą ci regularnie pobierać próbki krwi, by sprawdzić, czy nie trzeba zmienić dawkowania Marevan. Całą dzienną dawkę Marevan przyjmuje się za jednym zamachem o tej samej porze dnia, zwykle wieczorem. INR- jednostka miary dla krzepliwości krwi (INR - to międzynarodowy współczynnik znormalizowany). Twoja wartość INR powinna zawierać się w przedziale 2,5-3,5. Wartość INR powyżej 5,0 oznacza zwiększone niebezpieczeństwo wystąpienia krwotoku. Marevan zmniejsza krzepliwość krwi i z tego powodu może dojść do wystąpienia krwotoków. Niebezpieczeństwo to staje się tym większe, im wyższa jest wartość INR. Jeżeli zauważysz u siebie nienormalnie dużą tendencję do krwawienia przy małych uszkodzeniach ciała, goleniu, myciu zębów, krwotoku z nosa lub wycieki podskórne (duże niebieskie plamy niepowstałe w wyniku uszkodzeń), należy skontaktować się z lekarzem, by ponownie przeprowadzić badanie wartości współczynnika INR. Krwawienia tego rodzaju mogą świadczyć o tym, że efekt działania Marevan jest zbyt silny, co może doprowadzić do krwotoku wewnętrznego. Zdarza się to rzadko, ale może być niebezpieczne. Przeważnie krwotok wewnętrzny powoduje wystąpienie krwi w moczu lub czarnego zabarwienia kału.

3 Kontrola współczynnika INR: Gdy zakończą się pierwsze tygodnie, podczas których prowadzone są częste kontrole w celu dopasowania dawki Marevan, niezbędne jest badanie wartości INR we krwi mniej więcej co cztery tygodnie, ewentualnie w krótszych odstępach czasu, jeżeli wartości INR się ciągle zmieniają. Musisz zwracać uwagę na to, co jesz i pijesz, zażywając Marevan: Zróżnicowana dieta i spożywanie warzyw każdego dnia przyczyniają się do uzyskania stabilnego efektu leczenia. Niektóre produkty spożywcze, przede wszystkim zielone warzywa bogate są w witaminę K. Duże ilości witaminy K mogą przeciwdziałać efektowi stosowania Marevan. Dlatego najlepiej jeść regularnie warzywa, lecz unikać nienormalnie dużych ilości warzyw bogatych w witaminę K na dzień przed pomiarem współczynnika INR, który może wtedy wykazać zbyt niską wartość. Kieliszek wina lub dwa, kilka razy w tygodniu nie zaszkodzą, aczkolwiek duże ilości alkoholu mogą wpłynąć na zwiększenie wartości INR i spowodować niebezpieczeństwo wystąpienia krwotoku. Zachowanie ostrożności przy usuwaniu zębów i mniejszych zabiegach chirurgicznych: Poinformuj lekarza/dentystę o tym, że zażywasz Marevan. Współpracuj z lekarzem nad wyszukaniem odpowiedniej dawki Marevan w stosunku do planowanego zabiegu. Lekarstwa, które mogą zaszkodzić leczniczemu działaniu Marevan: Nie stosuj innych środków medycznych bez przekonsultowania się ze swoim lekarzem. Niektóre leki mogą osłabić lub wzmocnić efekt działania Marevan. Przykłady niektórych lekarstw mogących wywrzeć wpływ na efekt działania Marevan: Środki zawierające kwas acetylsalicylowy (Albyl- E, Dispril, Globoid) Środki przeciwbólowe, na gościec i reumatyzm (Alpoxen, Confortid, Brexidol, Ibumetin, Indocid, Naproxen, Pirox, Ibux itd.) Można zażywać środki przeciwbólowe, które zawierają paracetamol, jak np. Pamol, Panodil, Paracet i Pinex, jednakże nie więcej niż 14 tabletek tygodniowo. Jeżeli zażyjesz ich więcej niż wspomniana ilość, to niebezpieczeństwo wystąpienia krwotoku może się zwiększyć.

4 REGUŁY ŻYCIA PRZYJAZNE SERCU Poprzez leczenie naprawione zostało uszkodzenie, do którego doprowadziła choroba, lecz przyczyna zachorowania na serce pozostała. Ze skłonnością dzidziczną nie możesz nic zrobić, ale zmieniając swe przyzwyczajenia życiowe sam bierzesz odpowiedzialność za wyeliminowanie innych czynników ryzyka. Dla wielu rozpoczęcie tego procesu jest trudne. Dlatego też podejemy kilka pomocnych wskazówek i rad dla tych, którzy chcą podjąć przedsięwzięcia. Rzuć palenie Palenie to jeden z najważniejszych czynników zagrożenia chorobą sercowo-wieńcową. Ryzyko wystąpienie choroby sercowo-wieńcowej u palaczy zwiększa się 2-3-krotnie w stosunku do niepalących. Palenie powoduje powstawanie niekorzystnego składu tłuszczu we krwi i zmniejsza stężenie dobrego cholesterolu, zwiększając stężenie złego cholesterolu. Niekorzystny skład tłuszczu we krwi prowadzi do zwiększenia się odkładania tłuszczu w żyłach i przyspiesza proces ich wapnienia. W tytoniu znajdują się również składniki, które mogą zniszczyć ścianki żyły i nasilić proces wapnienia żył. Dym tytoniowy sprawia, że płytki krwi stają się bardziej lepkie i zwiększa się tendencja do tworzenia się zlepków, co z kolei prowadzi do zwiększonego ryzyka wystąpienia zakrzepu krwi. Jeżeli rzucisz palenie, ilość dobrego cholesterolu zwiększy się w przeciągu krótkiego czasu i ryzyko zachorowania na chorobę sercowo naczyniową zmniejszy się po roku o połowę. Po pięciu latach ryzyko śmierci na zawał serca będzie takie samo, jak dla niepalącego. Pomocne wskazówki przy rzuceniu palenia: Poświęć dużo czasu na własną motywację. Wyznacz sobie dzień, kiedy przestaniesz palić. Rzuć palenie razem z kimś innym. Spisz listę zalet i wad rzucenia palenia. Ogranicz ilość papierosów aż do dnia, kiedy przestaniesz palić. Łam swe stałe nawyki palenia, pal w innych godzinach i innych miejscach. Zaplanuj, co zrobisz, gdy dopadnie cię głód nikotynowy. Zapewnij sobie wsparcie rodziny, przyjaciół i kolegów. Koncentruj się na jednym dniu. Pamiętaj, by sprawić sobie jakąś przyjemność! Zarówno w aptece, jak i w sklepie spożywczym możesz kupić tzw. nikotynowe preparaty zastępcze (gumy do żucia, plasterki, tabletki i inhalatory). Dla większości najważniejszym pomocnikiem będzie lekarz rodzinny. Posiada on środki pomocnicze i leki, które mogą złagodzić objawy głodu nikotynowego i ułatwić rzucenie palenia. Zapisz się na kurs odwykowy/ stop paleniu. W internecie można znaleźć oferty pomocy dla chcących rzucić palenie. Zadzwoń do Røyketelefonen (Telefon palacza) na nr Otrzymasz tam dobre rady od specjalistów ds. palenia.

5 Zdrowa i przyjazna sercu dieta: Sześć rad odnośnie diety od LHL (Krajowa organizacja dla chorych na serce i płuca): Regularne, niewielkie posiłki Równowaga energetyczna Odżywiaj się świadomie Odżywiaj się kolorowo Pij dostateczną ilość wody Używaj mniej soli Regularne, niewielkie posiłki Polecamy pięć do sześciu posiłków w ciągu dnia, podzielonych na cztery główne posiłki i jedną lub dwie przekąski pomiędzy nimi. Unikaj przegryzania między posiłkami. Taki wzorzec posiłków reguluje apetyt, proces spalania i przeciwdziała przejadaniu się. Dodatkowo, niewielkie, częste i zdrowe posiłki zapewnią ci bardziej zróżnicowaną dietę, co z kolei prowadzi do lepszego spalania, przyswajania substancji odżywczych i lepszego trawienia. Regularne niewielki posiłki gwarantują: Równomierne dostarczanie energii Stabilny poziom cukru we krwi Zmniejszone odczuwanie głodu Lepsze spalanie Zapobiegają przegryzaniu między posiłkami Jak to osiągnąć: Najlepiej każdego dnia jeść o określonej godzinie. Oto przkład wzorca posiłków: Śniadanie Przekąska Lunch Przekąska Obiad Kolacja

6 Pomocne wskazówki przy planowaniu: Ułóż plan tygodniowy posiłków i kieruj się nim przy robieniu zakupów Miej surowce pod ręką, kiedy wracasz do domu Nie rób zakupów, kiedy jesteś głodny Pij wodę, przegryź coś bezpośrednio przed wyjściem z pracy do domu Stosuj wzorzec, który ci odpowiada. Ważną regułą do zapamiętania jest, by pomiędzy posiłkami zachować odległość czasową nie większą niż trzy do czterech godzin. Pomiędzy kolacją a śniadaniem nie powinno upłynąć więcej czasu niż 12 godzin. Równowaga energetyczna Gdy ciało zachowuje równowagę energetyczną, przyjmowanie energii odpowiada jej zużyciu przez ciało. Energia, którą czerpiemy w ciągu dnia ze spożywanego jedzenia i picia musi być równa energii zużywanej przez ciało w ciągu dnia. Osoba zachowująca równowagę energetyczną ma większe szanse na osiągnięcie stabilnej wagi. Chudnięcie Jeżeli chcesz schudnąć musisz dostarczyć ciału mniej energii niż jej zużywasz. Osiągnąć to możesz np. poprzez zmianę diety i zwiększenie poziomu aktywności. Istnieją dwa główne typy tłuszczów: nasycony i nienasycony Tłuszcz nasycony to tłuszcz zwierzęcy, który powinniśmy ograniczać. Tłuszcz nasycony znajdziesz w pełnym mleku, tłustych serach, twardej margarynie, maśle, śmietance i produktach z niej wykonanych oraz w tłustych mieszanych produktach mięsnych. Tłuszcz nienasycony znajdziesz w miękkich margarynach roślinnych, olejach roślinnych (rzepak, oliwa, słonecznik), ziarnach i produktach gruboziarnistych, orzechach, tłustej rybie, jak śledź, makrela, sardynki, pstrąg, łosoś i węgorz. Wskazówki: Jedz ogólnie mniej tłuszczu, szczególnie tłuszczu nasyconego. Zastąp część tłuszczu nasyconego tłuszczem nienasyconym. Aby zmniejszyć ilość tłuszczu nasyconego na kanapkach, zjedz jedną kromkę z serem i jedną kromkę z rybą zamiast dwóch kromek z serem.

7 Jedz świadomie Staraj się, by jedzenie wybierać rozumnie a nie spontanicznie. Delektuj się każdym kęsem. Przestań jeść, gdy poczujesz, że się najadłeś. Ważne jest byś nie jadał w pośpiechu. Jesz za dużo i za szybko? Uczucie nasycenia pojawia się dopiero po chwili. Zagrożenie, że zjesz za dużo pojawia się, gdy jesz za szybko. Jedz wolniej. Poczekaj parę minut, zanim ewentualnie dołożysz sobie więcej. Jedzenie na wynos i przygotowywane z półproduktów spożywamy zwykle szybciej niż domowe. Jest ono także mniej sycące. Jak duże porcje zjadasz? Dobrze wzorować się na wielkości talerza. Jedną porcję obiadu powinno podzielić się na talerzu w następujący sposób: ¼ mięso lub ryba ¼ ziemniaki, ryż lub makaron ½ warzywa lub sałatka Wskazówka: Jeżeli chcesz sobie dołożyć, możesz wziąć tylko warzywa lub sałatkę. Jedzenie na szybko Zdrowe jedzenie niekoniecznie musi być nudne. Trzeba tylko myśleć taktycznie, gdy stoisz przy ladzie i masz coś wybrać. Możesz wybrać kurczaka zamiast hamburgera i parówek. Chętnie kup owoc zamiast czekolady. Do picia wybierz napój gazowany bez dodatku cukru lub wodę. Do kawy kup bułeczkę drożdżową zamiast muffina lub ciastka francuskiego.

8 Cholesterol Wysoka zawartość cholesterolu nie jest chorobą, jednakże im wyższa jest jego zawartość we krwi, tym większe jest ryzyko rozwinięcia się choroby sercowo-naczyniowej. Produkty mleczne i mięsne zawierają dużo tłuszczu nasyconego i mają dużo cholesterolu. Żółtka jajek i podroby, ikra i kawior są również produktami szczególnie bogatymi w cholesterol. Nie powinno się spożywać więcej niż 3-4 jaja tygodniowo, włącznie z jajami użytymi do przygotowania innych dań. Jedzenie mniejszej ilości tłuszczu nasyconego jest ważniejsze niż cholesterol, dostarczany przez oddzielne produkty spożywcze. Dieta zawierająca błonnik, z gruboziarnistymi produktami zbożowymi, roślinami strączkowymi, owocami i zieleniną wywiera również pozytywny wpływ na cholesterol. Ten, kto codziennie ucztuje, nigdy nie spożywa dobrego posiłku Thomas Fuller, angielski lekarz i pisarz ( ) Jedz kolorowo Jedz więcej owoców i warzyw. Co najmniej trzy warzywa i dwa owoce dziennie. Chętnie więcej. Owoce i warzywa chronią m. in. przed chorobami sercowo-naczyniowymi. Warzywa w większym stopniu, jak owoce. Mrożone warzywa są równie cenne, jak świeże. W ten sposób otrzymasz porcję 5 warzyw/owoców dziennie Owoce/sok do śniadania, np. dwa kiwi Owoce/warzywa do lunchu, np. dwie marchewki Warzywa do obiadu, np. 2 ziemniaki i 0,2 l gotowanych warzyw. Jedno warzywo i jeden owoc na przekąskę, np. szklanka soku Wskazówka: Jedz warzywa lub sałatę do wszystkich posiłków i owoce na przekąskę. Sałatka powinna zawierać dużo ciemnozielonych warzyw, takich jak rukola, kapusta, szpinak i brokuły. Te warzywa bogate są w antyoksydanty (przeciwutleniacze).

9 Błonnik Produkty żawnościowe bogate w błonnik, takie jak pieczywo gruboziarniste, płatki owsiane, mieszanki zbożowe, fasola, soczewica, owoce, warzywa i ziemniaki stanowią podstawę przy zmianie diety. Te produkty nie zawierają cholesterolu a dużo błonnika, witamin i minerałów, są smaczne i sycące. Błonnik sprzyja regulacji trawienia i zapobiega zaparciom. Orzechy Orzechy są tzw. wszystko w jednym produktem i zawierają dużo substancji odżywczych, pożytecznych dla organizmu. W orzechach znajdują się przeciwutleniacze, które zabezpieczają komórki ciała i mogą zmniejszyć zgrożenie wystąpienia wielu chorób. Aczkolwiek orzechy mają dużo kalorii więc nie jedz ich bez ograniczeń. Wsakzówka: Zachęcamy do jedzenia orzechów i suszonych owoców na przekąskę, ale z zachowaniem świadomości co do zjadanej ilości. Pij wystarczająco dużo wody Nasze ciało zależne jest od wody. Woda jest niezbędna do przyswajania przez organizm substancji odżywczych i ich przenoszenia do komórek. Ciało potrzebuje dziennie od dwóch do trzech litrów płynu. Część zapotrzebowania pokrywana jest przez żywność, resztę musimy wypić. Polecamy, byś pił od jednego do dwóch litrów wody dziennie. Woda wypełnia żołądek. Radzimy wypić szklankę wody przed posiłkiem. Wskazówki: Pij, zanim poczujesz pragnienie Miej pod ręką butelkę lub dzbanek z wodą w domu i w pracy Noś zawsze ze sobą butelkę wody w torebce lub plecaku. Możesz dodać do niej cząstkę pomarańczy, plasterek cytryny lub limonki. Cola, kawa, herbata i alkohol zawierają kofeinę i są moczopędne. Dlatego też, pijąc te napoje, powinno się wypijać dodatkowo wodę w celu zachowania równowagi płynów. Jasny i przezroczysty mocz wskazuje na to, że pijesz dość wody.

10 Używaj mniej soli W jaki sposób sól działa na organizm? Sól jest nam, ludziom niezbędna do życia. Między innymi ma ona duże znaczenie dla zachowania równowagi płynów oraz dla nerwów i mięśni w naszym ciele. Za dużo soli powoduje zatrzymanie wody w organizmie i może prowadzić do wysokiego ciśnienia. Zmniejszenie ilości soli może wywrzeć korzystny wpływ na twoje ciśnienie. Wysokie ciśnienie jest jednym z głównych czynników zagrożenia chorobą sercowo-wieńcową. W ten sposób możesz zmniejszyć spożycie soli: Potrawy przygotowuj poprzez gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie, pieczenie w folii aluminiowej, w kuchence mikrofalowej. Zamiast soli, do przygotowywania posiłków używaj świeżych i suszonych przypraw ziołowych. Uważaj na mieszanki przypraw, do których dodana jest sól. Używaj soli mineralnej, lecz nie posypuj nią potraw w podwójnej ilości. Sam wypiekaj chleb. Zjadaj ser w umiarkowanych ilościach. Ogranicz spożywanie chipsów, frytek, solonych orzeszków ziemnych itp. wybierz raczej niesolone orzeszki. Ogranicz ilość kostki bulionowej, sosu sojowego, jedzenia w proszku i na wynos z kiosków.

11 Używej swego ciała wykonuj regularnie ćwiczenia ruchowe Dlaczego ruch ma dobre działanie? Regularna aktywność fizyczna zmniejsza zagrożenie chorobami sercowo-wieńcowymi. Ilość dobrego cholesterolu we krwi zwiększa się. Zmniejsza zagrożenie wystąpienia zakrzepu krwi Przyspiesza process spalania w organizmie Obniża w pewnym stopniu wysokie ciśnienie Zmniejsza stres Zwiększa zdolność do pracy i poprawia kondycję W jaki sposób wystartować: Zacznij od krótkich spacerów w spokojnym tempie i zwiększaj stopniowo tempo i czas ich trwania Wybierz zajęcia, które sprawiają ci przyjemność. Motywacja będzie wtedy lepsza i masz większe szanse na udany trening. Łatwiej zacząć ćwiczenia ruchowe wspólnie z innymi lub zapisując się na zorganizowane zajęcia. Nie stawiaj sobie zbyt wysokich celów, zacznij po trochu i zwiększaj dawkę ruchu stopniowo. Ile powinienem trenować: Pamiętaj, że trening powinien być tak intensywny, byś się rozgrzał i spocił. Ideał to trening przez co najmniej 30 minut dziennie, lecz wystarczy również trenować przez 45 min 3 razy w tygodniu. Dodatkowo spróbuj uaktywnić się w życiu codziennym (praca w ogródku, chodzenie po schodach zamiast jazdy windą, ograniczenie jazdy samochodem i oglądania telewizji) Regularny trening przez cały rok daje dużo lepszy efekt niż krótkie okresy zrywu.

12 Wskazówki do trenowania Zajęcia polepszające kondycję są korzystne (chodzenie na spacery, jogging, jazda na rowerze, chodzenie na narty, pływanie itd.) Trening przerywany (interwał) poprawia kondycję i jest szczególnie korzystny dla serca. (Np.: trening 4-4. Po rozgrzewce zwiększasz intensywność do 80-90% z maksimum przez 4 minuty i powtarzasz to co najmniej 4 razy) Ćwiczenia siłowe też są dobre. Poproś o pomoc przy opracowaniu odpowiedniego dla ciebie programu. Dobre adidasy są ważne, by uniknąć przeciążenia nóg. Poproś o pomoc w doborze odpowiednich dla twoich nóg butów do zajęć ruchowych, w których chcesz uczestniczyć. Ciału potrzebna jest rozgrzewka przez minut. Zacznij w umiarkowanym tempie i zwiększaj nasilenie stopniowo, gdy się rozgrzejesz. Przez ostatnie 5 minut zwolnij tempo. Nigdy nie jest za późno na rozpoczęcie regularnych ćwiczeń ruchowych!

13 Stres Czym jest stres: Stres to naturalna reakcja organizmu na obciążenia, którym zostaje on poddany, zależnie od tego, w jaki sposób sami uczuciowo lub rozumowo odbieramy daną sytuację. Jak i w jakim stopniu reaguje organizm, zależy od tego odbioru i stanowi odpowiedź ciała w formie reakcji fizjologicznych. Gdy jesteśmy w stanie podjąć przedsięwzięcia i w ten sposób uregulować nasz poziom stresu, stres nie jest szkodliwy. Jeżeli jednak stale, przez długi okres czasu nie dajemy sobie rady z uregulowaniem poziomu stresu w organizmie, efekty są szkodliwe, ponieważ: Ciśnienie staje się wyższe Serce bije mocniej Podnosi się poziom cukru we krwi Poziom substancji tłuszczowych staje się wyższy Krew staje się gęstsza Pogarsza się trawienie Muskulatura robi się napięta W ten sposób możemy również wyjaśnić zależność pomiedzy stresem a chorobą sercowo-naczyniową. Wskazówki do zmniejszenia stresu: Skup swą uwagę na zdrowej i bogatej we właściwości odżywcze diecie Znajdź czas na odpoczynek i odprężenia właśnie w sytuacjach stresowych i również na co dzień. Staraj się regularnie uczestniczyć w zajęciach ruchowych. Aktywność fizyczna przeciwdziała szkodliwemu działaniu stresu. Sen jest ważny i jeżeli okresowo masz za mało snu lub jest on przerywany, zwróć się do kogoć po poradę; np. do swego lekarza rodzinnego. Staraj się zachować równowagę pomiędzy rodziną, pracą i czasem wolnym. Stawiaj sobie realistyczne do spełnienia cele. Naucz się widzieć własne ograniczone możliwości i planuj w odniesieniu do nich. Sortuj, stawiaj priorytety i zlecaj. Naucz się mówić nie. Ukryte uczucia szybko stają się czynnikiem stresu. Zmniejsz ucisk. Mów, co sądzisz i czujesz. Jeżeli nie masz nikogo w swym najbliższym otoczeniu, z kim mógłbyś porozmawiać, skontaktuj się z lekarzem rodzinnym, centrum wolontariuszy, grupami LHL itp., gdzie możesz porozmawiać z profesjonalistami i ludźmi podobnie do ciebie myślącymi. Większość ludzi kojarzy stres z czymś, co powstaje tylko w sytuacji związanej z pracą, co się nie zgadza. Na stres możemy być narażeni w czasie wolnym, np. problemy we współżyciu, problemy materialne i w niemałym stopniu problemy zdrowotne. Posiadanie lub przebycie choroby serca może być czynnikiem stresu.

14 Ordliste Aktivitet - ruch; zajęcia Akutt hjerteinfarkt - nagły zawał serca Alkohol - alkohol Ambulanse - ambulans; karetka pogotowia Antikoagualsjon - antykoagulacja; przeciwkrzepliwość Arm - ramię; ręka Arterie - tętnica Arv - dziedzictwo Aterosklerose - miażdżyca Atrieflimmer - migotanie przedsionków Avføring - kał Bandasjer - bandaże Betennelse - zapalenie Ben - noga; kość Bevege - poruszać Bivirkning - działanie uboczne Blodprøver - próbki krwi Blodsukker - poziom cukru we krwi Blodtrykk - ciśnienie krwi Blodåre - naczynie krwionośne Blødning - krwotok Blåse - dmuchać Bryst - piersi Brystsmerter - bóle w piersiach Buss - autobus Diabetes - cukrzyca Dren - dren Drikke - napój; pić Dusje - brać natrysk; kąpać się pod prysznicem EKG - EKG Familie - rodzina Fatle - temblak Feber - gorączka Fly - samolot; latać Fløyte - flet; tu: urządzenie flutter Forebygge - zapobiegać Frokost - śniadanie Fysioterapeut - fizjoterapeuta Gå - chodzić Hjerneslag - udar mózgu Hjerteinfarkt - zawał serca Hjerteklaffer - zastawki serca Hjertekrampe - dławica bolesna (angina pectoris) Hjerteovervåkning - obserwacja serca Hjerterytme - rytm serca Hjertestans - zatrzymanie akcji serca Hjertesvikt - niewydolność serca Hjertet - serce Hode - głowa Hoste - kaszel; kaszleć Hotell - hotel Hvile - odpoczynek; odpoczywać Informasjon - informacja Insulin - insulina Intensiv - intensywny Ja - tak Kaffe - kawa Kald - zimny Kiosk - kiosk Klokke - godzina; zegar Kolesterol - cholesterol Komplikasjoner - powikłania; komplikacje Kone - żona Kosthold - dieta; odżywianie się Koronar angiografi - koronarografia (angiografia) Kvalme - nudności Kvinne - kobieta Lege - lekarz Ligge - leżeć Lunsj - luch Mage - brzuch Mann - mężczyzna Mat - jedzenie; żywność Medisiner - lekarstwa Middag - obiad Mobiltelefon - telefon komórkowy Mosjonere - ruszać się; trenować

15 Motivere - motywować Nei - nie Operasjon - operacja Overvekt - nadwaga Pacemaker - rozrusznik serca Psykisk - psychiczny Puls - puls; tętno Pusse tenner - myć zęby Pute - poduszka Pårørende - najbliżsi; rodzina Reise hjem - jechać do domu Risikofaktorer - czynniki ryzyka; zagrożenia Rullestol - wózek inwalidzki Rygg - plecy Rytmeforstyrrelser - zakłócenia rytmu Røntgen - rentgen Røyking - palenie Saft - woda z sokiem Sekretær - sekretarka Seksualitet - seksualność Seng - łóżko Sitte - siedzieć Skuldre - ramiona Slim - śluz Sliten - zmęczony Smerter - bóle Smertestillende - przeciwbólowy Sove - spać Spisesal - sala jadalna; jadalnia Stol - krzesło Stress - stres Strømpe - pończocha Sykehus - szpital Sykepleier - pielęgniarka Sår - rana Taxi - taxi; taksówka Te - herbata Telefon - telefon Temperatur - temperatura Tisse - siusiać Tolk - tłumacz Trene - trenować Trøtt - zmęczony Ultralyd - ultrasonografia; USG Undersøkelse - badanie Uregelmessig hjerterytme - nieregularny rytm serca Urinkateter - cewnik moczu Vann - woda Varm - ciepły Vaske - myć Vaske hender - myć ręce Vente - czekać Veneflon - kaniula dożylna