Bogusław Sliwerski SZKOŁA NA WIRAZU. ZMIAN POLITYCZNYCH Bez cenzury

Transkrypt

1 Bogusław Sliwerski SZKOŁA NA WIRAZU ZMIAN POLITYCZNYCH Bez cenzury

2 Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012 Recencent: prof. dr hab. Iwona Chrzanowska Redakcja wydawnicza: Joanna Kosturek Opracowanie typograficzne: Anna Bugaj-Janczarska Rysunki: Piotr Olszówka Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz Ilustracja na okładce: Elena Ray Shutterstock.com ISBN Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) , , Wydanie I, Kraków 2012

3 Spis treści Kiedy polska oświata stanie się publiczna?... 9 Wirus pedagogiczny Desocjalizacja po polsku, czyli polityczna prostytucja Co we wczesnej edukacji jest banałem? Edukacja współczesnego dziecka wartość czy banał? Troska o prawa dziecka jako konieczny etap w rozwoju kultury Kto i czyje interesy rozgrywa przedszkolną kartą? Wolontariacki Dzień Dziecka Dzieło i pedagogia Janusza Korczaka w nowym odczytaniu (Non-)sens zielonych szkół Wesoła szkoła Groźny w szkole incydent Przestępczość nieletnich, czyli co mówią fakty Pedagodzy walczą o młodzież Ideał a młodzież Po co szkołom patron? Głos profesora pedagogiki przeciwko szamanom w publicznej debacie O edukacji w informatycznej mgle ponowoczesnego świata Pedagodzy w świecie fan ków, erpegowców, hakerów, hejterów, hipsterów, linuksowców i blogasków Lu(łó-)dzki eksperyment pedagogiczny? Jak pod przymusem zmuszać uczniów? O autorytarnym wychowaniu Zimny chów niepełnosprawnych dzieci Nauczyciel wspierający jako persona non grata w szkole integracyjnej Czarna pedagogika w roku Janusza Korczaka Uczniowie do szczot Kto ma płacić za nauczycielskie błędy?... 78

4 Kto kogo szykanuje w szkole? Z perspektywy outsidera Dlaczego nauczyciele tolerują mobbing w szkole? Pedagodzy nie dochodzą swoich praw, gdy są dyskryminowani Kto ma sumienie humanistyczne? Szkoła partnerska czy demokratyczna? Komu i po co są potrzebni rodzice w szkole? Sprawa Alana ma szerszy wymiar oświatowy i pedagogiczny Rodzice mają dość! Chcą rady szkoły Verba docent, exempla trahunt szkoła jako prywatne terytorium nieograniczonej władzy Artystyczna testomania Zemsta na nieukach CKE Matura z kaktusem Czy rzeczywiście primus inter pares? Kiepskie wyniki w znakomitych, zdaniem MEN, gimnazjach Wykoślawiona ewaluacja szkół Egzaminy merytoryczne i polityczne Po raz kolejny dorośli nie zdali matury, a płacić ma za to młodzież? Szkoły z obsesją przełożonego Typy przywództwa w edukacji Wychowawca roku 2012 za 1,23 z VAT Szkoła psychopedagogicznej manipulacji Jak radzić sobie z opresorami, demonami czy wampirami władzy? Dyrektor szantażysta może stracić pracę! Oby! Jak szkolić niedouczonych dyrektorów szkół? Andragogika dezintegracji i demoralizacji O tym, jak niektórzy dyrektorzy liceów są na bakier z rozumem, prawem pedagogiką Pozytywnie zakręceni Nauczyciele wolności Najlepszy wychowawca? E-wychowawcy po wirtualnych kursach M-learning w kształceniu dzieci, młodzieży i dorosłych Nowoczesna edukacja, ale... bez przyszłości Czy warto pisać własny program kształcenia? Edukacyjne zło-dziejstwo

5 Niechciane produkty pseduoedukacji Pesymistyczne wieści w sprawie polskich nauczycieli Ile jest warta nauczycielska misja? Badania naukowe dla MEN Koziołka Matołka Co robić z małymi szkołami podstawowymi na wsi? Renesans niekoedukacyjnej edukacji Czy powstanie jeszcze kiedyś autorska szkoła podstawowa? Pierwsza w Polsce po ponad pięćdziesięciu latach szkoła daltońska O szkole prywatnej bez reguł pedagogicznej odpowiedzialności O potrzebie wyrażania protestu w prywatnym szkolnictwie O częściowej degradacji niepublicznego sektora edukacji w Polsce Badania porównawcze systemów edukacyjnych w świecie (How the World s Most Improved School Systems Keep Getting Better) Niemieccy nauczyciele nie wierzą w swój wpływ na uczniów Posłowie

6

7 Kiedy polska oświata stanie się publiczna? Ile jeszcze musi upłynąć lat, miesięcy czy tygodni, żeby społeczeństwo polskie uświadomiło sobie nonsens centralistycznej i etatystycznej polityki oświatowej? Etatystycznej, to znaczy polegającej na centralistycznym, odgórnym, utrzymującym hierarchiczność władztwa nad podwładnymi kierowaniu polityką oświatową na zasadzie zawłaszczania przez MEN naszych dzieci. Od ponad dwudziestu lat polskiej nieudolnej próby budowania demokracji kolejni doktrynerzy na usługach partii pod szyldem troski o młode pokolenia, ale bez uwzględniania oczekiwań, potrzeb i aspiracji tych, którzy są pierwszymi i jedynymi wychowawcami swoich pociech rodziców, odgórnie sterują procesami zarządzania oświatą. Chcą w ten sposób nadal formować naród, dogmatycznie sterować społeczeństwem pod pozorem modernizacji warunków jego życia i przygotowywania go do rywalizacji na wolnym rynku. Wiele jest przykładów z ostatniej dekady niczym nieuzasadnionego przymusu odgórnego rozstrzygania w centrali władzy o wieku obowiązku szkolnego, o wyposażaniu szkół w pomoce dydaktyczne, o programach i podręcznikach szkolnych, o tym, w co mają być ubrani w szkołach wychowankowie, czy mają mieć w nich szafki lub laptopy, komu coś dać, a komu zabrać, ilu ma być w klasach uczniów (przy czym zawsze ten wskaźnik dotyczy dolnej granicy, ale nigdy górnej), co dzieci mają czytać, a czego nie (chociaż nie przewiduje się w dotacji środków na wyposażenie bibliotek), czy zapewnić im na miejscu opiekę medyczną/pielęgniarską lub nie, czy mają mieć stołówkę lub catering, komu należą się Medale Edukacji Narodowej, a kto powinien wyrzec się przynależności związkowej, jak nauczyciel ma nie tyle pracować, co udokumentować czas poświęcony na proces kształcenia i wychowywania swoich uczniów, na własny rozwój zawodowy itd., itd. 9

8 Tylko czekać aż władze zobowiążą biblioteki publiczne do wycofywania literatury psychologicznej i pedagogicznej na temat uwarunkowań dojrzałości szkolnej dziecka, żeby rodzice nie dowiedzieli się o braku argumentów naukowych na rzecz obniżenia wieku obowiązku szkolnego. Coraz więcej jest w naszej oświacie ustanawianych odgórnie, dla wszystkich przedszkoli i szkół rozwiązań, które nijak się mają do lokalnych uwarunkowań, ale konstruowane są tak, jakby każda placówka funkcjonowała w środowisku zamożnego śródmieścia Warszawy czy Krakowa. Centralistyczny sposób zarządzania edukacją osiąga już szczyt absurdów, toteż dobrze się dzieje, że niektóre samorządy zaczynają się burzyć, buntować i unikać realizacji zadań, które władza im narzuca jako jedynie słuszne i konieczne. Ministerstwo Edukacji Narodowej od 1991 roku nieustannie realizuje identyczne schematy sprawowania władzy jak w państwie quasi-totalitarnym (PRL). Tam też ustanawiano w centrum, co nauczyciele, dyrektorzy szkół i placówek mieli realizować, w jaki sposób coś miało być czemuś podporządkowane oraz dlaczego miało służyć celom jedynie słusznej doktryny. Rozrastała się liczba posłusznych, miernych, ale biernych urzędników i nauczycieli, których rolą było sprawowanie kontroli i egzekwowanie pouczeń, nakazów i zakazów władzy. Dzisiaj jest demokracja, ale... tylko i wyłącznie proceduralna. Kiedyś była demokracja socjalistyczna, a dzisiaj jest autokratyczna. Co za różnica. Zmieniła się tylko ideologia władzy. Obecna, o której mówi się wprost, że została wyłoniona z partii władzy, sugeruje, że wszystko, co ustanawia, jest dla dobra dzieci i ich rodziców. To, że nie pyta ich o to, czy się z tym zgadzają, czy tak to postrzegają, nie ma żadnego znaczenia, skoro czyni to dla ich dobra. Władza autorytarna lepiej wie od obywateli, co jest dla nich dobre. Tym bardziej lepiej to wie MEN, który już jakiś czas temu ustanowił, że jeśli gminy chcą skorzystać z rządowego programu Radosna szkoła, a więc chcą otrzymać dofinansowanie w 50% ze środków publicznych na rozbudowę własnej infrastruktury szkolnej, to muszą przyjąć warunki, jakie stawia im władza. Wszem i wobec przyjęto za słuszne rozwiązanie, że każdy dofinansowywany przez MEN plac zabaw musi mieć gumowe podłoże w kolorze pomarańczowym. Nie innym, tylko pomarańczowym. Dlaczego? Zapewne dlatego, że musi się kojarzyć z kolorystyką Platformy Obywatelskiej. Tyle tylko że dofinansowywanie boisk nie pochodzi ze środków tej partii politycznej, lecz z budżetu państwa, a więc z podatków wszystkich obywateli tego kraju, którzy je płacą. Niby dlaczego ustalono i narzucono gminom taki kolor? Dlaczego podłoże ma być z gumy, a nie z piasku czy tartanu? Kto miał w tym interes, by zmonopolizować przyszkolne place zabaw takim właśnie rozwiązaniem? Czym różni się zmuszanie przez resort edukacji inspektoratów oświatowych w okresie PRL do tego, by w szkolnych klasach wisiał portret sekretarza KC PZPR, od tego, jak zobowiązuje się obecnie gminy do uznania, by podłoże dla dofinansowywanych placów zabaw było z takiego, a nie innego materiału oraz w takim, a nie innym kolorze? Nareszcie ktoś się obudził w samorządach 10

9 i stwierdził, że nie będzie korzystał z dotacji. Jest to jednak na rękę władzy, bo zorganizuje sobie kolejne konsultacje w pięciogwiazdkowych hotelach, z wystawnym posiłkiem i honorariami dla urzędników, którzy na ten czas wezmą w pracy urlop bezpłatny. Ba, będą środki na wysokie premie dla pracowników MEN, skoro zmienia się (czyżby?) minister edukacji i zbliża się koniec roku. Teraz czekamy na kolejny program rządowy pod szyldem MEN pod tytułem Ratujmy kondycję fizyczną, bo jakoś im więcej jest boisk, hal sportowych, basenów i placów zabaw z pomarańczowym podłożem, tym mniej uczniów chce chodzić na lekcje wychowania fizycznego. Proponuję uczynić je bardziej radosnymi. Niech MEN zafunduje stypendia tym uczniom, którzy będą uczęszczać na powyższe zajęcia w pomarańczowym kostiumie gimnastycznym (jeśli na basen to w pomarańczowym kostiumie kąpielowym i czepku też pomarańczowym). W ramach dowitaminizowania dzieci proponuję zamiast jabłek i warzyw pomarańcze z logo wiadomej partii! Lamperia w szkołach również powinna być pomarańczowa. Inaczej obciąłbym gminom subwencję. A może znowu potrzebna jest nam pomarańczowa alternatywa? Może społeczeństwo obudzi się wreszcie i zrozumie, że walczyło o suwerenną i samorządną Polskę, o samorządną, demokratyczna oświatę. Tymczasem ma centralistyczny i coraz bardziej niestrawny pasztet autokratyczno-neoliberalnej doktryny oświatowej, której zwolennicy oraz ludzie sprawujący władzę nakładają na nauczycieli, rodziców i uczniów coraz mocniejszy gorset biurokratycznych form nadzoru i kontroli, które w niczym nie służą jakości edukacji i wykształcenia. One służą rządzącym do utrzymania i sprawowania władzy, na koszt całego społeczeństwa. Czy warto opłacać z podatków tak zarządzaną oświatę? Jak długo jeszcze będziemy się oszukiwać, że nasze sz kolnictwo jest publiczne? Jest, ale tylko i wyłącznie w strukturze oraz regulacjach jego finansowania. Nadal jednak oświata nie jest publiczna, gdyż zwycięskie w wyborach stronnictwa polityczne instrumentalizują ją i wykorzystują do własnych celów, nie licząc się z całym społeczeństwem oraz czyniąc wszystko, by to ono podporządkowywało się centralistycznej władzy. A ta jest odporna na społeczną kontrolę. W tym sensie nie dokończyliśmy w Polsce rewolucji społecznej i rewolucji podmiotów. Mam nadzieję, że przygotowany w tej książce zbiór esejów pedagogicznych, które poświęciłem polityce oświatowej w skali makro- i mezoinstytucjonalnej w naszym kraju, pozwoli na pogłębioną refleksję także o naszym uczestnictwie i współsprawstwie w procesach przemian oświatowych lub ich braku oraz umożliwi zaprojektowanie koniecznych a uwolnionych od politycznej poprawności badań naukowych w edukacji i nad edukacją. 11

10

11 Wirus pedagogiczny Każda pora roku zaczyna nam powoli dawać świadectwo swojego istnienia. Coraz częściej ludzie kaszlą (także na kogoś), rozsiewając wirusy. Wczoraj dowiedziałem się, że pojawił się nowy wirus w akademickim i oświatowym środowisku, którym jest WIRUS PEDAGOGICZNY. Otrzymałem a od autora książek i książeczek pedagogicznych, który przejąwszy się pot-encjalnymi (bo wypracowanymi w pocie czoła) sukcesami wirtualnej korespondencji i komunikacji, postanowił zainfekować nas swoją twórczością, ideami i teoriami. Nie wziął jednak pod uwagę tego, że ludzie nie lubią być infekowani. List zawiera skumulowane impulsy mysłowe (jakby je określił B. Trentowski), których celem jest co następuje (tu zacytuję jedynie fragmenty, cenzurując część, na podstawie której można by było zidentyfikować autora i jego wirusy, bo może ktoś nie chce być zainfekowany albo nie jest do tego przygotowany, na przykład nie zaszczepił się): Konieczność powrotu do wychowania opartego na [...] od lat jest priorytetem mojej działalności publicystycznej i szkoleniowej. Popularyzacji tej idei służy między innymi blog [...]. Jednak wciąż widzę potrzebę dotarcia z tym przesłaniem do większej liczby osób. Dlatego, od przyszłego tygodnia, rozpoczynam akcję informacyjną na temat konieczności powrotu do idei [...]. Zastanawiam się jeszcze nad jej hasłem: Czas na kontrrewolucję w wychowaniu! czy może... Czas wychować [...]? To drugie jest tytułem mojej książki (e-booka), którą będę (między innymi) rozprowadzał w ramach wspomnianej kampanii informacyjnej. Akcję poprowadzę wśród Czytelników bloga, subskrybentów listy mailingowej, oraz na Facebooku. Bardzo proszę o upowszechnianie wszelkich informacji udostępnianych w ramach akcji: na blogach, Facebooku, czy poprzez owe infor- 13

12 mowanie znajomych. Nie biorę pieniędzy z UE, ani z budżetu. Nie mam środków na opłacenie specjalistycznych rm zajmujących się promocją takich kampanii. Jestem jednak przekonany, że wspólnie możemy stworzyć wirusa informacyjnego, który zastąpi fundusze europejskie (przynajmniej w dużym stopniu). Wykorzystajmy potencjał jaki daje Internet. Wojna pedagogicznej myśli przenosi się do wirtualnej sfery. Teraz możemy się spodziewać kolejnych ataków! Piszę o tym, by ostrzec moich Czytelników przed ewentualną chorobą, która pojawia się wówczas, gdy zawodzi sprzężenie zwrotne między komórką a centralnym układem nerwowym. Jak piszą medycy: Wyobraźmy sobie taką oto sytuację: komórka została zaatakowana przez wirus. Wysłała impuls do mózgu, skąd przyszedł sygnał naprawczy, ale już nie mógł być odczytany, bo wirus tak zmienił struktury informacyjne (podwyższył częstotliwość) komórki, że ta nie była w stanie rozpoznać go jako zagrożenia (obce białko). Nie otrzymując informacji zwrotnej z zaatakowanej struktury mózg nie wie, jak zareagować, a w organizmie narasta informacyjny chaos 1. Autor tej formy infekowania pedagogicznego nie zdaje sobie sprawy z tego, że proponuje nam wirusy, które mogą wywołać przez ideowe priony choroby autoagresywne, a nawet niektóre postacie depresji. Chodzi tu w istocie o wirusy, których nasz układ immunologiczny nie wykrywa, gdyż uszkadzają one przepływ informacji w całym organizmie, prowadząc do jego autodestrukcji. Zdezorientowany (przegrzany) układ nerwowy niszczy wszystkie komórki: zarówno zdrowe, jak i chore. Czy zdołamy uratować świat pedagogicznej myśli, pedagogiki otwartej na różnicę, na pluralizm (nie mylić z inną chorobą, jaką jest relatywizm)? Warto podkreślić, że osłabienie układu immunologicznego naukowca czy nauczyciela umożliwia wirusom pedagogicznym inwazję i panoszenie się w organizmie. Przyczyną takiego procesu może być na przykład długotrwały stres, niezdolność do prowadzenia badań naukowych czy działań edukacyjnych, opiekuńczych lub wychowawczych. Negatywny wpływ na struktury informacyjne organizmu wywierają też: promieniowanie jonizujące, alkohol czy narkotyki, których niektórzy pedagodzy nadużywają. Wirus pedagogiczny zbudowany jest z trzech podjednostek: genomu (kwasu monoideologicznego), metodologicznego kapsydu o symetrii helikalnej oraz otoczki lipnoprotagonistycznej. Tak zbudowana pojedyncza cząstka nazywana jest wirionem pedagogicznym. Materiałem genetycznym wirusa pedagogicznego jest jednoniciowy kwas dominującej lub usiłującej zdominować doktryny czy ideologii wychowawczej o polarności ujemnej oznacza to, że nie występuje on w komórkach jako informacyjny KNP. KNP zbudowany jest z ośmiu fragmentów, z których czwarta część jest odpowiedzialna za produkcję homo educandus, 1 Za: dostęp:

13 a szósta neuro transgressivus. Średnica kapsydu zawiera się w granicach ludzkiego umysłu, co kwalifikuje go do wirusów o średniej wielkości. Uwaga! Wirus pedagogiczny może indukować w komórkach apoteozę, zwiększać patogenność wirusa i umożliwiać uwalnianie namnożonych wirionów z komórek. 15

14 Posłowie Publikacja Bogusława Śliwerskiego pt. Szkoła na wirażu zmian politycznych. Bez cenzury to kolejna po w blogosferze (Kraków 2009) i Klinika akademickiej pedagogiki (Kraków 2011) książka powstała z esejów Autora zamieszczanych na Jego blogu ( który jest miejscem refleksji Autora na temat obserwowanych przez Niego zjawisk i wydarzeń związanych z szeroko rozumianą pedagogiką. W książce Autor koncentruje się na zagadnieniach dotyczących szkoły i edukacji. Podjęta wielowątkowa problematyka kondycji pedagogiki, edukacji, szkoły i profesji pedagogicznych inspirowana jest wydarzeniami i obserwacją świata nauki, polityki i ekonomii, a właściwie tego, co wynika ze zderzenia się tych światów. Autor ze znaną czytelnikom Jego wcześniejszych publikacji, nie tylko tych powstałych jako rezultat prowadzenia blogu, wnikliwością, zaangażowaniem refleksyjnego obserwatora, czujnego krytyka edukacyjnych patologii, obnaża kolejne kuriozalne praktyki wciąż obecne w naszej pedagogicznej (oświatowej i akademickiej) rzeczywistości. Tych, którzy z publikacjami Bogusława Śliwerskiego się dotąd nie spotkali, będzie ona zaskakiwać odwagą poruszanych tematów, tematów kontrowersyjnych, trudnych, ujawniających, jak wiele jest nieprawidłowości, fałszu, być może bezmyślności, braku zasad w działaniu w obszarze, w którym nie powinny się pojawiać, a jeśli, to z natychmiastową na nie reakcją, celem ich eliminowania i naprawy. Niestety z lektury publikacji, liczby problemów, które zostały zaprezentowane czytelnikowi (a należy się spodziewać, że to jedynie część tego, o czym mógłby krytycznie napisać Autor), wynika, że praktyka oświatowa, jak również akademicka jest jej pełna. Jest to publikacja niezwykle potrzebna środowisku pedagogicznemu, przede wszystkim młodym pracownikom oświaty i nauki. Tym, którzy rozpoczynają pracę w placówkach edukacyjnych, wychowawczych (i to nie tylko w roli pedagoga), i tym, którzy postanowili się związać z nauką i pracą akademicką. Dlaczego im właśnie? W moim przekonaniu po pierwsze z uwagi na formę przekazu, krótkie, nasycone treścią eseje, ogniskujące uwagę młodych ludzi może bardziej niż rozbudowane prace monograficzne, a to dlatego, że obecni latkowie to pokolenie internetu dobrze odczytujące i internalizujące informacje podawane w pigułce, pokolenie nowych mediów. Po drugie dlatego, że młodzi ludzie mają jeszcze tę świeżość spojrzenia, mają w sobie bunt przeciwko temu, co sprzeczne z ideałami, które przyświecały im w wyborze profesji. Potrzebna im jest informacja, że nie tylko oni dostrzegają zgrzyt między wyniesionym z kształcenia akademickiego przesłaniem a rzeczywistością szkolną, że nie są w opinii tej odosobnieni. 239

15 Potrzebne jest im potwierdzenie, że z taką rzeczywistością nie muszą i nie powinni się godzić, że warto i należy ją demaskować, przeciwstawiać się jej, nie zgadzać z nią. Drugą grupą odbiorców publikacji powinni być jednak koniecznie również ci pedagodzy (z obu środowisk: oświatowego i akademickiego), którzy pozostając w zawodzie od lat, nie raz zetknęli się z opisywanymi przez Bogusława Śliwerskiego zjawiskami, a stracili wiarę, że można i należy się im przeciwstawiać. Im też potrzebne są wsparcie i wiara w to, że nie są oszołomami dostrzegającymi rzeczywistość jedynie w czarnych barwach. Wiem, że w środowisku pedagogów jest cała rzesza ludzi autentycznie zaangażowanych w misję swojej pracy, niewyrażających zgody na nieprawidłowości, wypaczenia, bylejakość, bezmyślność i sprzeniewierzanie się ideałom, którzy swoją pracą zaprzeczają wszystkiemu, co wybrzmiewa z esejów Autora książki, co metaforycznie nazywa On wirażem, na którym znalazła się polska szkoła w wyniku zmian, choć nie tylko przecież politycznych, bo i społecznych, gospodarczych, ekonomicznych. Dzisiaj zakończyła się organizowana przez Profesora Bogusława Śliwerskiego VII międzynarodowa konferencja z cyklu Edukacja Alternatywna, w której miałam przyjemność (nie po raz pierwszy) uczestniczyć. Minęło 20 lat od pierwszego (w 1992 r.) spotkania i ciągle, jak się okazuje, cieszy się ona niezmiennym zainteresowaniem. Wyjeżdżający z niej uczestnicy wciąż żegnają się w niedosycie dyskusji, ale pełni optymizmu i wiary w to, że można pracować z pasją, że można poszukiwać (również w przeszłości) dobrych wzorców, przykładów dobrej, rzetelnej, zaangażowanej pracy, że należy przeciwstawiać się patologii i otwarcie z determinacją definiować jej obszary. W ten nurt myślenia wpisuje się zdecydowanie publikacja Bogusława Śliwerskiego. Odczytuję ją jednak wielowymiarowo. Jest nie tylko refleksją jej Autora nad kondycją złą kondycją polskiej szkoły (również na poziomie szkoły wyższej). Nie jest tylko próbą zwrócenia uwagi na niedopuszczalne praktyki pseudowychowawcze. Odczytuję ją jako źródło inspiracji dla badaczy (zarówno młodych, jak i doświadczonych), gdyż opisywane przez Autora przykłady są gotowymi wręcz problemami badawczymi, które aż proszą się o ich weryfikację, celem stwierdzenia, czy to, co zostało opisane jako incydent, jest nim w istocie (OBY), czy niestety może już prawidłowością. Inny wymiar publikacji to prezentacja nowych obszarów koniecznych pedagogicznych refleksji, które nieobce są Autorowi, ale niekoniecznie środowisku akademickiemu. Wątki te przeplatają się w publikacji, utrzymując nieprzerwanie uwagę czytelnika na najwyższym poziomie. Publikacja Bogusława Śliwerskiego przedstawia karykaturalną rzeczywistość edukacyjną. Incydenty dostrzeżone, czy jak pisze sam Autor, o których jest informowany przez zaniepokojonych, często bezradnych wobec nich pedagogów, rodziców, demaskują patologię, która bez skrupułów obejmuje każdy etap edukacji od przedszkola po szkołę wyższą, każdy podmiot pedagogicznych oddziaływań, nie wyłączając małych dzieci i osób z niepełnosprawnością. Z treści publika- 240

16 cji wyłania się bardzo niekorzystny obraz polskiej szkoły, taki był jednak, jak rozumiem, zamiar Autora powiedzieć głośno to, o czym wielu z pedagogów rozmawia w kuluarach szkolnych czy uczelnianych. Nie oznacza to, że wszędzie jest równie źle, jak opisuje to Autor że nie ma szkół, uczelni funkcjonujących prawidłowo, że nie ma ludzi z zasadami (z których można byłoby w sensie społecznym być dumnym). Dlatego, jak wyczytuję z publikacji, jej Autor nie dokonuje uogólnień, z konsekwencją trzyma się formuły egzemplifikacji, jednak to, jak często powtarzalne są te przykłady, pozostawia ocenie czytelnika. Pewne jest jedno: że eseje autorstwa Bogusława Śliwerskiego nie pozwalają odbiorcy zostać wobec nich obojętnym. Jednych będą irytować, oburzać, innym pozwolą się z poglądami Autora zidentyfikować, dadzą odwagę do działania, otwartego sprzeciwu wobec dostrzeganych nieprawidłowości. Jeszcze innych, mam nadzieję, zawstydzą, a może nawet przestraszą, co sprawi, że w podobnych sytuacjach (w swoim środowisku) zastanowią się, czy milczeć, udać, że nie dostrzegają problemu, bo przecież postawy takie w końcu legitymizują patologię. Publikacja Bogusława Śliwerskiego jest inspirująca i z innego powodu. Niewątpliwym jej walorem jest upowszechnianie wiedzy stricte naukowej. W swoich krótkich, nierzadko 1 2-stronicowych, esejach Bogusław Śliwerski dba o wiarygodność naukową i odwoływanie się do autorów koncepcji, teorii czy klasyfikacji odnoszących się do danego zagadnienia. W ten sposób Autor nie tylko sygnalizuje obszar problemowy, ale również wskazuje chcącemu się zagłębić w zagadnienie czytelnikowi, gdzie ma szukać dalszych informacji, gdzie teoretycznych wyjaśnień. Kolejny walor publikacji, wynikający z przyjętej stylistyki esejów pedagogicznych, to dzielenie się z czytelnikiem refleksją i zaproszenie go do możliwego dzięki lekturze spotkania i udziału w wydarzeniach i debatach naukowych, które Autor (w nich uczestniczący) uznaje za znaczące dla refleksji pedagogicznej. I tak na przykład czytelnik mógł za pośrednictwem Bogusława Śliwerskiego spotkać się z Zygmuntem Baumanem na Europejskim Kongresie Kultury, zorganizowanym przez Dolnośląską Szkołę Wyższą we Wrocławiu, i posłuchać tego, co miał On do powiedzenia o edukacji w informatycznej mgle ponowoczesnego świata. Inny wymiar i wartość publikacji stanowią te jej fragmenty, w których Autor podejmuje się recenzji pojawiających się na rynku wydawniczym publikacji. Przykładem jest tekst Dzieło i pedagogika Janusza Korczaka w nowym odczytaniu. Bogusław Śliwerski prowadzi w nim polemikę z Autorem (w tym przypadku Autorką). Zgodnie z duchem publikacji Bogusław Śliwerski koncentruje się na tych publikacjach, które są kontrowersyjne, jednostronne, niepełne, w sensie ujęcia zagadnienia, i takich, w których tematyce jest niekwestionowanym autorytetem. Recenzje Autora mają niezaprzeczalną wartość poznawczą, a ponadto mogą stanowić bez wątpienia wzór podobnych, które pracownikom nauki (ale nie tylko) przychodzi od czasu do czasu tworzyć. Wspomniany esej ukazuje, jaką odpowiedzialność przyjmuje na siebie potencjalny recenzent, jaką wiedzę musi posiadać, 241

17 szczególnie (ale przecież nie tylko wtedy) gdy jego głos ma być krytyczny, a nie krytykancki, gdy celem opiniotwórcy nie jest zaprezentowanie siebie, ale dążenie do potwierdzenia naukowej prawdy. Kolejny walor publikacji to prezentacja nowych zagadnień i problemów pojawiających się w przestrzeni szeroko rozumianej edukacji i kształcenia. Przykładem jest tekst Pedagodzy w świecie fanfików, erpegowców, hakerów, hejterów, hipsterów, linuksowców i blogasków. Autor zwraca w nim uwagę na nowe wyzwania stojące przed pedagogami, a związane z odmiennymi kodami komunikacyjnymi, którymi posługują się ich wychowankowie, dzieci i młodzież ery internetu i nowych mediów. Nowe wzorce komunikacji odnoszą nie tylko do innych nośników (komputer, telefon komórkowy), ale również pojęć, którymi młodzi ludzie się posługują w wymianie komunikatów. Cytowane w tytule terminy prawdopodobnie nic nie mówią większości pedagogów. Autor zadaje istotne pytanie o to, jak nauczyciel, rodzic, wychowawca radzi sobie z tym niezrozumiałym komunikatem? Można postawić i inne: Jaka i do czego ograniczona będzie jego rola w życiu młodego człowieka? Jakich niebezpieczeństw będzie przyczyną? Bogusław Śliwerski częściowo udziela odpowiedzi na te pytania, gdyż przedstawia wyniki badań młodych polskich badaczy, którzy zajmują się zjawiskiem odpowiedzialnego korzystania z nowoczesnych technologii komunikacyjnych przez dzieci i młodzież, ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska cyberprzemocy i strategii jej przeciwdziałania. Ponownie, w typowy dla siebie sposób, Autor definiuje problem, jak również rekomenduje czytelnikom zainteresowanym zagadnieniem badaczy i wyniki prowadzonych przez nich analiz, mogących nie tylko przybliżać dane zjawisko, ale także prowadzić do pedagogicznej refleksji nad jego społecznymi konsekwencjami. Z treści publikacji wyłania się konsekwentny obraz zaangażowania i troski jej Autora o kondycję pedagogiki jako nauki i szkoły jako obszaru koniecznego pedagogicznego zainteresowania obu będących bezsprzecznie na tytułowym wirażu, aż nadto dobitnie zdefiniowanym przez Bogusława Śliwerskiego. Ogrom dostrzeżonych przez Autora niebezpieczeństw, nieprawidłowości, wręcz patologii może paraliżować, wolę jednak myśleć, że stanie się inspiracją do działania, legitymacją do sprzeciwu i budowania koalicji, coraz potężniejszej w liczbie tych, którzy nie chcą się godzić na marginalizację pedagogiki jako nauki i traktowanie szkoły edukacji jako nieistotnego epizodu w życiu człowieka. Łódź, 20 października 2012 Iwona Chrzanowska