Podsumowanie wyników raportu Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w krajach UE-11

Transkrypt

1 Podsumowanie wyników raportu Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Aleksander Gabryś, Manager, Ernst & Young 24 listopada 211 roku

2 Wprowadzenie We wrześniu 211 roku Ernst & Young przygotował Raport Kluczowe wyzwania w gospodarce odpadami komunalnymi ". W Raporcie zgromadzono informacje w zakresie stanu gospodarki odpadami komunalnymi dotyczące następujących krajów wchodzących w skład UE: Bułgaria, Czechy, Estonia, Grecja, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia oraz Węgry (UE-11). W szczególności w Ramach analizom poddano: kluczowe wymogi wynikające z regulacji unijnych, stopień ich transpozycji do prawa krajowego, poziom wypełnienia celów nałożonych na kraje członkowskie przez Komisję Europejską. Raport został przygotowany w oparciu o badania ankietowe krajów UE-11 oraz publicznie dostępne informacje. Strona 2

3 Agenda 1 Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi 2 Wnioski z przeprowadzonej oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi w krajach UE-11 3 Możliwy sposób zmiany struktury zagospodarowania odpadów komunalnych Strona 3

4 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.1. Wprowadzenie W oparciu o szczegółową analizę stanu gospodarki odpadami komunalnymi w każdym z państw UE-11 oraz w oparciu o analizę wymogów UE, zidentyfikowane zostały cztery kluczowe wyzwania stojące przed krajami UE-11 w zakresie gospodarki odpadami. Kluczowe wyzwania dla krajów UE-11 w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Wyzwanie 1 Wyzwanie 2 Wyzwanie 3 Wyzwanie 4 Pełna implementacja regulacji unijnych do prawodawstwa krajowego Oddzielenie tempa wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od tempa rozwoju gospodarczego, poprawa szczelności systemu zagospodarowania wytwarzanych odpadów oraz zmiana struktury zagospodarowania odpadów Ograniczenie ilości składowanych odpadów biodegradowalnych Spełnienie wymagań unijnych w zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, w szczególności poprzez usprawnienie systemów selektywnej zbiórki Strona 4

5 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.2. Wyzwanie 1 Pełna implementacja regulacji unijnych 1 Wyzwanie 1 Pełna implementacja regulacji unijnych do prawodawstwa krajowego Stopień transpozycji przepisów unijnych do prawodawstwa krajowego poszczególnych państw UE-11 został oceniony przez Ernst & Young na podstawie przeniesienia do przepisów krajowych kluczowych elementów dyrektyw unijnych. Wszystkim kryteriom przypisano jednakową wagę. Spełnienie każdego z kryteriów oceniono na zasadzie: uwzględniono w przepisach krajowych, nie uwzględniono w przepisach krajowych. Kluczowe elementy dyrektyw unijnych 1. Hierarchia postępowania z odpadami, 2. Definicje odzysku, recyklingu, ponownego użycia, unieszkodliwienia, 3. Wymóg opracowania planów gospodarki odpadami, 4. Wymóg opracowania programów zapobiegania powstawaniu odpadów, 5. Wymóg organizacji systemu selektywnej zbiórki, 6. Cele dotyczące recyklingu i odzysku surowców wtórnych i odpadów budowlanych, 7. Cele dotyczące recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych, 8. Inne regulacje dot. gospodarowania odpadami opakowaniowymi (np. oznakowanie), 9. Redukcja ilości składowanych biodegradowalnych odpadów komunalnych, 1. Zapisy regulujące eksploatacje składowisk. Strona 5

6 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.2. Wyzwanie 1 Pełna implementacja regulacji unijnych 1 Wyzwanie 1 Pełna implementacja regulacji unijnych do prawodawstwa krajowego Pod względem stopnia transpozycji przepisów unijnych kraje UE-11 można podzielić na trzy grupy*: Grupa I państwa, które dokonały pełnej transpozycji najważniejszych unijnych dyrektyw dotyczących gospodarki odpadami Litwa, Łotwa i Rumunia, Grupa II państwa, które dokonały transpozycji większości kluczowych regulacji, lecz nie implementowały jeszcze całości lub części dyrektywy 28/98/WE Czechy, Polska, Estonia, Słowacja, Słowenia i Węgry, Grupa III państwa, które transponowały tylko niektóre unijne przepisy regulujące kwestie gospodarki odpadami Bułgaria i Grecja. Kryterium Litwa Łotwa Rumunia Czechy Polska Estonia Słowacja Słowenia Węgry Grecja Bułgaria Stopień transpozycji przepisów UE do prawodawstwa krajowego państw UE-11 Szacunkowy stopień transpozycji 1% 1% 1% 9% 85% 8% 8% 8% 8% 65% 5% Strona 6 Stopień spełnienia kryterium: spełnione spełnione częściowo niespełnione

7 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.3. Wyzwanie 2 Oddzielenie tempa wzrostu ilości odpadów 2 Wyzwanie 2 Oddzielenie tempa wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od tempa rozwoju gospodarczego, poprawa szczelności systemu zagospodarowania wytwarzanych odpadów oraz zmiana struktury zagospodarowania odpadów Wyzwanie 2 można podzielić na trzy mniejsze wyzwania: Wyzwanie 2.1 Wyzwanie 2.2 Oddzielenie tempa wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od tempa rozwoju gospodarczego Poprawa szczelności systemu zagospodarowania wytwarzanych odpadów systemu i ograniczenie liczby nielegalnych składowisk odpadów komunalnych Wyzwanie 2.3 Zmiana struktury zagospodarowania odpadów Strona 7 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

8 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.3. Wyzwanie 2 Oddzielenie tempa wzrostu ilości odpadów 2.1 Wyzwanie 2.1 Oddzielenie tempa wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od tempa rozwoju gospodarczego We wszystkich krajach UE-11 w 29 roku wytworzono ok. 42 mln Mg odpadów, co stanowiło tylko 16% wszystkich odpadów wytworzonych w UE-27. W ramach UE-11 zdecydowanie największy udział 29 % (tj. 12,1 mln Mg) miała Polska, następnie Rumunia (2%, 8,5 mln Mg) oraz Grecja (12%, 5,1 mln Mg). Obecnie statystyczny mieszkaniec krajów UE-11 wytwarza średnio mniej odpadów (37 kg) niż statystyczny mieszkaniec całej UE-27 (512 kg). Spośród krajów UE-11, najwięcej odpadów wytwarza mieszkaniec Bułgarii (47 kg/rok), a najmniej mieszkaniec Polski i Czech (po ok. 316 kg/rok). Udział poszczególnych krajów w produkcji odpadów komunalnych w UE-11 w 29 roku [mln Mg] Σ = 42 mln Mg Słowacja 1,7 4% Czechy 3,3 8% Bułgaria 3,6 9% Węgry 4,3 1% Litwa 1,2 3% Grecja 5,1 12% Słowenia,9 2% Łotwa,8 2% Estonia,5 1% Polska 12,1 29% Rumunia 8,5 2% Odpady wytworzone w UE-11 i UE-27 w 29 roku [kg/mieszkańca] kg/mieszkańca 6 Σ = 42 mln Mg Bułgaria Grecja Słowenia Węgry Rumunia Litwa Estonia Łotwa Słowacja Czechy Polska UE-11 UE-27 Źródło: Opracowanie Ernst & Young Strona 8 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

9 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.3. Wyzwanie 2 Oddzielenie tempa wzrostu ilości odpadów 2.1 Wyzwanie 2.1 Oddzielenie tempa wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od tempa rozwoju gospodarczego Warto zauważyć, że w ciągu ostatnich lat zarówno ilość wytwarzanych, jak i zagospodarowywanych odpadów komunalnych w UE utrzymuje się na stałym poziomie. W UE-11 w latach średnio wytwarzano rocznie 37 kg odpadów na mieszkańca i zagospodarowywano 324 kg na mieszkańca. W UE-27 wartości te wynosiły odpowiednio 519 kg na mieszkańca i 56 kg na mieszkańca. UE-11 UE-27 Odpady wytworzone i zagospodarowane w UE-11 Odpady wytworzone i zagospodarowane UE-27 w latach UE Odpady wytworzone i zagospodarowane w latach Odpady wytworzone UE-27 i zagospodarowane w Odpady wytworzone i zagospodarowane w latach Odpady wytworzone i zagospodarowane latach w latach kg/miesz kg/miesz. 6 CAGR* =,3% 5 kg/miesz CAGR* =,3% 2 CAGR* = -,2% kg/miesz CAGR* = -,2% odpady wytworzone odpady zagospodarowane wytworzone odpady zagospodarowane odpady wytworzone odpady wytworzone zagospodarowaneodpady zagospodarowane Strona 9 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

10 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.3. Wyzwanie 2 Oddzielenie tempa wzrostu ilości odpadów 2.1 Wyzwanie 2.1 Oddzielenie tempa wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od tempa rozwoju gospodarczego W 7 z 11 krajów UE-11 stosunek wytwarzanych odpadów do PKB jest wyższy od średniej dla całej Unii Europejskiej. To oznacza, że w tych krajach gospodarka jest bardziej odpadogenna niż przeciętnie w UE-27. kg/pps ,7 8,6 Stosunek ilości wytwarzanych odpadów komunalnych do PKB i UE-27 w 29 roku [kg/pps] 6,6 6,6 6,4 5,4 5,2 5,1 4,9 Bułgaria Rumunia Węgry Litwa Łotwa Estonia Polska Słowenia Grecja Słowacja Czechy UE-11 UE-27 4,4 3,9 5,8 5,1 Najwyższy stosunek ilości wytwarzanych odpadów komunalnych do PKB był w Bułgarii (1,7 kg/pps) a najniższy w Czechach (3,9 kg/pps). Średnia w UE 11 wynosi 5,8 kg/pps przy średniej UE-27 na poziomie 5,1 kg/pps. UE postawiła sobie za cel oddzielenie tempa wzrostu ilości produkowanych odpadów od tempa wzrostu gospodarczego. Przed krajami UE-11, których gospodarki nadrabiają dystans do sytuacji w całej UE, stoi zatem poważne wyzwanie: muszą one dążyć do tego, aby wzrost gospodarczy nie pociągał za sobą wzmożonej produkcji odpadów. Strona 1 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

11 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.3. Wyzwanie 2 poprawa szczelności systemu zagospodarowania 2.2 Wyzwanie 2.2 Poprawa szczelności systemu zagospodarowania wytwarzanych odpadów systemu i ograniczenie liczby nielegalnych składowisk odpadów komunalnych Praktycznie wszystkie kraje zmagają się z większym lub mniejszym problemem nieszczelności systemu zbierania odpadów. W 29 roku w krajach UE -11 średnio ok. 43 kg/mieszkańca (12%) odpadów trafiało do środowiska w sposób nieewidencjonowany. W całej UE-27 wskaźnik ten wyniósł zaledwie 1 kg/mieszkańca (2%). W 29 roku, w przeliczeniu na 1 mieszkańca, największa luka pomiędzy ilością wytworzonych i zagospodarowanych odpadów występowała w Rumunii 89 kg (22%). Biorąc pod uwagę wartości bezwzględne, najgorzej sytuacja w tym zakresie wyglądała w Polsce (1,98 mln Mg) i Rumunii (1,91 mln Mg). Łącznie w całej UE-11 w sposób nieewidencjonowany do środowiska trafiło w 29 roku prawie 5 mln Mg odpadów, co stanowiło ok. 11% łącznej masy wytworzonych odpadów. kg/miesz Różnica pomiędzy ilością odpadów wytworzonych i zagospodarowanych w UE-11 i UE-27 w 29 roku [kg/mieszkańca] * Rumunia Słowenia Estonia Polska Czechy Bułgaria Litwa Słowacja Węgry Grecja Łotwa UE-11 UE Brak szczelności systemu oznacza, że część odpadów trafia do środowiska w sposób nieewidencjonowany i niezgodny z regulacjami unijnymi Likwidacja dzikich wysypisk jest jednym z kluczowych celów w większości krajowych planów gospodarki odpadami. Strona 11 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

12 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.3. Wyzwanie 2 zmiana struktury zagospodarowania odpadów 2.3 Wyzwanie 2.3 Zmiana struktury zagospodarowania odpadów W 29 roku w całej UE-11 wytworzono 42 mln Mg odpadów komunalnych. Z tego zebrano ok. 37 mln Mg, czyli 88%. Zebrane odpady zagospodarowano w następujący sposób: na składowiska skierowano 31,7 mln Mg (85%), recyklingowi poddano 3,3 mln Mg (9%), innym metodom odzysku (w tym kompostowaniu) poddano 1,1 mln Mg (3%), unieszkodliwiono termicznie 1 mln Mg (3%). Struktura zagospodarowania odpadów komunalnych w UE-11 w 29 roku [mln Mg] mln Mg , 37,1 3,3 Wytworzone Zebrane Recykling Inne metody odzysku (w tym kompostowanie) 1,1 1, 31,7 Unieszkodliwienie termiczne Składowanie Podstawową metodą postępowania ze zgromadzonymi w UE-11 odpadami jest deponowanie ich na składowiskach. Przeważająca ilość odpadów komunalnych trafia na składowiska bez uprzedniego przetworzenia czy ustabilizowania. Strona 12 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

13 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.3. Wyzwanie 2 zmiana struktury zagospodarowania odpadów 2.3 Wyzwanie 2.3 Zmiana struktury zagospodarowania odpadów 1% 8% 6% 4% 2% % Struktura zagospodarowania zebranych odpadów komunalnych w 29 roku [kg/mieszkańca] Σ = 327 Σ = 52 Σ = UE-11 UE-27 Szwecja inne metody odzysku (w tym kompostowanie) recykling unieszkodliwienie termiczne składowanie Struktura zagospodarowania odpadów komunalnych w UE-11 znacznie się różni od struktury zagospodarowania w UE- 27.W UE-27 średnio 2/3 odpadów podlega różnym metodom przetworzenia, a tylko 1/3 jest składowana na składowiskach. Warto podkreślić, że w krajach o wysoko rozwiniętym systemie gospodarowania odpadami, takich jak Niemcy, Austria, Holandia i Szwecja, na składowiska kieruje się jeszcze mniejszy odsetek poniżej 2% zbieranych odpadów komunalnych. Funkcjonujący w UE-11 model zagospodarowania odpadów komunalnych jest niezgodny z unijną hierarchią postępowania z odpadami, zgodnie z którą składowanie jest najmniej pożądaną metodą, po przygotowaniu do ponownego użycia recyklingu i odzysku. Jest on również niezgodny z celami unijnymi w zakresie redukcji biodegradowalnych odpadów komunalnych kierowanych na składowiska (w przypadku większości krajów wymagana jest redukcja o 25% w 21, 5% w 213 i 65% w 22 roku w stosunku do masy bioodpadów wytworzonych w 1995 roku). Strona 13 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

14 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.4. Wyzwanie 3 Ograniczenie ilości składowanych odpadów biodegradowalnych 3 Wyzwanie 3 Ograniczenie ilości składowanych odpadów biodegradowalnych Zgodnie z unijnymi przepisami, wszystkie Państwa Członkowskie powinny stopniowo ograniczać ilość biodegradowalnych odpadów kierowanych na składowiska. Na podstawie analizy stanu gospodarki odpadami w krajach UE-11 należy stwierdzić, że obowiązek redukcji ilości składowanych biodegradowalnych odpadów komunalnych stanowi w tych krajach największe wyzwanie. Przyjmując, że w odpadach komunalnych ok. 55% stanowią odpady biodegradowalne, można oszacować, że w 21 roku w całej UE-11 na składowiskach zdeponowano ok. 17,7 mln Mg odpadów biodegradowalnych. Zgodnie z wymaganiami unijnymi łącznie w UE-11 w 21 roku do składowania powinno być dopuszczone tylko ok. 14,2 mln Mg odpadów biodegradowalnych. To oznacza, że dopuszczalny poziom został przekroczony o ok. 3,5 mln Mg (25%). mln Mg Ilość biodegradowalnych odpadów komunalnych skierowanych na składowiska w 21 roku w UE składowane odpady komunalne 17,7 składowane biodegradowalne odpady komunalne 14,2 cel UE na 21 rok 3,5 nadmiar składowanych odpadów biodegradowalnych Strona 14 *) Stan na 1 sierpnia 211 roku

15 Ilość odpadów dopuszczona do składowania [mln Mg] % redukcji w stosunku do masy biodegradowalnych odpadów wytworzonych w 1995 roku 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.4. Wyzwanie 3 Ograniczenie ilości składowanych odpadów biodegradowalnych 3 Wyzwanie 3 Ograniczenie ilości składowanych odpadów biodegradowalnych W 213 roku będzie można składować zaledwie ok. 9,9 mln Mg biodegradowalnych odpadów komunalnych, a w 22 ok. 6,9 mln Mg. Przy utrzymującej się produkcji odpadów oznacza to konieczność zagospodarowania w sposób inny niż składowanie odpowiednio do roku 213 i 22 ok. 7,8 mln Mg i 1,8 mln Mg biodegradowalnych odpadów komunalnych. 19, 14,3 9,5 4,8 Spadek ilości biodegradowalnych odpadów komunalnych dopuszczonych do składowania w UE-11 14,2 17,7** 75% 9,9 5% 6,9 35% 1% 8% 6% 4% 2% Należy podkreślić, że brak osiągnięcia przez kraje UE-11 celów unijnych w zakresie redukcji ilości biodegradowalnych odpadów komunalnych kierowanych do składowania może skutkować wysokimi karami pieniężnymi. Jest to bowiem naruszenie zobowiązań traktatowych. Szacuje się, że np. w przypadku Polski kary te mogą wynieść nawet do 3 tys. EUR dziennie., % cel wykonanie Strona 15

16 % masy wytworzonych odpadów opakowaniowych 1. Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami 1.5. Wyzwanie 4 Spełnienie wymagań unijnych w zakresie odzysku i recyklingu 4 Wyzwanie 4 Spełnienie wymagań unijnych w zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, w szczególności poprzez usprawnienie systemów selektywnej zbiórki W zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych państwa UE-11 powinny docelowo osiągnąć poziom odzysku 6% i poziom recyklingu 55% w stosunku do masy wytworzonych odpadów opakowaniowych. Należy zaznaczyć, że w wielu krajach podane poziomy odzysku i recyklingu uzyskuje się głównie dzięki przetwarzaniu odpadów z działalności gospodarczej (m.in. w Polsce) lub z eksportu (np. w Słowenii) Poziomy odzysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych osiągnięte w UE w 28* roku [%] *) Ostatnie dostępne dane. Stan na 1 sierpnia 211. **) Dane z 29 roku. Źródło: Opracowanie Ernst & Young na podstawie danych Eurostat i krajowych urzędów statystycznych Czechy Słowenia Węgry Litwa Łotwa Polska** Słowacja Estonia** Bułgaria** Grecja Rumunia recykling odzysk docelowy poziom odzysku w tym docelowy poziom recyklingu Czechy już w 28 roku znacznie przekroczyły wymagane poziomy (odzysk 74%, w tym recykling 67%), a Słowenia, Węgry i Litwa były bliskie ich osiągnięcia Pozostałe kraje nie były w stanie wypełnić wymogów unijnych i konieczne jest podjęcie działań umożliwiających wzrost ilości odpadów poddawanych odzyskowi. Strona 16

17 Agenda 1 Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi 2 Wnioski z przeprowadzonej oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 3 Możliwy sposób zmiany struktury zagospodarowania odpadów komunalnych Strona 17

18 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.1. Metodologia oceny W oparciu o przeprowadzoną analizę stanu gospodarki odpadami w UE-11 przygotowany został ranking krajów. Oceny stanu gospodarki odpadami dokonano na podstawie 9 kryteriów wynikających ze zidentyfikowanych czterech głównych wyzwań w zakresie gospodarki odpadami (skala ocen -3). Kryteria oceny stanu gospodarki odpadami w UE Wyzwanie 1 Wyzwanie 2 Wyzwanie 3 Wyzwanie 4 I I. Stopień transpozycji przepisów UE do prawodawstwa krajowego, II II. Stosunek ilości wytwarzanych odpadów komunalnych do PKB w 29 roku, III III.Stopień szczelności systemu: różnica pomiędzy ilością odpadów wytworzonych i zagospodarowanych, IV.Zmiana ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w latach 25-29, VI. III Szacunkowy stopień przekroczenia celu na 21 roku w zakresie redukcji ilości biodegradowalnych odpadów komunalnych kierowanych na składowiska, VII. Udział odzysku i recyklingu w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych, VIII.Udział termicznego przekształcania w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych VIII. Osiągnięte poziomy odzysku odpadów opakowaniowych, IX. Osiągnięte poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych. Strona 18

19 punkty 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.2. Ranking krajów UE-11 W każdym z krajów UE-11 występują do dzisiaj nierozwiązane problemy w gospodarce odpadami. Większość krajów otrzymała bowiem około połowę możliwych punktów, a najwyższa osiągnięta ocena to zaledwie 17 na 27 możliwych punktów. Najbardziej zaawansowany system gospodarowania odpadami komunalnymi wśród krajów UE-11 występuje w Czechach (17 na 27 punktów). Czesi wytwarzają najmniej odpadów w odniesieniu do PKB (3,9 kg/pps, przy średniej dla UE-11 5,8 kg/pps), a znaczącą część zebranych odpadów poddają termicznemu przekształcaniu (11%). Dodatkowo Czechy osiągają najwyższe wskaźniki w zakresie odzysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych (odpowiednio 74% i 67%). Najgorzej z gospodarką odpadami radzi sobie Rumunia (6 na 27 punktów). Wskaźnik ilości wytwarzanych odpadów do PKB jest drugi najwyższy w UE-11 (8,6 kg/pps, przy średniej dla UE-11 5,8, kg/pps). System odbioru odpadów jest nieszczelny aż 22% wytwarzanych odpadów trafia do środowiska w sposób nieewidencjonowany. Ocena stanu gospodarki odpadami komunalnymi w 21 roku Czechy Węgry Łotwa Estonia Polska Litwa Słowacja Słowenia Grecja Bułgaria Rumunia Strona 19 Źródło: Opracowanie Ernst & Young

20 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.3. Kryterium I Stopień transpozycji przepisów UE do prawodawstwa krajowego I Kryterium I Stopień transpozycji przepisów UE do prawodawstwa krajowego Podstawą do zbudowania w każdym z krajów UE-11 systemu gospodarowania odpadami zgodnego z wymaganiami unijnymi jest stworzenie odpowiednich ram prawnych. Istotne jest przy tym przeniesienie najważniejszych przepisów UE do prawodawstwa krajowego. W ramach kryterium I oceniono stopień implementacji regulacji unijnych do prawodawstwa krajowego poszczególnych państw UE-11. Najwyższą ocenę 3 punkty przyznano tym krajom, które dokonały pełnej transpozycji dyrektyw UE. Najniższą ocenę punktów - otrzymały te kraje, które przeniosły do swojego prawa mniej niż 7% przepisów unijnych. % Stopień transpozycji przepisów UE do prawa krajowego Litwa Łotwa Rumunia Czechy Polska Estonia Słowacja Słowenia Węgry Grecja Bułgaria Najwyższą ocenę za stopień transpozycji przepisów UE do prawodawstwa krajowego uzyskały Litwa, Łotwa i Rumunia. Najniższą ocenę przyznano Grecji i Bułgarii, w których znaczna ilość przepisów do dzisiaj nie została przeniesiona do prawa krajowego. Źródło: Opracowanie Ernst & Young Strona 2

21 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.4. Kryterium II Stosunek ilości wytwarzanych odpadów komunalnych do PKB II Kryterium II Stosunek ilości wytwarzanych odpadów komunalnych do PKB w 29 roku Stosunek ilości wytwarzanych odpadów do PKB jest wskaźnikiem świadczącym o tym, jak odpadogenna jest gospodarka danego kraju. Im wyższy wskaźnik, tym gospodarka bardziej odpadotwórcza. Średnio w całej UE wskaźnik ten wynosi 5,1 kg/pps. W ramach kryterium II oceniono stosunek ilości wytwarzanych odpadów do PKB w każdym z krajów UE-11. Najwyższą ocenę 3 punkty przyznano krajom, które osiągnęły wskaźnik niższy od średniej dla całej UE-27 (czyli <5,1 kg/pps). Najniższą ocenę punktów przyznano krajom, które osiągnęły wskaźnik powyżej 8 kg/pps. kg/pps Stosunek ilości wytwarzanych odpadów komunalnych do PKB w 29 roku [kg/pps] 1,7 8,6 6,4 6,6 6,6 5,1 5,2 5,4 4,9 4,4 3,9 Czechy Słowacja Grecja Słowenia Polska Estonia Łotwa Litwa Węgry Rumunia Bułgaria Najwyższą ocenę przyznano Czechom, Słowacji i Grecji, w których wskaźnik osiągnął najniższe wartości (odpowiednio 3,9 kg/pps, 4,4 kg/pps oraz 4,9 kg/pps). Najniższą ocenę przyznano Rumunii i Bułgarii, w których wskaźnik (odpowiednio 8,6 kg/pps i 1,7 kg/pps) znacznie przekroczył średnią dla całej Unii Europejskiej. Źródło: Opracowanie Ernst & Young w oparciu o dane Eurostat Strona 21

22 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.5. Kryterium III Stopień szczelności systemu III Kryterium III Stopień szczelności systemu: różnica pomiędzy ilością odpadów wytworzonych i zagospodarowanych Poziom szczelności został określony jako różnica między ilością odpadów wytwarzanych, a ilością odpadów zbieranych. Im większa różnica, tym więcej odpadów trafia do środowiska w sposób nieewidencjonowany, stwarzając zagrożenie dla zdrowia ludzi i bezpieczeństwa ekosystemów. Średnio w UE-27 wskaźnik ten wynosi 1 kg/mieszkańca. W ramach kryterium III oceniona została różnica pomiędzy ilością wytworzonych i zagospodarowanych w krajach UE-11 w 29 roku (w kg/mieszkańca). Najwyższą liczbę punktów przyznano krajom, w których luka wynosiła mniej niż średnia dla UE-27 (czyli < 1 kg/mieszkańca). Najniższą ocenę przyznano krajom, w których luka wyniosła 7 kg/mieszkańca i więcej. kg/mieszkańca Różnica pomiędzy ilością odpadów wytworzonych i zagospodarowanych w 29 roku* Łotwa Grecja 3 Węgry 15 Słowacja 18 Litwa 19 Bułgaria 42 Czechy 52 Polska 61 Estonia 7 Słowenia *Dane pochodzą z Eurostat. Istnieje prawdopodobieństwo, że część danych może być zaniżona. Źródło: Opracowanie Ernst & Young na podstawie danych Eurostat 89 Rumunia Z dostępnych danych* wynika, że najmniejsza różnica pomiędzy ilością odpadów wytworzonych i zagospodarowanych występuje w Grecji, na Łotwie i na Węgrzech (od do 3 kg/mieszkańca). Największa nieszczelność systemu odbioru i zagospodarowania odpadów występuje w Słowenii i Rumunii (odpowiednio 7 i 89 kg/mieszkańca). Strona 22

23 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.6. Kryterium IV Zmiana ilości wytwarzanych odpadów komunalnych IV Kryterium IV Zmiana ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w latach Nadrzędnym celem Unii Europejskiej w dziedzinie gospodarki odpadami jest oddzielenie tempa wzrostu ilości produkowanych odpadów od tempa wzrostu gospodarczego. W ramach kryterium IV oceniono zmianę całkowitej ilości wytwarzanych odpadów w omawianych krajach UE-11 w latach Najwyższą ocenę 3 punkty przyznano krajom, które osiągnęły spadek ilości wytwarzanych odpadów większy niż 1%. Najniższą ocenę punktów przyznano krajom, w których nastąpił wzrost ilości wytwarzanych odpadów większy niż 1%. 2% 1% % -1% -2% -3% -21% Procentowa zmiana całkowitej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w poszczególnych krajach w latach % -6% -3% -1% 4% 5% 6% 8% 12% 12% Estonia Węgry Litwa Bułgaria Polska Rumunia Łotwa Grecja Słowenia Czechy Słowacja Względny spadek ilości produkowanych odpadów w latach większy niż 1% nastąpił w Estonii i wyniósł 21% (spadek produkcji z,59 mln Mg w 25 do,46 mln Mg w 29 roku). Największy wzrost ilości wytwarzanych odpadów komunalnych miał miejsce w Czechach i na Słowacji (po 12%). Źródło: Opracowanie Ernst & Young w oparciu o dane Eurostat Strona 23

24 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.7. Kryterium V Szacunkowy stopień przekroczenia celu na 21 roku V Kryterium V Szacunkowy stopień przekroczenia celu na 21 roku w zakresie redukcji ilości biodegradowalnych odpadów komunalnych kierowanych na składowiska Zgodnie z przepisami UE wszystkie Państwa Członkowskie są zobligowane do zredukowania ilości biodegradowalnych odpadów komunalnych kierowanych na składowiska. W ramach kryterium V oceniono stopień przekroczenia celu UE. Porównywano wskaźniki wyznaczone jako procent przekroczenia pułapu określonego dla danego kraju na 21 rok. Najwyższą liczbę punktów przyznano krajom, które osiągnęły wskaźnik mniejszy niż 2%. Najniższą ocenę przyznano krajom, w przypadku których wskaźnik wynosił więcej niż 4%. 8% Szaunkowy stopień przekroczenia celu na 21 rok w zakresie redukcji ilości biodegradowalnych odpadów komunalnych kierowanych na składowiska 6% 4% 2% % % 11% 14% 23% 24% 29% Rumunia* Bułgaria Łotwa Estonia Słowenia Słowacja Polska Czechy Grecja Węgry Litwa 2 unia spełniła wymaganie UE jedynie dlatego, że ok. 2% wytworzonych odpadów biodegradowalnych w ogóle nie zostało ne. Strona Z tego powodu 24 przyznano jej tylko 2 punkty. 31% 39% 46% *Rumunia spełniła wymaganie UE jedynie dlatego, że ok. 2% wytworzonych odpadów biodegradowalnych w ogóle nie zostało zebrane. Z tego powodu przyznano jej tylko 2 punkty 5% 57% Źródło: Opracowanie Ernst & Young w oparciu o dane Eurostat Najmniejsze przekroczenie wystąpiło (oprócz Rumunii) w Bułgarii i na Łotwie (odpowiednio 11% i 14% w stosunku do celu wyznaczonego na 21 rok). Najbardziej przekroczyły dopuszczalny poziom Grecja (46%), Węgry (5%) i Litwa (57%).

25 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.8. Kryterium VI Udział odzysku i recyklingu w strukturze zagospodarowania VI Kryterium VI Udział odzysku i recyklingu w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych Zgodnie z przyjętą w UE hierarchią postępowania z odpadami, wytworzone odpady powinno się w pierwszej kolejności poddawać recyklingowi i innym metodom odzysku. Składowanie odpadów jest najmniej pożądaną metodą zagospodarowania. W ramach kryterium VI oceniono procentowy udział procesów odzysku i recyklingu w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych w każdym z omawianych krajów UE-11. Najwyższą ocenę 3 punkty przyznano krajom, które poddają odzyskowi i recyklingowi ponad 2% zebranych odpadów. Najniższą ocenę punktów uzyskały kraje poddające odzyskowi i recyklingowi do 1% odpadów. Udział odzysku i recyklingu w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych w 29 roku 3% 2% 1% % 23% 21% 19% 16% 15% 8% 8% 5% 4% 1%,2% Estonia Polska Grecja Słowenia Węgry Słowacja Łotwa Litwa Czechy Rumunia Bułgaria Największy udział odzysku i recyklingu w strukturze zagospodarowania odpadów występuje w Estonii i Polsce (odpowiednio 23% i 21%). Z kolei najmniejszą ilość odpadów poddaje się odzyskowi i recyklingowi w Rumunii (ok. 1%) i Bułgarii (,2%). Źródło: Opracowanie Ernst & Young Strona 25

26 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.9. Kryterium VII Udział termicznego przekształcania w strukturze zagospodarowania VII Kryterium VII Udział termicznego przekształcania w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych Jedną z możliwych metod odzysku odpadów jest poddanie ich procesowi termicznego unieszkodliwienie z odzyskiem ciepła. Istotną zaletą tej metody jest możliwość zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych. W ramach kryterium VII oceniono udział termicznego przekształcania w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych w każdym z omawianych krajów UE-11. Najwyższą ocenę 3 punkty przyznano krajom, które poddają termicznej utylizacji od 1% zebranych odpadów. Najniższą ocenę punktów uzyskały kraje w ogóle nie stosujące tego procesu unieszkodliwiania. 15% 1% 5% % Udział termicznego przekształcania w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych w 29 roku 11% 1% 7% 1%,5% % % % % % % Czechy Węgry Słowacja Polska Słowenia Bułgaria Estonia Grecja Litwa Łotwa Rumunia Największy procent zbieranych odpadów poddaje się termicznemu przekształcaniu w Czechach (11%) i na Węgrzech (1%). W 6 krajach (Bułgarii, Estonii, Grecji, Litwie, Łotwie i Rumunii) w ogóle nie stosuje się termicznej utylizacji odpadów komunalnych. Źródło: Opracowanie Ernst & Young Strona 26

27 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.9. Kryterium VIII Osiągnięte poziomy odzysku odpadów opakowaniowych VIII Kryterium VIII Udział termicznego przekształcania w strukturze zagospodarowania odpadów komunalnych 1 Zgodnie z regulacjami UE wszystkie Państwa Członkowskie mają obowiązek uzyskać docelowy poziom odzysku odpadów opakowaniowych na poziomie 6% masy wytworzonych odpadów tego typu. W ramach kryterium VIII oceniono poziom odzysku odpadów opakowaniowych osiągnięty przez poszczególne kraje UE-11 w 28 roku* Najwyższą liczbę punktów przyznano tym krajom, które już w 28 roku przekroczyły docelowy poziom wyznaczony przez UE. Najniższą liczbę punktów przyznano krajowi, który osiągnął najniższy poziom odzysku. Osiągnięte w 28 roku* poziomy odzysku odpadów opakowaniowych Czechy Słowenia Węgry Litwa Łotwa Polska** Słowacja Estonia** Bułgaria** Grecja Rumunia Najwyższy poziom odzysku odpadów opakowaniowych uzyskały w 28 roku* Czechy (74%). Najniższy poziom recyklingu uzyskała Rumunia (41%) *Ostatnie dostępne dane. Stan na 1 sierpnia 211 roku. ** Dane z 29 roku. Strona 27 Źródło: Opracowanie Ernst & Young w oparciu o dane Eurostat

28 2. Wnioski z oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 2.1. Kryterium IX Osiągnięte poziomy odzysku odpadów opakowaniowych IX Kryterium IX Osiągnięte poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych Zgodnie z regulacjami UE wszystkie Państwa Członkowskie mają obowiązek uzyskać docelowy poziom recyklingu odpadów opakowaniowych na poziomie 55% masy wytworzonych odpadów tego typu. W ramach kryterium IX oceniono poziom recyklingu odpadów opakowaniowych osiągnięty przez poszczególne kraje UE-11 w 28 roku*. Najwyższą liczbę punktów przyznano tym krajom, które już w 28 roku przekroczyły docelowy poziom wyznaczony przez UE. Najniższą liczbę punktów przyznano krajom, które osiągnął poziom recyklingu mniejszy niż 4%. 1 Osiągnięte w 28 roku* poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych Czechy Słowenia Litwa Węgry Słowacja Łotwa Grecja Bułgaria** Estonia** Polska** Rumunia Najwyższy poziom recyklingu odpadów opakowaniowych uzyskały w 28 roku* Czechy (67%). Poziom recyklingu poniżej 4% uzyskały Polska (37%) i Rumunia (34%) *Ostatnie dostępne dane. Stan na 1 sierpnia 211 roku. ** Dane z 29 roku. Strona 28 Źródło: Opracowanie Ernst & Young w oparciu o dane Eurostat

29 Agenda 1 Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi 2 Wnioski z przeprowadzonej oceny stanu gospodarki odpadami komunalnymi 3 Możliwy sposób zmiany struktury zagospodarowania odpadów komunalnych Strona 29

30 3. Możliwy sposób zmiany struktury zagospodarowania odpadów 3.1. Wypełnienie wymogu nr 2 UE w 21 roku Z przeprowadzonych analiz wynika, ze najpoważniejszym wyzwaniem stojącym przed krajami UE-11 jest konieczność zmiany struktury zagospodarowania odpadów komunalnych, umożliwiająca wypełnienie celów UE w zakresie ilości odpadów kierowanych na składowiska. Według szacunkowych danych kraje UE-11 przekroczyły w 21 roku dozwolone limity składowania odpadów biodegradowalnych ok. 3,5 mln Mg (zgodnie wymaganiami UE dozwolone było zdeponowanie tylko ok. 14,2 mln Mg odpadów biodegradowalnych a na składowiska przekazano ok. 17,7 mln Mg). Największe bezwzględne przekroczenie limitów UE w zakresie składowania odpadów bioedegradowalnych w 21 roku miało miejsce w Polsce i mogło wynieść nawet ok. 1 mln Mg. mln Mg 1,2 1,,8,6,4,2, Poziom przekroczenia celu w zakresie redukcji ilości biodegradowalnych odpadów komunalnych kierowanych na składowiska w 21 roku w poszczególnych krajach UE-11 [mln Mg] 1,1,73,6,45,22,19,18 Σ = 3,5 mln Mg,6,5,3, Polska Grecja Węgry Czechy Litwa Bułgaria Słowacja Słowenia Łotwa Estonia Rumunia *) Rumunia osiągnęła wymagany poziom redukcji biodegradowalnych odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach tylko dlatego, że znaczna ilość (ok. 2%) wytworzonych biodegradowalnych odpadów komunalnych w ogóle nie została zebrana. Dotychczas żadnemu z omawianych państw UE (oprócz Rumunii*) nie udało się osiągnąć wymaganego poziomu redukcji. Wśród poszczególnych krajów UE-11 najmniejsze przekroczenie celu na 21 rok wystąpiło w Estonii (,3 mln Mg), a największe w Polsce (1,1 mln Mg). Strona 3

31 3. Możliwy sposób zmiany struktury zagospodarowania odpadów 3.2. Poziom wymogu nr 2 UE w latach 213 i 22 Z uwagi na coraz bardziej restrykcyjne limity w zakresie składowania odpadów biodegradowalnych problem przekroczenia dopuszczalnych norm składowania będzie zyskiwał na znaczeniu, ponieważ za każdą nadwyżkową tonę odpadów na kraje członkowskie zostaną nałożone kary pieniężne. Przy produkcji odpadów utrzymującej się na stałym poziomie, w 213 roku kraje UE-11 będą musiały zagospodarować inaczej niż przez składowanie ok. 7,8 mln Mg biodegradowalnych odpadów komunalnych, a w 22 1,8 mln Mg. mln Mg 4 Szacunkowa ilość biodegradowalnych odpadów komunalnych, które kraje UE-11 będą musiały zagospodarować w sposób inny niż przez składowanie w 22 roku 32* ,7* 1,8** 1 6,9 odpady komunalne składowane w 29 roku Źródło: Opracowanie Ernst & Young biodegradowalne odpady komunalne składowane w 29 roku cel UE na 22 rok nadmiar odpadów biodegradowalnych *) Dane z 29 roku. **) Liczba szacunkowa wyznaczona w oparciu o dane dotyczące produkcji odpadów z 29 roku. Strona 31

32 4. Możliwy sposób zmiany struktury zagospodarowania odpadów 4.3. Struktura zagospodarowania zebranych odpadów komunalnych w 29 roku W celu spełnienia wymagań unijnych konieczna jest zmiana struktury zagospodarowania odpadów: odejście od systemu, w którym większość zbieranych odpadów jest kierowana na składowiska i przyjęcie modelu, w którym większość odpadów poddaje się recyklingowi, odzyskowi i termicznemu przekształcaniu. Struktura zagospodarowania zebranych odpadów komunalnych w 29 roku 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 3% 9% 18% 14% 3% 24% 36% 2% 85% 49% 38% UE-11 UE-27 Szwecja 1% inne metody odzysku (w tym kompostowanie) recykling unieszkodliwienie termiczne składowanie W krajach UE-11 składowanie odpadów jest dominującą metodą ich zagospodarowania (ok. 85%), podczas gdy w UE-27 średnio tylko 38% odpadów kieruje się na składowiska, a w Szwecji zaledwie 1%. W krajach UE-27 średnio 2% odpadów poddaje się termicznej utylizacji (w Szwecji 49%), zaś recyklingowi i innemu odzyskowi odpowiednio: 24% i 18% (w Szwecji 36% i 14%) Źródło: Opracowanie Ernst & Young w oparciu o dane Eurostat. Strona 32

33 4. Możliwy sposób zmiany struktury zagospodarowania odpadów 4.4. Możliwy sposób zmiany zagospodarowania odpadów komunalnych w UE-11 Zgodnie z przeprowadzonymi analizami, do 22 roku w celu zagospodarowania 1,8 mln Mg odpadów potrzebne będzie ok. 57 spalarni odpadów komunalnych. Łączny koszt budowy wszystkich instalacji wynosi ok. 1 mld EUR. Jest to szacunkowy koszt, jaki kraje UE-11 musiałyby ponieść, gdyby cały nadmiar odpadów biodegradowalnych miał być zagospodarowany w spalarniach ,5 Szacunkowe zapotrzebowanie na nowe instalacje do termicznego zagospodarowania odpadów komunalnych w 22 roku 1 1,8 8 1, ,1 1,1 5, ,5,4,2,2,2 Polska Rumunia Grecja Bułgaria Czechy Węgry Słowacja Litwa Łotwa Słowenia Estonia Źródło: Opracowanie Ernst & Young CAPEX Σ = 57 liczba instalacji mld EUR 2,5 2, 1,5 1,,5, Do obliczeń przyjęto następujące założenia: cały nadmiar bioodpadów w 22 roku (1,8 mln Mg) będzie przetworzony w spalarniach, średnia moc przerobowa spalarni wynosi 2 tys. Mg/rok, średnie nakłady inwestycyjne na jedną spalarnię wynoszą 18 mln EUR, W przypadku uszczelnienia systemów odbioru odpadów komunalnych ilość biodegradowalnych odpadów, które będzie trzeba zagospodarować, a co za tym idzie liczba niezbędnych instalacji dodatkowo wzrośnie. Strona 33

34