PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO w LO zakres podstawowy oraz zakres rozszerzony

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO w LO zakres podstawowy oraz zakres rozszerzony WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY w odniesieniu do tekstów kultury przewidzianych do realizacji w klasie pierwszej: Zakres podstawowy: Sofokles Antygona lub Król Edyp;* Bogurodzica; Lament świętokrzyski; *Jan Kochanowski wybrane pieśni, treny i psalm; Mikołaj Sęp Szarzyński wybrane sonety; William Szekspir Makbet lub Hamlet; Dzieje Tristana i Izoldy; Miguel Cervantes Don Kichote; Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki; Ignacy Krasicki wybrana satyra lub Monachomachia; Zakres rozszerzony teksty określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: Horacy wybrane liryki; Jan Kochanowski Treny (jako cykl poetycki); poezja barokowa (np. Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn); wybrany esej Mieczysława Jastruna lub Zygmunta Kubiaka poświęcony kulturze antycznej; Dante Alighieri Boska komedia; w odniesieniu do tekstów kultury przewidzianych do realizacji w klasie drugiej: Zakres podstawowy: Adam Mickiewicz wybrane sonety i inne wiersze (w tym Romantyczność), *Dziadów część III, *Pan Tadeusz; Dziady część IV; Juliusz Słowacki Kordian; Juliusz Słowacki wybrane wiersze; Cyprian Norwid wybrane wiersze; Bolesław Prus *Lalka; Fiodor Dostojewski wybrany utwór, np. Zbrodnia i kara, Łagodna; Zakres rozszerzony teksty określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: wybrany wiersz z romantycznej poezji europejskiej; Johann Wolfgang Goethe Faust; Juliusz Słowacki Kordian lub Fantazy; Zygmunt Krasiński Nie-Boska Komedia; realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (np. Honoriusz Balzak Ojciec Goriot, Emil Zola Nana lub Gustaw Flaubert Pani Bovary); w odniesieniu do tekstów kultury przewidzianych do realizacji w klasie trzeciej: Zakres podstawowy: Joseph Conrad Jądro ciemności; Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff wybrane wiersze; Stanisław Wyspiański *Wesele; Władysław Stanisław Reymont Chłopi (tom I - Jesień); Stefan Żeromski wybrany utwór (Ludzie bezdomni, Wierna rzeka, Echa leśne lub Przedwiośnie); Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński wybrane wiersze; Jarosław Iwaszkiewicz wybrane opowiadanie; *Bruno Schulz wybrane opowiadanie; Witold Gombrowicz *Ferdydurke; Tadeusz Borowski wybrane opowiadanie; Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Ewa Lipska, Adam Zagajewski, Stanisław Barańczak wybrane wiersze; 1

2 Miron Białoszewski wybrane utwory; wybrany dramat dwudziestowieczny z literatury polskiej (np. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Sławomira Mrożka lub Tadeusza Różewicza); wybrana powieść polska z XX lub XXI w. (np. Marii Kuncewiczowej Cudzoziemka, Zofii Nałkowskiej Granica, Józefa Mackiewicza Droga donikąd, Stanisława Lema Solaris, Juliana Stryjkowskiego Austeria, Tadeusza Konwickiego Kronika wypadków miłosnych); wybrana powieść światowa z XX lub XXI w. (np. Franza Kafki Proces, Alberta Camusa Dżuma, George a Orwella Rok 1984, Isaaca Bashevisa Singera Sztukmistrz z Lublina, Gabriela Garcii Marqueza Sto lat samotności, Umberto Eco Imię róży), Irit Amiel wybrane opowiadanie z tomu Osmaleni lub Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem; Gustaw Herling-Grudziński Inny świat; Ryszard Kapuściński Podróże z Herodotem; Biblia (wybrane psalmy, fragmenty: Pieśni nad Pieśniami, Księgi Hioba, Apokalipsy św. Jana); Zakres rozszerzony teksty określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy; Gustaw Herling-Grudziński wybrane opowiadanie; Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata; wybrana powieść lub zbiór opowiadań z XX lub XXI w. (np. Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Marii Kuncewiczowej, Józefa Wittlina, Józefa Mackiewicza, Juliana Stryjkowskiego, Andrzeja Kuśniewicza, Tadeusza Konwickiego, Stanisława Lema, Wiesława Myśliwskiego, Marka Nowakowskiego, Jerzego Pilcha, Olgi Tokarczuk, Stefana Chwina, Pawła Huellego); wybrana powieść (lub zbiory opowiadań) dwudziestowiecznych autorów z literatury światowej (np. Franza Kafki, Thomasa Manna, Vladimira Nabokova, Alberta Camusa, Isaaca Bashevisa Singera, Johna Steinbecka, Kurta Vonneguta, Gabriela Garcii Marqueza, Günthera Grassa, Umberto Eco, Milana Kundery); wybrane wiersze dwudziestowiecznych poetów polskich (innych niż wymienieni na poziomie podstawowym); Czesław Miłosz wybrany esej; Zbigniew Herbert wybrany esej; inny esej autora polskiego (np. Kazimierza Wyki, Jana Błońskiego, Marii Janion, Leszka Kołakowskiego, ks. Józefa Tischnera, Jarosława Rymkiewicza, Jerzego Stempowskiego); wybrany reportaż autora polskiego (np. Ryszarda Kapuścińskiego, Krzysztofa Kąkolewskiego, Hanny Krall, Henryka Grynberga); dziennik (np. Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Witolda Gombrowicza); Jan Paweł II Tryptyk Rzymski; Biblia (fragmenty Starego i Nowego Testamentu jako konteksty interpretacyjne dla lektury dzieł z innych epok). (Autorów i utworów oznaczonych gwiazdką nie można pominąć, inne teksty do wyboru spośród wymienionych zgodnie z zapisami podstawy programowej.) 2

3 Ocena dopuszczająca Uczeń na ocenę dopuszczającą: - zna podstawowe pojęcia z zakresu nauki o języku, - wie, jak sprawnie posługiwać się polszczyzną z zależności od sytuacji komunikacyjnej, - zna podstawowe zasady językowego savoir-vivre u; - zna treść wskazanych w podstawie programowej utworów literackich, - wymienia tytuły i autorów omawianych dzieł, - odtwarza podstawowe kategorie teoretycznoliterackie i historycznoliterackie, - odróżnia rodzaje i gatunki literackie, - zna i definiuje podstawowe pojęcia służące charakterystyce epoki, - zna losy głównych bohaterów omawianych utworów i podejmuje próbę charakterystyki postaci, - wie, jaki jest wpływ środków masowego przekazu na kulturę; - wie, jakie są zasady kompozycji dłuższych wypowiedzi pisemnych. Uczeń na ocenę dopuszczającą: - wyróżnia w tekście związki frazeologiczne i odczytuje ich znaczenie, - odczytuje dosłowne znaczenie wyrazów, - odróżnia tekst poprawny językowo od niepoprawnego, - odczytuje sens fragmentu tekstu, - wyodrębnia tezę (główną myśl) całego tekstu, - odtwarza informacje sformułowane wprost, - rozpoznaje epokę literacką, w której powstał omawiany utwór, - dostrzega cechy wspólne utworów. III. Tworzenie informacji Uczeń na ocenę dopuszczającą: - podejmuje próby publicznego zabierania głosu, - szuka materiałów pomocniczych, - wymienia rodzaje i funkcje słowników, - odczytuje opis bibliograficzny. Ocena dostateczna Uczeń na ocenę dostateczną potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, a ponadto: - zna podstawowe zasady poprawności językowej i wymowy polskiej, - wie, co to jest stylizacja i odróżnia jej rodzaje, - zna podstawowe funkcje tekstów językowych (komunikatywna, impresywna, ekspresywna, poetycka), - rozpoznaje i nazywa zmiany w słownictwie (procesy słowotwórcze, neologizmy, zapożyczenia); - zna cechy omówionych utworów, - wie, jak streścić omówione teksty i wskazać główne wątki interpretacyjne, - zna źródła kultury europejskiej, - wie, co to jest znak i potrafi rozpoznać rodzaje znaków w tekstach kultury, - zna podstawowe pojęcia z zakresu poetyki i teorii literatury, 3

4 - dostrzega wartości narodowe i te, które są związane z własnym dziedzictwem kulturowym (patriotyzm, ojczyzna, naród, społeczeństwo); - wie, jakie są zasady przekształcania tekstu pisanego (np. streszczenie, skracanie i rozwijanie tekstu) oraz zasady cytowania. Uczeń na ocenę dostateczną: - rozpoznaje w tekście językowe środki perswazji i manipulacji, - wykorzystuje w odczytaniu sensu utworu miejsca znaczące (tytuł, puentę, kompozycję, słowa-klucze), - wskazuje różnicę między fikcją literacką a prawdą historyczną, - dostrzega związki między utworem literackim i innymi dziełami sztuki, - dostrzega wartości uniwersalne i narodowe, - odróżnia subiektywne sądy związane z odbiorem utworu od sądów obiektywnych, - przetwarza informacje (porządkuje, hierarchizuje, oddziela informacje od opinii). III. Tworzenie informacji Uczeń na ocenę dostateczną: - wykonuje opis bibliograficzny, - właściwie konstruuje wystąpienie, używając językowych środków grzeczności, formułuje opinie, - prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktów ze sztuką, - stosuje w praktyce podstawowe pojęcia z zakresu nauki o literaturze, - samodzielnie sporządza notatkę, - pisze dłuższą wypowiedź z zachowaniem zasad kompozycyjnych; - gromadzi materiały z różnych źródeł wiążących się z tematem. Ocena dobra Uczeń na ocenę dobrą potrafi to, co na ocenę dostateczną, a ponadto: - wie, co znaczy mówić i pisać poprawnie, zna pojęcie kultury języka, normy językowej i błędu językowego, - zna funkcje i rodzaje środków stylistycznych, - wie, czym różni się polszczyzna mówiona od pisanej, - wie, na czym polega umiejętność przekonywania, - zna podstawowe pojęcia retoryczne; - zna podstawowe procedury analizy utworu literackiego (odnajduje dominantę kompozycyjną, rozpoznaje konwencję rodzaju i gatunku, określa nadawcę i odbiorcę), - zna style w sztuce, ich cechy i związki z kulturą, - zna cechy charakterystyczne poznanych epok literackich; - wie, jakie są podstawowe zasady tworzenia takich tekstów, jak interpretacja utworu, rozprawka, referat, recenzja, esej, felieton i inne. Uczeń na ocenę dobrą: - wskazuje i omawia cechy języka mówionego i pisanego, - rozpoznaje i określa typ nadawcy i typ adresata tekstu, odczytuje intencje nadawcy, - rozpoznaje sposoby kreowania bohatera, wskazuje motywy postępowania bohatera, - rozpoznaje funkcje występujących w utworze tematów, toposów, motywów, aluzji literackich, znaków i symboli kulturowych (np. biblijnych, antycznych, romantycznych), - wskazuje podstawowe konteksty utworu. 4

5 III. Tworzenie informacji Uczeń na ocenę dobrą: - konstruuje tekst mający przekonać kogoś do czegoś, stosuje określone środki językowe lub stylizacje, - różnicuje środki językowe ze względu na ich wartość grzecznościową, - selekcjonuje i hierarchizuje argumenty, formułuje hipotezy i wnioski, - uzasadnia opinie, - przywołuje właściwie konteksty, na przykład odnosi utwór do biografii autora, filozofii, religii itp., - uczestniczy w dyskusji, broni swego stanowiska, - wskazuje funkcjonowanie poznanych motywów literackich, - rozwiązuje problemy postawione w toku pracy nad lekturą, - ocenia literaturę danej epoki na tle innej, - syntetyzuje materiał poznany w innym układzie (układ chronologiczny, problemowy); - porządkuje i wykorzystuje w wypowiedzi ustnej i pisemnej materiał z różnych źródeł (w tym multimedialnych), - notuje, sporządza plan, konspekt, wykorzystuje przy tym różne materiały. Zakres rozszerzony: Uczeń potrafi to, co określają kryteria w poszczególnych obszarach dla zakresu podstawowego, a ponadto: - tworzy portret psychologiczny postaci, - wskazuje powiązania utworu z określoną tradycją literacką, nurtem filozoficznym, formacją kulturową; - samodzielnie zbiera materiał na temat nieomawiany w szkole i komponuje uzasadnioną wypowiedź ustną zgodnie z regułami egzaminu wewnętrznego. Ocena bardzo dobra Uczeń na ocenę bardzo dobrą potrafi to, co na ocenę dobrą, a ponadto: - wie, na czym polega funkcja metajęzykowa i fatyczna wypowiedzi, - zna zasady retorycznego komponowania tekstu, - wie, na czym polega bogactwo leksykalne i frazeologiczne polszczyzny, i jak je pomnażać, - zna podstawowe pojęcia leksykalne, słowotwórcze, fleksyjne i składniowe, - zna najważniejsze fakty z historii języka, - wie, na czym polega społeczne i terytorialne zróżnicowanie polszczyzny, - wie, jakie są style współczesnej polszczyzny, zna ich cechy; - zna związki omawianych epok i dzieł literackich z osiągnięciami kultury światowej, - zna wyróżniki utworu literackiego oraz właściwości rodzajów i różnych gatunków literackich, - zna toposy i motywy ważne dla kultury śródziemnomorskiej, - rozumie rolę kontekstu w odczytaniu utworu, zna konteksty omawianych utworów; c) w zakresie redagowania tekstów jak na ocenę dobrą. Uczeń na ocenę bardzo dobrą: - rozpoznaje charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu, nazywa środki stylistyczne i ich funkcje w tekście, - dostrzega najistotniejsze zagadnienia utworu, stawia hipotezy, problematyzuje odczytanie utworu, - wykorzystuje konteksty w interpretacji, - analizuje i ocenia zjawiska literackie różnych epok, - ocenia i wartościuje postawy bohaterów literackich, - argumentuje swoje sądy dotyczące różnych dzieł literackich, filmowych, malarskich, - rozpoznaje nawiązania intertekstualne do tekstów kultury w prozie i poezji współczesnej, - odkrywa związki między tekstem literackim a językiem i historią danego czasu. 5

6 III. Tworzenie informacji Uczeń na ocenę bardzo dobrą: - pisze tekst w określonym stylu, - porównuje utwory prozatorskie i poetyckie, - sprawnie tworzy teksty użytkowe, - słucha ze zrozumieniem wykładów, notuje selektywnie i funkcjonalnie; - gromadzi teksty literackie i inne teksty kultury poznane w toku lektury własnej, stanowiące odniesienie do lektur poznanych w szkole. Zakres rozszerzony: Uczeń potrafi to, co określają kryteria w poszczególnych obszarach dla zakresu podstawowego, a ponadto: - rozpoznaje w tekście elementy gwar terytorialnych, zawodowych i środowiskowych, - rozpoznaje zastosowane w tekstach mówionych i pisanych chwyty erystyczne i retoryczne, - wyczerpująco przedstawia style dominujące w sztuce różnych epok, - charakteryzuje instytucje kulturalne (mecenat, grupy literackie, czasopisma, salony itp.), - samodzielnie wyszukuje literaturę przedmiotu, dokonuje selekcji według określonych kryteriów, właściwie wykorzystuje ją do opracowania tematu. Ocena celująca Uczeń na ocenę celującą potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, a ponadto: - wie, jakie są podstawowe cechy języka poszczególnych epok, - wie, jakie były najważniejsze procesy językowe w historii języka i jakie ślady pozostawiły one we współczesnej polszczyźnie (podstawowe procesy fonetyczne i leksykalne); - zna przemiany w obrębie najważniejszych gatunków literackich (epos, powieść, sonet, hymn, tragedia), - wie, jak powiązać rodzaj i gatunek literacki z prądem artystycznym (np. wiąże satyrę i bajkę z klasycyzmem, sielankę z sentymentalizmem), - zna wykładniki artystyczne komizmu, tragizmu, patosu, ironii, groteski, - zna i rozumie pojęcie postmodernizmu, - zna i rozumie wartości niesione przez różne tradycje literackie i kierunki filozoficzne, - wie, jakie są związki między funkcją językową tekstu a jego formą i gatunkiem, - zna związki zachodzące między różnymi warstwami utworu literackiego (wzorcowa analiza i interpretacja); - zna historię i przemiany niektórych gatunków użytkowych (esej, felieton). Uczeń na ocenę celującą: - interpretuje teksty literackie, publicystyczne, popularnonaukowe oraz filozoficzne i teoretycznoliterackie i wyciąga z nich wnioski, - wskazuje funkcję (ideową i kompozycyjną) odniesień i aluzji literackich, - rozpoznaje znaki tradycji (np. judaistycznej, antycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej), - przyporządkowuje odczytanie utworu wybranej metodologii, - wskazuje środki językowe decydujące o swoistości wypowiedzi indywidualnej, - wskazuje sposoby funkcjonowania motywów, toposów i archetypów w sztuce i literaturze na podstawie własnych doświadczeń czytelniczych, - wykorzystuje wiedzę z samodzielnie dobranych naukowych źródeł w interpretacji utworów i faktów literackich. III. Tworzenie informacji Uczeń na ocenę celującą: - redaguje własną wypowiedź zgodnie z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu, 6

7 - integruje wiedzę z zakresu historii literatury, teorii literatury, językoznawstwa i nauki o kulturze, - formułuje oceny według wskazanych przez siebie kryteriów, - świadomie dobiera środki językowe, - podejmuje własne próby literackie; - tworzy zestawy bibliograficzne do określonego tematu, - sporządza przypisy. Zakres rozszerzony: Uczeń potrafi to, co określają kryteria w poszczególnych obszarach dla zakresu podstawowego, a ponadto: - zna teksty wskazane w podstawie programowej oraz teksty poznane w toku lektury własnej, - zna dokumenty źródłowe, m.in. recenzje, wypowiedzi krytyczne lub programowe twórców, grup literackich, - integruje zagadnienia z różnych obszarów polonistyki, filozofii, historii i sztuki; - dobrze orientuje się w bieżącym życiu kulturalnym (festiwale literackie i filmowe, wydarzenia wydawnicze, nagrody literackie, filmowe itp.), - przywołuje i wykorzystuje konteksty świadczące o samodzielności poszukiwań i erudycji. II. SPOSOBY I FORMY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH UCZNIÓW W celu oceniania postępów ucznia stosuje się następujące sposoby sprawdzania wiadomości i umiejętności: a) prace klasowe (co najmniej dwie w semestrze spośród niżej wymienionych): wypracowanie będące dłuższą samodzielną wypowiedzią o różnym charakterze, np. rozprawka, esej, wypowiedź interpretacyjna (przedmiotem rozważań może być utwór liryczny, fragment tekstu jako klucz do odczytania utworu, sposób ujęcia tego samego motywu, tematu w utworach), sprawdzian wiadomości dotyczący problematyki omówionych tekstów literackich, wiedzy o epoce, test sprawdzający umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstów literackich i nieliterackich, sprawdzian wiedzy o języku; b) pisemne prace domowe; c) wypowiedzi ustne na zadany temat dotyczące omawianych tekstów literackich, zjawisk kulturowych; d) inne sposoby: referaty, prezentacje wyszukanych i opracowanych materiałów, głos w dyskusji, udział w lekcjach powtórzeniowych i syntetyzujących. 7