TX 205 AC/DC, TXT 300 AC/DC, TXH 250/350 AC/DC

Transkrypt

1 INSTRUKCJA OBSŁUGI INWERTORÓW SPAWALNICZYCH TX 205 AC/DC, TXT 300 AC/DC, TXH 250/350 AC/DC - 1 -

2 SPIS TRECI 1.Uwagi ogólne Ogólna charakterystyka Dane techniczne Opis panelu TX 160/250 PULS Opis panelu TOPTIG 220 HF Opis panelu TX 1601/TX Przygotowanie do pracy Podłczenie do sieci Podłczenie przewodów spawalniczych w metodzie MMA Podłczenie przewodów spawalniczych w metodzie TIG Spawanie metod MMA Spawanie metod TIG LIFT Spawanie metod TIG HF Spawanie metod TIG AC Dobór parametrów spawania w metodzie MMA Dobór parametrów spawania w metodzie TIG Zakłócenia w pracy spawarki Konserwacja Wady spoin Przygotowanie krawdzi w metodzie MMA Technologia spawania metod MMA Zalecenia praktyczne przy spawaniu metod MMA Przygotowanie krawdzi w metodzie TIG Technologia spawania metod TIG Zalecenia praktyczne przy spawaniu metod TIG Gazy ochronne stosowane w metodzie TIG Bezpieczestwo uytkowania

3 1. UWAGI OGÓLNE Uruchomienia, instalacji i eksploatacji inwertorów spawalniczych, mona dokona tylko po dokładnym zapoznaniu si z niniejsz instrukcj obsługi. Nieprzestrzeganie zalece zawartych w tej instrukcji moe narazi uytkownika na powane obraenia ciała, mier lub uszkodzenia samego urzdzenia. Nie mona dopuszcza dzieci w poblie miejsca pracy i do urzdzenia. Osoby z wszczepionym rozrusznikiem serca zanim podejm prac z tym urzdzeniem, powinny skonsultowa si ze swoim lekarzem. Obsługa serwisowa i naprawy tych urzdze mog by prowadzone przez wykwalifikowany personel, z zachowaniem warunków bezpieczestwa pracy obowizujcych dla urzdze elektrycznych. Przeróbki we własnym zakresie mog spowodowa zmian cech uytkowych urzdze lub pogorszenie parametrów spawalniczych. Wszelkie przeróbki urzdze, we własnym zakresie, powoduj nie tylko utrat gwarancji, ale mog by przyczyn pogorszenia si warunków bezpieczestwa uytkowania i naraenia uytkownika na niebezpieczestwo poraenia prdem. Niewłaciwe warunki pracy mog spowodowa uszkodzenia urzdzenia oraz jego niewłaciwa obsługa, powoduje utrat gwarancji. UWAGA: Urzdzenie oparte na podzespołach elektronicznych. Szlifowanie i cicie metali w pobliu spawarki moe powodowa zanieczyszczenie opiłkami wntrza urzdzenia, doprowadzajc tym samym do jego uszkodzenia. Wyej wymienione uszkodzenie nie podlega naprawie gwarancyjnej! W przypadku koniecznoci pracy w takim rodowisku naley dokonywa czyszczenia urzdzenia przez przedmuchanie wntrza spawarki spronym powietrzem. Zgodnie z Dyrektyw Europejsk 2002/96/EC dotyczc Pozbywania si zuytego Sprztu Elektrycznego i Elektronicznego i jej wprowadzeniem w ycie zgodnie z midzynarodowym prawem, zuyty sprzt elektryczny musi by składowany oddzielnie i specjalnie utylizowany. Jako właciciel urzdze powiniene otrzyma informacje o zatwierdzonym systemie składowania od naszego lokalnego przedstawiciela. Nie wyrzuca osprztu elektrycznego razem z normalnymi odpadami! Stosujc te wytyczne bdziesz chronił rodowisko i zdrowie człowieka! 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Urzdzenia inwertorowe s jest lekkimi, przenonymi, ródłami energii. Urzdzenia z serii TX, TXT oraz TXH s kompaktowymi inwertorami do spawania TIG/MMA prdem AC/DC o obu biegunowociach w zakresie A. W skład serii TX, TXT oraz TXH wchodz zarówno urzdzenia z gazowym (205), jak i wodnym chłodzeniem uchwytów (250/300/350). Urzdzenia z serii TXH posiadaj moliwo zapisu własnych parametrów spawania. Dla uzyskania jak najlepszych osigów i niezawodnoci urzdzenia wytwarzane s zgodnie z najbardziej wymagajcymi standardami co zapewnia im znakomite parametry spawalnicze zarówno dla metody MMA, TIG DC jak i TIG AC. Przeznaczone s do pracy w warunkach terenowych i wykonywania wszelkiego rodzaju prac naprawczych. Umoliwia spawanie elektrod nietopliw w osłonie gazu obojtnego stali niskowglowych, stopowych i kwasoodpornych, oraz stopów aluminium, miedzi, tytanu. Posiadaj znakomit charakterystyk łuku dla elektrod rutylowych i zasadowych. Urzdzenia do spawania metod TIG DC oraz TIG AC posiadaj w pełni funkcjonalny panel sterujcy, umoliwiajcy nastawienie wszystkich parametrów spawania. Wszystkie powysze urzdzenia posiadaj funkcje: HOT START, ANTI STICK i ARC FORCE

4 3. DANE TECHNICZNE Nazwa urzdzenia Napicie zasilania Pobór mocy z sieci TX 205 AC/DC TXT 300 AC/DC TXH 250 AC/DC TXH 350 AC/DC 230V/50Hz 3x400V/50Hz 3x400V/50Hz 230V/50Hz 7 kva 10,4 kva 10,5 kva 11,7 kva Zabezpieczenie 25 A 25 A 25 A 25 A Napicie biegu jałowego 85 V 95 V 105 V 70 V Prd spawania A A A A Cyka pracy PJ [%[ DC AC 40% 60% 100% 40% 60% 100% 40% 60% 100% 40% 60% 100% 200A 170A 150A - 290A 225A 250A 200A 170A 350A 270A 220A 40% 60% 100% 40% 60% 100% 40% 60% 100% 40% 60% 100% 200A 160A 130A 280A 220A 170A 230A 180A 150A 330A 250A 200A rednica elektrody MMA Zabezpieczenie obudowy 1,6 4,0 mm 1,6 6,0 mm 1,6 5,0 mm 1,6 6,0 mm IP23 IP23 IP23 IP23 Masa 18 kg 30,5 kg 75 kg 82 kg Wymiary dł. x szer. x wys. 460x180x x240x x480x x480x760 Cykl pracy bazuje na procentowym podziale 10 minut na czas, w którym urzdzenie moe spawa na znamionowej wartoci prdu spawania, bez koniecznoci przerywania pracy. Cykl pracy 35% oznacza, e po 3,5 minutach pracy urzdzenia, wymagana jest 6,5 minutowa przerwa w celu ostygnicia urzdzenia. Czas stygnicia urzdzenia moe czasem wynie nawet do 15 minut. Cykl pracy 100% oznacza, e urzdzenie moe pracowa w sposób cigły, bez przerw

5 4. OPIS PANELU TX 205 AC/DC 01 Cyfrowy wywietlacz parametrów spawania 15 Prd narastania 02 Lampka sygnalizujca załczenie sieciowe 16 Dolny próg prdu, spawanie PULS 03 Lampka sygnalizujca zadziałanie układu zabezpieczenia termicznego 04 Wybór trybu spawania TIG 18 Prd opadania 17 Prd maksymalny pulsu lub prd bazowy 05 4-takt, zajarzenie jonizacyjne 19 Kocowy prd spawania 06 2-takt, zajarzenie jonizacyjne 20 Wypływ gazu po zakoczeniu spawania 07 4-takt, zajarzenie stykowe 21 Regulacja prdu i parametrów spawania 08 2-takt, zajarzenie stykowe 22 Regulacja czstotliwoci 09 Lampka sygnalizujca załczenie funkcji Bi-Level 23 Regulacja balansu prdu 10 Praca w trybie TIG PULS 24 Wybór sterowania: zdalne/lokalne 11 Praca w trybie TIG 25 Wybór trybu pracy: AC, DC-, DC+ 12 Praca w trybie MMA 26 Wybór trybu pracy: MMA/TIG/TIG PULSE 13 Wypływ gazu przed rozpoczciem spawania Prd startowy Przełczanie midzy nastawieniami w charakterystyce prdu - 5 -

6 5. OPIS PANELU TXT 300 AC/DC 1. Wywietlacz parametrów spawania 2. Lampka sygnalizujca załczenie sieciowe 3. Lampka sygnalizujca zadziałanie układu zabezpieczenia termicznego 4. Lampka sygnalizujca rozpoczcie spawania 5. Regulacja prdu spawania 6. Wybór rodzaju zajarzenia: TIG HF zajarzenie jonizacyjne, TIG LIFT zajarzenie stykowe 7. Wybór metody spawania: MMA/TIG 8. Wybór trybu pracy: 2 takt, 4 - takt 9. Wybór sterowania: zdalne/lokalne 10. Regulacja opadania prdu 11. Regulacja narastania prdu 12. Regulacja czstotliwoci prdu 13. Regulacja balansu prdu spawania 14. Wybór trybu pracy: TIG AC/TIG DC 15. Lampka sygnalizujca spawania prdem AC 16. Lampka sygnalizujca zadziałanie układu zabezpieczenia termicznego przy spawaniu prdem AC - 6 -

7 6. OPIS PANELU TXH 250/350 AC/DC 1. Spawanie elektrod otulon MMA 22. Prd startowy 2. TIG zajarzenie jonizujce 23. Prd narastania 3. TIG zajarzenie stykowe 24. Prd bazowy 4. Wybór metody spawania: MMA/ TIG HF/TIG LIFT 25. Dolny próg prdu, spawanie PULS 5. 2-takt 26. Czas trwania punktu, spawania punktowe 6. 4-takt 27. Górny próg prdu, spawanie PULS 7. Spawanie punktowe TIG DC 28. Czstotliwo pulsu 8. Wybór trybu pracy: 2T/4T/TIG SPOT 29. Prd opadania 9. Spawanie TIG PULS 30. Prd kocowy 10. Polaryzacja ujemna na elektrodzie przy 31. spawaniu metod MMA Wypływ gazy po zgaszeniu łuku 11. Polaryzacja dodatnia na elektrodzie przy Przełczanie midzy nastawieniami w 32. spawaniu metod MMA charakterystyce 12. Wybór trybu pracy przy spawaniu prdem DC 33. Regulacja parametrów spawania 13. Spawania kształtem fali prostoktnej 34. Przełczanie midzy nastawieniami w charakterystyce 14. Spawania kształtem fali sinusoidalnej 35. Włczone/wyłczone chłodzenie uchwytu spawalniczego 15. Spawania kształtem fali trójktn 36. Regulacja dynamiki łuku ARC FORCE 16. Wybór trybu pracy przy spawaniu prdem AC 37. Regulacja pocztkowego natenia prdu HOT START 17. Lampka sygnalizujca zadziałanie układu zabezpieczenia termicznego 38. Wywietlacz kanałów pamici 18. Lampki sygnalizujce rozpoczcie procesu spawania 39. Wybór kanałów pamici 19. Wywietlacz parametrów spawania 40. Zapamitywanie programów 20. Wywietlacz parametrów spawania 41. wybór pracy: wybór programów/panel urzdzenia 21. Wypływ gazu przed rozpoczciem spawania 42. Tryb pracy: panel urzdzenia 43. Tryb pracy: wybór programów - 7 -

8 7. PRZYGOTOWANIE DO PRACY Aby przedłuy ywotno i niezawodn prac urzdzenia, naley przestrzega kilku zasad: 1. Urzdzenie powinno by umieszczone w dobrze wentylowanym pomieszczeniu, gdzie wystpuj swobodna cyrkulacja powietrza. 2. Nie umieszcza urzdzenia na mokrym podłou. 3. Uywa elektrod i drutu zgodnie z opisem w tabelce. 4. Butl z gazem ochronnym ustawi pionowo i zabezpieczy przy pomocy łacucha przed moliwoci wywrócenia. 5. Sprawdzi stan techniczny urzdzenia, przewodów spawalniczych. 6. Usun wszelkie łatwopalne materiały z obszaru spawania. 7. Do spawania uywa odpowiedniej odziey ochronnej: rkawice, fartuch, buty robocze, mask lub przyłbic. 7.1 PODŁCZENIE DO SIECI Sprawdzi wielko napicia, ilo faz i czstotliwo przed załczeniem tego urzdzenia do sieci zasilajcej. Parametry napicia zasilajcego podane s w rozdziale z danymi technicznymi tej instrukcji i na tabliczce znamionowej urzdzenia. Skontrolowa połczenia przewodów uziemiajcych urzdzenia z sieci zasilajc. Upewni si czy sie zasilajca moe zapewni pokrycie zapotrzebowanie mocy wejciowej dla tego urzdzenia w warunkach jego normalnej pracy. Wielko bezpiecznika i parametry przewodu zasilajcego podane s w danych technicznych tej instrukcji. Urzdzenia zasilane napiciem 400V i nie posiadajce wtyczek zasilajcych podłczy wg. niej zamieszczonego schematu. Przewód ółto-zielony bezwzgldnie podłczy jako uziemienie. 7.2 PODŁCZENIE PRZEWODÓW SPAWALNICZYCH W METODZIE MMA 1. Przed podłczeniem urzdzenia do sieci zasilajcej, naley upewni si czy wyłcznik główny jest w pozycji wyłczonej. 2. Sprawdzi czy urzdzenie i instalacja jest uziemiona i zerowana a przewód masowy zakoczony zaciskiem kleszczowym lub rubowym. 3. W pierwszej kolejnoci naley okreli polaryzacje dla stosowanej elektrody. Naley zapozna si z danymi technicznymi stosowanej elektrody. Nastpnie podłczy kable wyjciowe do gniazd wyjciowych urzdzenia o wybranej polaryzacji. Dla przykładu, jeli bdzie stosowana metoda DC(+) kabel z uchwytem elektrody podłczy do gniazda (+) urzdzenia a kabel z zaciskiem uziemiajcym podłczy do gniazda (-). Dla metody DC(-) kabel z uchwytem elektrody podłczy do gniazda (-) urzdzenia a kabel z zaciskiem uziemiajcym podłczy do gniazda (+). Włoy łcznik z wypustem w linii z odpowiednim wciciem w gniedzie i obróci go o około ¼ obrotu zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Nie dokrca wtyku na sił. 7.3 PODŁCZENIE PRZEWODÓW SPAWALNICZYCH W METODZIE TIG 1. Przed podłczeniem. urzdzenia do sieci zasilajcej, naley upewni si czy wyłcznik główny jest w pozycji wyłczonej. 2. Ustawi wymagany przepływ gazu ochronnego (około 8 10 l\min), zaworkiem/pokrtłem znajdujcym si na reduktorze gazu. 3. Sprawdzi czy urzdzenie i instalacja jest uziemiona i zerowana a przewód masowy zakoczony zaciskiem kleszczowym lub rubowym. 4. Wikszo prac spawalniczych metod TIG wykonuje si z polaryzacj DC(-). Jeli zachodzi konieczno stosowania metody DC(+) naley odpowiednio przełczy kable spawalnicze. Podłczy kabel z uchwytem TIG do gniazda (-) urzdzenia a kabel z zaciskiem uziemiajcym do gniazda (+). Włoy wtyk z wypustem w jednej linii z odpowiednim wyciciem w gniedzie i obróci go o około ¼ obrotu zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Nie dokrca wtyku na sił. Na kocu podłczy przewód zasilania gazem do reduktora umieszczonego na butli z gazem

9 8. SPAWANIE METOD MMA 1. Włoy wtyki kabli spawalniczych do odpowiednich gniazd i zablokowa je. 2. Za pomoc zacisku uziemiajcego podłczy spawalniczy kabel masowy do materiału spawanego. 3. Zamocowa odpowiedni elektrod w uchwycie spawalniczym. 4. Włoy wtyk kabla zasilajcego do gniazda sieci zasilajcej. 5. Wyłcznikiem zasilania włczy napicie zasilajce urzdzenia. 6. Ustawi tryb spawania na MMA. 7. Przy pomocy pokrtła prdu wyjciowego ustawi wymagan warto prdu spawania. 8. Zachowujc właciwe zasady mona przystpi do spawania. Dla uniknicia rozprysków podczas spawania i uzyskania dobrej jakoci spawu, naley stosowa zalecenia podane na pakowaniu: prd spawania, pozycje spawanie, czas i temperatur suszenia. 9. SPAWANIE METOD TIG LIFT 1. Włoy wtyki kabli spawalniczych do odpowiednich gniazd i zablokowa je (uchwyt masowy do (+), uchwyt TIG do (-)). 2. Za pomoc zacisku uziemiajcego podłczy spawalniczy kabel masowy do materiału spawanego. 3. Sprawdzi stan zaostrzenia elektrody wolframowej. 4. Włoy wtyk kabla zasilajcego do gniazda sieci zasilajcej. 5. Wyłcznikiem zasilania włczy napicie zasilajce urzdzenia. 6. Ustawi tryb spawania na TIG LIFT. 7. Przy pomocy pokrtła prdu wyjciowego ustawi wymagan warto prdu spawania. 8. Ustawi wymagany przepływ gazu ochronnego (około 8 10 l\min), zaworkiem/pokrtłem znajdujcym si na reduktorze gazu. 9. Zbliy, nastpnie potrze elektrod o spawane elementy. Zajarzenie łuku nastpuje poprzez potarcie elektrody nietopliwej o spawany materiał. Lekko dotkn elektrod o materiał spawany (1) oderwa elektrod od materiału spawanego poprzez pochylenie uchwytu w taki sposób, aby dysza gazowa dotykała materiału (2 i 3), co spowoduje zajarzenie łuku. Nastpnie wyprostowa uchwyt (4) i rozpocz spawanie. Aby zakoczy spawanie uchwyt naley oderwa go od spawanego materiału. 10. SPAWANIE METOD TIG HF 1. Włoy wtyki kabli spawalniczych do odpowiednich gniazd i zablokowa je (uchwyt masowy do (+), uchwyt TIG do (-)). 2. Za pomoc zacisku uziemiajcego podłczy spawalniczy kabel masowy do materiału spawanego. 3. Sprawdzi stan zaostrzenia elektrody wolframowej. 4. Włoy wtyk kabla zasilajcego do gniazda sieci zasilajcej. 5. Wyłcznikiem zasilania włczy napicie zasilajce urzdzenia. 6. Ustawi wymagany przepływ gazu ochronnego (około 8 10 l\min), zaworkiem/pokrtłem znajdujcym si na reduktorze gazu. 7. Ustawi tryb spawania TIG HF 8. Nacisn lub przytrzyma przycisk na uchwycie. 9. Powoli zblia uchwyt do spawanych elementów a do momentu zajarzenie si łuku

10 11. SPAWANIE METOD TIG AC 1. Włoy wtyki kabli spawalniczych do odpowiednich gniazd i zablokowa je (uchwyt masowy do (+), uchwyt TIG do (-)). 2. Za pomoc zacisku uziemiajcego podłczy spawalniczy kabel masowy do materiału spawanego. 3. Sprawdzi stan zaostrzenia elektrody wolframowej. 4. Włoy wtyk kabla zasilajcego do gniazda sieci zasilajcej. 5. Wyłcznikiem zasilania włczy napicie zasilajce urzdzenia. 6. Ustawi wymagany przepływ gazu ochronnego (około 8 10 l\min), zaworkiem/pokrtłem znajdujcym si na reduktorze gazu. 7. Ustawi tryb spawania TIG AC 8. Nacisn lub przytrzyma przycisk na uchwycie. 9. Powoli zblia uchwyt do spawanych elementów a do momentu zajarzenie si łuku. 12. DOBÓR PARAMETRÓW SPAWANIA W METODZIE MMA Podstawowymi parametrami procesu spawania metod MMA s: rodzaj, napicie i natenia spawania, prdko spawania, grubo elektrody i spawanego materiału. Wielko prdu reguluje si tak aby łuk mógł pewnie zajarza si, a w trakcie spawania był równomierny i stabilny. Dla ułatwienia zajarzenia si łuku, urzdzenia wyposaono w funkcj: HOT START, ANTI STICK i ARC FORCE. Funkcja HOT START gorcy start polega na chwilowym zwikszeniu prdu spawania ponad ustawion warto w momencie zajarzenia łuku. ANTI STICK przeciwzwarciowa ograniczenie prdu zwarcia zapobiegajce przyklejeniu elektrody przy zajarzeniu łuku i rozarzeniu jej w razie przyklejenia. ARC FORCE regulacja prdu zwarcia skracaniu długoci łuku towarzyszy wzrost prdu spawania co powoduje stabilizowanie łuku niezalenie od jego długoci). 13. DOBÓR PARAMETRÓW SPAWANIA W METODZIE TIG Podstawowymi parametrami procesu spawania metod TIG s: rodzaj, napicie i natenia spawania, prdko spawania, rednica elektrody i spawanego materiału. Rodzaj i rednica materiału dodatkowego. Dla uzyskania pełnej stabilizacji łuku i całkowitego wyeliminowania kratetrów pocztkowego i kocowego, rozpoczcie i zakoczenie spoiny naley wykona na płytkach wglowych, które po zakoczeniu spawania usuwa si przez odcicie. Spoiny wykonuje si z reguły metod "w lewo" przesuwajc uchwyt spawalniczy ruchem prostoliniowym pod ktem 15 do 80 w stosunku do powierzchni metalu. Do jeziorka płynnego metalu dodaje si spoiwa pod ktem 15 do 20 ruchem skokowo-wstecznym. Koniec spoiwa powinien znajdowa si w strefie osłony gazowej. Unika zwar spoiwa z elektrod wolframow. Długo elektrody wolframowej na zewntrz dyszy gazowej uchwytu spawalniczego wynosi ok. 3 5 mm. Technika układania spoin zaley od typu złcza, gruboci materiału i pozycji spawania. Przy wykonywaniu połcze naley moliwie zawsze stosowa spawanie w pozycji podolnej i nabocznej. Najkorzystniejsze wyniki przy wykonywaniu jednostronnych spoin czołowych zapewnia spawanie na podkładach ze stali aroodpornej z rowkiem o szerokoci ok. 4 do 5 mm i głbokoci 1,5 do 2 mm ułatwiajcym prawidłowe formowanie grani spoiny

11 14. ZAKŁÓCENIA W PRACY SPAWARKI Objawy Przyczyna Postpowanie Łuk nie zajarza si Brak właciwego styku zacisku przewodu Poprawi styk zacisku powrotnego Łuk zbyt długi i nieregularny Prd spawania za wysoki Zmniejszy warto prdu spawania Łuk zbyt krótki Prd spawania za niskii Zwikszy warto prdu spawania Podłczy zasilanie Po włczeniu zasilania sygnalizacja nie wieci si Brak napicia zasilania Sprawdzi bezpieczniki i w razie koniecznoci wymieni uszkodzony na nowy o tej sa mej wartoci i tego samego typu Znale i usun przyczyn przegrzania Po włczeniu zasilania wiec si lampki ółta i sygnalizacyjna 15. KONSERWACJA Zadziałał układ zabezpieczenia termicznego Uaktywnione zabezpieczenie termiczne Sprawdzi czy otwory wentylacyjne nie s zasłonite, w razie potrzeby odsłoni je Doprowadzi do ostygnicia urzdzenia i ponowi prób Planujc konserwacj urzdzenia naley bra pod uwag intensywno i warunki eksploatacji. Prawidłowe korzystanie z urzdzenia i regularna jego konserwacja pozwol unikn zbdnych zakłóce i przerw w pracy. Codziennie: Sprawdzi, czy kabel spawalniczy i kabel masy s dokładnie podłczone. Sprawdzi stan kabli spawalniczych i przewodu zasilajcego. Wymieni uszkodzone przewody. Upewni si, e wokół urzdzenia zapewniony jest swobodny przepływ powietrza. Wymieni lub naprawi uszkodzone lub zuyte czci. Co miesic: Sprawdzi stan połcze elektrycznych wewntrz ródła. Utlenione powierzchnie naley oczyci, a poluzowane czci dokrci. Oczyci wntrze urzdzenia za pomoc spronego powietrza

12 16. WADY SPOIN Brak przetopu powstanie wówczas, jeeli kt ukosowania bdzie za mały, odstp midzy brzegami blach (rur) bdzie za mały lub próg bdzie za wysoki. Jeeli natenie prdu spawania bdzie zbyt małe w stosunku do gruboci blach, przetop nie moe by wykonywany prawidłowo. Szybko spawania musi by tak dobrana, aby stapia mona było równomiernie krawdzie brzegów spawanych i uzyska jeziorko (oczko), co gwarantuje właciwy przetop. Wysokie kwalifikacje spawacza, wieloletnia praktyka gwarantuj prawidłowe wykonanie złcza w tym wzgldzie. W złczach odpowiedzialnych (naraonych w eksploatacji na naprenie dynamiczne) w miejscach braku przetopu naley dokona wycicia spoiny i powtórnego spawania lub - jeeli jest to moliwe ze wzgldów technicznych - przetop naley wyszlifowa i dokona tzw. podpawania grani, czyli wykonania przetopu po przeciwnej stronie lica. Nadmierny przetop wystpi, jeeli odległo midzy brzegami blach (rur) bdzie zbyt dua, natenie prdu jest za due i prdko spawania zbyt mała. Jeeli jest to moliwe - naley miejsce nadmiernego przetopu szlifowa. Nierówno lica wystpi przy duej szerokoci rowka spawalniczego i ma miejsce, jeeli spoiwo podawane jest nierównomiernie, szybko spawania jest róna, łuk posiada zmienn długo. Nadmierny nadlew lica powstanie, jeeli ma miejsce zbyt mała prdko spawania przy nadmiernym podawaniu spoiwa i za niskim nateniu prdu spawania przy wykonywaniu warstwy licowej. Trzeba pamita take o prawidłowym dobraniu iloci warstw, które naley wykona w złczu tak, aby ostatnia warstwa nie stanowiła nadmiernego nadlewu. Podtopienia wystpuj na granicy (obustronnie) materiału rodzimego i lica spoiny lub grani spoiny. Wystpowanie tej wady jest skutkiem za duego natenia prdu spawania, zbyt długiego łuku elektrycznego, ruch elektrody jest zbyt zakosowy, a podawanie spoiwa za wolne. Za mała rednica spoiwa te moe by przyczyn powstawania tej wady. Krater powstaje w wyniku nieumiejtnego zakoczenia spoiny (za wolne podawanie spoiwa w kocowej fazie spawania), za wysokiego natenia prdu spawania. Problem krateru nie istnieje, jeeli urzdzenie spawalnicze wyposaone jest w wypełniacz krateru. Działa on w taki sposób, e pod koniec wykonywania spoiny zmniejsza si natenie prdu spawania. W kraterze powstaj pknicia mogce by pocztkiem uszkodzenia całego złcza. Przy braku wypełniacza krateru, podczas zakoczenia wykonywania spoiny naley stosowa krótkie przerwy w spawaniu w celu wypełnienia wgłbienia. Spawanie konstrukcji wykonywanych z grubszych elementów wymaga stosowania płytek wybiegowych, które po wykonaniu złcza naley usun

13 Przepalanie wystpi, jeeli wykonuje si spoin wilociegow i przy nakładaniu drugiej warstwy - w zwizku zbyt duym nateniem prdu lub za wolnym spawaniem - przepalaniu ulega pierwszy cieg - przetop. Miejsca przepalone naley wyci i wykona powtórnie spawanie. Wklsło lica zmniejsza przekrój złcza, co obnia w tym miejscu jego wytrzymało. Naley w zwizku z tym połoy jeszcze jedn warstw, pamitajc aby nie wykonywa jej w taki sposób, e powstanie w efekcie nadmierny nadlew lica. T dodatkow warstw trzeba ułoy przed ostygniciem złcza. Unikamy w ten sposób powstawania dodatkowych niekorzystnych napre, zmniejszajcych wytrzymało spoiny. Niesymetryczno spoiny to wada, która tym si charakteryzuje, e o spoiny nie ley w osi rowka spawalniczego lub (spoiny pachwinowe) prostej poprowadzonej do miejsca styku dwóch blach. Wada ta zasadniczo zmniejsza wytrzymało złcza i nie moe mie miejsca. Spoin tak naley dokładnie wyszlifowa i powtórnie wykona prawidłowo, cho zabieg ten (powtórny) zmniejsza zasadniczo wytrzymało złcza przez wielokrotne grzanie i studzenie złcza 17. PRZYGOTOWANIE KRAW DZI W METODZIE MMA 18. TECHNOLOGIA SPAWANIA METOD MMA Spawanie łukowe rczne elektrod otulon jest procesem, w którym trwałe połczenie uzyskuje si przez stopienie ciepłem łuku elektrycznego topliwej elektrody otulonej i materiału spawanego. Łuk elektryczny jarzy si midzy rdzeniem elektrody pokrytym otulin a spawanym materiałem. Elektroda otulona, ustawiona pod odpowiednim ktem wzgldem złcza, jest przesuwana rcznie przez operatora wzdłu linii spawania. Spoin złcza tworz stopione ciepłem łuku: rdze metaliczny elektrody, składniki metaliczne otuliny elektrody oraz nadtopione brzegi materiału spawanego. Udział materiału rodzimego w spoinie, w zalenoci od rodzaju spawanego metalu i techniki spawania, moe wynosi 10 40%. Łuk spawalniczy moe by zasilany prdem stałym, z biegunowoci ujemn lub dodatni oraz prdem przemiennym. Osłon łuku stanowi gazy i ciekły uel, powstałe w wyniku rozpadu otuliny elektrody pod wpływem ciepła łuku. Skład osłony gazowej, w zalenoci od składu chemicznego otuliny, stanowi CO 2, CO, H 2O oraz produkty ich rozpadu. Proces spawania rozpoczyna si po zajarzeniu łuku midzy rdzeniem metalowym elektrody a spawanym przedmiotem, a intensywne ciepło łuku, o temperaturze w rodku łuku dochodzcej do 6000 K, stapia elektrod, której metal jest przenoszony do jeziorka spoiny. Otulina elektrody zawiera składniki jonizujce przestrze łuku, które ułatwiaj zajarzanie łuku i zapewniaj jego stabilne jarzenie. Poza tym otulina zawiera składniki gazotwórcze, ulotwórcze, stopowe i formujce. Gazy osłaniaj przestrze łuku

14 przed dostpem powietrza atmosferycznego. uel osłania kropl stopiwa i jeziorko płynnego metalu przed dostpem powietrza atmosferycznego. Składniki stopowe uzupełniaj skład chemiczny stopiwa. Składniki formujce powoduj, e uel ułatwia powstawanie gładkiego lica spoiny. 19. ZALECENIA PRAKTYCZNE PRZY SPAWANIU METOD MMA Zaleca si, aby prdko spawania była tak dobrana, aby łuk spawalniczy nieznacznie wyprzedzał jeziorko spoiny. Zbyt mała prdko spawania sprawia z kolei, e wtopienie spoiny jest płytkie, a lico szerokie i bardzo wypukłe. Mała głboko wtopienia wynika z podpływania ciekłego metalu jeziorka spoiny pod łuk, przez co jest utrudnione nadtapianie materiału rodzimego. Przy spawaniu blach cienkich prdko spawania zaley głównie od umiejtnoci operatora, a warunkiem poprawnego przetopienia jest stałe utrzymanie oczka spoiny przed jeziorkiem spoiny. Spawanie w pozycjach przymusowych, poza spawaniem w pozycji pionowej z góry na dół, odbywa si zwykle z mał prdkoci i złoonymi ruchami koca elektrody, z jeziorkiem spoiny o małej objtoci. Zwikszenie rednicy elektrody, przy stałym nateniu prdu, prowadzi do zmniejszenia głbokoci wtopienia i zwikszenia szerokoci spoiny. Nadmierna długo elektrody uniemoliwia poprawny przebieg procesu spawania i std w katalogach firmowych s podawane dopuszczalne natenia prdu spawania dla kadej rednicy elektrody. Zbyt due natenie prdu równie powoduje przegrzanie otuliny i jej odpryskiwanie w czasie spawania, co zmniejsza jako spawania. Dobór rednicy elektrody zaley głównie od gruboci spawanego materiału, pozycji spawania, sposobu przygotowania i rodzaju złcza. Poprawnie dobrana rednica elektrody to taka, przy której, przy danym nateniu prdu i prdkoci spawania, uzyskuje si spoin o wymaganym kształcie i wymiarach w moliwie najkrótszym czasie. Elektrody otulone o wikszej rednicy s stosowane do spawania złczy grubych blach oraz do spawania z duymi prdkociami. Wiksza jest wtedy powierzchnia wprowadzania ciepła do złcza, wydajno stapiania, głboko wtopienia i lepsze stopienie metali w jeziorku spoiny. Przy spawaniu w pozycjach przymusowych ciekły metal jeziorka spoiny ma tendencj do wyciekania pod wpływem siły grawitacji i konieczne jest zastosowanie elektrody o rednicy, ok. 3,2 4,0 mm, zapewniajcej mniejsz objto jeziorka spoiny, które szybko krzepnie i ma mniejsz skłonno do wyciekania. Rodzaj złcza i sposób przygotowania jego brzegów równie decyduje o wyborze rednicy elektrody. Warstwy graniowe wymagaj elektrod o małej rednicy, takiej aby był zapewniony dostp do dna rowka spawalniczego oraz utrzymanie stałej długo łuku i w efekcie dokładne przetopienie grani. Warstwy wypełniajce układa si zwykle elektrodami o duej rednicy, jeli w technologii spawania nie ma ograniczenia energii liniowej spawania. Przy spawaniu spoin pachwinowych w pozycji pionowej, technik z góry na dół, rednica elektrody zasadowej powinna by stosunkowo dua, by umoliwi due prdkoci spawania, aby zapobiec wyciekaniu ciekłego metalu z jeziorka spoiny. Przy wykonywaniu spoin pachwinowych w pozycji podolnej i nabocznej dostp do dna rowka złcza jest łatwy i rednic elektrody ustala si w zalenoci od wymaganej gruboci spoin lub ciegu. Przy spawaniu w pozycjach naciennej i pionowej, technik z dołu do góry, oraz pułapowej, przeciwnie ni przy spawaniu w pozycji pionowej technik z góry na dół, zaleca si zastosowanie elektrody o małej rednicy w celu zmniejszenia objtoci jeziorka spoiny i ułatwienia kształtowania spoiny. Pochylenie elektrody wzgldem złcza umoliwia regulacj kształtu spoiny, głbokoci wtopienia, szerokoci lica i wysokoci nadlewu. Pochylenie elektrody w kierunku przeciwnym do kierunku spawania powoduje, e siła dynamiczna łuku wyciska ciekły metal jeziorka do przodu i maleje głboko wtopienia, a zwiksza si wysoko i szeroko lica. Pochylenie elektrody w kierunku spawania sprawia, e ciekły metal jest wyciskany do tylnej czci jeziorka spoiny, zwiksza si głboko wtopienia, a maleje nieco szeroko i wysoko lica

15 Poprzeczny wahadłowy ruch kocem elektrody spawania umoliwia zwikszenie szerokoci ciegu i głbokoci wtopienia w cianki rowka spoiny. Jednoczenie zmniejsza si głboko wtopienia w warstw poprzedni, zmieniaj si te warunki krystalizacji spoiny i przemian strukturalnych w SWC. W zalenoci od rodzaju złcza, pozycji spawania czy rednicy elektrody stosuje si odpowiedni trajektori waha. Przewanie amplituda waha wynosi 2 4 rednicy elektrody, a czstotliwo wahni na minut. Zalecane gruboci i długoci spoin szczepnych czołowych Grubo spoin doczołowych s Grubo spoiny szczepnej > 12 0,33 x s (max 6) Zalecane gruboci i długoci spoin szczepnych pachwinowych Grubo spoin pachwinowych s Długo spoiny szczepnej Grubo spoiny szczepnej > 10 0,40 x s (max 6) PRZYGOTOWANIE KRAW DZI W METODZIE TIG Długo spoiny szczepnej

16 21. TECHNOLOGIA SPAWANIA METOD TIG Jest to najczystszy z wszystkich procesów spawania łukowego, porównywany z metalurgicznego punktu widzenia do mikro-odlewania łukowego w osłonach gazowych. Elektroda nietopliw, wykonana z wolframu lub stopu wolframu, jest zamocowana w specjalnym uchwycie palnika, umoliwiajcym regulacj połoenia elektrody oraz jej wymian. Koniec elektrody wystaje poza dysz gazow od kilku do nawet kilkudziesiciu milimetrów, w zalenoci od warunków technologicznych spawania. Powłoka gazu ochronnego, podawanego przez dysz palnika wokół elektrody nietopliwej, chłodzi elektrod i chroni ciekły metal spoiny oraz nagrzan stref spawania łczonych przedmiotów przed dostpem gazów z atmosfery. Jednoczenie nie ma rozprysku metalu, typowego przy innych procesach spawania łukowego, a moliwo podawania z zewntrz łuku materiału dodatkowego umoliwia niezalene sterowanie energi liniow łuku i iloci podawanego do obszaru spawania materiału dodatkowego. Przepływ prdu w łuku spawalniczym odbywa si w zjonizowanym gazie, a głównymi nonikami prdu s elektrony wybite z atomów gazu ochronnego. Zajarzenie łuku nastpuje przez krótkotrwałe zwarcie elektrody nietopliwej z przedmiotem lub ze specjaln płytk startow i szybkie jej cofnicie lub przez zastosowanie łuku pomocniczego midzy elektrod a spawanym przedmiotem o duym napiciu, małym nateniu prdu i duej czstotliwoci. Spawanie TIG jest jednym z podstawowych procesów wytwarzania konstrukcji, zwłaszcza ze stali wysokostopowych, stali specjalnych, stopów niklu, aluminium, magnezu, tytanu i innych metali reaktywnych i aroodpornych oraz rónorodnych stopów metali, w szerokim zakresie gruboci złczy od dziesitnych czci milimetra do nawet kilkuset. Spawanie TIG moe by prowadzone prdem stałym lub prdem przemiennym, rcznie, półautomatycznie i automatycznie, w warunkach warsztatowych i montaowych, we wszystkich pozycjach spawania. 22. ZALECENIA PRAKTYCZNE PRZY SPAWANIU METOD TIG Spawanie TIG wymaga szczególnie dokładnego oczyszczenia brzegów spawanych przedmiotów z wszelkich zanieczyszcze, takich jak tlenki, rdza, zgorzelina, smary, farby. Spawane brzegi przedmiotów musz by dokładnie przygotowane, tak aby nie ulegały odkształceniu w czasie spawania i zmieniały przez to, np. odstpu i kta ukosowania rowka spawalniczego. Stosuje si w tym celu sczepianie spoinami szczepnymi o długoci od 10 do 30 mm i odstpie od 10 do 60 mm, w zalenoci od sztywnoci (gruboci) spawanych przedmiotów, podobnie jak przy spawaniu łukowym rcznym elektrodami otulonymi. Technika spawania polega na tym, e po zajarzeniu łuku wykonuje si małe ruchy kołowe elektrod, a do uzyskania wymaganej objtoci jeziorka spoiny, po czym odchyla si uchwyt od pionu o kt ok. 15, w kierunku przeciwnym do kierunku spawania i przesuwa stopniowo wzdłu złcza, stapiajc przylegajce do siebie krawdzie spawanych przedmiotów. Materiał dodatkowy powinien by podawany do obszaru spawania pod ktem do płaszczyzny złcza, przed jeziorkiem spoiny, z prdkoci zalen od iloci stopiwa koniecznego do uzyskania wymaganego kształtu spoiny. Nastpnie drut jest wycofywany z obszaru łuku i uchwyt przesuwany w kierunku spawania

17 Czynnoci te s powtarzane, a do wykonania całego złcza. Uchwyt i materiał dodatkowy musz by przesuwane równomiernie, tak aby jeziorko spoiny oraz nagrzany i nadtopiony koniec drutu i zakrzepnity metal spoiny nie były wystawione na działanie powietrza, które moe spowodowa silne utlenienie obszaru spawania, materiału dodatkowego i SWC. Parametry wykonywania spoin czołowych metod TIG DC(-) grubo spoiny rednica elektrody wolframowej rednica drutu natenie prdu spawania (A) prdko spawania (cm/min) liczba ciegów 1,0 1,0 1, ,5 1,5 2, ,0 1,5 2, ,0 2,0 2, ,0 2,0 3, ,0 3,0 4, Parametry wykonywania spoin pachwinowych metod TIG DC(-) grubo spoiny rednica elektrody wolframowej rednica drutu natenie prdu spawania (A) prdko spawania (cm/min) liczba ciegów 1,0 1,5 1, ,5 2,0 2, ,0 2,0 3, ,0 3,0 4, ,0 3,0 4, Inna korzystn cech wystpujc przy spawaniu elektrod wolframow lub torowan jest to, e w procesie jarzenia si łuku kształt stokowy koca tych elektrod jest przez dłuszy okres czasu. Kształt koca elektrody nietopliwej jest wanym parametrem procesu spawania, gdy wpływa na łatwo spawania i głboko przetopienia. Zalecane sposoby przygotowania kocówek elektrod nietopliwych: a) prdem stałym (biegunowo ujemna na elektrodzie), b) prdem przemiennym a) b)

18 23. GAZY OCHRONNE STOSOWANE W METODZIE TIG Podstawowe gazy ochronne stosowane do spawania TIG to gazy obojtne Ar i He lub ich mieszanki, ewentualnie z dodatkiem H 2. Niekiedy do gazu obojtnego jest dodawany azot, którego zadaniem jest podwyszenie temperatury łuku i umoliwienie spawania z duymi prdkociami miedzi i jej stopów, czsto bez podgrzewania wstpnego. W adnym przypadku nie wolno stosowa dodatku CO 2 lub O 2 do osłony argonu lub helu, gdy wtedy nastpuje bardzo szybkie zuycie elektrody nietopliwej i niestabilne jarzenie si łuku. Gaz ochronny ma za zadanie nie tylko osłania elektrod nietopliw i obszar spawania przed dostpem atmosfery, ale decyduje równie o energii liniowej spawania (napiciu łuku), kształcie spoiny, a nawet składzie chemicznym stopiwa. Rodzaj metalu spawanego Gaz ochronny Spawane metale Aluminum i stopy Al Ar Łatwe zajarzenie łuku i dua czysto spoiny Magnez i stopy Mg Ar Łatwo regulacji przetopienia i dua czysto spoiny Stal wglowa Stale Cr-Ni austenityczne Cu, Ni i ich stopy Tytan i stopy Ti Ar Ar Ar + He Ar Ar + He He Ar He Łatwo regulacji kształtu spoiny, zajarzania łuku, moliwo spawania we wszystkich pozycjach Ułatwia przetopienie cienkich blach Zwiksza głboko przetopienia I prdkoci spawania Dua łatwo spawania cienkich blach I ciegów graniowych rur Zapewnione wiksza energia liniowa spawania Moliwo spawania grubych blach z duymi prdkociami bez podgrzewania wstpnego Dua czysto spoiny Wiksza głboko przetopienia przy spawaniu grubych blach 24. BEZPIECZESTWO UYTKOWANIA PORAENIE ELEKTRYCZNE MOE ZABI: Urzdzenia spawalnicze wytwarzaj wysokie napicie. Nie dotyka uchwytu spawalniczego, podłczonego materiału spawalniczego, gdy urzdzenie jest włczone do sieci. Wszystkie elementy tworzce obwód prdu spawania mog powodowa poraenie elektryczne, dlatego powinno unika si dotykania ich goł rk ani przez wilgotne lub uszkodzone ubranie ochronne. Nie wolno pracowa na mokrym podłou, ani korzysta z uszkodzonych przewodów spawalniczych. UWAGA: Zdejmowanie osłon zewntrznych w czasie, kiedy urzdzenie jest podłczone do sieci, jak równie uytkowanie urzdzenia ze zdjtymi osłonami jest zabronione! Kable spawalnicze, przewód masowy, zacisk uziemiajcy i urzdzenie spawalnicze powinny by utrzymywane w dobrym stanie technicznym, zapewniajcym bezpieczestwo pracy. PROMIENIE ŁUKU MOG POPARZY: Niedozwolone jest bezporednie patrzenie nieosłonitymi oczami na łuk spawalniczy. Zawsze stosowa mask lub przyłbice ochron z odpowiednim filtrem. A osoby postronne, znajdujce si w pobliu, chroni przy pomocy niepalnych, pochłaniajcych promieniowanie ekranami. Chroni nieosłonite czci ciała odpowiedni odzie ochronn wykonan z niepalnego materiału

19 OPARY I GAZY MOG BY NIEBEZPIECZNE: W procesie spawania wytwarzane s szkodliwe opary i gazy niebezpieczne dla zdrowia. Unika wdychania tych oparów i gazów. Stanowisko pracy powinno by odpowiednio wentylowane i wyposaone w wycig wentylacyjny. Nie spawa w zamknitych pomieszczeniach. Powierzchnie elementów przeznaczonych do spawania powinny by wolne od zanieczyszcze chemicznych, takich jak substancje odtłuszczajce (rozpuszczalniki), które ulegaj rozkładowi podczas spawania wytwarzajc toksyczne gazy. POLE ELEKTROMAGNETYCZNE MOE BY NIEBEZPIECZNE: Prd elektryczny płyncy przez przewody spawalnicze, wytwarza wokół niego pole elektromagnetyczne. Pole elektromagnetyczne moe zakłóca prac rozruszników serca. Przewody spawalnicze powinny by ułoone równolegle, jak najbliej siebie. ISKRY MOG SPOWODOWA POAR: Iskry powstajce podczas spawania mog powodowa poar, wybuch i oparzenia nieosłonitej skóry. Podczas spawania naley mie na sobie rkawice spawalnicze i ubranie ochronne. Usuwa lub zabezpiecza wszelkie łatwopalne materiały i substancje z miejsca pracy. Nie wolno spawa zamknitych pojemników lub zbiorników w których znajdowały si łatwopalne ciecze. Pojemniki lub zbiorniki takie winny by przepłukane przed spawaniem w celu usunicia łatwopalnych cieczy. Nie spawa w pobliu łatwopalnych gazów, oparów lub cieczy. Sprzt przeciwpoarowy (koce ganicze i ganice proszkowe lub niegowe) powinien by usytuowany w pobliu stanowisku pracy w widocznym i łatwo dostpnym miejscu. ZASILANIE ELEKTRYCZNE: Odłczy zasilanie sieciowe przed przystpieniem do jakichkolwiek prac, napraw przy urzdzeniu. Regularnie sprawdza przewody spawalnicze. Jeeli zostan zauwaone jakiekolwiek uszkodzenie przewodu czy izolacji, bezzwłocznie powinno by wymienione. Przewody spawalnicze nie mog by przygniatane, dotyka ostrych krawdzi ani gorcych przedmiotów. BUTLA MOE WYBUCHNC: Stosowa tylko atestowane butle i poprawnie działajcym reduktorem. Butla powinna by transportowana i sta w pozycji pionowej. Chroni butle przed działaniem gorcych ródeł ciepła, przewróceniem i uszkodze mechanicznych. Utrzymywa w dobrym stanie wszystkie elementy instalacji gazowej: butla, w, złczki, reduktor. SPAWANE MATERIAŁY MOG POPARZY: Nigdy nie dotyka spawanych elementów niezabezpieczonymi czciami ciała. Podczas dotykania i przemieszczania spawanego materiału, naley zawsze stosowa rkawice spawalnicze i szczypce. ZGODNO Z CE: Urzdzenie to spełnia zalecenia Europejskiego Komitetu CE