MIKROKLIMAT W OTOCZENIU TRYPTYKU HANSA MEMLINGA SĄD OSTATECZNY
|
|
- Anna Piotrowska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 MIKROKLIMAT W OTOCZENIU TRYPTYKU HANSA MEMLINGA SĄD OSTATECZNY Kraków, grudzień 2014
2 Temperatura [ o C] Wstęp Niniejsze opracowanie zawiera wyniki długookresowych pomiarów warunków klimatycznych w otoczeniu Tryptyku Hansa Memlinga Sąd Ostateczny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku. Przedstawiona poniżej analiza wyników ma na celu określenie stabilności mikroklimatu, zarówno fluktuacji krótkookresowych jak i zmian o charakterze długookresowym, w odniesieniu do literatury naukowej dotyczącej wymagań mikroklimatycznych dla ochrony obrazów na drewnie, oraz norm i wytycznych w tym zakresie. Dane mierzone w gablocie, w której przechowywany jest Tryptyk, są interpretowane w odniesieniu do warunków mierzonych w sali ekspozycji obiektu i na zewnątrz budynku. System pomiaru temperatury powietrza i wilgotności względnej w otoczeniu Tryptyku Układ monitorujący mikroklimat składał się 4 czujników temperatury powietrza i wilgotności względnej umieszczonych w gablocie chroniącej obiekt oraz 1 czujnika mierzącego te parametry na zewnątrz gabloty, w sali ekspozycji. Dodatkowo, mierzono temperaturę powietrza i wilgotność względną na zewnątrz, jako warunki odniesienia. Parametry mikroklimatyczne Na rys. 1 pokazano wygładzone pomiary temperatury, w których każdą wartość pomiarową zastąpiono dwudobową średnią kroczącą będącą średnią arytmetyczną wartości zmierzonych w okresach 24 godzin poprzedzających moment pomiaru i następujących po tym momencie. Krzywe wygładzone pozwalają łatwiej śledzić długoterminowe zmiany klimatu gablota góra prawa strona gablota dół prawa strona na zewnątrz Rys. 1 Zmiany temperatury powietrza w sali ekspozycji i gablocie (linie barwne) i na zewnątrz (linia czarna) dwudobowe średnie kroczące. 2
3 Temperatura [ o C] Wykresy zestawione na tym rysunku wskazują, że w okresach chłodnych od stycznia do połowy maja, oraz od początku października do początku grudnia, temperatury mierzone we wnętrzu na skutek ogrzewania zmieniały się w relatywnie wąskim przedziale od o C. W okresach tych na wykresach nie widać zależności temperatury we wnętrzu od temperatury zewnętrznej. Spadki temperatury do 19 o C odnotowano w pierwszej połowie lutego oraz w chłodnym okresie maja, kiedy w Muzeum oczywiście już nie działało ogrzewanie. Po wyłączeniu ogrzewania, temperatura powoli wzrastała w miarę wzrostu temperatury na zewnątrz i na skutek nasłonecznienia budynku. W okresie letnim temperatura osiągała w najbardziej gorącym okresie na początku sierpnia 29 o C. Zmiany temperatury tylko w sali ekspozycji i gablocie bardziej dokładnie pokazano na rys gablota góra prawa strona gablota dół prawa strona Rys. 2 Zmiany temperatury powietrza w sali ekspozycji i gablocie dwudobowe średnie kroczące. Wykresy zestawione na tym rysunku wskazują, że ogólne tendencje zmian temperatury są takie same w gablocie oraz w sali ekspozycji. Wewnątrz gabloty obserwuje się niewielkie różnice temperatury między dolną częścią a górną wynoszące nie więcej niż 1 o C. Ilustruje to rys. 3 dla okresu wysokich temperatur w lecie. Na zmiany długookresowe nakładają się krótkotrwałe, dobowe fluktuacje. Rys. 4 ilustruje dobowe fluktuacje temperatury dla jednego miesiąca, w lutym. Przyrosty temperatury w ciągu dnia, wynoszące około 2 o C w górnej części gabloty i w sali, a 1 o C w dolnej części gabloty, wywołuje zapewne codzienne włączanie oświetlenia. W poniedziałki (zaznaczone na rys. 4 strzałkami), kiedy muzeum jest nieczynne, dziennych wzrostów temperatury nie obserwuje się. 3
4 Temperatura [ o C] gablota góra prawa strona gblota dół prawa strona Rys. 3 Zmiany temperatury powietrza w sali ekspozycji i gablocie w lipcu i sierpniu dwudobowe średnie kroczące. Następnym analizowanym parametrem jest wilgotność bezwzględna, wyrażona jako stosunek zmieszania czyli ilość gramów pary wodnej zawartej w 1 kg suchego powietrza. Wygładzone zmiany tego parametru pokazano na rys. 5. Zawartość wilgoci w powietrzu rośnie w sposób charakterystyczny dla klimatu Polski od niskich wartości 1 g/kg pow. w zimie do kilkunastu g/kg pow. w gorącym okresie letnim. Wykresy zmian wilgotności bezwzględnej mierzonych we wnętrzu i w przestrzeni zewnętrznej różnią się, niekiedy znacznie, na skutek działania urządzeń regulujących klimat w sali ekspozycji. Różnice te są szczególnie duże w okresie zimowym, kiedy zawartość wilgoci w powietrzu zewnętrznym waha się między 1-4 g/kg pow. Zawartości wilgoci w ch są dużo wyższe na skutek nawilżania powietrza przez odpowiednie urządzenia pracujące w Muzeum. Nawilżanie nie było jednak w pełni efektywne w mroźnym okresie drugiej polowy stycznia, w którym to okresie zaobserwowano najniższą wartość wilgotności bezwzględnej wynoszącą 5 g/kg pow., na skutek napływającego z zewnątrz suchego, zimowego powietrza. Mniejsze fluktuacje wilgotności bezwzględnej w gablocie w stosunku do fluktuacji w sali ekspozycji wynikają z korzystnej, ograniczonej infiltracji powietrza do gabloty oraz buforującego wpływu materiałów znajdujących się wewnątrz gabloty. 4
5 Stosunek zmieszania [g/kg] Temperatura [ o C] Rys. 4 Zmiany temperatury powietrza w lutym - wartości godzinowe gablota góra prawa strona gablota dół prawa strona na zewnątrz Rys. 5 Zmiany wilgotności bezwzględnej powietrza (wyrażonej jako stosunek zmieszania pary wodnej z suchym powietrzem) w sali ekspozycji i gablocie (linie barwne) i na zewnątrz (linia czarna) dwudobowe średnie kroczące. 5
6 Stosunek zmieszania [g/kg] Na zmiany długookresowe nakładają się krótkotrwałe, dobowe fluktuacje wilgotności bezwzględnej. Rys. 6 ilustruje dobowe fluktuacje wilgotności bezwzględnej w lutym. W sali ekspozycji cykle te wywołało codzienne włączanie nawilżania mającego na celu przeciwdziałanie ogólnej niskiej wilgotności względnej wywołanej ogrzaniem napływającego z zewnątrz suchego powietrza. W gablocie, zachowującej w wyniku powolnej infiltracji powietrza z otoczenia znaczną autonomię wilgotnościową, wzrosty wilgotności bezwzględnej w ciągu dnia są wynikiem opisanych powyżej, dziennych wzrostów temperatury i odzwierciedlają buforujący wpływ materiałów higroskopijnych desorbujących lub absorbujących parę wodną z powietrza wewnątrz gabloty, w odpowiedzi na zmiany temperatury i związane z nimi zmiany wilgotności względnej. Należy podkreślić, że autonomia wilgotnościowa gabloty powoduje, że dobowe cykle wilgotności bezwzględnej w sali nie są przenoszone do wnętrza gabloty. Jedynie w przypadkach dłuższej w przerwy w nawilżaniu sali (przykład takiego epizodu zaznaczono strzałką na rys. 6), spadek zawartości pary wodnej w powietrzu sali, odzwierciedla się w nieznacznym spadku tego parametru w powietrzu gabloty Rys. 6 Zmiany wilgotności bezwzględnej powietrza w lutym - wartości godzinowe (linie ciągłe) oraz dwudobowe średnie kroczące (linie przerywane). Następnym analizowanym parametrem jest wilgotność względna, będąca wypadkową temperatury i zawartości pary wodnej w powietrzu. Wygładzone zmiany tego parametru pokazano na rys. 7. Przedstawione wykresy wskazują na znaczną autonomię warunków wilgotnościowych we wnętrzu, szczególnie w gablocie, w stosunku do przestrzeni zewnętrznej. Osiągnięto bardzo dobrą stabilizację wilgotności względnej (rys. 8) przez większą część roku na średnim poziomie wynoszącym dla całego analizowanego okresu 47%, z wyjątkiem spadku tego parametru do 30% w sali i 35% w gablocie w okresie mroźnej pogody na zewnątrz w styczniu. Spadek ten, pokazany dokładnie na rys. 9, wyniknął z niedostatecznej 6
7 Wilg. wzgl. [%] Wilg. wzgl. [%] intensywności nawilżania powietrza w sali ekspozycji w połączeniu z utrzymywaniem niezmienionej, relatywnie wysokiej temperatury (21-22 o C, rys.1) gablota góra prawa strona gablota dół prawa strona na zewnątrz Rys. 7 Zmiany wilgotności względnej w sali ekspozycji i gablocie (linie barwne) oraz na zewnątrz (linia czarna) - dwudobowe średnie kroczące gablota góra prawa strona gablota dół prawa strona na zewnątrz Rys. 8 Zmiany wilgotności względnej w sali ekspozycji i gablocie dwudobowe średnie kroczące. 7
8 Wilg. wzgl. [%] gablota góra prawa strona gablota dół prawa strona na zewnątrz Rys. 9 Zmiany wilgotności względnej w okresie chłodnym dwudobowe średnie kroczące. Natomiast nie obserwuje się w zasadzie nadmiernych wzrostów wilgotności względnej w okresach ciepłych, kiedy do nieogrzewanych wnętrz napływa wilgotne powietrze zewnętrzne. Na zmiany długookresowe wilgotności względnej nakładają się niewielkie fluktuacje krótkotrwałe, dobowe. Na rys. 10 pokazano fluktuacje analizowanego parametru w lutym. Są one wynikiem dobowych cykli temperatury i wilgotności bezwzględnej opisanych powyżej i pokazanych dla tego samego miesiąca na rys. 4 i 6. Niewielkie dobowe fluktuacje w gablocie nieprzekraczające 5% wilgotności względnej wskazują na autonomię cieplną i wilgotnościową jej wnętrza. 8
9 Wilg. wzgl. [%] gablota góra prawa strona gablota dół prawa strona Rys. 10 Zmiany wilgotności względnej w lutym - wartości godzinowe. 9
10 Warunki mikroklimatyczne w otoczeniu Tryptyku jako potencjalne zagrożenie Wydaje się celowe rozpoczęcie tej części opracowania od odniesienia się do aktualnego stanu badań i najnowszych międzynarodowych wytycznych co do racjonalnych pasm kontroli warunków klimatycznych w muzeach i budowlach zabytkowych przechowujących polichromie na podłożu drewnianym. Jeden z autorów niniejszego sprawozdania opublikował w roku 2013 syntetyczne podsumowanie obecnego stanu wiedzy o dopuszczalnych wahaniach klimatycznych dla drewna polichromowanego [1]. W publikacji tej można znaleźć również szczegółową dyskusję różnych międzynarodowych wytycznych konserwatorskich. Dyskusja w obecnym opracowaniu zostanie podzielona na analizę temperatury i wilgotności względnej w otoczeniu Tryptyku. Temperatura We wszystkich wytycznych regulacja temperatury pomieszczeń odnosi się do komfortu personelu i zwiedzających. Powszechnie przyjmuje się, że warstwy polichromii na podłożu drewnianym są generalnie mało wrażliwe na wahania temperatury. Wynika to z niewielkiej rozszerzalności termicznej drewna, zaprawy klejowej oraz warstw malarskich w porównaniu z pęcznieniem lub skurczem wynikających ze zmian wilgotnościowych. Jedynym zagrożeniem jest obniżenie temperatury poniżej punktu przejścia warstwy malarskiej ze stanu plastycznego do kruchego. Analizy tego zagadnienia wskazują, że zagrożenia fizycznym uszkodzeniem warstw malarskich mogą pojawić się w temperaturach znacznie poniżej 0 o C. Stąd zalecenia unikania przewożenia obrazów w nieogrzewanych środkach transportu w okresie mrozów, kiedy wibracja lub uderzenie mogą stanowić zagrożenie warstwy malarskiej. Oczywiście zagrożenie to nie pojawia się w warunkach ekspozycji Tryptyku. Tabela 1 zestawia międzynarodowe wytyczne konserwatorskie odnoszące się do regulacji temperatury w muzeach. Tabela 1 Międzynarodowe wytyczne konserwatorskie odnoszące się do regulacji temperatury w muzeach. Rok publikacji Źródło lub instytucja Temperatura [ o C] Literatura 1978 Podręcznik Garry Thompsona Środowisko w muzeach 19 (zima) do 24 (lato) [2] 1979 Kanadyjski Instytut Konserwacji 21 [3] (dopuszczalna zmiana roczna między 20 a 25) 1994 National Trust, Wielka Brytania 5-22 [4] 1999 Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Ogrzewnictwa, Chłodnictwa i Klimatyzacji (ASHRAE) [5] 10
11 Temperatura [ o C] 2007 Smithsonian Institution, USA 21 [6] 2010 Polska i Europejska Norma PN- EN 15757:2010 brak zaleceń norma przyjmuje zasadę aklimatyzacji obiektu do dowolnych, historycznych warunków temperaturowych [7] 2012 Międzynarodowa Grupa Organizatorów Dużych Wystaw (tzw. Grupa Bizot) [8] 2012 Muzeum Narodowe w Krakowie [9] W tabeli interesujące są zalecenia brytyjskiej organizacji National Trust administrującej około 200 zabytkowymi rezydencjami z różnorodnym wyposażeniem wnętrz. Jej wytyczne dopuszczają szeroki, ale niesymetryczny przedział zmian temperatury. Dopuszcza się spadek temperatury do 5 C w okresie chłodnym, kiedy rezydencje są zamknięte dla zwiedzających i nie ma potrzeby zapewniania komfortu cieplnego personelowi i zwiedzającym. Organizacja ta stosuje tzw. ogrzewanie konserwatorskie stabilizujące we wnętrzu stałą wilgotność względną przez ścisłe kontrolowanie ilości wprowadzanego ciepła. Stąd 22 o C ustalono jako maksymalną dopuszczalną temperaturę dogrzewania letniego, aby osoby przebywające w budynku nie odczuwały temperatury wnętrza jako zbyt wysokiej. W świetle informacji w Tabeli 1 trzeba stwierdzić, że temperatura 25 o C - uznana w zaleceniach międzynarodowych za maksymalną temperaturę komfortową dla zwiedzających, jest przekraczana w otoczeniu Tryptyku w okresie letnim nawet o 4 o C (rys. 11) gablota góra prawa strona gblota dół prawa strona Rys. 11 Zmiany temperatury powietrza w sali ekspozycji i gablocie w lipcu i sierpniu dwudobowe średnie kroczące. Czerwona linia zaznacza temperaturę 25 o C uznaną w wytycznych międzynarodowych za maksymalną komfortową dla zwiedzających. 11
12 Przekroczenia temperatury 25 o C we wnętrzach muzeów mieszczących się w budowlach zabytkowych nieposiadających klimatyzacji jest regułą w gorącym okresie letnim. Z badanych przez autorów obecnego opracowania obiektów polskich warunki takie rejestrowano w Zamku Królewskim na Wawelu, czy budowlach Łazienek Królewskich w Warszawie. Przekroczenie takie nie stwarza natomiast żadnego zagrożenia, jeżeli kryterium staje się wyłącznie ochrona malarstwa na podłożu drewnianym. Wilgotność względna Jest rzeczą oczywistą, że każdy wrażliwy na oddziaływanie pary wodnej obiekt zabytkowy z jego niepowtarzalną oryginalną strukturą i historią zabiegów konserwatorskich, zaaklimatyzowany do konkretnego środowiska, w którym był przechowywany, wymaga indywidualnego, optymalnego poziomu i zakresu wilgotności względnej. Jednak większość danych naukowych wskazuje, że umiarkowane wahania w przybliżonym zakresie 50 ± 15% wilgotności względnej nie stwarzają zagrożenia dla obiektów dziedzictwa, w tym obrazów na drewnie. Warto zaznaczyć, że klasyczny podręcznik G. Thomsona The Museum Environment [2] przyjmuje zakres 40 70% wilgotności względnej (co można wyrazić jako 55±15%) jako kategorię 2 kontroli klimatu mającą na celu uniknięcie większych zagrożeń, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum kosztów i ingerencji w substancję budynku, stosowną na przykład w kontroli klimatu w zabytkowych rezydencjach i kościołach. Należy podkreślić, że wskazane bezpieczne pasmo oparto na bardzo ostrożnym założeniu największej z możliwych odpowiedzi wilgotnościowej podłoża drewnianego w kierunku stycznym oraz uwzględnieniu uszkodzeń zmęczeniowych warstwy malarskiej powodowanych przez wielokrotne cykle odkształceń spowodowanych przez swobodną, maksymalna odpowiedź podłoża drewnianego na bodźce wilgotnościowe. Przeprowadzone przez autorów niniejszego opracowania badania zmęczeniowe warstwy malarskiej oraz komputerowe modelowanie odpowiedzi deski pokrytej warstwą malarską wskazały, że podane wyżej jako bezpieczne pasmo wahań wilgotności względnej ograniczy uszkodzenie warstwy malarskiej do jednego mikropęknięcia po 100 latach występowania najbardziej niekorzystnego cyklu zmian wilgotnościowych. Okres 100 lat został wybrany jako typowy dla muzealnych strategii ochrony horyzont czasowy, w którym kumulujące się w obiekcie zmiany spowodują pojawienie się "zauważalnego uszkodzenia", w tym przypadku pierwszego mikropęknięcia warstwy malarskiej. Należy stwierdzić, że coraz lepsze naukowe poznanie mechanizmu powstawania uszkodzeń fizycznych polichromii na drewnie spowodowało odejście od tradycyjnej rygorystycznej regulacji warunków klimatycznych wokół ściśle zadanych wartości wilgotności względnej i dopuszczenie cyklicznych zmian rocznych tych parametrów oraz szerszego pasma fluktuacji krótkookresowych. Tendencje tę ilustruje Tabela 2, która pokazuje zmiany w międzynarodowych wytycznych konserwatorskich odnoszących się do regulacji wilgotności względnej w muzeach. 12
13 Tabela 2 Międzynarodowe wytyczne konserwatorskie odnoszące się do regulacji wilgotności względnej w muzeach. Rok publikacji Źródło lub instytucja Wilgotność względna [%] Uwagi Literatura Średnia długookresowa Cykl roczny Fluktuacje krótkookresowe 1978 Podręcznik Garry Thompsona Środowisko w muzeach 1979 Kanadyjski Instytut Konserwacji 50 lub 55 - ± 5 Kategoria 1 stosowna dla głównych muzeów narodowych, starych lub nowych, oraz również dla wszystkich ważnych, nowych budynków muzealnych Kategoria 2 mająca na celu uniknięcie większych zagrożeń, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum kosztów i ingerencji w substancję budynku, stosowna na przykład w kontroli klimatu w zabytkowych rezydencjach i kościołach ± 2 Dopuszczalną zmianą w cyklu rocznym jest 5% wilgotności względnej na miesiąc. Jako wyjątek, w krótkich okresach czasu dopuszczalne są fluktuacje ±5% wilg. wzgl. [2] [3] 1994 National Trust, Wielka Brytania (poziomy alarmowe 1) (poziomy alarmowe 2) [4]
14 Rok publikacji Źródło lub instytucja Wilgotność względna [%] Uwagi Literatura Średnia długookresowa Cykl roczny Fluktuacje krótkookresowe 1999 Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Ogrzewnictwa, Chłodnictwa i Klimatyzacji (ASHRAE) 50 lub historyczna średnia roczna brak ±5 Kategoria AA Brak zagrożenia uszkodzeniami fizycznymi dla większości obiektów i obrazów. brak +10 w lecie ±10 ±5 Kategorial A Niewielkie zagrożenie uszkodzeniami fizycznymi dla obiektów o wysokiej wrażliwości, brak takiego zagrożenia dla większości obiektów i obrazów. -10 w zimie [5] +10 w lecie -10 w zimie ±10 Kategoria B Umiarkowane zagrożenie uszkodzeniami fizycznymi dla obiektów o wysokiej wrażliwości, niewielkie zagrożenie dla większości obrazów Kategoria C - Wysokie zagrożenie uszkodzeniami fizycznymi dla obiektów o wysokiej wrażliwości, umiarkowane zagrożenie dla większości obrazów. poniżej 75 Kategoria D - Wysokie zagrożenie uszkodzeniami fizycznymi dla większości obiektów i obrazów w przypadku znacznych spadków wilgotności względnej. 14
15 Rok publikacji Źródło lub instytucja Wilgotność względna [%] Uwagi Literatura Średnia długookresowa Cykl roczny Fluktuacje krótkookresowe 2007 Smithsonian Institution USA 45 - ± 8 [6] 2010 Polska i Europejska Norma PN-EN 15757:2010 historyczna średnia roczna * historyczny cykl roczny* ±10 ** * norma dopuszcza dowolną średnią, roczną wilgotność względną i dowolny cykl powolnych zmian rocznych, o ile w ocenie konserwatorskiej obiekt zaaklimatyzował się do tych warunków, tj. nie obserwuje się narastania uszkodzeń. [7] ** alternatywnie, norma dopuszcza inne pasmo fluktuacji wyliczone z klimatu historycznego, o ile w ocenie konserwatorskiej obiekt zaaklimatyzował się do tych warunków, tj. nie obserwuje się narastania uszkodzeń Międzynarodowa Grupa Organizatorów Dużych Wystaw (tzw. Grupa Bizot) [8] 2012 Muzeum Narodowe w Krakowie (w sezonie grzewczym) (poza sezonem grzewczym) [9, 10, 11] 15
16 Wilg. wzgl. [%] Należy podkreślić, że przez wilgotność względną w otoczeniu Tryptyku należy wyłącznie rozumieć warunki panujące w gablocie, a nie w sali ekspozycji. Muzeum Narodowe w Gdańsku podjęło w przeszłości przemyślaną decyzję o budowie specjalnej gabloty ochronnej wykonanej przez specjalistyczną firmę zewnętrzną. Jak pokazały wyniki pomiarów analizowanych w niemniejszym opracowaniu, gablota stworzyła autonomiczny mikroklimat wokół obiektu, o wyższej stabilności niż w sali ekspozycji. Analizując parametry tego mikroklimatu można stwierdzić, że średni poziom wilgotności względnej w gablocie w analizowanym okresie wyniósł 47%. Jest on zbliżony do 50%, najbardziej typowej długookresowej wartości tego parametru zalecanej w standardach muzealnych. Wahania wilgotności względnej zmierzone w gablocie mieszczą się w bezpiecznym paśmie ±15% wokół wartości średniej, tj % (rys. 12). Należy zaznaczyć, że analizę pokazaną na rys. 12 przeprowadzono dla pomiarów wilgotności względnej wygładzonych dwudobową średnią kroczącą, gdyż opisane wcześniej krótkookresowe, dobowe fluktuacje tego parametru nie wywołują odpowiedzi wilgotnościowej relatywnie masywnego obiektu drewnianego, jakim jest Tryptyk. 65 górna granica pasma średnia roczna dolna granica pasma Rys. 12 Porównanie pasma zmian wilgotności względnej przyjętego za bezpieczny, z rzeczywistymi zmianami tych parametrów (dwudobowe średnie kroczące) zmierzonymi w różnych miejscach w gablocie. Osiągnięte pasmo stabilizacji spełnia wymagania wysokiej kategorii A w systemie ASHRAE, spełnia również normy konserwatorskie dotyczące przechowywania i ekspozycji muzealiów w Muzeum Narodowym w Krakowie, oraz wymagania polskiej i europejskiej normy PN-EN 15757:2010 (rys. 13). Norma ta dopuszcza krótkookresowe fluktuacje wilgotności względnej w paśmie ±10% nałożone na powolny cykl roczny tego parametru wyznaczony przez wygładzenie danych godzinowych 30-dniową średnią kroczącą, tj. średnią arytmetyczną wartości zmierzonych w okresach 15 dni poprzedzających moment pomiaru i następujących po tym momencie.
17 Wilg. wzgl. [%] Gdyby nie krótki okres spadku wilgotności względnej w zimowym okresie stycznia, parametr ten w gablocie spełniałby bardzo rygorystyczne zalecenia grupy roboczej dyrektorów wielkich muzeów BIZOT w sprawie warunków wypożyczania dzieł sztuki na wystawy czasowe gablota dół prawa strona górny i dolny zakres pasma bezpiecznego Rys. 13 Porównanie pasma bezpiecznych fluktuacji wilgotności względnej wyznaczonego zgodnie z normą PN-EN 15757:2010, z przykładowymi rzeczywistymi fluktuacjami (wartości godzinowe) zmierzonymi w gablocie. Na podkreślenie zasługuje korzystny relatywnie niski poziom wilgotności względnej w okresach ciepłych, co sprzyja ochronie przed korozją jeszcze jednego materiału występującego w obiekcie folii cynowej. W warunkach niskiej wilgotności cyna ulega korzystnej pasywacji cienką warstewką dwutlenku cyny o działaniu ochronnym. Literatura przedmiotu [12-13] wskazuje, że utrzymanie wilgotności względnej poniżej 35% praktycznie zatrzymuje korozję cyny. Natomiast szybkość korozji osiąga maksymalny poziom nasycenia powyżej 60% wilgotności względnej. Wilgotność względna w otoczeniu Tryptyku nigdy nie przekracza tego poziomu, który można przyjąć za krytyczny. W świetle powyższej dyskusji utrzymywane w otoczeniu Tryptyku pasmo stabilizacji wilgotności względnej jest trafnym kompromisem między ochroną folii cynowej przed korozją, a warunkami wilgotnościowymi, do jakich zaaklimatyzował się Tryptyk jako całość. Kompromis ten nie może w pełni wyeliminować korozji cyny. Stąd konieczne jest systematyczne monitorowanie stanu podłoża i warstwy malarskiej fragmentu obrazu namalowanego na folii cynowej i podejmowanie w przyszłości doraźnych, potrzebnych działań konserwatorskich. 17
18 Podsumowanie i propozycje działań zmierzających do optymalizacji mikroklimatu w otoczeniu Tryptyku 1. Muzeum Narodowe w Gdańsku podjęło w przeszłości przemyślaną decyzję o budowie specjalnej gabloty ochronnej wykonanej przez specjalistyczną firmę zewnętrzną. Gablota stworzyła autonomiczny mikroklimat wokół obiektu, o wyższej stabilności wilgotności względnej niż w sali ekspozycji. Tylko warunki panujące w gablocie stanowią mikroklimat w otoczeniu Tryptyku będący przedmiotem niniejszego opracowania. 2. Warunki temperatury w otoczeniu Tryptyku są w pełni bezpieczne dla obiektu. Temperatura 25 o C - uznana w zaleceniach międzynarodowych za maksymalną temperaturę komfortową dla zwiedzających, jest przekraczana w okresie miedzy początkiem lipca a połową sierpnia. Chociaż przekroczenia takie zmniejszają komfort ludzi przebywających w sali ekspozycji, nie stwarzają żadnego zagrożenia, jeżeli kryterium staje się wyłącznie ochrona malarstwa na podłożu drewnianym. 3. Analiza długookresowych pomiarów wilgotności względnej w gablocie wskazuje, że wahania wilgotności względnej mieszczą się w paśmie ± 15% wokół wartości średniej, uznanym za bezpieczne zgodnie z obecnym stanem badań. Na przykład, osiągnięte pasmo stabilizacji spełnia wymagania wysokiej kategorii A w systemie ASHRAE, spełnia wymagania polskiej i europejskiej normy PN-EN 15757:2010, spełnia również normy konserwatorskie dotyczące przechowywania i ekspozycji muzealiów w Muzeum Narodowym w Krakowie. 4. Gdyby nie krótki okres spadku wilgotności względnej w mroźnym okresie stycznia, stabilizacja wilgotności względnej spełniałaby bardzo rygorystyczne zalecenia grupy roboczej dyrektorów wielkich muzeów (tzw. grupy BIZOT) w sprawie warunków wypożyczania dzieł sztuki na wystawy czasowe. 5. Wyeliminowanie ew. spadków wilgotności względnych w okresie zimowym można osiągnąć przez: poprawę szczelności gabloty, a stąd dalsze ograniczenie szybkości wymiany powietrza między jej wnętrzem i otoczeniem zewnętrznym; szczegółowa analiza tego zagadnienia będzie częścią odrębnego opracowania dotyczącego optymalizacji konstrukcji gabloty, wprowadzenie optymalnych procedur sterowania mikroklimatem sali ekspozycji umożliwiających zwiększenie intensywności nawilżania i kontrolowane obniżenie temperatury w tej sali w mroźnych okresach w zimie. 7. Na podkreślenie zasługuje korzystny, relatywnie niski poziom wilgotności względnej w okresach ciepłych, co sprzyja ochronie przed korozją folii cynowej, na której namalowany jest fragment obrazu. Pasmo stabilizacji wilgotności względnej jest trafnym kompromisem między ochroną metalu przed korozją, a warunkami wilgotnościowymi, do jakich zaaklimatyzował się Tryptyk jako całość. 8. Należy stwierdzić, że monitorowanie warunków mikroklimatu w otoczeniu Tryptyku dostarcza informacji wystarczającej do oceny zagrożenia obiektu uszkodzeniami fizycznymi wywoływanymi przez niestabilność tych warunków. Informacji takich nie dają pomiary mikro-odkształceń obiektów będących wypadkową z jednej strony konstrukcji i budowy technologicznej każdego obiektu, z drugiej amplitudy i częstotliwości zmian parametrów klimatycznych. Pomiary takie mają charakter wyłącznie badawczy - autorzy niniejszego opracowania prowadzili długookresowe 18
19 pomiary mikro-odkształceń obiektów z drewna polichromowanego, ale w celu eksperymentalnego sprawdzenia opracowywanych modeli fizycznych. Stąd nie zaleca się wprowadzenia monitorowania odpowiedzi strukturalnej Tryptyku na warunki mikroklimatyczne w jego otoczeniu. 9. Natomiast należy w pełni poprzeć plan Muzeum zastosowania najnowszych laserowych technik interferometrycznych do okresowego monitorowania wybranych fragmentów tryptyku, najbardziej narażonych na ew. uszkodzenia fizyczne i korozyjne. Pomiary takie dadzą bardzo dokładną mapa mikro-odspojeń i pęknięć warstwy malarskiej. Powtarzany w przyszłości, w określonych odstępach czasu, pomiar pozwoli na porównanie rejestrowanych map i wykrycie ewentualnego narastania uszkodzeń na poziomie mikro. Plany pomiarów interferometrycznych są przedmiotem odrębnego opracowania. Cytowane źródła literaturowe 1. Bratasz, Ł., Allowable microclimatic variations for painted wood, Studies in Conservation, 58, (2013) Thomson, G., The Museum Environment, 2.wydanie, Butterworths-Heinemann, Londyn (1986) Lafontaine, R.H., Environmental Norms for Canadian Museums, Art Galleries and Archives, Technical Bulletin Nr 5, Canadian Conservation Institute, Ottawa (1979). 4. Staniforth, S., Hayes, B., Bullock, L., Appropriate technologies for relative humidity control for museum collections housed in historic buildings, w: Preventive Conservation Practice, Theory and Research, red. A. Roy i P. Smith, IIC, Londyn (1994) Museums, Galleries, Archives and Libraries, rozdział 21, w: ASHRAE Handbook HVAC applications, ASHRAE - American Society of Heating, Refrigerating, and Air- Conditioning Engineers Inc. (2007). 6. Erhardt, D., Tumosa, C.S., Mecklenburg, M.F., Applying science to the question of museum climate, w: Contributions to the Museum Microclimates Conference, red. T. Padfield i K. Borchersen, The National Museum of Denmark, Kopenhaga (2007) PN-EN 15757:2010, Konserwacja Dóbr Kultury - Specyfikacja temperatury i wilgotności względnej w ograniczaniu mechanicznych uszkodzeń organicznych materiałów higroskopijnych powodowanych oddziaływaniem klimatu, wersja polska, Polski Komitet Normalizacyjny (2010). 8. Achieving sustainability for galleries and museums, Załącznik 7 do Zaleceń Grupy Bizot ustalonych na spotkaniu października 2012 we Frankfurcie. 9. Normy konserwatorskie dotyczące ekspozycji i przechowywania muzealiów w Muzeum Narodowym w Krakowie, Załącznik do Komunikat nr 29 Działu Konserwacji, (2012). 10. Zarządzanie klimatem z muzeach: ochrona zbiorów i energooszczędność, red. M. Łukomski, Warszawa Kraków, (2012). (Ochrona Zbiorów Seria wydawnicza 19
20 Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Muzeum Narodowego w Krakowie nr 2) 11. Czop, J., Warunki mikroklimatyczne w muzeach nowe rekomendacje, w: ABC profilaktyki konserwatorskiej w muzeum, Warszawa Kraków (2013) (Ochrona Zbiorów Seria wydawnicza Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Muzeum Narodowego w Krakowie nr 3) 12. Lihl, F., On the cause of tin decay in the sarcophagi of the Kapuzinergruft, Studies in Conservation, 7, (1962) Erhardt, D., Mecklenburg, M.F., Relative humidity re-examined, w: Preventive Conservation Practice, Theory and Research, red. A. Roy i P. Smith, IIC, Londyn (1994) Opracowanie sporządzili: prof. dr hab. Roman Kozłowski Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera PAN w Krakowie dr hab. Łukasz Bratasz Kierownik Laboratorium Analiz Nieniszczących i Badań Obiektów Zabytkowych Muzeum Narodowego w Krakowie Janusz Czop, konserwator dzieł sztuki Wicedyrektor ds. Konserwacji i Przechowywania Zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie Kraków, 10 grudnia
Strategie ochrony: międzynarodowe normy i zalecenia. Roman Kozłowski Polska Akademia Nauk, Kraków
Strategie ochrony: międzynarodowe normy i zalecenia Roman Kozłowski Polska Akademia Nauk, Kraków Norma ASHRAE wilgotność względna Muzea, galerie, archiwa, biblioteki, rozdział 21, Podręcznik klimatyzacji
Bardziej szczegółowoOgrzewanie budowli zabytkowych komfort ludzi a ochrona konserwatorska
Ogrzewanie budowli zabytkowych komfort ludzi a ochrona konserwatorska Roman Kozłowski Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Problem Pierwotnie budowle zabytkowe
Bardziej szczegółowoMuzeum w budynkach zabytkowych: wyzwania i możliwości. Janusz Czop Muzeum Narodowe w Krakowie
Muzeum w budynkach zabytkowych: wyzwania i możliwości Janusz Czop Muzeum Narodowe w Krakowie Muzeum Narodowe w Krakowie - 17 budynków - 9 Oddziałów - 800.000 obiektów Budynki Muzeum : - wszystkie oddziały
Bardziej szczegółowoHERIe - oprogramowanie do ilościowej oceny zagrożenia obiektów zabytkowych przez wahania parametrów klimatycznych. Arkadiusz Kupczak, Artur Działo
HERIe - oprogramowanie do ilościowej oceny zagrożenia obiektów zabytkowych przez wahania parametrów klimatycznych Arkadiusz Kupczak, Artur Działo Mikroklimat muzealny debata ostatnich lat Określenie warunków
Bardziej szczegółowoSTRATEGIA OCHRONY TRYPTYKU HANSA MEMLINGA SĄD OSTATECZNY
STRATEGIA OCHRONY TRYPTYKU HANSA MEMLINGA SĄD OSTATECZNY Kraków, kwiecień 2015 WSTĘP Niniejsze opracowanie zawiera propozycję strategii ochrony Tryptyku Hansa Memlinga Sąd Ostateczny ze zbiorów Muzeum
Bardziej szczegółowoDopuszczalne fluktuacje temperatury i wilgotności powietrza w otoczeniu zabytkowego drewna pomiary i modelowanie numeryczne
Dopuszczalne fluktuacje temperatury i wilgotności powietrza w otoczeniu zabytkowego drewna pomiary i modelowanie numeryczne Łukasz Bratasz Sławomir Jakieła Roman Kozłowski Polska Akademia Nauk, Kraków
Bardziej szczegółowoZagrożenia drewna polichromowanego przez fluktuacje wilgotności względnej
Zagrożenia drewna polichromowanego przez fluktuacje wilgotności względnej Michał Łukomski Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie Powstawanie i rozwój defektów warstw dekoracyjnych
Bardziej szczegółowoCzy istnieją bezpieczne fluktuacje wilgotności względnej? Łukasz Bratasz, Bartosz Rachwał
Czy istnieją bezpieczne fluktuacje wilgotności względnej? Łukasz Bratasz, Bartosz Rachwał Cel Określenie wahań wilgotności względnej odpowiadających krytycznym odkształceniom warstwy malarskiej wyznaczonym
Bardziej szczegółowoŚrodowisko w muzeach i obiektach zabytkowych. Kierunki standaryzacji przyjęte przez Europejski Komitet Normalizacyjny
This paper was published in Konserwacja zapobiegawcza w muzeach, red. D. Folga-Januszewska, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa, 2007, 155-164 Środowisko w muzeach i obiektach zabytkowych.
Bardziej szczegółowoPodejmowanie decyzji w zakresie kontroli klimatu i energooszczędności budynków muzealnych i bibliotecznych podręcznik
Podejmowanie decyzji w zakresie kontroli klimatu i energooszczędności budynków muzealnych i bibliotecznych podręcznik Barbara Świątkowska Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych,
Bardziej szczegółowoEFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA MUZEÓW, BIBLIOTEK I ARCHIWÓW. - projekt Heriverde
EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA MUZEÓW, BIBLIOTEK I ARCHIWÓW - projekt Heriverde Problem Realizowane w ostatnich latach inwestycje w muzeach i archiwach ujawniły: brak doświadczeń w zakresie projektowania i wykonawstwa
Bardziej szczegółowoMuzeum Narodowe w Gdańsku i Muzeum Narodowe w Krakowie. zapraszają na sympozjum otwarte
Muzeum Narodowe w Gdańsku i Muzeum Narodowe w Krakowie zapraszają na sympozjum otwarte Wokół Tryptyku Hansa Memlinga Sąd Ostateczny. Standardy ochrony i wypożyczania unikatowych dzieł sztuki. 14 września
Bardziej szczegółowoProjekt badawczy Unii Europejskiej- Friendly Heating
Projekt badawczy Unii Europejskiej- Friendly Heating Roman Kozłowski Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni, Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Właściwe ogrzewanie zapewniające komfort ludzi i ochronę
Bardziej szczegółowoWpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych
Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych W wyniku programu badań transportu wilgoci i soli rozpuszczalnych w ścianach obiektów historycznych, przeprowadzono
Bardziej szczegółowoNowoczesne metody śledzenia rozwoju mikrouszkodzeń
Nowoczesne metody śledzenia rozwoju mikrouszkodzeń badania średniowiecznego ołtarza w kościele w Hedalen w Norwegii oraz malarstwa tablicowego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie Michał Łukomski Instytut
Bardziej szczegółowoSzok mikroklimatyczny przy przenoszeniu obiektów drewnianych
This paper was published in Konserwacja zapobiegawcza w muzeach, red. D. Folga-Januszewska, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa, 2007, 233-240 Szok mikroklimatyczny przy przenoszeniu
Bardziej szczegółowoOchrona Zbiorów. Seria wydawnicza Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Muzeum Narodowego w Krakowie
Ochrona Zbiorów Seria wydawnicza Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Muzeum Narodowego w Krakowie 02 Zarządzanie klimatem w muzeach: ochrona zbiorów i energooszczędność OCHRONA zeszyt
Bardziej szczegółowoFizyka w badaniach nad dziedzictwem kultury
Fizyka w badaniach nad dziedzictwem kultury Łukasz Bratasz Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera PAN Muzeum Narodowe w Krakowie Zasoby dziedzictwa kultury mają duże znaczenie
Bardziej szczegółowoRoczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM10 dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice
Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice Spis treści 1. Charakterystyka gminy oraz lokalizacja czujników... 3 2. Dopuszczalne
Bardziej szczegółowoKONSERWATORSKI SYSTEM GRZEWCZY. dla zabytkowych kościołów
KONSERWATORSKI SYSTEM GRZEWCZY dla zabytkowych kościołów Nowoczesne, ekonomiczne technologie grzewcze, podnoszące komfort wiernych oraz bezpieczne dla zabytków znajdujących się w kościołach W nieogrzewanych
Bardziej szczegółowoRegulacja dwupołożeniowa (dwustawna)
Regulacja dwupołożeniowa (dwustawna) I. Wprowadzenie Regulacja dwustawna (dwupołożeniowa) jest często stosowaną metodą regulacji temperatury w urządzeniach grzejnictwa elektrycznego. Polega ona na cyklicznym
Bardziej szczegółowoRadiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Krosno - Sucha Góra. Stacja elektroenergetyczna w Boguchwale V. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJĄCE
Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Krosno - Sucha Góra Stacja elektroenergetyczna w Boguchwale V. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 999-28 4 Pola
Bardziej szczegółowoMateriały szkoleniowe
Materiały szkoleniowe Projekt I.N.05 Opracowanie modelu obciążenia cieplnego organizmu człowieka przebywającego w warunkach środowiskowych odpowiadających głęboko położonym oddziałom kopalni węgla i miedzi.
Bardziej szczegółowoMiejscem pomiarów była gmina Kamionka Wielka. Pyłomierz był instalowany w trzech miejscach. Rys1. Mapa gminy z zaznaczonymi miejscowościami
W ramach projektu LIFE, przy współpracy z Krakowskim Alarmem Smogowym, został przeprowadzony pomiar pyłu zawieszonego, przy użyciu miernika laserowego DUSTTRAK II AEROSOL MONITOR 8530 przystosowanego do
Bardziej szczegółowoFoto: W. Białek SKUTECZNE ZARZĄDZANIE ENERGIĄ I ŚRODOWISKIEM W BUDYNKACH
Foto: W. Białek SKUTECZNE ZARZĄDZANIE ENERGIĄ I ŚRODOWISKIEM W BUDYNKACH http://www.iqsystem.net.pl/grafika/int.inst.bud.jpg SYSTEM ZARZĄDZANIA BUDYNKIEM BUILDING MANAGMENT SYSTEM Funkcjonowanie Systemu
Bardziej szczegółowoBadania stanu zachowania tryptyku Hansa Memlinga Sąd Ostateczny
Raport wewnętrzny Badania stanu zachowania tryptyku Hansa Memlinga Sąd Ostateczny dr Leszek Krzemień dr Michał Łukomski dr hab. Łukasz Bratasz Spis treści Spis treści... 1 Cele prowadzonych pomiarów...
Bardziej szczegółowoWyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku Opole, luty 2015 r. 1. Podstawy formalne Niniejsze opracowanie
Bardziej szczegółowoSTATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA
Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA oprac. dr inż. Jarosław Filipiak Cel ćwiczenia 1. Zapoznanie się ze sposobem przeprowadzania statycznej
Bardziej szczegółowoAnaliza przyczyn wzrostu liczby zgonów w Polsce w 2017 roku
Analiza przyczyn wzrostu liczby zgonów w Polsce w 2017 roku Departament Analiz i Strategii NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA 1 PODSUMOWANIE 1. Celem raportu jest próba określenia przyczyn wzrostu liczby zgonów
Bardziej szczegółowoZagadnienia fizyki budowli przy ocieplaniu od wewnątrz
Zagadnienia fizyki budowli przy ocieplaniu od wewnątrz YTONG MULTIPOR Xella Polska sp. z o.o. 31.05.2010 Izolacja od wnętrza Zazwyczaj powinno wykonać się izolację zewnętrzną. Pokrywa ona wówczas mostki
Bardziej szczegółowoPozycja okna w murze. Karol Reinsch, Aluplast Sp. z o.o.
Pozycja okna w murze Karol Reinsch, Aluplast Sp. z o.o. Określenie dokładnego miejsca montażu okna w murze otworu okiennego należy przede wszystkim do obowiązków projektanta budynku. Jest to jeden z ważniejszych
Bardziej szczegółowoKARTA BADAŃ SKUTECZNOŚCI AERO - THERM
KARTA BADAŃ SKUTECZNOŚCI AERO - THERM Badania przeprowadzone w Techniczno-Badawczym Instytucie Budownictwa w Pradze Instytut jest członkiem ILAC (Akredytacji Laboratoriów Współpracy Międzynarodowej) i
Bardziej szczegółowoGEO-KLIMAT przeznaczony dla obiektów użyteczności publicznej. Copyright Pro-Vent
GEO-KLIMAT przeznaczony dla obiektów użyteczności publicznej Copyright Pro-Vent Składniki EP standardowe wartości EP [kwh/m 2 ] 65 60 Σ»65kWh/m 2 30 1,1 1,1 1,1 3 0 c.o. przegrody c.o. wentylacja η=50%
Bardziej szczegółowoPAWEŁ SZOŁTYSEK WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH
PROGNOZA WIELKOŚCI ZUŻYCIA CIEPŁA DOSTARCZANEGO PRZEZ FIRMĘ FORTUM DLA CELÓW CENTRALNEGO OGRZEWANIA W ROKU 2013 DLA BUDYNKÓW WSPÓLNOTY MIESZKANIOWEJ PRZY UL. GAJOWEJ 14-16, 20-24 WE WROCŁAWIU PAWEŁ SZOŁTYSEK
Bardziej szczegółowoBadania międzylaboratoryjne z zakresu właściwości elektrostatycznych materiałów nieprzewodzących stosowanych w górnictwie
mgr inż. ŁUKASZ ORZECH mgr inż. MARCIN TALAREK Instytut Techniki Górniczej KOMAG Badania międzylaboratoryjne z zakresu właściwości elektrostatycznych materiałów nieprzewodzących stosowanych w górnictwie
Bardziej szczegółowoSTAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI
Dr Robert Kruszyk Instytut Badań Czwartorzędu i Geoekologii, WNGiG Uniwersytet im. A. Mickiewicza Fredry 10, 61-701 Poznań rlk@main.amu.edu.pl STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI W 2002 ROKU CHEMIZM POWIETRZA PROGRAM
Bardziej szczegółowoDESTRYFIKATOR typu KING Firmy APEN GROUP
DESTRYFIKATOR typu KING Firmy APEN GROUP Strona 1 z 10 Odśrodkowy docisk powietrza Typu KING Urządzenie typu King, nazywane nieraz również destryfikatorem powietrza wyglądem przypominające swoistego rodzaju
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Nr 54/BT/2018
Instytut Techniki Górniczej Laboratorium Badań Stosowanych ul. Pszczyńska 37; 44-101 Gliwice www.komag.eu/laboratorium SPRAWOZDANIE Nr 4/BT/2018 Temat: Badanie oczyszczaczy powietrza w warunkach rzeczywistych,
Bardziej szczegółowoZachowania odbiorców. Grupa taryfowa G
Zachowania odbiorców. Grupa taryfowa G Autor: Jarosław Tomczykowski Biuro PTPiREE ( Energia elektryczna luty 2013) Jednym z założeń wprowadzania smart meteringu jest optymalizacja zużycia energii elektrycznej,
Bardziej szczegółowoTRANSPROJEKT-WARSZAWA 01-793 Warszawa, ul. Rydygiera 8 bud.3a, tel.(0-22) 832-29-15, fax:832 29 13
BIURO PROJEKTOWO - BADAWCZE DRÓG I MOSTÓW Sp. z o.o. TRANSPROJEKT-WARSZAWA 01-793 Warszawa, ul. Rydygiera 8 bud.3a, tel.(0-22) 832-29-15, fax:832 29 13 PRACOWNIA RUCHU I STUDIÓW DROGOWYCH GENERALNY POMIAR
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ I MECHANIKI PŁYWNÓW ZAKŁAD SPALANIA I DETONACJI Raport wewnętrzny
POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ I MECHANIKI PŁYWNÓW ZAKŁAD SPALANIA I DETONACJI Raport wewnętrzny Raport z badań toryfikacji biomasy Charakterystyka paliwa Analizy termograwimetryczne
Bardziej szczegółowoANALIZA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ KOŃCOWĄ DLA GMACHU GŁÓWNEGO MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE
AGNIESZKA SADŁOWSKA-SAŁĘGA, JAN RADOŃ *1 ANALIZA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ KOŃCOWĄ DLA GMACHU GŁÓWNEGO MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE ANALYSIS OF FINAL ENERGY DEMAND FOR MAIN BUILDING OF THE NATIONAL MUSEUM
Bardziej szczegółowoWydział Elektryczny, Katedra Maszyn, Napędów i Pomiarów Elektrycznych Laboratorium Przetwarzania i Analizy Sygnałów Elektrycznych
Wydział Elektryczny, Katedra Maszyn, Napędów i Pomiarów Elektrycznych Laboratorium Przetwarzania i Analizy Sygnałów Elektrycznych (bud A5, sala 310) Instrukcja dla studentów kierunku Automatyka i Robotyka
Bardziej szczegółowoKlimatyzacja 1. dr inż. Maciej Mijakowski
dr inż. Maciej Mijakowski Politechnika Warszawska Wydział Inżynierii Środowiska Zakład Klimatyzacji i Ogrzewnictwa http://www.is.pw.edu.pl Termodynamika powietrza wilgotnego Schemat procesu projektowania
Bardziej szczegółowoBadanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym
PROJEKT NR: POIG.1.3.1--1/ Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie
Bardziej szczegółowoOpracował: mgr inż. Krzysztof Opoczyński. Zamawiający: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Warszawa, 2001 r.
GENERALNY POMIAR RUCHU 2000 SYNTEZA WYNIKÓW Opracował: mgr inż. Krzysztof Opoczyński Zamawiający: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Warszawa, 2001 r. SPIS TREŚCI 1. Wstęp...1 2. Obciążenie
Bardziej szczegółowoOpracowanie wykonane na zlecenie członków Stowarzyszenia Mieszkańców Odolan w lutym 2018 polegało na:
Ocena wpływu drogi technicznej na jakość powietrza w obrębie osiedla Odolany w Warszawie wykonawca: Biuro Studiów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o., Gdańsk luty 2018 (Podsumowanie w zakresie wskaźnika
Bardziej szczegółowoZMIANA PARAMETRÓW TERMODYNAMICZNYCH POWIETRZA W PAROWNIKU CHŁODZIARKI GÓRNICZEJ Z CZYNNIKIEM R407C***
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 30 Zeszyt 1 2006 Krzysztof Filek*, Piotr Łuska**, Bernard Nowak* ZMIANA PARAMETRÓW TERMODYNAMICZNYCH POWIETRZA W PAROWNIKU CHŁODZIARKI GÓRNICZEJ Z CZYNNIKIEM R407C*** 1. Wstęp
Bardziej szczegółowoParkiet należy przewozić krytymi środkami transportu. Paczki muszą być zabezpieczone przed
1. Transport: Parkiet należy przewozić krytymi środkami transportu. Paczki muszą być zabezpieczone przed przesuwaniem się i uszkodzeniem w czasie transportu. Kupujący ma obowiązek dokonać oględzin podłogi
Bardziej szczegółowoŚrednie miesięczne temperatury powietrza dla sezonu ogrzewczego wentylacji
Średnie miesięczne temperatury powietrza dla sezonu ogrzewczego wentylacji Zasady określania sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego podaje norma
Bardziej szczegółowoPolitechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła próba rozciągania stali Numer ćwiczenia: 1 Laboratorium z przedmiotu:
Bardziej szczegółowoFunkcjonalność urządzeń pomiarowych w PyroSim. Jakich danych nam dostarczają?
Funkcjonalność urządzeń pomiarowych w PyroSim. Jakich danych nam dostarczają? Wstęp Program PyroSim zawiera obszerną bazę urządzeń pomiarowych. Odczytywane z nich dane stanowią bogate źródło informacji
Bardziej szczegółowo1. Szczelność powietrzna budynku
1. Szczelność powietrzna budynku Wymagania prawne, pomiary Nadmierna infiltracja powietrza do budynku powoduje: Straty energetyczne Przenikanie wilgoci do przegród budynku. Wilgoć niszczy materiały konstrukcyjne
Bardziej szczegółowoJak tynkować ściany zewnętrzne?
Jak tynkować ściany zewnętrzne? Popękane tynki, odpadające fragmenty elewacji, odkształcenia i odbarwienia to najczęstsze problemy, z którymi musimy się zmierzyć wykańczając ściany domu. Jak prawidłowo
Bardziej szczegółowoSKURCZ BETONU. str. 1
SKURCZ BETONU str. 1 C7 betonu jest zjawiskiem samoistnym spowodowanym odkształceniami niewynikającymi z obciążeń mechanicznych. Zachodzi w materiałach o strukturze porowatej, w wyniku utarty wody na skutek
Bardziej szczegółowoOCENA PARAMETRÓW JAKOŚCI ENERGII ELEKTRYCZNEJ DOSTARCZANEJ ODBIORCOM WIEJSKIM NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ
OCENA PARAMETRÓW JAKOŚCI ENERGII ELEKTRYCZNEJ DOSTARCZANEJ ODBIORCOM WIEJSKIM NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ Jerzy Niebrzydowski, Grzegorz Hołdyński Politechnika Białostocka Streszczenie W referacie przedstawiono
Bardziej szczegółowoRaport -Ocena parametrów cieplno-wilgotnościowych przegrody budowlanej na podstawie normy PN-EN ISO
Raport -Ocena parametrów cieplno-wilgotnościowych przegrody budowlanej na podstawie normy PN-EN ISO 13788 1 1) PN-EN ISO 13788: Cieplno - wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów
Bardziej szczegółowoSTATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA
STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Próba statyczna rozciągania jest jedną z podstawowych prób stosowanych do określenia jakości materiałów konstrukcyjnych wg kryterium naprężeniowego w warunkach obciążeń statycznych.
Bardziej szczegółowoBADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI POWŁOK POLIMEROWYCH W RAMACH DOSTOSOWANIA METOD BADAŃ DO WYMAGAŃ NORM EN
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK nr 1 (137) 2006 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (137) 2006 ARTYKUŁY - REPORTS Anna Sochan*, Anna Sokalska** BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI
Bardziej szczegółowoGłośniki do Dźwiękowych Systemów Ostrzegawczych. Parametry elektroakustyczne głośników pożarowych
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy Głośniki do Dźwiękowych Systemów Ostrzegawczych Parametry elektroakustyczne głośników pożarowych
Bardziej szczegółowoRys. 1. Stanowisko pomiarowe do pomiaru parametrów mikroklimatu w pomieszczeniu
Ćwiczenie Nr 3 Temat: BADANIE MIKROKLIMATU W POMIESZCZENIACH Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z zagadnieniami dotyczącymi badania mikroklimatu w pomieszczeniach za pomocą wskaźników PMV, PPD.
Bardziej szczegółowoStrona znajduje się w archiwum.
Strona znajduje się w archiwum. Komunikat o zanieczyszczeniu powietrza w Warszawie w okresie 1.09.02 r.- 8.09.02 r. W związku z zanieczyszczeniem powietrza (zadymienie) w dniach: 3.09.02 r. - 4.09.02 r.
Bardziej szczegółowoWstępna i szczegółowa ocena zagrożenia klimatycznego w kopalniach
NOWOCZESNE SYSTEMY WENTYLACJI, KLIMATYZACJI I UTRZYMANIA RUCHU W GÓRNICTWIE PODZIEMNYM IV Konferencja, 7-8 czerwca 2018r., Jastków k. Lublina Wstępna i szczegółowa ocena zagrożenia klimatycznego w kopalniach
Bardziej szczegółowoDom.pl Zaparowane szyby: jak uniknąć efektu zaparowanych okien?
Zaparowane szyby: jak uniknąć efektu zaparowanych okien? Okres jesienno-zimowy to najczęstszy czas, kiedy na oknach w domach i mieszkaniach pojawiają się małe, wodne kropelki, a cała szyba jest zaparowana.
Bardziej szczegółowoWentylacja naturalna i wymuszona z odzyskiem. ciepła w budynkach historycznych, rozwiązania umożliwiające wychładzanie budynków
Wentylacja naturalna i wymuszona z odzyskiem. ciepła w budynkach historycznych, rozwiązania umożliwiające wychładzanie budynków dr inż. Arkadiusz Węglarz Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. Wstęp
Bardziej szczegółowoBadania biegłości przez porównania międzylaboratoryjne z zakresu oceny środowisk cieplnych na stanowiskach pracy
Badania przez porównania międzylaboratoryjne z zakresu oceny środowisk cieplnych na stanowiskach pracy Organizator Cel porównań międzylaboratoryjnych Uczestnicy badań Termin realizacji Badań Miejsce badań
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE TWORZYW SZTUCZNYCH OZNACZENIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH PRZY STATYCZNYM ROZCIĄGANIU
Bardziej szczegółowoBADANIE ODPORNOŚCI NA PRZENIKANIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH PODCZAS DYNAMICZNYCH ODKSZTAŁCEŃ MATERIAŁÓW
Metoda badania odporności na przenikanie ciekłych substancji chemicznych przez materiały barierowe odkształcane w warunkach wymuszonych zmian dynamicznych BADANIE ODPORNOŚCI NA PRZENIKANIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH
Bardziej szczegółowoBadania charakterystyki sprawności cieplnej kolektorów słonecznych płaskich o zmniejszonej średnicy kanałów roboczych
Badania charakterystyki sprawności cieplnej kolektorów słonecznych płaskich o zmniejszonej średnicy kanałów roboczych Jednym z parametrów istotnie wpływających na proces odprowadzania ciepła z kolektora
Bardziej szczegółowoPoniżej prezentujemy opracowane wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń, natomiast szczegółowe zestawienie danych zawiera załącznik nr 1.
Sprawozdanie z pomiarów jakości powietrza wykonanych w I półroczu 14 roku zgodnie z zawartymi porozumieniami pomiędzy Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Krakowie a gminami: Miasto Nowy Targ
Bardziej szczegółowoPomiar pyłu zawieszonego PM10 w gminie Stary Sącz
Pomiar pyłu zawieszonego PM10 w gminie Stary Sącz 05.04.2017-23.04.2017 Działanie w ramach projektu Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego Małopolska w zdrowej atmosferze. LIFE14
Bardziej szczegółowoZalecenia adaptacji akustycznej
AkustiX sp. z o.o. UL. WIOSNY LUDÓW 54, 62-081 PRZEŹMIEROWO TEL. 61-625-68-00,FAX. 61 624-37-52 www.akustix.pl poczta@akustix.pl Zalecenia adaptacji akustycznej sali sportowej w Szkole Podstawowej w Buku
Bardziej szczegółowoWilgotność powietrza
Wilgotność powietrza Charakterystyki wilgotności 1. Ciśnienie pary wodnej (e) ciśnienie cząstkowe, jakie wywiera para wodna znajdująca się aktualnie w powietrzu, jednostka hpa 2. Ciśnienie maksymalne pary
Bardziej szczegółowoPoniżej przedstawiony jest zakres informacji technicznych obejmujących funkcjonowanie w wysokiej temperaturze:
ARPRO jest uniwersalnym materiałem o szerokiej gamie zastosowań (motoryzacja, budownictwo, ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja, wyposażenie wnętrz, zabawki i in.), a wytrzymałość cieplna ma zasadnicze
Bardziej szczegółowoBogdan Filip Zerek Strategia kontroli klimatu w Pałacu Krasińskich.
Bogdan Filip Zerek Strategia kontroli klimatu w Pałacu Krasińskich. 20171017 B.F. Zerek: Strategia kontroli klimatu w Pałacu Krasińskich, Biblioteka Narodowa, projekt Heriverde s. 1 z 21 Pałac Krasińskich
Bardziej szczegółowoWynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku
Wynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku Już po raz dziewiąty mamy przyjemność przedstawić Państwu podsumowanie Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń (OBW). W 2011 roku uczestniczyło w nim ponad sto
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie 00-716 WARSZAWA fax: 22 651 06 76 ul. Bartycka 110A e-mail: warszawa@wios.warszawa.pl tel. 22 651 07 07; 22 651 06 60 http://www.wios.warszawa.pl OCENA
Bardziej szczegółowoAnaliza wyników otrzymanych ze stacji monitorowania jakości powietrza zlokalizowanych na terenie Mielca. Pył zawieszony PM10 LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2018
Analiza wyników otrzymanych ze stacji monitorowania jakości powietrza zlokalizowanych na terenie Mielca. Pył zawieszony PM10 LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2018 dr Jakub Nowak 31.01.2019 Lokalizacja stacji Przeprowadzona
Bardziej szczegółowoOryginalne vouchery TNO otrzymała w lipcu 2009 r.
TNO-rapport 8969R-3.E09.25177 3 /14 1 Wprowadzenie 1.1 Informacje ogólne Na zlecenie Isobooster firma TNO Quality Services B.V. dokonała badania wartości izolacyjnych dwóch różnych zaoferowanych próbek.
Bardziej szczegółowoStrategia kontroli klimatu w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku Muzeum Narodowego w Krakowie, w Sukiennicach
Strategia kontroli klimatu w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku Muzeum Narodowego w Krakowie, w Sukiennicach Agata Mendys Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych, Muzeum Narodowe
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Danuta Limanówka ZMIENNOŚĆ WARUNKÓW TERMICZNYCH WYBRANYCH MIAST POLSKI CHANGES OF THE THERMAL CONDmONS IN THE SELECTED POLISH CITIES Opracowanie
Bardziej szczegółowoRAPORT MIESIĘCZNY. Luty Towarowa Giełda Energii S.A. Rynek Dnia Następnego. Średni Kurs Ważony Obrotem [PLN/MWh]
RAPORT MIESIĘCZNY 2004 150,00 Towarowa Giełda Energii S.A. Rynek Dnia Następnego Średni Kurs Ważony Obrotem [PLN/MWh] 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 średni kurs ważony
Bardziej szczegółowoINFORMACJA O POMIARACH ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO w Rumi Październik Grudzień 2015
FUNDACJA AGENCJA REGIONALNEGO MONITORINGU ATMOSFERY AGLOMERACJI GDAŃSKIEJ 80-243 Gdańsk ul. Brzozowa 15 A tel.+58 301 48 84, fax +58 301 48 84 (wewn.33) e-mail: info@armaag.gda.pl; www.armaag.gda.pl INFORMACJA
Bardziej szczegółowoAnaliza porównawcza. Zużycie energii w budynku przy ul. Chochlika 4 w okresie i analytics
Analiza porównawcza Zużycie energii w budynku przy ul. Chochlika 4 w okresie 2007-2008 i 2008-2009 analytics Analiza stanu zużycia energii przed i po termomodernizacji na podstawie danych z pomiarów dla
Bardziej szczegółowoRaport - Ocena parametrów cieplno-wilgotnościowych przegrody budowlanej na podstawie normy PN-EN ISO
Raport - Ocena parametrów cieplno-wilgotnościowych przegrody budowlanej na podstawie normy PN-EN ISO 13788 1 1) PN-EN ISO 13788: Cieplno - wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów
Bardziej szczegółowoSpis treści Przedmowa
Spis treści Przedmowa 1. Wprowadzenie do problematyki konstruowania - Marek Dietrich (p. 1.1, 1.2), Włodzimierz Ozimowski (p. 1.3 -i-1.7), Jacek Stupnicki (p. l.8) 1.1. Proces konstruowania 1.2. Kryteria
Bardziej szczegółowoTabela 3.2 Składowe widmowe drgań związane z występowaniem defektów w elementach maszyn w porównaniu z częstotliwością obrotów [7],
3.5.4. Analiza widmowa i kinematyczna w diagnostyce WA Drugi poziom badań diagnostycznych, podejmowany wtedy, kiedy maszyna wchodzi w okres przyspieszonego zużywania, dotyczy lokalizacji i określenia stopnia
Bardziej szczegółowoWENTYLACJA DLA TWOJEGO DOMU. PRO-VENT Producent central wentylacyjnych z odzyskiem ciepła
WENTYLACJA DLA TWOJEGO DOMU PRO-VENT Producent central wentylacyjnych z odzyskiem ciepła Parametry decydujące o mikroklimacie pomieszczeń temperatura, wilgotność, prędkość powietrza, zawartość substancji
Bardziej szczegółowoZMIANY W NORMALIZACJI KT 179
XVII FORUM TERMOMODERNIZACJA WARSZAWA, 25.04.2017 ZMIANY W NORMALIZACJI KT 179 Dariusz HEIM, Zrzeszenie Audytorów Energetycznych Katedra Inżynierii Środowiska, Politechnika Łódzka WPROWADZENIE Normy przywołane
Bardziej szczegółowoKtórędy budynki tracą ciepło?
Którędy budynki tracą ciepło? 120 100 80 60 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 - Straty ciepła w budynku nieocieplonym - Straty ciepła w budynku po ociepleniu Podsumowując straty ciepła: 1 całkowite, 2- wentylacja
Bardziej szczegółowoBADANIA SKURCZU LINIOWEGO W OKRESIE KRZEPNIĘCIA I STYGNIĘCIA STOPU AlSi 5.4
9/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIA SKURCZU LINIOWEGO W OKRESIE KRZEPNIĘCIA I STYGNIĘCIA
Bardziej szczegółowoPODSUMOWANIE WYNIKÓW
PODSUMOWANIE WYNIKÓW 11 MARCA 17 24 CZERWCA 17. W MARCU 17 ROKU MIASTO PIASECZNO PRZY WSPÓŁPRACY Z LABORATORIUM ZDROCHEM DZIAŁAJĄCYM PRZY CENTRUM NAUK BIOLOGICZNO CHEMICZNYCH UW URUCHOMIŁO SYSTEM MONITORINGU
Bardziej szczegółowoBADANIE PARAMETRÓW PROCESU SUSZENIA
BADANIE PARAMETRÓW PROCESU SUSZENIA 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie budowy i zasady działania suszarki konwekcyjnej z mikrofalowym wspomaganiem oraz wyznaczenie krzywej suszenia dla suszenia
Bardziej szczegółowoTEMPERATURA EKWIWALENTNA I OPERATYWNA W OCENIE ŚRODOWISKA WNĘTRZ
Budownictwo Anna Lis TEMPERATURA EKWIWALENTNA I OPERATYWNA W OCENIE ŚRODOWISKA WNĘTRZ Wprowadzenie Otoczenie, w jakim człowiek przebywa, powinno pozwalać na osiąganie stanu zadowolenia z warunków, które
Bardziej szczegółowoUniwersalne cechy temperatury śląskiej TŚ w normowaniu czasu pracy i bezpieczeństwa cieplnego górników w środowiskach pracy kopalń głębokich
dr hab. inż. JAN DRENDA prof. nadzw. w Pol. Śl. Politechnika Śląska Uniwersalne cechy temperatury śląskiej TŚ w normowaniu czasu pracy i bezpieczeństwa cieplnego górników w środowiskach pracy kopalń głębokich
Bardziej szczegółowoOcena właściwości fizjologicznych odzieży chirurgicznej w celu zapewnienia komfortu termicznego
Ocena właściwości fizjologicznych odzieży chirurgicznej w celu zapewnienia komfortu termicznego Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy Wykonawcy: mgr inż. Magdalena Zwolińska, dr
Bardziej szczegółowoSposób wykorzystywania świadectw wzorcowania do ustalania okresów między wzorcowaniami
EuroLab 2010 Warszawa 3.03.2010 r. Sposób wykorzystywania świadectw wzorcowania do ustalania okresów między wzorcowaniami Ryszard Malesa Polskie Centrum Akredytacji Kierownik Działu Akredytacji Laboratoriów
Bardziej szczegółowoJastrzębie-Zdrój, grudzień 2018 r.
Końcowa analiza i wnioski z badań jakości powietrza przeprowadzonych w ramach Monitoringu wspomagającego ocenę jakości powietrza w mieście Jastrzębie-Zdrój Jastrzębie-Zdrój, grudzień 218 r. Końcowa analiza,
Bardziej szczegółowoBADANIA SKURCZU LINIOWEGO W OKRESIE KRZEPNIĘCIA I STYGNIĘCIA STOPU AlSi 6.9
25/19 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 19 Archives of Foundry Year 2006, Volume 6, Book 19 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIA SKURCZU LINIOWEGO W OKRESIE KRZEPNIĘCIA I STYGNIĘCIA STOPU
Bardziej szczegółowo