PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA NA LATA PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA NA LATA

Transkrypt

1 PROJEKT Załącznik do Uchwały Rady Gminy w Bielinach nr... z dnia... PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA NA LATA Niniejszy Plan opracowano w Urzędzie Gminy Bieliny z udziałem Rady Sołeckiej po konsultacji z mieszkańcami wsi Huta Nowa Bieliny, luty - marzec 2009

2 Twórzcie kulturę wsi, w której obok nowych wymiarów, jakie niosą czasy, pozostanie - jak u dobrego gospodarza miejsce na rzeczy dawne, uświęcone tradycją, potwierdzone przez prawdę wieków Jan Paweł II 2

3 SPIS TREŚCI 1CEL I METODOLOGIA OPRACOWANIA...5 2CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA Charakterystyka Gminy Bieliny Miejscowość Huta Nowa rys historyczny Syntetyczna charakterystyka miejscowości - analiza stanu istniejącego Położenie Miejscowość w statystyce Sfera społeczna Sfera gospodarcza Infrastruktura techniczna i komunikacyjna ANALIZA ZASOBÓW MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA ANALIZA SWOT NASZA WIZJA PRIORYTETY ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO OPIS ZADANIA PRIORYTETOWEGO Harmonogram rzeczowo-finansowy zadania priorytetowego WDRAŻANIE PLANU ODNOWY MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA PROMOCJA PLANU ODNOWY MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA...60 SPIS RYSUNKÓW I TABEL

4 WSTĘP Dokument pn. Plan Odnowy Miejscowości Huta Nowa, jest podstawą rozwoju miejscowości Huta Nowa. Opracowany został na podstawie konsultacji społecznych - określa misję, cele i kierunki działania wraz z zadaniami inwestycyjnymi na lata Dokument ten poddany ocenie mieszkańców, a następnie uchwalony przez Zebranie Wiejskie zawiera również wariant rozwoju. Plan Odnowy Miejscowości jest dokumentem o charakterze planowania strategicznego. Obowiązek opracowania planu wynika z wielu istniejących programów służących wspieraniu obszarów wiejskich i społeczności wiejskiej takich jak Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata i Regionalny Program Operacyjny oraz inne programy oparte na środkach Unii Europejskiej EFS Europejski Fundusz Spójności. Dotyczy to przede wszystkim inwestycji mających poprawić komfort życia lokalnej społeczności. Wymaga to ścisłej współpracy pomiędzy sołectwem i urzędem gminy oraz spójności planów. Dokument Plan Rozwoju Miejscowości Huta Nowa ma służyć pełnemu wykorzystaniu istniejącego potencjału i szans rozwojowych, w tym dostępu do środków unijnych i funduszy rządowych. Zapisy Planu Odnowy Miejscowości Huta Nowa są spójne z Narodową Strategią Spójności, Strategią Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa na lata , ze Strategią Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku Ponadto plan jest zgodny ze strategią rozwoju powiatu kieleckiego, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bieliny. Dokument został przygotowany na podstawie Strategii Rozwoju Gminy Bieliny oraz Planu Rozwoju Gminy Bieliny na lata oraz danych z Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań. Cele i działania zaproponowane w omawianym opracowaniu nawiązują do dokumentów strategicznych wyższego rzędu zachowując w ten sposób spójność programową. W dalszej części opracowania przedstawiono analizę SWOT, wybrano misję, cele i kierunki działania oraz Wieloletni Plan Inwestycyjny dla miejscowości Huta Nowa. Dodatkowym czynnikiem mającym wpływ na ostateczny kształt dokumentu były podstawowe informacje o miejscowości na tle gminy jakimi dysponuje Urząd Gminy Bieliny oraz Rada Sołecka. Plan został opracowany wg wcześniej przygotowanego schematu przy udziale pracowników Urzędu Gminy Bieliny i mieszkańców miejscowości Huta Nowa. Plan Odnowy Miejscowości Huta Nowa opracował zespół w składzie: Anna Łubek, Katarzyna Brzozowska, Marzena Jedlińska, Agnieszka Czajkowska przy udziale sołtysa miejscowości Jana Brożyny oraz radnego Henryka Durleja. 4

5 1 CEL I METODOLOGIA OPRACOWANIA Celem Planu Odnowy Miejscowości Huta Nowa jest: dokonanie analizy istniejącego stanu sołectwa, ze zwróceniem szczególnej uwagi na te aspekty stanu istniejącego, które będą odgrywały zasadniczą rolę w przyszłym jego rozwoju; identyfikacja strategicznych szans i zagrożeń rozwoju sołectwa; wyznaczenie celów i kierunków rozwoju sołectwa, realizujących możliwości lokalnej społeczności; oraz uwzględniających istniejące szanse i zagrożenia rozwoju; określenie wizji rozwoju, czyli oczekiwanego stanu rozwoju sołectwa w roku 2009 wraz z określeniem wytycznych służących realizacji ustaleń planu. Plan Odnowy Miejscowości Huta Nowa opracowano przyjmując za podstawę wyniki konsultacji społecznej. Przeprowadzono konsultację społeczną w dniu roku z udziałem mieszkańców oraz liderów lokalnych miejscowości Huta Nowa: Przewodniczącego Rady Sołeckiej, Wójta Gminy Bieliny oraz pracowników Urzędu Gminy Bieliny. Dodatkowe konsultacje przeprowadzała Rada Sołecka na wniosek Sołtysa miejscowości. Ich zadaniem było zidentyfikowanie celów i kierunków działania w poszczególnych przyjętych teoretycznie obszarach życia społeczno gospodarczego oraz wyznaczenie wariantu rozwoju miejscowości. Na podstawie wypracowanej analizy SWOT, która przedstawia silne strony (wewnętrzne) miejscowości, słabe strony (wewnętrzne), szanse (zewnętrzne) i zagrożenia (zewnętrzne) odpowiedziano na pytanie: Co należy zrobić, albo, jakie podjąć działania lub spowodować efekty tych działań, żeby zlikwidować słabe strony miejscowości i zniwelować zagrożenia? Na podstawie konsultacji oraz zgłoszeń do UG Bieliny, wybrano kilkanaście celów w trzech obszarach: Infrastruktura, Społeczeństwo, Gospodarka oraz określono wybrany wariant rozwoju. Plan Odnowy Miejscowości Huta Nowa zawiera więc analizę sytuacji społecznej, gospodarczej, infrastruktury technicznej sołectwa, diagnozę możliwości wykorzystania potencjalnych czynników rozwoju sołectwa, wskazanie konkretnych kierunków działania, określa szczegółowo rodzaje zadań, jakie będą realizowane i konieczne do podjęcia na terenie sołectwa. 5

6 2 CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI HUTA NOWA1 2.1 Charakterystyka Gminy Bieliny Nazwa Bieliny powstała od bielenia lnu. Dzisiaj gmina Bieliny to gmina rolnicza słynąca z plantacji truskawek, które są uprawiane na obszarze ok ha, dlatego też gmina jest nazywana popularnie "zagłębiem truskawkowym". Na cześć tej uprawy ustanowiono doroczny "Dzień Świętokrzyskiej Truskawki". Gmina Bieliny leży 23 km na wschód od stolicy Województwa Świętokrzyskiego Kielc, u podnóża dwóch najwyższych szczytów Gór Świętokrzyskich. Ponad 60 % jej powierzchni znajduje się w granicach i otulinie Świętokrzyskiego Parku Narodowego, reszta, część południowa to fragment Cisowsko Orłowińskiego Parku Krajobrazowego oraz jego otuliny. Gmina ma kształt zwartego, kolistego wieloboku, sąsiaduje z gminami: od południowego-zachodu Gmina Daleszyce (długość granicy 8,1 km), od północnego-zachodu Gmina Górno (długość granicy 10,1 km), od północy Gmina Bodzentyn (długość granicy 7,9 km), od północnego wschodu Gmina Nowa Słupia (długość granicy 11,6 km), od południowego wschodu Gmina Łagów (długość granicy 5,9 km). Powierzchnia Gminy wynosi 88,09 km2. Obejmuje 15 sołectw: Bieliny Kapitulne, Bieliny Poduchowne, Belno, Czaplów-Zofiówka, Górki Napękowskie, Huta Nowa, Huta Podłysica, Huta Stara, Huta Koszary, Huta Szklana, Kakonin, Lechów, Makoszyn, Napęków, Porąbki. Gminę Bieliny zamieszkuje osób (stan na dzień ). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 114 osób/km2. Gmina Bieliny powstała w miejscu, gdzie szumiała pierwotna puszcza. Na terenie gminy znajduje się duża liczba zabytków pochodzących z różnych okresów - ogółem blisko 60, w tym około 35 obiektów tradycyjnego budownictwa drewnianego z I i wieku, 46 stanowisk archeologicznych (są to ślady osadnictwa z okresu neolitu, epoki kamienia i epoki nowożytnej), stanowiska produkcji dymarskiej, przydrożne, drewniane kapliczki, a także ośrodek kultu pogańskiego z przełomu I i wieku - "Góra Zamczysko", kościół parafialny w Bielinach z 1637 roku przebudowany w 1838 roku, cmentarz parafialny w Bielinach istniejący od pierwszego ćwierćwiecza I wieku i młyn wodny w Belnie z 1884 roku. Na terenie gminy znajdują się również miejsca upamiętniające wydarzenia II Wojny Światowej tj.: w Bielinach, Kakoninie, Hucie Szklanej i Makoszynie. Oprócz historycznego dziedzictwa wielkim bogactwem gminy oraz jej atutem rozwojowym są walory przyrodnicze i krajobrazowe. Z tego względu jest odwiedzana przez turystów zarówno z Polski jak i z zagranicy. Gmina Bieliny współpracuje 1 Opracowano na podstawie: informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy Bieliny oraz Strategii Rozwoju Gminy Bieliny 6

7 z gminą Varvarin truskawkową gminą z Serbii. Podpisana została również 15 września 2008 r. Deklaracja Partnerstwa z Gminą Wyszkywce obwód Winnicki na Ukrainie. Urozmaicona rzeźba terenu, malownicze krajobrazy, piękne plenery i wspaniałe panoramy bielińskich pasiaków przecinanych wstęgami rzek i strumyków, mroczne ostępy Puszczy Jodłowej, są niewątpliwymi atrakcjami naszej Gminy. 2.2 Miejscowość Huta Nowa rys historyczny2 Geneza wielu wsi w tym Huty Nowej na terenie dzisiejszej gminy Bieliny wiąże się z istnieniem niegdyś na ich obszarze hut szkła. Choć dziś na powierzchni nie pozostał nawet ślad po dawnej działalności szklarskiej sama nazwa sołectwa jak mówią źródła historyczne i archeologiczne pochodzi właśnie od niej. Nazwa miejscowości ma ciekawą historię. Od 1669 roku proboszcz Jan Brzoszczyński zamiast nazwy officina vitrearia Nova ad pontem używał officina vitrearia Michnowska (od nazwiska pierwszego właściciela huty). Rys. 1 Rozmieszczenie dawnych hut szkła na terenie gminy Bieliny 3 2 Na podstawie: A. Drogosz, A. Cedro Kartki z przeszłości Gminy Bieliny, Bieliny Źródło: A. Drogosz, A. Cedro Kartki z przeszłości Gminy Bieliny, Bieliny

8 W 1718 roku ksiądz Józef Antoni Jaworski po raz pierwszy użył polskiej nazwy Nowa Chuta. Zamiennie stosował określenia: officina vitearia Nova dicta (huta szkła Nową zwana), Michniow, Michnow, Chuta Michnowska, officina Michnowska, officina Nova, czy Nowa Uta. Później ksiądz Józef Patek od 1767 roku posługiwał się nazwą Nowa Uta. Nazwa Huta Nowa, w tej właśnie kolejności, przyjęła się dopiero po regulacji wsi w 1856 roku. Badania archeologiczne prowadzone przez toruńską Pracownię Dziejów Szkła przyczyniły się do odkrycia w maju 1993 roku śladów huty szkła jaka funkcjonowała w połowie VII i początku VIII wieku dając początek miejscowości Huta Nowa. Powierzchniowe pozostałości po zakładzie zlokalizowano w bezpośrednim sąsiedztwie brodu i mostka dla pieszych na rzece Belniance. Główna koncentracja znalezisk znajduje się w strefie zalewowej i nadzalewowej doliny tej rzeki, wzdłuż drogi prowadzącej od brodu do leśniczówki Huta. Najwięcej znalezisk odkryto w odległości około 60 m na południe od brzegu rzeki na polu Władysława Mordonia. Działania rolnicze oraz związane z budową drogi w tym rejonie doprowadziły do niemal całkowitego zniszczenia wszystkich stałych elementów zabudowy produkcyjno-gospodarczej i mieszkalnej związanej z hutą szkła. Zebrane natomiast zostały próbki zabytków ruchomych tj.: fragmenty donic do wytopu szkła, ciekawe fragmenty wyrobów w większości butelek wykonanych ze szkła przezroczystego o zielonym zabarwieniu. Większość zbiorów znajduje się w Pracowni Dziejów Szkła w Toruniu niewielki zestaw został przekazany do Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Powstanie huty szkła na terenie miejscowości Huta Nowa wiązało się z klęską żywiołową, która nawiedziła obszar dzisiejszej gminy Bieliny w 1645 roku. Gwałtowny huragan powalił lasy między Bielinami a Lechowem. Biskup Piotr Gembicki polecił hutnikowi Jakubowi Michnowskiemu przenieść nieczynną hutę spod Cisowa na tereny dotknięte klęską huraganu. Tak najprawdopodobniej powstała Huta Nowa. Najważniejszym warunkiem lokalizacji huty szkła na tym terenie było występowanie odpowiedniej bazy surowcowej tj.: piasek, popiół, potaż4, skały wapienne, gliny techniczne oraz duże ilości wysuszonego drewna na opał. Hutnicy nie byli właścicielami gruntów, na których stawiali huty. Jedynie zakład stanowił ich własność użytkową, do której zwykle mieli dożywotnie prawo. W hucie znajdującej się na terenie Huty Nowej otrzymywano zwykle szkło potasowe o niskiej jakości, zielonkawym zabarwieniu, przesycone wewnątrz licznymi pęcherzykami. Doświadczeni hutnicy potrafili jednak uzyskać szkło znacznie lepszej jakości zwane taflowym oraz najlepsze tzw. białe szkło. Wyroby szklane wykonywane były ręcznie poprzez wydmuchiwanie z użyciem piszczeli. Technika ta stosowana jest właściwie bez większych zmian do dnia dzisiejszego. W 1781 roku dożywotnim posiadaczem dóbr Nowa oraz Stara Huta został pochodzący z Oblęgorka Franciszek Gorzkowski, który majątek oddał w dzierżawę. Po śmierci Gorzkowskiego w 1808 dobra w tymczasowe użytkowanie oddano w ręce dotychczasowego dzierżawcy Mateusza Nowakowskiego oczekując ostatecznej decyzji Administracji Generalnej Dóbr Narodowych. Po ogłoszeniu przetargu kontrakt podpisano z Wincentym Osieckim na okras 4 Potaż wytwarzany był z popiołu drzewnego. Używany był jako topnik piasku. Powstawał w wyniku kilkakrotnego ługowania popiołu najpierw ciepłą, a potem gorącą wodą. Powstała w ten sposób sól alkaliczną palono w specjalnych piecach prażalniczych. 8

9 czterech lat od 1814 do 1818 roku. Po roku gospodarz zmarł. Majątkiem zarządzała żona Joanna z Mitkowskich. Jej drugi mąż kasjer Obwodu Opatowskiego Majewski zrobił w kasie manko i wszystkie ruchomości zostały zajęte na pokrycie zaistniałego braku. Majewska wyjechała zagranicę, nie oddawszy dzierżawionego majątku i mając duże zaległości w płaceniu czynszu. W tym czasie folwark Nowa i Stara Huta graniczyły na południu z wsią szlachecką Makoszyn i Lechowem, na zachodzie z wsią Bieliny, na północy z wsią rządową Dębno i należącym do wąchockich cystersów Jeziorkiem, na wschodzie z benedyktyńskimi Bartoszowinami. Odległość dóbr od miast Nowa Słupia i Łagów wynosiła 1 milę, od Daleszyc 1,5 mili, od miasta wojewódzkiego Radomia 10 mil, a od rzeki spławnej Nidy 9. Osady nie były pomierzone. Włościanie nie mieli ogrodów warzywnych ani owocowych. Poddani nie posiadali pastwisk. Bydło pasali po krzakach między wzgórzami. Mieszkańcy Nowej Huty nie mieli żadnych dochodów ubocznych. We wsi znajdowało się wówczas 19 gospodarstw półrolników, 43 zagrodników, 2 komorników i 3 gajowych. W całej wsi Huta Nowa hodowano 4 konie, 73 woły, 85 krów, 47 młodego bydła i 12 świń. Rys. 2 Plan folwarku w Hucie Nowej z 1822 roku 9

10 Przez krótki okres dobra między innymi w Hucie Nowej dzierżawił Antoni Majewski. W 1820 roku folwark Nowa i Stara Huta na 12 lat w dzierżawę przejął Ludwik Rzeczycki. W tym czasie zabudowania folwarczne w Nowej Hucie znajdowały się w zachodniej części wsi przy drodze prowadzącej do Makoszyna (obecnie gospodarstwa Jana Kopacza i Tomasza Maciejskiego). Większość domostw włościan położonych było na wschód od dworu, nieregularnie, po obu stronach rzeki Belnianki. Wschodni kraniec wsi sięgał nieznacznie za dzisiejszy most na drodze do Nowej Słupi. Kilka osad znajdowało się na wschód od dworu, między zabudowaniami folwarku a karczmą zajezdną wybudowaną w okolicy dzisiejszego sklepu spożywczego Tadeusza Fraka. Droga do Bielin wiodła od dworu południowym brzegiem rzeki. Po śmierci Ludwika Rzeczyckiego w 1822 roku obowiązek prowadzenia gospodarstwa spadł na jego żonę Barbarę, córkę dziedzica Czajęcic Wincentego Humnickiego. Półtora roku po śmierci pierwszego męża wyszła za mąż za Teodora Bukowińskiego, który prowadził dzierżawę początkowo w jej imieniu, a od 1832 roku do 1838 był jej prawowitym dzierżawcą. Stosunki Bukowińskiego z mieszkańcami Huty Nowej nie układały się najlepiej. Pisali oni skargi do Namiestnika Królestwa Polskiego na złe traktowanie, w tym używanie kar cielesnych, w stosunku do włościan oraz odebrania skarżącym osad pańszczyźnianych. Rys. 3 Plan budynku mieszkalnego na folwarku w Hucie Nowej w 1832 roku 10

11 Rys. 4 Plan budynku mieszkalnego dla służby folwarcznej w Hucie Nowej według stanu z 1832 roku W 1825 roku dobra w Hucie Nowej nawiedziła wielka powódź, która poczyniła ogromne zniszczenia. Po powodzi podjęto próby regulacji rzeki między innymi wyprostowano koryto w pobliżu dzisiejszego mostu na drodze do Nowej Słupi. W Hucie Nowej mieszkało wtedy 22 zagrodników dwudniowych (odrabiających pańszczyznę 2 dni w tygodniu), 43 zagrodników jednodniowych i 3 komorników. Wszyscy opłacali także podatek zwany podymnym, a dwór dodatkowo płacił także liwerunek, czyli podatek na wojsko w wysokości 461 zł 16 gr. Oddawana również była dziesięcina do kościoła parafialnego znajdującego się wówczas w Bielinach. W latach 1833 i 1834 mieszkańcy zostali dotknięci klęską nieurodzaju. W pierwszym roku niskie plony zbóż wynikały z masowego występowania pędraków, które podgryzały korzonki zbóż. Natomiast w 1834 roku wystąpiła klęska suszy i nadzwyczajnych upałów. Mieszkańcy zwrócili się o przyznanie zapomogi do Komisji Wojewódzkiej. Pomoc przyznano ale różnej wysokości, dodatkowo należało ją zwrócić w ciągu sześciu lat. Po zakończeniu kontraktu z Bukowińskim dzierżawę majątku przejął Jan Trepka. W 1843 roku mieszkańcy miejscowości podjęli nieudane próby uzyskania zwolnienia z odrabiania pańszczyzny. W 1850 roku kontrakt z Janem Trepką został przedłużony na kolejne sześć lat jednak czynsz został obniżony o ponad 300 rubli. Mieszkańcy nadal odrabiali pańszczyznę na rzecz folwarku w Hucie Nowej i opłacali podatki. Z pańszczyzny zwolnieni byli jedynie strzelcy leśni, natomiast sołtys i radni nie płacili podatków, na które składała się cała gromada. 11

12 W 1855 roku rozpoczęto prace pomiarowe, mające na celu przygotowanie regulacji gruntów czterech wsi: Huty Nowej, Huty Szklanej, Huty Starej i Bartoszowin. W rezultacie powiększono folwark w Hucie Nowej, wyprostowano i przesunięto granicę, rozdzielono część lasu i krzaki pomiędzy włościan, część terenów przeznaczono na wspólne pastwisko, urządzono nowe osady kowalskie, karczmarskie, strzelców leśnych, młynarską i szkolną. W wyniku regulacji wytyczono również cztery ulice, przy których włościanie byli zobowiązani budować swoje kolonie: północną (obecnie Huta Podłysica) była to droga do Huty Szklanej; południową (obecnie Huta Nowa Koszary) droga do folwarku Huta; wsi Huty Starej i Bartoszowin; średnią (obecnie Huta Nowa Średnia) droga do Bielin; dla osad zagrodniczych (obecnie działka szkolna w Hucie Nowej) prowadząca do drogi średniej i jako wygon do lasu. Wyznaczono także przegony dla bydła na pastwiska w lesie, które do dziś przez mieszkańców nazywane są wygonami. Większość włościan otrzymało osady półwolne o powierzchni morgów. Ponad 20 mieszkańców nie otrzymało w ogóle osad. Ich chałupy stały na gruncie folwarcznym, a dzierżawca wydzielał im po kawałku roli na odrobek. Dopiero w1874 roku władze przydzieliły im z gruntów folwarcznych 24 nowe działki o powierzchni od 1 do 12 mórg. Położone one były pod lasem (dzisiejsza Zofiówka początkowo przysiółek Huty Nowej) i graniczyły z polami włościan z Huty Nowej oraz z dobrami folwarcznymi. W skutek urządzania wsi w 1856 roku powstała również Podłysica, która jeszcze w okresie między wojennym była częścią Huty Nowej nazywaną Huta Nowa Podłysica. W 1856 roku nie ukończono jeszcze urządzania dóbr według nowych zasad z tego względu kontrakt z Janem Trepka został przedłużony na rok, a następnie jeszcze dwukrotnie, za każdym razem o rok. Dzięki koneksjom Trepka dzierżawił majątek do roku 1865 kiedy to wyprowadził się z Huty Nowej do syna Alfreda, dzierżawcy Napękowa. Dobra przejął dzierżawca majątku w Cisowie Roskowski. Na podstawie ukazu z 15 kwietnia 1871 roku folwark został przekształcony w majorat, czyli nadanie ziemskie dla zasłużonych żołnierzy wojsk carskich. Majorat otrzymał pułkownik Włodzimierz Michałowicz Dobrowolski dowódca Grenadiernego Tauryckiego Pułku. Prawdopodobnie po jego śmierci majorat przeszedł na własność jego syna, Aleksandra Władimirowicza Dobrowolskiego korneta Czunguskiego Dragońskiego Pułku zamieszkałego w Łucku. W 1871 roku spisano akt 20-letniej dzierżawy miedzy jego pełnomocnikiem, kapitanem Michałem Tokariewem i administratorem majoratu Władysławem Michalczewskim. Michalczewski nie zarządzał majoratem do końca terminu kontraktu. Osiem lat później dzierżawcą majątku Huta Nowa został Michał Grimmblat. Dwanaście lat później administratorem był emerytowany generał wojska carskiego Wojciech Ostrowski mieszkający w Piórkowie. W 1902 roku na 12 lat folwarkiem zarządzał Żyd Lejbus Rusinek. Budynki i uprawy w tym czasie znajdowały się w dobrym stanie. Przedostatnim dzierżawcą folwarku w Hucie Nowej był Leon Węgierski, a ostatnim od 1919 roku był Mieczysław Brojewski. W 1921 roku w związku z przeprowadzoną reformą rolną przygotowano parcelację majątku. Zgodnie z opisem przygotowanym przez Powiatowego Komisarza Ziemskiego Jerzego Brojewskiego majątek w Hucie Nowej miał powierzchnię 482 mórg, w tym 286 mórg ornych, 84 łąk, 37 pastwisk i 75 lasu. Nieużytków w folwarku nie było. Podstawowym źródłem 12

13 utrzymania mieszkańców była praca dorywcza we dworze i lasach państwowych. W okolicy było dużo rzemieślników i handlarzy, jednak stan gospodarstw był zły. Komisarz ocenił, że parcelacja majątku nie zaspokoi potrzeb okolicznych mieszkańców. W tym czasie z budynków folwarcznych pozostał znajdujący się w złym stanie: dom mieszkalny, czworak, dwójniak wraz z kuźnią, a w stanie tragicznym: obora, stajnia, stodoła i spichlerz. Z parcelowanego majątku zamierzano wyłączyć kilkadziesiąt mórg na tartak. Przeznaczono także część gruntów na utworzenie tzw. ośrodka rolniczego. W 1930 po śmierci Brojewskiego majątek wraz z wielkim długami przejęła jego żona Wanda. Po wykonaniu parcelacji w pierwszej kolejności przydzielono po jednej 10-morgowej parceli Antoniemu Mazurowi z Bielin i Janowi Sali z Zofiówki. Pozytywnie rozpatrzono również 17 podań na samodzielne kolonie i 31 na parcele dodatkowe. Wyznaczenia działek dokonał geometra Łukaszewicz w obecności miedzy innymi Jana Jadwiżyca delegata z Huty Nowej. Od początku powstania mieszkańcy Huty Nowej należeli do Kościoła Parafialnego pod wezwaniem Św. Józefa Oblubieńca NMP wybudowanego w 1637 roku w Bielinach jako jednonawową świątynię z prezbiterium zakończonym absydą kaplicami w transepcie. Kościół ten konsekrowano w 1643 roku. Rozbudowano go od zachodu w 1838 roku. Obecnie na terenie miejscowości Huta Nowa w trakcie budowy znajduje się kościół parafialny pw. Matki Boskiej Fatimskiej. 2.3 Syntetyczna charakterystyka miejscowości - analiza stanu istniejącego Położenie Sołectwo Huta Nowa pod względem geograficznym, położone jest w otulinie Świętokrzyskiego Parku Narodowego z ośrodkiem kultu religijnego na Świętym Krzyżu w niedalekiej odległości od Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego. Rys. 5 Położenie Huty Nowej5 5 Źródło: 13

14 Natomiast pod względem administracyjnym miejscowość położona jest w północno wschodniej części gminy Bieliny i na wschód od stolicy województwa świętokrzyskiego - Kielc, w powiecie kieleckim. Jest to teren o ukształtowaniu pofalowanym, charakterystycznym dla obszarów leżących u podnóża Gór Świętokrzyskich. Rys. 6 Położenie Huty Nowej względem Świętokrzyskiego Parku Narodowego6 Wieś usytuowana na obszarze korytarza transportowego o znaczeniu wojewódzkim, łączącego centralne obszary kraju z południowo-wschodnimi. Korytarz transportowy tworzy droga wojewódzka nr 753 (Wola Jachowa-Nowa Słupia) łącząca się: w zachodniej części gminy z drogą krajową nr 74 (Łódź-Sulejów-Kielce-Kraśnik-Lublin), a we wschodniej części z drogą wojewódzką nr 756 (Starachowice - Nowa Słupia - Łagów - Szydłów - Stopnica). 6 Źródło: 14

15 2.3.2 Miejscowość w statystyce Tabela 1 Miejscowość w statystyce stan na luty 2009 r. WYSZCZEGÓLNIENIE WARTOŚĆ PROCENT GMINY Powierzchnia w ha ,54% Stan ludności ogółem, w tym: ,54% kobiety ,44% mężczyźni ,64% Urodzenia żywe ogółem 2 11,11% Zgony ogółem 1 6,25% Ludność w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) ,46 Ludność w wieku produkcyjnym ,29% Kobiety (18-59 lat) / Mężczyźni (18-64 lat) K / M K 9,84% / M 10,71% Ludność w wieku poprodukcyjnym ,03% Kobiety (60 lat i więcej) / Mężczyźni (65 lat i więcej) K - 88 / M - 39 K 10,35% / M 9,38% Źródła: Urząd Gminy Bieliny Sfera społeczna Ludność W sołectwie zamieszkuje osoby (dane na r.), co stanowi 10,54 % wszystkich mieszkańców gminy (ogółem osoby). Tabela 2 Struktura wieku ludności gminy Bieliny i miejscowości Huta Nowa wg wieku - stan na luty 2009 r. Przedziały wieku w latach do powyżej 65 ŁĄCZNIE Gmina Bieliny (liczba) Miejscowość Huta Nowa (liczba) Procent gminy 11,36 % 10,79 % 10,53 % 10,40 % 8,71 % 13,24 % 9,42 % 10,54 % Źródło: Urząd Gminy Bieliny 15

16 Tabela 3 Struktura ekonomiczna ludności w gminie Bieliny i miejscowości Huta Nowa - stan na luty 2009 r. Grupy funkcjonalne wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny ŁĄCZNIE Gmina Bieliny % ogółu ogółem populacji , , , Miejscowość Huta Nowa % ogółu ogółem populacji , , , Źródło: Urząd Gminy Bieliny 100% % ogółu populacji 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 61,58% 26,46% 11,96% 0% w ie k prze dproduk cyjny w ie k produk cyjny w ie k poproduk cyjny Rys. 7 Struktura ekonomiczna ludności w miejscowości Huta Nowa - stan na luty 2009 r. 100% 90% % ogółu populacji 80% 70% 60% 50% 40% 63,10% 30% 20% 10% 24,34% 12,57% 0% w ie k prze dproduk cyjny w ie k produk cyjny w ie k poproduk cyjny Rys. 8 Struktura ekonomiczna ludności w Gminie Bieliny - stan na luty 2009 r. Struktura ekonomiczna ludności w Hucie Nowej zbliżona jest do struktury ekonomicznej ludności zamieszkującej teren gminy. W miejscowości występuje nieco większy procentowy udział osób w wieku przedprodukcyjnym. Niższy natomiast jest udział ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Obserwowana w Polsce ogólna tendencja migracji ludzi młodych do większych miast i zagranicę w celach zarobkowych w miejscowości Huta Nowa jest 16

17 na niskim poziomie, chociaż w ostatnim roku nastąpił wzrost liczby wyjazdów do pracy sezonowej do państw Unii Europejskiej. Przyczyn należy upatrywać w ogólnym trendzie pośród młodych osób do lat 30 stu polegającym na zdobywaniu środków na tzw. życiowy start poza granicami kraju. Wiąże się to z ograniczoną perspektywą rozwoju i zatrudnienia w najbliższej okolicy Huty Nowej. Zatrudnienie i bezrobocie Liczba osób bezrobotnych w gminie zarejestrowanych w PUP Kielce (stan na koniec stycznia 2009 roku) wynosiła 724 osób w tym kobiet 372 oraz 128 z prawem do zasiłku. Mieszkańcy sołectwa utrzymują się głównie z rolnictwa. Według danych z Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań praca najemna stanowi główne źródło dochodów. Na terenie sołectwa funkcjonują: sklepy ogólnospożywcze, przedsiębiorstwa budowlane, punkty usługowe z zakresu transportu towarów i osób. Tabela 4 Stopa bezrobocia w % Grudzień ,4 15,1 10,2 Powiat ziemski 20,4 Grudzień ,5 13,9 9,7 20,1 Stan na: Polska Województwo Powiat grodzki PUP Kielce 15,3 - Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kielcach ( Stan w końcu okresu sprawozdawczego r. (wyciąg z MPIPS-01 oraz zał.1 - statystyka 2000) Tabela 5 Bilans zarejestrowanych osób bezrobotnych grudzień 2008 Razem bezrobotni W tym kobiety Powiat kielecki Ogółem Nazwa gminy Bieliny Zwolnieni z Z prawem p.dot.z.p. do zasiłku W wieku l. Bez pracy pow. 12 m-cy Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kielcach ( Pomoc społeczna Z pomocy społecznej w Hucie Nowej w zakresie dożywiania w 2008 roku korzystały 22 rodziny (106 osób) na terenie całej gminy było ich 220 (949 osób). W zakresie dożywiania posiłek w szkole, skorzystało 69 rodzin z terenu Huty Nowej (w gminie 467 rodzin). W okresie od do przyznano 6 zasiłków celowych mieszkańcom sołectwa, co stanowi blisko 9% całej liczby wypłaconych zasiłków tego rodzaju. W tym samym okresie sprawozdawczym zasiłek stały pobierało 5 rodzin (55 w gminie), a zasiłek okresowy 20 rodzin (160 w gminie). 17

18 Mieszkalnictwo Na terenie gminy znajduje się kilkadziesiąt obiektów tradycyjnego budownictwa drewnianego, część z nich jest wciąż użytkowana jako budynki mieszkalne. W każdym z sołectw liczba takiego rodzaju budynków waha się od kilku do kilkunastu. Ich powstanie datuje się na I i początki wieku. Większość z nich jest w złym stanie. Zabudowa drewniana jest stopniowo wypierana przez budynki murowane, które pozbawione są najczęściej stylowych cech architektonicznych właściwych dla rejonu Gór Świętokrzyskich. Na terenie miejscowości dominuje typ zabudowy wzdłuż tras komunikacyjnych. Największa liczba budynków pochodzi z lat (53 %). W przeważającej części (40 %) są to budynki o 5 i większej liczbie pomieszczeń mieszkalnych. W 73 % mieszkań stosowane jest ogrzewanie centralne indywidualne. Szkoły Szkoła Podstawowa w Hucie Nowej jest jedną z ośmiu szkół podstawowych funkcjonujących na terenie gminy Bieliny. Obwód szkolny stanowią dwie wsie: Huta Nowa i Huta Koszary. Szkoła ta jest pełną szkołą sześcioklasową, jednociągową. W roku szkolnym 2008/2009 uczęszcza do niej 94 uczniów klas 1-6. Średnia liczba uczniów w klasie to 16 osób. W szkole tej funkcjonuje oddział dla sześciolatków obecnie 16 dzieci. Działa także ośrodek przedszkolny, do którego uczęszcza 29 dzieci w wieku 3 5 lat (dwie grupy). Obecnie w szkole pracuje 12 nauczycieli, w tym: 4 nauczycieli mianowanych, 5 nauczycieli dyplomowanych, 3 nauczycieli kontraktowych. Rys. 9 Szkoła Podstawowa w Hucie Nowej7 Budynek szkolny ma powierzchnię m2. Znajduje się w nim: 6 sal lekcyjnych, 2 pomieszczenia wydzielone dla przedszkolaków, stołówka, zastępcza sala gimnastyczna adoptowana na poddaszu o wymiarach (5,5 x 13,5 x 2,7 m) oraz boisko do piłki ręcznej, 7 Źródło: UG Bieliny 18

19 koszykówki i siatkówki. Szkoła posiada również dwie pracownie komputerowe, w których znajduje się 20 komputerów z dostępem do Internetu. Ponadto w Bibliotece Szkolnej znajduje się ICIM internetowe centrum multimedialne wyposażone w 4 komputery, w tym jeden nauczycielski, drukarka wielofunkcyjne, 2 rzutniki multimedialne i 2 laptopy. Szkoła dysponuje dużym terenem przed budynkami, część zagospodarowana na boisko asfaltowe, natomiast reszta trawiasta jest częściowo wyrównana. Jednakże duży obszar i duży spadek terenu powodują, że jest to wciąż praca nie ukończona. W tym momencie różnica poziomów w różnych punktach boiska wynosi do 1,3 m (początkowo było to 2,5-3 m). Teren szkoły jest przygotowany do ogrodzenia i częściowo ogrodzony siatką. Wszystkie prace wokół szkoły zostały wykonane sposobem gospodarczym - dzięki wysiłkowi społeczności wiejskiej. Wejście do szkoły przystosowane jest również dla osób niepełnosprawnych. Droga do budynku szkoły wyłożona jest płytami drogowymi wymagającymi natychmiastowego remontu. Plac oświetlony jest lampami. W szkole prężnie działa Szkolny Związek Sportowy, który jest inicjatorem wielu turniejów międzyszkolnych, których niestety ze względu na brak pełnowymiarowej Sali gimnastycznej nie może być gospodarzem. Mimo braków lokalowych w szkole prężnie rozwija się sport, a w tenisie stołowym uczniowie z Huty Nowej od lat są mistrzami gminy w kategorii dziewcząt i chłopców. Z sukcesami startowali w Turnieju Skrzatów organizowanym przez SP nr 16 w Kielcach. W szkole tej działa także szkolne koło teatralne Zgiełk (klasy IV - VI), teatr szkolny Słoneczko (klasy I III) oraz zespół pieśni i tańca Jodełki. Obecnie szkoła w Hucie Nowej realizuje projekt finansowany ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w ramach działania "Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych" Stąd nasze korzenie, stąd siła nasza płynie, w ramach którego realizowane są liczne dodatkowe zajęcia pozalekcyjne dla uczniów SP w Hucie Nowej. Natomiast w ramach projektu pn. Uniwersytet małych górali spod Łysicy realizowanego przez Gminne Centrum Kultury i Sportu będą funkcjonować dwa oddziały przedszkolne w Hucie Nowej. Kultura Mieszkańcy sołectwa korzystają z Gminnej Biblioteki Publicznej, która znajduje się w Bielinach w kompleksie budynków Urzędu Gminy Bieliny. Z BP korzysta 79 mieszkańców sołectwa (7,4 % ogółu czytelników korzystających z biblioteki i 7,4 % mieszkańców sołectwa), którzy w 2008 roku. wypożyczyli książek (co stanowi 5,2 % ogółu wypożyczeń). Stan księgozbioru wynosi: wolumenów. Ogółem liczba czytelników wynosi 1 067, natomiast liczba wypożyczeń ogółem to Biblioteka Szkolna posiada na wyposażeniu około woluminów. Korzystają z niej nie tylko uczniowie ale i mieszkańcy miejscowości Huta Nowa. W ramach propagowania czytelnictwa organizowane są konkursy tematyczne literackie i plastyczne, jak również stały konkurs czytelnictwa. 19

20 W gminie działa wielu twórców ludowych, między innymi urodzony w Hucie Nowej w 1928 roku pan Mieczysław Józef Sala, który mieszka tu do dziś. Ukończył Liceum Pedagogiczne w Kielcach, a następnie studia na Uniwersytecie Warszawskim. Pracę zawodową jako nauczyciel rozpoczął w 1950 roku w szkole Podstawowej w Hucie Nowej, później przez dwa lata uczył w Sukowie k. Kielc. Nastepnie został dyrektorem Szkoły Podstawowej w Hucie Podłysicy. Przez 30 lat pan Mieczysław Józef Sala był radnym GRN, zaś w latach pełnił funkcję przewodniczącego Gminnej Rady Nadzorczej Bielinach. Związał się podobnie jak jego ojciec Jan z ruchem ludowym. Był członkiem ZWM Wici, później ZSL, obecnie jest prezesem honorowym Zarządu Gminnego PSL w Bielinach. Działa Aktywnie w Związku Nauczycielstwa Polskiego Ludowym Towarzystwie Naukowo-Kulturalnym. Mieczysław Józef Sala pisze wiersze od najmłodszych lat. Pierwszy tomik swoich wierszy zadedykował bratu Bronisławowi w 1941 roku. Jednak dopiero, kiedy przeszedł na emeryturę w 1985 roku zaktywizował pisanie wierszy. Dotychczas ukazały się następujące tomiki wierszy: W Świętokrzyskiej Arkadii wyd. 1997r. W Ojczystej Ziemi wyd r. Barwy Świętokrzyskiej Krainy wyd. 2000r. Mieczysław Józef Sala wyd. 2002r. Przez życie iść wyd r. Uwierzyć w siebie wyd. 2004r. Znamiona czasu wyd r. Rys. 10 Mieczysław Sala twórca ludowy8 Wszystkie tomiki wierszy zostały wydane przez Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne Oddział w Kielcach, jeden z tomików został wydany przez Świętokrzyskie Towarzystwo Regionalne w Kielcach z okazji Millennium Świętego Krzyża W lutym 2008 w Zespole Szkół Samorządowych w Bielinach odbyła się promocja tomiku "Oczami poety" połączona z jubileuszem 80-tych urodzin poety. W Hucie Nowej w trakcie budowy znajduje się Kościół Parafialny pw Matki Boskiej Fatimskiej. Parafia ta powstała jako wotum wdzięczności za nawiedzenie diecezji kieleckiej i parafii Bieliny przez Pielgrzymującą Figurę Matki Bożej Fatimskiej w roku Na terenie dzisiejszej parafii pw. Matki Bożej Fatimskiej, na skrzyżowaniu dróg Kielce Święty Krzyż Nowa Słupia, dokonano przekazania Figury z diecezji sandomierskiej do diecezji kieleckiej. W roku 1997 przystąpiono do budowy drewnianej kaplicy wg. pomysłu i inicjatywy ks. Jana 8 Źródło: UG Bieliny 20

21 Tusienia, proboszcza parafii Bieliny. Kaplica ta obecnie spełniała funkcję tymczasowego kościoła parafialnego. Rys. 11 Kaplica w Hucie Nowej9 W kaplicy znajdowała się Figura Matki Bożej Fatimskiej, którą Ks. Bp pomocniczy Mieczysław Jaworski koronował koroną wdzięczności ufundowaną przez Parafian, a przywiezioną z samej Fatimy. 13 maja 1998 roku Ks. Biskup Ordynariusz diecezji kieleckiej Prof. Dr Kazimierz Ryczan erygował nową Parafię i poświęcił tę kaplicę. Rys. 12 Kościół parafialny pw Matki Boskiej Fatimskiej w Hucie Nowej 13 maja 1999 roku Ks. Bp pomocniczy dr Marian Florczyk poświęcił odrestaurowaną Figurę i kapliczkę przydrożną ku czci Matki Bożej. W Jubileuszowym roku 2000 na zakończenie Pierwszych Misji Parafialnych Ks. Bp Ordynariusz Prof. Dr Kazimierz Ryczan dokonał poświęcenia Krzyża Misyjnego i błogosławił Parafian na czas podjętych prac budowlanych przy budynku parafialnym i planowanego w najbliższym czasie rozpoczęcia budowy kościoła. 9 Źródło: 21

22 Rys. 13 Kościół parafialny pw Matki Boskiej Fatimskiej w Hucie Nowej wnętrze Po trzech latach prac, 13 listopada 2001 roku, poświęcono budynek plebanii. Projekt koncepcyjny budowy nowego Kościoła został zatwierdzony 6 listopada 2003 roku. 2 września 2004 roku rozpoczęto prace budowlane, które trwają do dziś. Do parafii należą: Huta Nowa, Huta Koszary, Huta Stara i Huta Podłysica. Sołectwo Huta Nowa znajduje się w paśmie Gór Świętokrzyskich, najstarszych gór polskich, nieopodal Świętokrzyskiego Parku Narodowego założonego w 1950 roku. Największą osobliwością parku są gołoborza podszczytowe rumowiska głazów z okresu kambryjskiego, praktycznie pozbawione roślinności. Rys. 14 Gołoborze w Świętokrzyskim Parku Narodowym10 Oprócz walorów przyrodniczych znajdują się tu również cenne zabytki architektury. Najcenniejszym z nich jest zespół klasztorny Benedyktynów z pierwszej połowy II wieku. Jest 10 Źródło: Autor: P. Szczepaniak 22

23 on celem licznych pielgrzymek religijnych. Przybywają tu nie tylko wierni ale i turyści chcący obejrzeć osobliwości Gór Świętokrzyskich. Na terenie gminy znajduje się również ścisły rezerwat przyrody Zamczysko (leśny). Zachował się tu fragment pierwotnego lasu mieszanego bukowo jodłowego z domieszką jaworu, klonu, dębu bezszypułkowego z runem typowym dla buczyn dolnoreglowych w wieku lat. Znajduje się tu doskonale zachowany ośrodek kultu pogańskiego datowany na przełom I i wieku naszej ery i poświęcony najprawdopodobniej bogini płodności Makoszy. Mieszkańcy Huty Nowej odczuwają dotkliwy brak świetlicy wiejskiej, która zapewne przyczyniłaby się do rozwoju życia kulturowego miejscowej społeczności. Miejscem dotychczasowych spotkań jest budynek Szkoły Podstawowej. Kultura fizyczna i sport Sala gimnastyczna znajdująca się w budynku szkoły (zaadoptowane w tym celu poddasze) nie spełnia wymogów do pełnej realizacji programu nauczania. Kanały wentylacyjne częściowo wychodzą na powierzchnię pomieszczenia. Sala wyposażona jest w 9 drabinek gimnastycznych zakupionych przez Polską Akcję Humanitarną w ramach pomocy terenom popowodziowym po powodzi w 2001 r., starą skrzynię gimnastyczną i drobne przybory sportowe. Ponadto do dyspozycji uczniów są dwa stoły do tenisa stołowego. W pogodne dni uczniowie ćwiczą na powietrzu. Mają do dyspozycji pełnowymiarowe boisko o asfaltowej nawierzchni do piłki ręcznej, siatkówki i koszykówki. Brakuje natomiast boiska do piłki nożnej. Społeczeństwo informacyjne Na terenie sołectwa Huty Nowej występuje dotkliwy brak punktów, w których powszechnie dostępny byłby Internet, brak świetlicy, czy zagospodarowanego centrum miejscowości. Czytelnicy miejscowej biblioteki mogą korzystać z komputerów z dostępem do Internetu jednakże jest ich niewiele (jedynie 4). Na terenie miejscowości jest dostępna Neostrada. Działa również szerokopasmowa sieć teleinformatyczna, z której korzystają nieliczni mieszkańcy miejscowości. Mieszkańcy sołectwa mogą korzystać ze znajdującego się tu Centrum Kształcenia na Odległość, a także z Centrum Kształcenia w Porąbkach. Obydwa centra zostały wyposażone w sprzęt komputerowy wraz z oprogramowaniem oraz niezbędny sprzęt biurowy tj.: 11 komputerów w Porąbkach i 10 komputerów (w tym 9 stanowisk stacjonarnych i 1 notebook z możliwością wypożyczenia osobom niepełnosprawnym) w Hucie Nowej, wszystkie z dostępem do Internetu. W Centrum Kształcenia każdy zainteresowany zdobyciem i uzupełnieniem wiedzy może skorzystać nieodpłatnie z wysokiej jakości szkoleń dostępnych w ramach utworzonej platformy e-learningowej. Osoba logująca się na stronie internetowej może wziąć udział w kursach: ABC Przedsiębiorczości, Biznes Plan, Sposoby efektywnego poszukiwania pracy, Obsługa pakietu Word, Obsługa pakietu Excel, Obsługa Internetu, Angielski 23

24 dla początkujących, Angielski dla średniozaawansowanych, Niemiecki dla początkujących, Niemiecki dla średniozaawansowanych. Centra dostępne są dla każdego od poniedziałku do piątku w godzinach popołudniowych i wieczornych, a nawet w weekendy (Centrum Kształcenia w Porąbkach) co ułatwia mieszkańcom sołectwa oraz gminy korzystanie z nich. Dodatkowo w budynku Urzędu Gminy Bieliny działa Biblioteka Publiczna, która udostępnia czytelnikom bezpłatnie w godzinach pracy 3 komputery z dostępem do Internetu. Szkoła w Hucie Nowej dysponuje 29 komputerami z dostępem do Internetu. W chwili obecnej dziesięć z nich jest uszkodzonych. Zajęcia z informatyki prowadzone są w wymiarze 1 godziny tygodniowo w klasach V-VI. Na terenie sołectwa jest dobry zasięg wszystkich sieci komórkowych. Aktywność społeczna mieszkańców Bardzo aktywnie nie tylko na ternie sołectwa działają najmłodsi mieszkańcy Huty Nowej. Liczne sukcesy odnosi dziecięcy zespół pieśni i tańca Jodełki. Opiekunami grupy są panie: Urszula Nawrocka, Elżbieta Jamrożek oraz Halina Kot. Rys. 15 Dziecięcy zespół pieśni i tańca Jodełki z Huty Nowej11 Najważniejsze osiągnięcia zespołu to: III miejsce na II Międzynarodowych Buskich Spotkaniach z Folklorem- kategoria Zespół Pieśni i Tańca roku, II miejsce Mileny Barańskiej na II Międzynarodowych Buskich Spotkaniach z Folklorem-kategoria solista roku, III miejsce na Dziecięcej Estradzie Folkloru w Nagłowicach w 2007 roku, Nagroda Starosty Kieleckiego na Przeglądzie Zespołów Folklorystycznych w Masłowie w 2007 roku, 11 Źródło: UG Bieliny 24

25 wyróżnienie na Międzynarodowych Buskich Spotkań z Folklorem w kategorii zespół śpiewaczy roku. Od trzech lat działa również teatrzyk Słoneczko prezentujący gminę i powiat na różnych imprezach kulturalnych i folklorystycznych na terenie naszego województwa. Został on wyróżniony na II Przeglądzie Dziecięcych Zespołów Teatralnych w WDK w Kielcach 2007 r. za spektakl gwarą Jak powstało gołoborze. Podczas V Dnia Kultury i Tradycji Gminy Bieliny pod hasłem: Świętokrzyski góral to brzmi dumnie prezentowali stroje regionu świętokrzyskiego. Poza działalnością artystyczną Koło Regionalne było pomysłodawcą kącika regionalnego Z domowego lamusa oraz gazetki Ocalić od zapomnienia, w której zgromadzono stare fotografie przedstawiające mieszkańców Huty Nowej sprzed lat. W Szkole Podstawowej w Hucie Nowej od pięciu lat działa także Koło Teatralne Zgiełk skupiające uczniów klas 4-6. Do sukcesów Zgiełku zaliczyć należy: I miejsce za Pałac na Łysicy w konkursie na inscenizację teatralną na podstawie legend Świętokrzyskich w ramach Szansonady -2005; I miejsce w konkursie Młodzi o Niepodległości zorganizowanym przez Towarzystwo Przyjaciół Bielin 2007; I miejsce za Legendę o 2 siostrach na Przeglądzie im. J. Ozgi Michalskiego I niech legenda gwarą się snuje r.szk.2008/2009. W sołectwie działa również Ochotnicza Straż Pożarna skupiająca 32 członków, z czego w wieku lat jest 20 osób. Jest to jedna z najstarszych OSP działających na terenie Gminy Bieliny. Została założona w 1932 r. przez mieszkańców Huty Nowej. Głównym celem funkcjonowania OSP jest zapewnienie: ochrony przeciwpożarowej oraz ochrona przed innymi czynnikami zagrożenia zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Na całym obszarze gminy Bieliny działa także Towarzystwo Przyjaciół Bielin oraz Lokalna Grupa Działania Wokół Łysej Góry powstała w wyniku realizacji projektu Na nas nie ma mocnych partnerstwo dla rozwoju obszarów wiejskich w sercu Gór Świętokrzyskich. Gry terenowe umożliwiające edukację poprzez zabawę np.: Kraina świętokrzyskich legend nowa atrakcja turystyczna gminy Bieliny odwołuje się do lokalnych legend, w szczególności pokazujących proces przyjęcia chrześcijaństwa przez Słowian, ukazujących słowiańską mitologię i ich pozostałości w obecnych zwyczajach. Członkowie Rady Sołeckiej oraz Radny Gminy Bieliny angażują się w sprawy związane z realizowanymi na terenie wsi inwestycjami. Aktywnie uczestniczą we wdrażanym w gminie 25

26 programie ochrony środowiska mobilizując mieszkańców do wspólnych starań zmierzających do poprawy stanu otoczenia. Opieka medyczna Na terenie gminy Bieliny działa Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który posiada dwa ośrodki zdrowia zlokalizowane w Bielinach i Makoszynie. Mieszkańcy sołectwa korzysta z Ośrodka Zdrowia w Bielinach. Działają tu trzy przychodnie: ogólna, D dziecięca i stomatologiczna. NZOZ Bieliny zatrudnia w ośrodku zdrowia w Bielinach: 3 lekarzy, 4 pielęgniarki i położną. W pierwszym półroczu 2008 roku udzielono porad, w tym dzieciom. Ośrodek w Makoszynie ma rolę pomocniczą i służy przede wszystkim mieszkańcom południowej części gminy. Poza godzinami przyjęć w ośrodkach zdrowia opiekę medyczną zapewnia Pogotowie Ratunkowe w Nowej Słupi, które oddalone jest około 15 km od siedziby ośrodka gminnego Sfera gospodarcza Podstawowym sektorem działalności gospodarczej sołectwa Huta Nowa jest rolnictwo tradycyjne, drobnoskalowe, półtowarowe o przewadze produkcji zwierzęcej. Sołectwo to zalicza się do obszarów o słabszych warunkach rozwoju rolnictwa, znajdujących się ponadto w strefie oddziaływania procesów urbanizacyjnych. Ze względu na położenie na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona z powodu niekorzystnych warunków naturalnych cały jego obszar zaliczony został do tzw. I strefy nizinnej ONW (obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania). Ograniczenia produktywności rolnictwa związane są tu z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, wodnymi oraz niesprzyjającą rzeźbą terenu. Rolnictwo Na terenie Huty Nowej znajduje się blisko 572 ha użytków rolnych, co stanowi około 48,5 % powierzchni sołectwa. Ze względu na ukształtowanie terenu i jego zagospodarowanie użytki rolne układają się w pasach południe-północ. Przeciętna powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 2,1661 ha (średnia dla gminy wynosi 4,5 ha). Szachownica pól charakteryzuje się bardzo dużym rozdrobnieniem. Struktura użytkowania i własności gruntów w Hucie Nowej Powierzchnia miejscowości Huta Nowa wynosi 1 178,78 ha. Na obszarze miejscowości przeważają gleby o słabej i bardzo słabej kulturze głównie klasy IV i V (nie występują grunty klasy I, II). Charakterystyczny jest wysoki udział łąk i pastwisk w ogólnej powierzchni użytków rolnych. 26

27 Tabela 6 Struktura gruntów według klas bonitacyjnych w miejscowości Huta Nowa stan na koniec 2008 r. WYSZCZEGÓLNIENIE POWIERZCHNIA [ha] Powierzchnia miejscowości ogółem, w tym: Użytki rolne ogółem, w tym: Grunty orne, w tym: Grunty klasy III b Grunty klasy IV a Grunty klasy IV b Grunty klasy V Grunty klasy VI Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Grunty zadrzewione i zakrzewione Grunty pod wodami stojącymi Grunty pod wodami płynącymi Tereny komunikacyjne - drogi Tereny mieszkaniowe, przemysłowe i inne zabudowane Nieużytki 1178,78 571,73 420,46 43,96 129,04 146,63 87,39 13,44 26,99 56,59 67,69 559,09 1,00 0,06 4,54 19,42 21,53 1,41 Źródła: Urząd Gminy Bieliny Gleby na terenie miejscowości są ubogie w składniki pokarmowe, stanowiące zbiorniki wód gruntowych. Pod względem rolniczej przydatności są to użytki słabe i bardzo słabe. Liczba gospodarstw domowych w Hucie Nowej wynosi 280, co stanowi blisko 17 % wszystkich gospodarstw w gminie (1670 dane na koniec 2008 r.). te re ny m ie s zk aniow e, prze m ys łow e i inne zabudow ane - 21,53 ha te re ny k om unik acyjne (drogi) - 19,42 ha las y i grunty le ś ne - 559,09 ha łąk i - 56,59 ha nie użytk i - 1,41 ha pas tw is k a - 67,69 ha grunty orne - 420,46 ha s ady - 26,99 ha grunty pod w odam i płynącym i - 4,54 ha grunty po w odam i s tojącym i - 0,06 ha grunty zadrze w ione i zak rzw e w ione - 1 ha Rys. 16 Struktura użytków w miejscowości Huta Nowa 27

28 Większość gruntów rolnych występujących na terenie Huty Nowej stanowią gleby o słabej i bardzo słabej kulturze, na których uprawia się głównie zboża (żyto, pszenżyto, owies ziemniaki). Tabela 7 Struktura gospodarstw rolnych w Hucie Nowej WYSZCZEGÓLNIENIE Liczba gospodarstw Powierzchnia gospodarstw (w ha) ogółem, w tym: 0-1ha 1-2ha 2-5ha 5-7ha 7-10ha Średnia wielkość gospodarstwa Stan na koniec 2008 roku Liczba Ha , , , , , ,5667 2,1661 Źródło: Urząd Gminy Bieliny Według danych Urzędu Gminy Bieliny liczba gospodarstw rolnych w Hucie Nowej wynosi 280 (wg odprowadzanego podatku rolnego). Struktura obszarowa gospodarstw w Hucie Nowej jest bardzo niekorzystna - ponad 91 % ogólnej ilości gospodarstw rolnych stanowią mało powierzchniowe gospodarstwa do 5 ha, których właściciele utrzymują się przede wszystkim z pracy w sektorze poza rolniczym, bądź ze względu na podeszły wiek zaprzestali produkcji rolnej. 6% 33% 2% 44% do 1 ha 1-2 ha 2-5 ha 5-7 ha 7-10 ha 15% Rys. 17 Wielkość gospodarstw rolnych w miejscowości Huta Nowa 28

29 Rolnicza przydatność gleb oraz kierunki produkcji roślinnej i zwierzęcej Występuje tu kompleks żytni słaby i bardzo słaby oraz pastewny słaby. Dominują gleby słabych klas bonitacyjnych (IV, V i VI klasa). Okres wegetacyjny trwa od 183 dni do 206 dni i jest opóźniony w stosunku np. do regionu Mazowsza o ok. 2 tygodnie. Wykorzystują to miejscowi rolnicy uprawiający truskawki. Jednocześnie niekorzystny agroklimat wyklucza w zasadzie uprawę większości warzyw i drzew owocowych. Badania Okręgowej Stacji Chemiczno - Rolnej w Kielcach przeprowadzone w latach wykazały systematyczny wzrost zakwaszenia gleb, wzrost ilości przyswajalnego fosforu i potasu oraz spadek ilości przyswajalnego magnezu. Stwierdzono występowanie bardzo kwaśnego odczynu gleb, co oznacza konieczność wapnowania w większości gospodarstw. Większość gospodarstw indywidualnych na terenie sołectwa Huta Nowa nie wykształciło specjalizacji w produkcji rolnej. Słabe gleby niskich klas bonitacyjnych są głównym powodem słabego zróżnicowania pod względem rodzajów upraw dominują zboża (głównie żyto) oraz ziemniaki. Truskawka jedna z najbardziej powszechnych w gminie Bieliny upraw, występuje tu na stosunkowo niewielkim obszarze. Ze względu na fakt, że Huta Nowa jest położona w Otulinie Świętokrzyskiego Parku Narodowego (rozporządzenie Rady Ministrów DZ. U. Nr 4 poz. 29 z 3 stycznia 1996 r.) wyklucza się tu sytuowanie ferm hodowlanych powyżej 50 DJP. Władanie użytkami rolnymi Większość użytków rolnych należy do indywidualnych gospodarstw rolnych. Pozostałe użytki należą m. in. do: Świętokrzyskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich i Województwa Świętokrzyskiego należy 5,98 ha, Powiatowego Zarządu Dróg i Powiatu Kieleckiego 4,77 ha, Gminy Bieliny 11,71 ha, Parafii Kościoła Rzymsko-Katolickiego 1,25 ha. Lasy Cały obszar Huty Nowej leży w strefie otulinowej Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Pokrycie przyrodnicze otuliny Parku to głównie ciągi łęgowe i łąki wzdłuż cieków i ich źródlisk, często przecinane przez sieć osadniczą i szlaki komunikacyjne. Są one wśród użytków rolnych i terenów zabudowanych bardzo istotnym elementem łączącym tereny leśne Parku z kompleksami leśnymi Pasma Bielińskiego i Orłowińskiego (C-OPK), gdyż tworzą naturalne korytarze ekologiczne. Wymagają one stałego utrzymania, poszerzania i dalszej restytucji zadrzewień. Strefa otuliny Parku obejmuje pas terenu bezpośrednio przylegający do Parku, tzw. strefę ekotonową o szerokości 100 m dla ochrony ekosystemów mieszanych leśnych, łąkowych i pastwiskowych. W terenie wymaga ona działań renaturalizacyjnych, gdyż grunty rolne przylegają bezpośrednio do granicy Parku. Drugą część otuliny tworzy tzw. strefa osłonowa. Obejmuje tereny osadnictwa wiejskiego, pola i łąki. Od południowej strony Huta Nowa przylega do lasów pasma Bielińskiego, należących do zwartego, cennego kompleksu lasów państwowych i prywatnych. Na siedlisku lasu mieszanego 29