Bakterie kapnofilne i krętki. Badanie płynu mózgowordzeniowego. Dominika Smolec Mikrobiologia 2016

Transkrypt

1 Bakterie kapnofilne i krętki Badanie płynu mózgowordzeniowego Dominika Smolec Mikrobiologia 2016

2 Krętki Rodzaj: Treponema: T. pallidum czynnik etiologiczny kiły Leptospira: L. interrogans czynnik etiologiczny leptospirozy ponad 240 podgrup, w tym L. icterohaemorrhagiae, L. grippotyphosa, L. pomona Borrelia: Borrelia recurrentis czynnik etiologiczny duru powrotnego Borrelia burgdorferi sensu lato (sl): - Borrelia burgdorferi sensu stricto (ss) - Borrelia garini - Borrelia afzelii - Borrelia spielmani

3 Leptospiroza wywoływana przez L. interrogans rezerwuar zarazka: gryzonie (szczury, myszy), zwierzęta domowe (psy), hodowlane (świnie, bydło) drogi zakażenia: skóra (woda i gleba skażone moczem zakażonych gryzoni), rzadko droga pokarmowa Przebieg choroby: 1) objawy typowe: ostry, nagły początek, wysoka gorączka, zaburzenia żołądkowojelitowe, zespół wątrobowo-nerkowy, bóle mięśniowe 2) objawy fakultatywne: choroba Weila (L. icterohaemorrhagiae) objawy typowe + żółtaczka, powiększenie śledziony, wątroby oraz zapalenie nerek, skaza krwotoczna gorączka błotna (L. grippotyphosa) objawy typowe + przekrwienie spojówek, wysypka (przypominająca odrę lub płonicę) objawy oponowe z zajęciem OUN

4 Diagnostyka Test przesiewowy ELISA Testy potwierdzenia: preparat bezpośredni w ciemnym polu widzenia posiew krwi, PMR, moczu na podłoża płynne: Korthofa, Fletchera badania genetyczne Leczenie: penicylina doksycykliny

5 Borelioza z Lyme (LD, Lyme disease) wieloukładowa choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze Borrelia burgdorferi sensu lato complex: Borrelia burgdorferi (ss) (Stany Zjednoczone, Europa) Borrelia garini Borrelia afzelii Borrelia spielmani (Europa, Azja)

6 Przebieg boreliozy: 1. Faza wczesna miejscowa rumień wędrujący (EM, erytema migrans) u ok. 50% chorych, objawy grypopodobne: zmęczenie, senność, bóle głowy, mięśni i stawów 2. Faza wczesna rozsiana (10 dni do 2 lat od ugryzienia przez kleszcza) Postać reumatologiczna (20 60%) nawracające bóle, zapalenia jedno- lub wielostawowe Neuroborelioza (10 36%): (zespół Bannwartha) limfocytowe zapalenie opon mózgowych, porażenia nerwów czaszkowych, nerwu twarzowego (porażenie Bella), zapalenie korzeni nerwowych Postać kardiologiczna (4 12%) (Lyme carditis LC): zaburzenia przewodzenia, zapalenie mięśnia sercowego Limfocytoma: małżowiny uszne, moszna i brodawki sutkowe

7 3. Faza późna (miesiące, lata po ugryzieniu przez kleszcza) supresja immunologiczna ( m.in. spadek ilości kom. NK 57)! Układ mięśniowo-stawowy zapalenia jedno- lub wielostawowe Serce: zaburzenia rytmu, zapalenia mięśnia sercowego Objawy skórne: przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn (ACA), zmiany twardzinopodobne Neuroborelioza późna: zapalenie mózgu i/ rdzenia kręgowego, obwodowa neuropatia, przewlekła encefalopatia (często wskazana konsultacja psychiatryczna)

8 Metody wykrycia krętków Borrelia BEZPOŚREDNIE Badanie mikroskopowe - ilość bakterii zbyt niska do wykrycia Hodowla - czasochłonna, niska czułość POŚREDNIE dwustopniowa diagnostyka 1) ELISA 2) Western-blot PCR - ze względu na barak standaryzacji reakcji metoda nie jest zalecana euroimmun.de

9 LECZENIE Antybiotykoterapia min. 21 dni: doksycyklina, amoksycylina, cefuroksym, ceftriakson lub cefotaksym WAŻNE! czas po ukąszeniu i diagnostyka - skuteczność leczenia jest istotnie niższa już 4 tygodnie po zakażeniu

10 KIŁA, syfilis, choroba francuska, (w Rosji choroba polska, we Francji choroba angielska, w Polsce choroba niemiecka ), franca, choroba dworska, choroba sekretna, choroba hiszpańska, pudendagra, pani franca, świerzba, dziki świerzb, syf, weneria, ospa miłosna, niemoc kurewników i cudzołożników Drogi zakażenia: - kontakt płciowy - zakażenie wewnątrzmaciczne od chorej matki kiła wrodzona Kiła I okresu owrzodzenie pierwotne Kiła II okresu osutka plamisto-grudkowa

11 Kiła utajona: Brak objawów (z/bez wcześniejszych faz choroby) UWAGA! Kobiety w ciąży oraz osoby będące dawcą krwi lub narządów. Kiła III okresu OUN (mózg, pień mózgu i rdzeń kręgowy) kiła sercowo-naczyniowa kilaki skóry i błon śluzowych, układu kostnego, narządów wewnętrznych

12 Diagnostyka kiły W kile wczesnej preparat bezpośredni z wymazów pobranych z dna wrzodu twardego i nacieków osutkowych w ciemnym polu widzenia Stwierdzenie chociaż jednego krętka bladego wystarczy do określenia wyniku badania jako dodatni. Ujemny wynik nie wyklucza kiły!

13 Odczyny serologiczne IgM pojawiają się pod koniec 2-go tygodnia. W przypadku leczenia kiły wczesnej miano zmniejsza się po 3-9 miesiącach, a po leczeniu kiły później mogą przetrwać miesięcy IgG 4 lub 5 tydzień, utrzymują się przez wiele lat VDRL do oceny skuteczności leczenia np.: czterokrotny wzrost miana przeciwciał świadczy o niepowodzeniu Real Time PCR: kiła wrodzona, wczesna faza zakażenia (wymazy ze zmian)

14 Odczyny serologiczne Niekrętkowe (badania przesiewowe) Antygen kardiolipinowy RPR (rapid plasma reagin) Krętkowe (swoiste) odczyny weryfikujące Antygen krętka bladego TPHA FTA-ABS VDRL (również kontrola leczenia) Captia Syphilis M (immunoenzmatyczny) PTI (żywe krętki)

15 Fałszywie dodatnie odczyny niekrętkowe: w chorobach wirusowych we wczesnym zawale serca w chorobach autoimmunologicznych (np. SM) LECZENIE penicylina G

16 Rodzaj: Neisseria Gatunek N. meningitidis Schorzenia Zapalenie opon mózgowordzeniowych, posocznica (razem zw. inwazyjną chorobą meningokokową IChM), wsierdzia, ropne zapalenia stawów N. gonorrhoeae Rzeżączka

17 Rzeżączka Gram-ujemna dwoinka (gonokok) Neisseria gonorrhoeae Zakażenie błon śluzowych pokrytych nabłonkiem walcowatym szyjki macicy, cewki moczowej, odbytnicy i gardła Mężczyźni zapalenie cewki moczowej (rozpoznanie różnicowe: NGU, PGU, zapalenia powodowane przez HPV, uraz mechaniczny, stosowanie środków chemicznych, wenerofobia) Kobiety zapalenie szyjki macicy, zapalenie cewki moczowej zapalenie odbytu, zapalenie gardła

18 Rzeżączka u dzieci - zapalenie pochwy i sromu u dziewczynek - rzeżączka u chłopców - rzeżączkowe zapalenie spojówek leczenie: Zalecenia WHO z 2001r preparat Povidone-Iodine w formie kropli do worka spojówkowego. (N. g, C. t, HIV, HSV i nie drażni spojówek)

19 Diagnostyka mikrobiologiczna rzeżączki Materiałami do badania (2-3h nie oddawać moczu) są wymazy: u kobiet z kanału szyjki macicy, z cewki moczowej oraz odbytu mężczyzn z cewki moczowej oraz odbytu u dziewczynek z przedsionka pochwy Wykrycie kwasu nukleinowego N. gonorrhoeae w materiale klinicznym. Leczenie obojga partnerów ceftriakson lub ciprofloksacyna spektynomycyna

20 Neisseria meningitidis (meningokok, dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych) grup serologicznych: A, B, C, X, Y, Z, W-135, 29E, H, I, K, L w Polsce od 2010 r. dominuje gr. B i C (>50% zakażeń to gr. B) 2. Przenoszone z wydzielinami dróg oddechowych i ślina (wspólne naczynia i sztućce) 3. Źródła zakażenia chory człowiek lub nosiciel 4. Czynniki determinujące chorobotwórczość: czynniki przylegania fimbrie otoczka (zmienność antygenowa) lipooligosacharyd (LPS, endotoksyna) proteazy IgA

21 Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) uogólnione zakażenie N. meningitidis prowadzące do: ZOMR,wstrząsu septycznego, rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC) Zespołu Waterchouse a-friderichsena piorunującej posocznicy meningokokowej charakteryzującej się zapaleniem mięśnia sercowego i obustronnymi, wylewami do kory nadnerczy Śmiertelność 10-13%, przy wystąpieniu sepsy i wstrząsu septycznego do 80%

22 Leczenie penicylina G ewentualnie cefalosporyny III gen.!jak najszybsza terapia empiryczna 0-30 min. po przyjęciu pacjenta do szpitala najlepiej od razu po pobraniu odpowiednich materiałów do badań (krew, PMR, płyn stawowy, materiał wybroczynowy) Podanie właściwego antybiotyku 0,5-1h ryzyko zgonu 22% 2h ryzyko zgonu 40% Diagnostyka: 1. Preparat bezpośredni z PMR, barwienie Grama 2. Hodowla agar z krwią, agar czekoladowy 3. Testy lateksowe 4. Identyfikacja biochemiczna 5. Analiza genetyczna

23 Rodzaj Brucella czynnik etiologiczny brucelozy (choroby Banga, maltańska, gorączka falująca itd.), której przebieg zależy od gatunku bakterii i od wrót zakażenia Gatunek Rezerwuar B. abortus bydło B. melitensis kozy, owce, czasem bydło B. suis świnie, zające, gryzonie B. canis pies, lis

24 Bruceloza Drogi zakażenia: kontakt uszkodzonej skóry z wydzielinami, wydalinami zwierząt (wody płodowe, łożysko), drogą pokarmową (skażone, niepasteryzowane mleko), rzadko drogą wziewną (laboratoria) Grupy ryzyka: weterynarze, technicy weterynaryjni, pracownicy rzeźni, hodowcy zwierząt ostra gorączka falista, zlewne poty, bóle głowy, mięśni i stawów przewlekła zaburzenia przewodu pokarmowego, układu kostno-stawowy, powikłania neurologiczne, sercowo-naczyniowe, powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych

25 Materiał do badań: krew Diagnostyka: 1. ELISA IgM narasta w 1 tygodniu ostrej choroby, szczyt w 3 miesiącu, mogą być obecne w fazie przewlekłej IgG wzrost około 3 tygodnia, szczyt po 6-8 tygodniach, w fazie przewlekłej pozostają w wysokich stężeniach 2. Hodowla podłoże MacConkey a, agar z krwią Antybiotykoterapia min. 6 tyg: * doksycyklina z rifampicyną * trimetoprim-sulfametoksazol w przypadku dzieci < 8 r.ż. i kobiet w ciąży

26 Rodzaj Haemophilus Gatunek H. influenzae 6 serotypów otoczkowych a f, w tym najważniejszy typ b (Hib) i bezotoczkowe (NTHI); H. parainfluenzae H. haemolitycus Schorzenia Zapalenie opon mózgowordzeniowych, sepsa, zaostrzenia przewlekłych chorób układu oddechowego, zapalenia nagłośni, ucha środkowego H. aegypticus Ostre, ropne zapalenie spojówek H. ducreyi Wrzód miękki (weneryczny)

27 Wrzód miękki (weneryczny) - Charakterystyczne objawy na narządach płciowych: krosta, przekształcająca się w bolesne i ropne owrzodzenie o dnie i brzegach miękkich i podminowanych, otoczone zapalną obwódką. Dno owrzodzenia jest pokryte żółtoszarą, łatwo krwawiącą ziarniną oraz obfitą wydzieliną ropną. Rozpoznanie: 1. WYWIAD + obraz kliniczny 2. hodowlana dwóch podłożach (agar z dodatkiem hemoglobiny cielęcej i podłoże Muellera-Hintona) 3. badania serologiczne wykluczające kiłę oraz wirusologiczne wykluczające opryszczkę zwykłą Materiał do badań otrzymuje się z nakłucia zmienionych chorobowo węzłów chłonnych oraz z dna owrzodzenia Leczenie: ceftriakson, trimetoprim + sulfametoksazol lub erytromycyna

28 Haemophilus influenzae 1. H. influenzae kolonizuje jamę nosowo-gardłową człowieka 2. Wyłącznym źródłem zakażenia jest człowiek, zarówno chory jak i bezobjawowy nosiciel 3. Zakażenie drogą kropelkową 4. PRP Ag otoczkowy, główny czynnik wirulencji Hib 5. Lipopolisacharydy błonowe adhezja, inwazyjność, uszkodzenie nabłonka rzęskowego

29 Diagnostyka 1. Pobieranie i transport materiałów: krew, PMR, plwocina, BAL, punktat z zatok, wymaz ze spojówek, wydzielina z ucha 2. Wykonanie preparatu 3. Hodowla wymagania: Czynnik X (hemina) + Czynnik V (NAD) Stosowane podłoża: - agar czekoladowy - wzrost satelitarny z Staphylococcus aureus na agarze krwawym 4. Wykrywanie AgPRP w PMR!tylko Hib! Leczenie: cefalosporyny, azytromycyna, fluorochinolony ampicylina (30% szczepów opornych)

30 Oporność szczepów H.influenzae 1. BLPAR (ang. Beta-Lactamase-Positive, Ampicillin Resistant) szczepy β-laktamazododatnie, oporne na ampicylinę (mechanizm enzymatyczny) klinicznie oporne na aminopenicyliny bez dodatku inhibitora β-laktamaz 2. BLNAR (ang. Beta-Lactamase-Negative, Ampicillin Resistant) szczepy β-laktamazoujemne oporne na ampicylinę (mechanizm receptorowy) klinicznie oporne na amoksycylinę z kwasem klawulanowym, ampicylinę z sulbaktamem, cefaklor, cefamandol, cefetamet, cefprozil, cefuroksym 3. BLPACR (ang. Beta-Lactamase-Positive, Amoxicillin-Clavulanate Resistant) szczepy β-laktamazo-dodatnie, oporne na połączenie amoksycyliny z kwasem klawulanowym (mechanizm oporności związany zarówno z obecnością β- laktamazy jak i mutacjami w genie kodującym białko PBP3) klinicznie oporne na amoksycylinę z kwasem klawulanowym, ampicylinę z sulbaktamem, cefaklor, cefamandol, cefetamet, cefprozil, cefuroksym i piperacylinę z tazobaktamem

31 Zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych Zapalenia ropne (septyczne) najczęściej wywoływane przez bakterie wytwarzające polisacharydową otoczkę i namnażające się pozakomórkowo, wówczas odczyn zapalny ma charakter granulocytarny Zapalenia nieropne (aseptyczne) wywoływane przez bakterie namnażające się wewnątrzkomórkowo (Mycobacterium, Brucella), krętki, a także wirusy (m.in. CMV, HSV, EBV), grzyby, pierwotniaki, wówczas odczyn zapalny jest najczęściej limfocytarny

32 Rekomendacje postępowania w zakażeniach ośrodkowego układu nerwowego. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutycznoprofilaktyczne

33 Materiały diagnostyczne w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych PMR - preparat - posiew - PCR - badanie cytologicznobiochemiczne - testy lateksowe Krew - posiew - PCR - badanie biochemiczne - testy lateksowe Inne: - materiał z wybroczyn na skórze - wymaz z nosogardła wyłącznie od chorego z IChM - materiały z pierwotnych ognisk zapalenia: stawu, opłucnej, płuc, zatok - wymaz z pochwy od matki pomocniczo w diagnostyce ZOMR u noworodka

34 Bibliografia: 1. P. Albrecht, W. Hryniewicz, A. Kuch., W. Przyjałkowski, A. Skoczyńska, L. Szenborn. Rekomendacje postępowania w zakażeniach ośrodkowego układu nerwowego. Rekomendacje diagnostycznoterapeutyczno-profilaktyczne Deutsche Borreliose-Gesellschaft e. V. Diagnostyka i leczenie boreliozy z Lyme (choroby z Lyme). Wytyczne Niemieckiego Towarzystwa Boreliozy R. Flisiak, S. Pancewicz. Diagnostyka i leczenie boreliozy z Lyme. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Epidemiologów I Lekarzy Chorób Zakaźnych. Przegląd epidemiologiczny : M. Legatowicz-Koprowska, E.Walczak. Borelioza wciąż trudne wyzwanie. Zakład Anatomii Patologicznej Instytutu Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie PR. Murray, KS. Rosenthal, Pfaller. Mikrobiologia. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław K. Miąskiewicz, E. Walczak, K. Roguska, J. Ząbek. Fałszywie ujemne wyniki testów serologicznych w kierunku Borrelia burgdorferi jako efekt kompleksemii w przebiegu choroby z Lyme. Wybrane problemy kliniczne. Via Medica ISSN Rekomendacje dotyczące profilaktyki inwazyjnej choroby meningokokowej. KOROUN, NIL, N. Rokosz, W.Rastawicki, T. Wołkowicz. Mikrobiologiczna diagnostyka zakażeń wywoływanych przez pałeczki Campylobacter jejuni i Campylobacter coli u ludzi. Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: K. Rudnicka, M. Graczykowski, M. Tenderenda, M. Chmiela. Formy morfologiczne Helicobacter pylori i ich przypuszczalna rola w transmisji zakażeń. Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: