Walka z biernością PIP

Transkrypt

1 Walka z biernością PIP Autor: Stowarzyszenie Poszkodowanych przez JMD - Biedronka. ul. Warmińska 28/ 5-6, Olsztyn. Olsztyn, dnia 17 grudnia 2004 r. Do Głównego Inspektora Pracy Pani Anny Hintz W związku ze spotkaniem, jakie odbyło się w dniu 14 grudnia 2004 r. w siedzibie Głównego Inspektora Pracy - poświęconym przedstawieniu wzajemnych stanowisk stron w sprawie podjętych działań przez Państwową Inspekcję Pracy (dalej nazywaną: PIP) dot. rażącego łamania podstawowych praw pracowniczych w sklepach "Biedronka" należących do sieci Jeronimo Martins Dystrybucja sp. z o.o. w Poznaniu - niniejszym pozwalam sobie dokonać podsumowania spotkania: 1. W spotkaniu brali udział: a). po stronie Państwowej Inspekcji Pracy: Pani Anna Hintz - Główny Inspektor Pracy; Wiesław Matys - Okręgowy Inspektor Pracy w Olsztynie oraz dwaj pracownicy urzędu; b). po stronie społecznej: Pan Stanisław Gorczyca - poseł na Sejm RP (PO); Edward Gollent - Przewodniczący Stowarzyszenia Poszkodowanych przez JMD - Biedronka; Lech Obara - radca prawny, pełnomocnik Stowarzyszenia; 2. Niestety żadnych konkretnych ustaleń dotyczących podejmowania działań przez PIP dla poprawienia przestrzegania prawa pracy w sklepach "Biedronka" - nie poczyniono; 3. Strony pozostały przy swoich stanowiskach: I. Stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy: 1. Zdaniem PIP, relacje mediów dotyczące istnienia w sieci sklepów "Biedronka" systemu łamania praw pracowniczych są nieobiektywne, przerysowane i niekiedy nieprawdziwe. Osobami odpowiedzialnymi za łamanie praw pracowniczych w sieci "Biedronka" należącej do JMD sp. z o.o. są wyłącznie kierownicy sklepów. Wynika to z ustaleń poczynionych przez inspektorów w trakcie działań kontrolnych, a w szczególności spotkania Głównego Inspektora

2 Pracy z przedstawicielami Zarządu JMD sp. z o.o., które przekonało Głównego Inspektora Pracy do tej tezy. 2. Wobec powyższego PIP podjął działania zmierzające do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej tylko i wyłącznie - kierowników sklepów. Zdaniem PIP - kierownik sklepu jest osobą wykonującą czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy będącego jednostką organizacyjną (art. 3 1 KP). Pani Główny Inspektor Pracy podkreśliła przy tym, iż nie widzi ani prawnych ani faktycznych możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za rażące i nagminne łamanie praw pracowniczych Zarządu JMD sp. z o.o. - których druga strona spotkania uznaje za faktycznego twórcę systemu łamania prawa we wszystkich sklepach należących do sieci "Biedronka"; 3. Zdaniem Pani Anny Hinz rozładowywanie przez kobiety wielotonowych ładunków nie stwarza bezpośredniego zagrożenia ich zdrowia - toteż Członkowie Zarządu JMD sp. z o.o. - jako twórcy systemu organizacji pracy we wszystkich sklepach należących do sieci "Biedronka", zakładającego brak wózków elektrycznych na wyposażeniu sklepu - nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej z przepisu art. 220 K.K.; 4. Zdaniem PIP satysfakcjonujące i kończące w/w sprawę - jest rozwiązanie problemu "rozładowywania wielotonowych ładunków przez pracowników (kobiety) sklepów "Biedronka""- poprzez zakup wózków elektrycznych. Jednakże wobec sygnałów o faktycznym nieużywaniu przedmiotowych wózków i w dalszym ciągu używania do rozładowywania wózków "ręcznych" - jednostki inspekcji pracy mają prowadzić kontrole i rekontrole w tym zakresie; 5. PIP stoi również na stanowisku, iż nie ma podstaw prawnych do występowania przez jednostki PIP z powództwami o ustalenie elementów stosunku pracy w trybie art. 63 (1) KPC - także w zgłaszanych przez stronę społeczną sprawach nagminnego zatrudniania wszystkich szeregowych pracowników sklepów "Biedronka" w wymiarze czasu pracy 3/4 - gdy faktycznie wykonują oni pracę w normalnym wymiarze czasu pracy oraz dodatkowo w nadgodzinach. II. Stanowisko strony społecznej (reprezentującej interesy byłych i obecnych pracowników sklepów należących do sieci sklepów "Biedronka"): 1. Jedynym widocznym efektem działań jakie podjęła Państwowa Inspekcja Pracy w reakcji na sygnalizowaną przez środki masowego przekazu dramatyczną sytuację pracowników zatrudnionych we wszystkich sklepach "Biedronka" było skierowanie do organów ścigania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez kierowników sklepów "Biedronka" - autorów projektów nierzetelnej ewidencji czasu pracy; Strona społeczna podnosiła, iż działania te - tj. zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa skierowane przeciwko kierownikom sklepów (osobom również de facto pokrzywdzonym, które nie otrzymywały wynagrodzenia za wykonaną na rzecz JMD sp. z o.o. pracę) - o ile nie dotyczą faktów fałszowania podpisów pracowników - nie znajdują podstaw prawnych, bowiem: Osoba zatrudniona na stanowisku "kierownik sklepu" nie jest osobą wykonującą czynności z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy w

3 rozumieniu art. 3 1 KP - co potwierdziły ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Elblągu w sprawie z powództwa Bożeny Łopackiej (jednego z kierowników sklepu należącego do sieci "Biedronka) przeciwko JMD sp. z o.o. (IV P 13/03) ; Kierownicy sklepu nie sporządzali ewidencji czasu pracy - lecz sporządzali tylko i wyłącznie projekt ewidencji czasu pracy. Sporządzenie ewidencji czasu pracy - nie należało do obowiązków kierownika sklepu Faktycznymi autorami ewidencji czasu pracy byli kierownicy rejonu. Tylko oni mieli uprawnienia do przesyłania ewidencji drogą elektroniczną do Centrali - Jeronimo Martins Dystrybucja sp. z o.o. w Poznaniu. O ile w projekcie ewidencji ujawniono jakieś nadgodziny - to kierownik rejonu nanosił stosowne poprawki i następnie to on ("ze swojego klucza") przesyłał je do Centrali. Kierownik sklepu - nie miał prawa i możliwości technicznych przesyłania ewidencji czasu pracy do centrali; Również ważną okolicznością jest to, iż kierownicy sklepu sporządzający ewidencję czasu pracy - działali pod wpływem przymusu psychicznego i gróźb - na co wielokrotnie wskazywali świadkowie w sprawach wytoczonych przez byłych pracowników o zapłatę odszkodowania od JMD sp. z o.o. Kierownicy sklepu byli stale zastraszani i mobbingowani. Każdy kierownik sklepu słyszał od swojego kierownik rejonu, iż o ile nie dostosuje się do wytycznych odnośnie zapisywania przepracowanego czasu pracy - to zostanie dyscyplinarnie zwolniony z pracy, co w obszarach dotkniętych tzw. strukturalnym bezrobociem jest bardzo poważną groźbą. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż działania Państwowej Inspekcji Pracy wymierzone w pracowników sklepów należących do sieci "Biedronka" (kierowników sklepów) - spowoduje wstrzymanie ujawniania przykładów rażącego łamania praw pracowniczych w sklepach należących do w/w sieci oraz innych pokrzywdzonych pracowników. Zastraszani pracownicy zaprzestaną ujawniania występujących w ich zakładach pracy nieprawidłowości - bowiem będą się obawiali, iż w konsekwencji za ujawnione naruszenia to oni zostaną pociągnięci do odpowiedzialności (osoby stojące na samym dole systemu) - a nie faktyczni twórcy systemu. W efekcie spowoduje to zmianę dotychczasowych postaw, tj. ukrywanie mechanizmów narzucania przez Zarząd JMD sp. z o.o. sposobów ewidencjowania faktycznego przepracowanego czasu pracy - utrudniając pracownikom dochodzenie roszczeń odszkodowawczych. 2. Strona społeczna z wielkim smutkiem przyjęła stanowisko PIP odnośnie braku (zdaniem PIP) podstaw do złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa z przepisu art. 220 K.K. - (kto będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze )- przeciwko członkom Zarządu JMD sp. z o.o. Zdaniem PIP - pracownikom sklepów- kobietom codziennie, przez wiele lat dokonujących ręcznego transportu ładunków o wadze 1 tona (norma 80 kg.) i rozładunku kartonów kg. (norma 12 kg.) nie groził i nie grozi "bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu", co stoi w sprzeczności z konkretnymi faktami przedstawionymi w listach poszkodowanych pracowników "Biedronki", z którymi zaproponowano Głównemu Inspektorowi Pracy zapoznanie się.

4 Jest faktem medialnym, iż w sklepach należących do sieci "Biedronka" kobiety codziennie ciągały wielotonowe ładunki wózkami ręcznymi, a następnie te ładunki z palety rozładowywały na półki. Przepis art. 220 KK - nie odnosi się tylko do wydarzeń o charakterze nagłym (co zdaje się uważać PIP), ale ma również zastosowanie do takich naruszeń BHP w zakładzie pracy - które w konsekwencji prowadzą do uszkodzeń kręgosłupa (lub innych zmian neurologicznych), a nawet kalectwa. "Choroba realnie zagrażająca życiu" może powstawać nie tylko na skutek jednorazowego niebezpiecznego dla życia urazu, ale może też być wynikiem wielu obrażeń, z których każde indywidualnie powoduje naruszenie narządu ciała lub rozstrój zdrowia tylko na okres powyżej 7 dni, a których suma prowadzi do takiego rezultatu" wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie, z dnia 02 czerwca 1999 r., II AKa 24/99, OSA 2000/6/45. W zależności od okoliczności konkretnego przypadku - do trwałego uszkodzenia kręgosłupa dochodziło po jednokrotnym rozładowaniu transportu albo też do zwyrodnienia kręgosłupa dochodziło miesiącami lub tygodniami. Każda z kobiet rozładowując ładunki znajdowała się w bezpośrednim i realnym zagrożeniu zdrowia (a nawet życia). Znane nam są przykłady osób, które podejmując pracę w JMD sp. z o.o. były osobami zdrowymi i sprawnymi - ale kilkuletnia praca w sklepie "Biedronka" sprawiła, iż mają orzeczone inwalidztwo ze względu na choroby kręgosłupa inne choroby. System pracy stworzony w JMD sp. z o.o. ma na celu intensywną eksploatację pracownika, który po okresie pracy w sklepie "Biedronka" nie może już podjąć żadnej pracy ze względu na stan zdrowia - a spowodowane jest to przede wszystkim nie przestrzeganiem podstawowych zasad BHP w sklepach "Biedronka" przez Zarząd JMD sp. z o.o. Strona społeczna chciałby również zwrócić uwagę, iż o ile nawet wbrew przedstawionej powyżej argumentacji, zdaniem PIP nie zachodzi znamię kwalifikujące z przepisu art. 220 KK (tj. narażanie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) - zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3 - to uporczywe naruszenia praw pracowniczych podlega penalizacji także na podstawie przepisu art KK (zagrożenie karą: grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 ). Zgodnie z przepisem art. 15 KP - pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. O ile pracodawca (tu: Zarząd JMD sp. z o.o. w Poznaniu) przyjął, iż dla obniżenia kosztów produkcji nie zakupi wózków elektrycznych do transportu towarów do żadnego ze swoich sklepów i taki stan trwa przez wiele lat (co potwierdzają zeznania wielu byłych pracowników sklepów "Biedronka") - to niewątpliwie stanowi to uporczywe naruszanie praw pracowniczych. Strona społeczna pragnie również nadmienić, iż prawo do pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach zostało również uregulowane w art. 66 ustęp 1 Konstytucji RP. Doktryna stoi na stanowisku, iż zasada prawa do pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach jest jedną z podstawowych zasad indywidualnego prawa pracy (tak: A. M. Świątkowski, Kodeks pracy, T. I, Komentarz do art (1), Warszawa 2004, Wydawnictwo C. H. Beck). 3. Strona społeczna uważa, iż PIP stosuje zbyt wąską i literalną wykładnie przepisu art. 63 (1) KPC - zapominając o wykładni funkcjonalnej i celowościowej tego przepisu. W "Komentarzu do Kodeksu Postępowania Cywilnego, Postępowanie Rozpoznawcze, T. 1", pod red. prof. Tadeusza Erecińskiego, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2002, s stwierdzono - cyt. "Inspektorzy pracy mogą wytoczą powództwa na rzecz obywateli jedynie w sprawach o pozytywne ustalenie istnienia stosunku pracy. Art. 63 (1) nie ogranicza tych uprawnień do przypadków istnienia między stronami stosunku

5 prawnego, który wbrew zawartej umowie ma cechy stosunku pracy. Przyjąć więc należy, iż uprawnienia do wytaczania powództwa przysługuje im także w tych przypadkach, których chodzi o ustalenie elementów istniejącego stosunku pracy." Chyba bezspornym jest, iż określenie wymiaru pracy jest elementem stosunku pracy. Oznacza to, iż nie ma żadnych przeciwwskazań, aby inspektorzy pracy występowali z powództwami o ustalenie elementu stosunku pracy, tj. ustalenie, iż dany pracownik w rzeczywistości zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy - a nie na pół etatu. Reasumując, zdaniem strony społecznej działania PIP, która na priorytetów swojej działalności zalicza kontrolę praworządności w stosunkach pracy i bezpieczeństwa pracy w supermarketach, są nieadekwatne do stopnia i skali rażącego naruszania praw pracowniczych w sklepach sieci "Biedronka". W szczególności ograniczenie się w sankcjach jedynie do szczebla kierowników sklepów i pominięcie rzeczywistych twórców systemu, jest złym sygnałem dla pracowników innych sieci handlowych i opinii publicznej domagających się istotnej poprawy warunków pracy w wielkich sieciach. Jednocześnie właściciele wielkich sieci, z reguły zagraniczni, którzy tak jak firma JMD u siebie są poprawnym pracodawcą (informacja Anny Hinz), mogą stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy odbierać jako dalsze przyzwolenie na traktowanie polskich pracowników i instytucji polskiego państwa jako "trzeciego świata". Przewodniczący Stowarzyszenia: Edward Gollent Radca prawny: Lech Obara