Egzamin maturalny z języka polskiego od maja 2015 r. Agnieszka Jarocka

Transkrypt

1

2 Zmiany na egzaminie dotyczą absolwentów liceum zdających maturę w maju 2015 r. Uczniowie technikum egzamin w nowej formule będą zadawać po raz pierwszy w 2016 r. Egzamin maturalny będzie przeprowadzony na podstawie wymagań ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego a nie jak obecnie na podstawie standardów wymagań, określonych w odrębnych przepisach. Od roku 2015 ten sam dokument będzie określał zarówno proces kształcenia, jak i efekty tego procesu. Odchodzimy od klucza Przy nowym egzaminie maturalnym zostanie zastosowane ocenianie holistyczne. W tym sposobie najważniejsze jest ocenianie umiejętności ucznia i jego toku rozumowania. Jedną z istotniejszych, będzie zmiana formuły egzaminu ustnego z języka polskiego. Zamiast dotychczasowej, przygotowywanej wcześniej, prezentacji maturalnej, zdający będzie odpowiadał na wybrane losowo pytanie, przygotowane przez CKE. Głównym celem egzaminu, podlegającym ocenie, będzie sprawdzenie umiejętności tworzenia wypowiedzi na określony temat inspirowanej tekstem kultury w formie monologowej i dialogowej. Polecenia w zadaniach będą ukierunkowywać wypowiedź ucznia i odwoływać się do załączonego tekstu. Część ustną egzaminu z języka polskiego przeprowadzą i ocenią przedmiotowe zespoły egzaminacyjne powołane w szkole, do której uczęszczał absolwent. Zdający, po wylosowaniu pytania będzie miał 15 minut na przygotowanie swojej wypowiedzi. Następnie otrzyma 10 minut na wypowiedź oraz 5 minut na dyskusję, dotyczącą tej wypowiedzi, z zespołem przedmiotowym. Wypowiedź ucznia będzie oceniana według kryteriów holistycznych. Brane będą pod uwagę przede wszystkim warstwa merytoryczna, organizacja tekstu oraz poziom sprawności komunikacyjnych zdającego i poprawności językowej jego wypowiedzi. Monologowa wypowiedź egzaminacyjna oraz udział zdającego w rozmowie oceniane spod względem merytorycznym (treść), formalnym (organizacja), językowym i stylowym. Oceny dokonują członkowie zespołu przedmiotowego, przyznając punkty zgodnie ze skalą oceniania egzaminu ustnego. Waga poszczególnych aspektów ocenianych w trakcie tej częś ci egzaminu jest następująca: meritum wypowiedzi monologowej: 40% (16 pkt), organizacja wypowiedzi monologowej: 20% (8 pkt), język i styl wypowiedzi monologowej i dialogowej: 20% (8 pkt), meritum wypowiedzi dialogowej i przestrzeganie zasad uczestniczenia w rozmowie:

3 20% (8 pkt). Za wypowiedź w części ustnej egzaminu maturalnego zdający może otrzymać maksymalnie 40 punktów Egzamin maturalny zostanie uznany za zdany, jeżeli uczeń uzyska co najmniej 30% punktów z możliwych do osiągnięcia z każdego przedmiotu obowiązkowego w części pisemnej i ustnej oraz przystąpi do co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego, dla którego nie określa się progu zdawalności. Cześć ustna egzaminu maturalnego z języka polskiego Egzamin sprawdza umiejętności tworzenia wypowiedzi na określony temat, inspirowanej tekstem kultury Uczeń losuje zadanie. Zadanie składa się z tekstu kultury oraz odnoszącego się do niego polecenia. Czas przygotowania odpowiedzi: ok. 15 min. Egzamin dwuczęściowy Część I: wypowiedź monologowa dotycząca wylosowanego polecenia (ok. 10 min.) Cześć II: rozmowa z zespołem przedmiotowy m dotycząca tej wypowiedzi (ok. 5 min) Test maturalny będzie składał się z dwóch zestawów, z których każdy obejmuje:

4 1. tekst lub dwa teksty liczące łącznie nie więcej niż 500 słów (tekst popularnonaukowy, publicystyczny lub polityczny). 2. wiązkę 5 7 zamkniętych i/lub otwartych zadań do tekstu z miejscem na wpisanie odpowiedzi. Łącznie w obu zestawach składających się na test znajdzie się zadań. Zdający rozwiązuje zadania w obu zestawach. Rodzaje zadań w teście Zadania testowe sprawdzające czytanie ze zrozumieniem tekstu 1. na poziomie znaczeń: a) wyszukiwania informacji złożonych, b) dostrzegania powiązań między informacjami, c) dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniami, d) odróżniania informacji ważnych od drugorzędnych, e) wnioskowania na podstawie przesłanek zawartych w tekście, f) określania tematu/głównej myśli/przesłania tekstu, g) dostrzegania relacji między częściami składowymi tekstu, h) określania stosunku autora do opisanych zagadnień, i) zadawania pytań do tekstu, j) rozpoznawania znaczeń przenośnych wyrazów i konstrukcji wyrazowych; 2. na poziomie struktury: a) rozumienia funkcji środków językowych w tekście, w tym epitetu, porównania, przenośni, b) badania struktury tekstu, c) określania tezy tekstu i wskazywania argumentów, d) objaśniania funkcji wydzielonych fragmentów tekstu na tle całości, e) wyodrębniania części składowych utworu, określania powiązań między nimi; 3. na poziomie komunikacji:

5 a) rozpoznawania informacji i opinii, b) wyrażania stosunku do opinii autora (czytanie krytyczne). Zadania testowe sprawdzające umiejętność wykonywania działań na tekście mogą dotyczyć: a) wyszukiwania słów (pojęć) kluczowych; b) transformacji tekstu, czyli różnych przekształceń jego struktury, opartych na zasadzie równoważności, służących m.in. dostosowaniu formy tekstu do zadanego celu (np. zmiana konwencji stylistycznej i pytanie o efekt takiego zabiegu czy przekształcenia składniowe podporządkowane różnym intencjom komunikacyjnym); c) formułowania pytań, na które odpowiedzią są kolejne zdania lub fragmenty tekstu; d) streszczenia; e) tworzenia planu tekstu. Zadania testowe sprawdzające świadomość językową mogą dotyczyć: a) słownictwa, czyli m.in. znaczenia wyrazów, wyrazów i konstrukcji synonimicznych, wyrazów wieloznacznych, definiowania pojęć; b) słowotwórstwa, czyli analizowania budowy wyrazów pochodnych i sposobu ich tworzenia; c) fleksji, czyli odmiany wyrazów; d) składni w tekście, czyli m.in. budowy wypowiedzeń, funkcji wyrazów w zdaniu (podmiotu, orzeczenia, dopełnienia, przydawki, okolicznika), związków składniowych między częściami zdania, budowy zdań złożonych, szyku wyrazów i wypowiedzeń składowych w wypowiedzeniu złożonym, transformacji opartych na równoważności jednostek języka i konstrukcji językowych; e) funkcji tekstu; f) cech gatunkowych tekstu; g) zagadnień stylistycznych, czyli m.in. wartości stylistycznej środków językowych w tekstach tworzonych w różnych celach i w różnych sytuacjach komunikacyjnych, cech tekstów należących do poszczególnych stylów funkcjonalnych polszczyzny (naukowego, popularnonaukowego, publicystycznego, potocznego, urzędowego, artystycznego), zabiegów stylizacyjnych (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja), różnicy pomiędzy tekstem ustnym a pisanym;

6 h) innych umiejętności wskazanych w podstawie programowej dla II, III i IV etapu edukacyjnego w częściach Świadomość językowa. Druga część pisemnej matury Wypowiedź argumentacyjna to druga część pisemnej matury z języka polskiego od 2015 r. Zawiera dwa tematy wypracowania do wyboru. Zdający realizuje jeden, wybrany przez siebie temat. 1. jeden wymaga napisania rozprawki na podstawie tekstu dramatycznego lub epickiego, 2. drugi wymaga napisania interpretacji tekstu poetyckiego. Zadanie "rozprawka" składa się z: 1. polecenia (tematu); 2. tekstu epickiego lub dramatycznego. Rozprawka maturalna wymaga od zdającego: zrozumienia tekstu literackiego (epickiego lub dramatycznego); sformułowania własnego stanowiska (tezy lub hipotezy) wobec problemu z polecenia i odnoszącego się do tekstu literackiego; rzeczowego uzasadnienia swojego stanowiska; odwołania się do załączonego tekstu oraz do wybranego tekstu/wybranych tekstów kultury (jeśli dany tekst literacki jest lekturą obowiązkową, należy odwołać się do całości utworu); napisania wypowiedzi z widocznym zamysłem kompozycyjnym, wyrażającym się w funkcjonalnej segmentacji i uporządkowaniu tekstu stosownie do wskazanego gatunku wypowiedzi. Rozprawka na poziomie podstawowym sprawdza umiejętność: 1. odbioru, analizy i interpretacji tekstu literackiego, 2. tworzenia własnej wypowiedzi. Aby przygotować tego rodzaju wypowiedź, uczeń musi: 1. najpierw rozpoznać sens załączonego do polecenia tekstu, 2. określić jego problematykę, 3. odnaleźć elementy znaczące dla odczytania utworu, 4. wyszukać odpowiednie konteksty (teksty kultury) przydatne do opracowania zagadnienia 5. wskazanego w poleceniu, 6. porównać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych tekstach kultury. Interpretacja tekstu poetyckiego stanowi jedyną alternatywę dla rozprawki na maturze pisemnej z języka polskiego. Interpretacja tekstu poetyckiego powinna przybrać formę dłuższej wypowiedzi argumentacyjnej. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż 250 słów. Zadanie składa się z:

7 1. polecenia 2. utworu poetyckiego lub jego fragmentu. Interpretacja tekstu poetyckiego powinna zawierać: 1. Przedstawienie propozycji odczytania utworu poetyckiego, czyli zaprezentowaniu zrozumianych przez zdającego sensów tekstu. 2. Uzasadnienie postawionej tezy/hipotezy interpretacyjnej część argumentacyjna Uzasadnienie powinno znajdować potwierdzenie nie tylko w tekście, ale także kontekstach (np. biograficznym, historycznoliterackim, filozoficznym, kulturowym). Część argumentacyjna powinna zawierać ustalenia analityczne dotyczące na przykład: 1. elementów dostrzeżonej w utworze sytuacji komunikacyjnej; 2. kompozycji tekstu oraz jej funkcji; 3. cech stylu wypowiedzi i użytych w niej środków językowych (zwłaszcza artystycznych) oraz ich funkcji; 4. dosłownych i niedosłownych znaczeń poszczególnych elementów utworu (w tym jego tytułu), zwłaszcza metaforycznych, alegorycznych i symbolicznych; 5. przynależności gatunkowej tekstu; 6. kreacji świata przedstawionego (w tym funkcji motywów literackich występujących w przeczytanym tekście). 3. Wnioski wyprowadzone z tych ustaleń, służące osiągnięciu głównego celu pracy, czyli zaprezentowaniu odczytania dzieła. Kompozycja interpretacji tekstu poetyckiego Zdający może zbudować wypowiedź w rozmaity sposób: 1. w porządku linearnym prowadzącym od poszczególnych ustaleń analitycznych do wniosków natury ogólnej; 2. w porządku linearnym prowadzącym od postawienia tezy/hipotezy poprzez prezentację argumentów w postaci ustaleń szczegółowych, po sformułowanie wniosku; 3. w porządku nielinearnym zgodnie z pojawiającymi się skojarzeniami, rozszerzającymi krąg ustaleń lub je zawężającymi i pogłębiającymi. Cel interpretacji tekstu poetyckiego Interpretacja tekstu poetyckiego ma służyć sprawdzeniu umiejętności tworzenia wypowiedzi pisanej: 1. zgodnie z podstawowymi regułami jej organizacji, 2. zachowującej zasady spójności znaczeniowej i logicznej, 3. posiadającej czytelną kompozycję, 4. spójnej, 5. stosownej i funkcjonalnej pod względem stylistycznym. Łącznie za test i wypracowanie można uzyskać 70 punktów, w tym: za część testową 20 punktów, za wypracowanie 50 punktów

8 Lista lektur w liceum i technikum (matura w 2015 roku) Poziom podstawowy Sofokles Antygona lub Król Edyp; *Bogurodzica; Lament świętokrzyski William Szekspir Makbet lub Hamlet; *Jan Kochanowski wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum) i psalm; Adam Mickiewicz sonety, Romantyczność, *Dziadów część III, *Pan Tadeusz; Fiodor Dostojewski wybrany utwór,np. Zbrodnia i kara, Łagodna Bolesław Prus *Lalka; Joseph Conrad Jądro ciemności; Stanisław Wyspiański *Wesele; Władysław Stanisław Reymont Chłopi (tom I Jesień); Stefan Żeromski wybrany utwór (Ludzie bezdomni, Wierna rzeka, Echa leśne lub Przedwiośnie); Jarosław Iwaszkiewicz wybrane opowiadanie; *Bruno Schulz wybrane opowiadanie; Tadeusz Borowski wybrane opowiadanie; wybrany dramat dwudziestowieczny z literatury polskiej (np. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Sławomira Mrożka lub Tadeusza Różewicza); wybrana powieść polska z XX lub XXI w. (np. Marii Kuncewiczowej Cudzoziemka, Zofii Nałkowskiej Granica, Józefa Mackiewicza Droga do nikąd, Stanisława Lema Solaris, Juliana Stryjkowskiego Austeria,Tadeusza Konwickiego Kronika wypadków miłosnych); wybrana powieść światowa z XX lub XXI w. (np. Franza Kafki Proces, Alberta Camusa Dżuma, George'a Orwella Rok 1984, Isaaca Bashevisa Singera Sztukmistrz z Lublina, Gabriela Garcii Marqueza Sto lat samotności, Umberto Eco Imię róży). Witold Gombrowicz *Ferdydurke (fragmenty); plus wybrane wiersze: Juliusz Słowacki, Cyprian Norwid, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Ewa Lipska, Adam Zagajewski, Stanisław Barańczak; Miron Białoszewski Lista lektur - poziom rozszerzony 1. Teksty poznawane w całości nie mniej niż 13 pozycji książkowych odpowiednio w trzyletnim bądź czteroletnim okresie nauczania oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości. Teksty określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: Horacy wybrane liryki; Jan Kochanowski Treny (jako cykl poetycki); poezja barokowa (np. Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn); wybrany wiersz z romantycznej poezji europejskiej; Juliusz Słowacki Kordian lub Fantazy; Zygmunt Krasiński Nie-Boska Komedia;

9 realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (np. Honoriusz Balzak Ojciec Goriot, Emil Zola Nana lub Gustaw Flaubert Pani Bovary); Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy; Gustaw Herling-Grudziński wybrane opowiadanie; Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata; wybrana powieść lub zbiór opowiadań z XX lub XXI w. (np. Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Marii Kuncewiczowej, Józefa Wittlina, Józefa Mackiewicza, Juliana Stryjkowskiego, Andrzeja Kuśniewicza, Tadeusza Konwickiego, Stanisława Lema, Wiesława Myśliwskiego, Marka Nowakowskiego, Jerzego Pilcha, Olgi Tokarczuk, Stefana Chwina, Pawła Huellego); wybrana powieść(lub zbiory opowiadań) dwudziestowiecznych autorów z literatury światowej (np. Franza Kafki, Thomasa Manna, Vladimira Nabokova, Alberta Camusa, Isaaca Bashevisa Singera, Johna Steinbecka, Kurta Vonneguta, Gabriela Garcii Marqueza, Günthera Grassa, Umberto Eco, Milana Kundery); wybrane wiersze dwudziestowiecznych poetów polskich (innych niż wymienieni na poziomie podstawowym). 2. Teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela), przy czym nie można pominąć utworu oznaczonego gwiazdką teksty określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: wybrany esej Mieczysława Jastruna lub Zygmunta Kubiaka poświęcony kulturze antycznej; Dante Alighieri Boska komedia; Johann Wolfgang Goethe Faust; Czesław Miłosz wybrany esej; Zbigniew Herbert wybrany esej; inny esej autora polskiego (np. Kazimierza Wyki, Jana Błońskiego, Marii Janion, Leszka Kołakowskie go, ks. Józefa Tischnera, Jarosława Rymkiewicza, Jerzego Stempowskiego); wybrany reportaż autora polskiego (np. Ryszarda Kapuścińskiego, Krzysztofa Kąkolewskiego, Hanny Krall, Henryka Grynberga) dziennik (np. Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Witolda Gombrowicza); Jan Paweł II Tryptyk Rzymski; Biblia (fragmenty Starego i Nowego Testamentu jako konteksty interpretacyjne dla lektury dzieł z innych epok). 3. Inne wybrane filmy z klasyki kinematografii światowej (np. Ingmara Bergmana, Charlesa Chaplina, Federico Felliniego, Akiry Kurosawy, Andrieja Tarkowskiego, Orsona Wellesa); spektakle teatralne (w tym Teatru TV) przynajmniej jeden w roku; stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika i kwartalnika *obowiązuje klasy pierwsze od 2012/2013 r.

10 Jak nauczyciel może pomóc uczniom? Podstawy programowe z poszczególnych przedmiotów są napisane językiem efektów, mówią wprost o rezultatach kształcenia. Nauczyciel musi jednak sam znaleźć sposoby pracy z młodzieżą. Punktem wyjścia musi być uświadomienie sobie głównych czynników wpływających na sukces edukacyjny ucznia, w tym roli diagnozy wstępnej. Na pewno musi wzrosnąć świadomość potrzeby monitorowania realizacji podstawy programowej (nie: programu nauczania!) i wykorzystania narzędzi diagnozy edukacyjnej, za sprawą których można określić mocne i słabe strony uczniów, w konsekwencji proponować rozwiązania w procesie kształcenia, ukierunkowane na sukces szkoły i młodego człowieka.