Szok mikroklimatyczny przy przenoszeniu obiektów drewnianych

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Szok mikroklimatyczny przy przenoszeniu obiektów drewnianych"

Transkrypt

1 This paper was published in Konserwacja zapobiegawcza w muzeach, red. D. Folga-Januszewska, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa, 2007, Szok mikroklimatyczny przy przenoszeniu obiektów drewnianych Ł. Bratasz, S. Jakieła, R. Kozłowski

2 Szok miikroklimatyczny przy przenoszeniu obiektów drewnianych ŁUKASZ BRATASZ, SŁAWOMIR JAKIEŁA, ROMAN KOZŁOWSKI Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN, ul. Niezapominajek 8, Kraków Niekontrolowane wahania temperatury i wilgotności względnej stanowią najpoważniejsze zagrożenie drewnianych dzieł sztuki. Wahania takie są powszechnie obecne w otoczeniu obiektów zabytkowych. Wystarczy wymienić szczególnie gwałtowne perturbacje spowodowane działaniem ogrzewania lub powstające w czasie transportu, czy przenoszenie obiektów z pomieszczeń o klimacie naturalnym do pomieszczeń klimatyzowanych. Naprężenia wywołane wahaniami parametrów klimatycznych są oczywiście spowodowane higroskopijną naturą drewna i jego odpowiedzią wymiarową na sorpcję lub desorpcję pary wodnej. Jeżeli swobodne pęcznienie elementu drewnianego przy wzroście wilgotności względnej otoczenia zostanie ograniczone przez jakiekolwiek więzy, w drewnie pojawią się naprężenia ściskające powodujące odkształcenia takie jak wypaczenia i miażdżenie struktury wewnętrznej. Z kolei, jeżeli swobodny skurcz elementu drewnianego przy spadku wilgotności względnej otoczenia zostanie ograniczony przez więzy, w drewnie pojawią się naprężenia rozciągające prowadzące do nieodwracalnego odkształcenia, a przy większych siłach, do pęknięć. Opisany mechanizm niszczenia nie miałby miejsca, gdyby zmiany wymiarowe drewna były całkowicie swobodne. W warunkach rzeczywistych, ograniczenia zmian wymiarowych są powszechnie obecne. Ograniczenie te mogą być zewnętrzne na przykład wynikać ze sztywnej konstrukcji ograniczającej ruch lub połączenia w jednym obiekcie elementów o różnej orientacji włókien, a co za tym idzie zróżnicowanej odpowiedzi wymiarowej. Drewno może również podlegać więzom wewnętrznym. Rozważmy jako przykład proces oddawania wody przez element drewniany, w którego otoczeniu zachodzi spadek wilgotności względnej. Ze względu na niewielką szybkość dyfuzji pary wodnej jedynie zewnętrzna warstwa struktury drewnianej zareaguje na zmianę oddając szybko wodę do otoczenia. Gradient zawartości wilgoci w przekroju drewna doprowadzi do zróżnicowanej zmiany wymiarowej poszczególnych warstw drewna. Skurcz zewnętrznych, częściowo wysuszonych warstw ulegnie ograniczeniu przez warstwy wewnętrzne, które nie oddały jeszcze pary wodnej. Dlatego środkowa część elementu drewnianego zostaje ściśnięta, a w warstwach zewnętrznych pojawia się naprężenie rozciągające. Opisane pole naprężeń może powodować pęknięcia rzeźb drewnianych przebiegające od powierzchni do rdzenia po kierunku promieniowym (il.1). Zagadnieniem wielkiej wagi jest precyzyjna znajomość krytycznych poziomów wahań parametrów mikroklimatycznych, powyżej których pojawiają się uszkodzenia w strukturze drewna. Konieczna jest znajomość krytycznych amplitud i szybkości zmian. Niniejsza publikacja podejmuje próbę określenia powyższych poziomów krytycznych dla cylindra z drewna lipowego, stanowiącego przybliżenie rzeźby drewnianej. Szukane wielkości zostały wyznaczone na drodze teoretycznego modelowania naprężeń opartego na mierzonych laboratoryjnie właściwościach drewna lipowego oraz na drodze bezpośredniego monitorowaniu uszkodzeń elementów drewnianych poprzez pomiar emisji akustycznej. Il.2 przestawia obliczone w trakcie modelowania zmiany zawartości wody w przekroju drewnianego cylindra o średnicy 13 cm, w otoczeniu którego zaszła skokowa 1

3 zmiana wilgotności względnej z 70 % do 30 %. Transport pary wodnej z wnętrza do otoczenia przebiega bardzo powoli tak, że drewno w odległości 1 cm od powierzchni, wykazuje zauważalną zmianę zawartości wody dopiero po 3 godzinach. Zmiana tego parametru na tej głębokości po 24 godzinach stanowi zaledwie 30 % zmiany, jaka zaszła w warstwie drewna przy samej powierzchni. W trakcie dyfuzji pary wodnej z walca, zewnętrzne warstwy drewna ulegają gwałtownym naprężeniom. Dzieje się tak, ponieważ wysuszony pierścień lipy podlega skurczowi, który jest ograniczony przez nadal wilgotny rdzeń cylindra i który jeszcze nie dostosował się do zmiany wilgotności na zewnątrz. Naprężenia, które powstają na powierzchni, wynoszą ponad 5, 5 MPa i szybko zmniejszają się z odległością od powierzchni (il.3). Pojawiające się naprężenia są niebezpieczne, przekraczają bowiem 2,5-krotnie graniczny poziom elastyczności (około 2 MPa dla 30 % wilgotności względnej) i zbliżają się do końca obszaru plastyczności (około 6,3 MPa dla 30 % wilgotności względnej). Świadczy to o znaczącym zagrożeniu powierzchni drewnianego cylindra pęknięciem. Przestawione dane pokazują również fałszywość intuicyjnego przekonania niektórych opiekunów zabytków, że obiekt drewniany jest bezpieczny, ponieważ nie ma czasu by odpowiedzieć na szybką zmianę wilgotności. W rzeczywistości zewnętrzne warstwy drewna absorbuję i uwalniają parę wodną powodując powstawanie naprężeń. Maksymalne naprężenie przypada na początek zmiany wilgotności względnej. W miarę wyrównywania się zawartości wody w przekroju drewna, naprężenia spadają. Najmniejsze siły ustalają się, gdy całe drewno osiągnie nową równomierną zawartość wody, która nie wyróżnia żadnego punktu ze struktury i odpowiada końcowej wilgotności względnej otoczenia. Stan taki, dla którego naprężenia w całej strukturze drewnianej się wyrównują, następuje dopiero po 20 dniach (il.4). Modelowanie teoretyczne pozwala na opracowanie mapy naprężeń z zaznaczeniem obszarów fluktuacji wilgotności powietrza, w których następuje zagrożenie drewna zniszczeniem. Mapa taka uwzględnia nie tylko wielkość zmian wilgotności względnej, ale i poziom tego parametru, od którego zmiana zaczyna się. Wyniki otrzymane dla zmiany skokowej są przedstawione na il.5. Z wykresu wynika, że każda zmiana wilgotności względnej ponad 15 % przekracza graniczny poziom bezpiecznego, odwracalnego naprężenia elastycznego. Drewno wchodzi wówczas w obszar plastyczny, w którym rozpoczynają się procesy niszczące. Zgodnie z teorią elastyczności materiał, w którym naprężenia przekroczyły poziom plastyczności ulega całkowitemu zniszczeniu. Naprężenia takie pojawiają się przy zmianie wilgotności względnej większej niż 40 %, szczególnie w obszarze wysokich poziomów początkowych. Przeprowadzone obliczenia wskazują również, że przechowywanie drewna w wilgotności względnej w pobliżu 50 % jest najbezpieczniejsze, ale obszar odpowiedzi elastycznej zawęża się, kiedy wilgotność względna przesuwa się w kierunku wyższych lub niższych wartości. Omówiona obserwacja uwidacznia się na wykresie w postaci minimów krzywych przypadających w okolice 50 %. Krytyczne poziomy wahań wilgotności względnej wyznaczone na drodze teoretycznego modelowania naprężeń, zostały potwierdzone na drodze bezpośredniego monitorowania uszkodzeń elementów drewnianych poprzez pomiar emisji akustycznej. Monitorowania fal dźwiękowych pochodzących od naprężeń i uszkodzeń w strukturze materiałów jest szeroko stosowane w nauce o materiałach i inżynierii materiałowej. Jednak dopiero od niedawna metoda ta jest wykorzystywana do określenia mikropęknięć drewna, 2

4 spowodowanych zmianami temperatury i wilgotności otoczenia, które zagrażają zniszczeniem lub deformacją drewnianych obiektów zabytkowych. Impulsy akustyczne są rejestrowane przez odpowiedni czujnik przymocowany bezpośrednio do badanego obiektu (il.6), a ich natężenie i częstotliwość są analizowane przy pomocy odpowiedniego aparatu matematycznego. Można dzięki temu rozróżnić impulsy pochodzące od pękającej struktury drewna, od impulsów związanych z tarciem poszczególnych elementów, czy innymi rejestrowanymi sygnałami. Udaje się niwelować efekty pochodzące od dźwięków otoczenia. Il. 7 pokazuje energie misji akustycznej zmierzone w laboratorium dla cylindrów z drewna lipowego poddanych skokowej zmianie wilgotności względnej od wyjściowego poziomu 70% do poziomu niższego wynoszącego kolejno 30 %, 40 %, 50 % i 60 %. Największą energia uwalniana jest w ciągu pierwszej godziny od zmiany wilgotności względnej w otoczeniu próbki. Świadczy to o wysokiej intensywności mikropęknięć zachodzących w strukturze walca. Obserwowane zjawisko jest zgodne z otrzymanym wynikiem teoretycznym, który wskazał na rozwój silnych naprężeń pojawiających się na powierzchni cylindra na początku epizodu schnięcia (porównaj il.3). Intensywność pękania drewna maleje wraz ze spadkiem wielkości zmiany wilgotności względnej, a w przypadku zmiany o 10% (z 70 do 60%) uszkodzeń nie obserwuje się. Związane jest to ze zbyt małymi naprężeniami, jakie pojawiają się w drewnie, co również zgadza się z wynikami obliczeń (porównaj il.5). Kolejny eksperyment miał na celu zbadanie wpływu szybkości zmiany wilgotności względnej, która zachodzi liniowo w czasie. W trakcie pomiaru rejestrowano zdarzenia emisji akustycznej dla zmiany z 70 % do 30 % zachodzącej w czasie: 15 min., 1 godz., 12 godz., 24 godz. i 48 godz. Wyniki przedstawione na il. 8 pokazują, że im krótszy czas zmiany, tym energia emisji, czyli intensywność uszkodzeń, jest większą. Można zauważyć, ze największe nasilenie uszkodzeń przypada w czasie po około 1-3 godzin od osiągnięcia przez otoczenie końcowej wilgotności względnej. Maksymalna emisja energii szybko maleje z czasem zachodzenia zmiany. Ilustruje to powszechnie znaną regułę konserwacji prewencyjnej, że obiekt drewniany dobrze zniesie nawet duże zmianę warunków klimatycznych, o ile czas adaptacji jest dostatecznie długi. Technikę monitorowania emisji akustycznej zastosowano już dwukrotnie in situ w warunkach obiektu zabytkowego. W roku 2005 przeprowadzono monitorowania średniowiecznego ołtarza drewnianego w kościele p.w. św. Marii Magdaleny w Rocca Pietore we Włoszech, badając uszkodzenia powstające pod wpływem okresowego ogrzewania kościoła. Przez cały rok 2006 trwa monitorowanie drewnianych elementów zabytkowych organów w kościele farnym p.w. św. Andrzeja Apostola w Olkuszu. W obydwu badaniach omawiana metoda okazała się przydatnym narzędziem do detekcji naprężeń powodujących uszkodzenia. Rejestrowana wielkość energii emitowanego sygnału wskazywała okresy, w których została przekroczona progowa wartość fluktuacji parametrów mikroklimatycznych. Sygnał akustyczny, po odpowiedniej kalibracji, może stać się doskonałym wskaźnikiem zagrożeń dla zabytkowych obiektów drewnianych, ponieważ odzwierciedla on bezpośrednio natężenie uszkodzeń. Takiej bezpośredniej informacji nie zapewnia modelowanie teoretyczne, zależne w wysokim stopniu od dostępności i jakości oznaczeń parametrów drewna, które nie zawsze są znane. Parametry te są zazwyczaj mierzone dla drewna nowego, które nie musi odzwierciedlać właściwości drewnianych obiektów zabytkowych zaadaptowanych przez wiele dziesięcioleci do lokalnych warunków mikroklimatycznych. Adaptacja taka mogła pociągnąć za sobą nieokreślony poziom deformacji lub uszkodzeń, które mogą akomodować naprężenia lub przesuwać wartości granicznych naprężeń elastycznych. 3

5 Ponadto modelowanie numeryczne dostarcza dyskretne wartości progowych zmian wilgotności względnej, podczas gdy uszkodzenie drewna dostrzegalne makroskopowo jest poprzedzane stopniową ewolucją zniszczeń na poziomie mikro. Emisja akustyczna natomiast jest w stanie wykryć zmiany strukturalne już na tym poziomie. Ma to wielkie znaczenie w ochronie zabytków, gdyż stała akumulacja takich niewielkich zmian, a nie wyjątkowe gwałtowne zdarzenia są odpowiedzialne za większość obserwowanych procesów zniszczeń. Przedstawione wyniki dają podstawy do budowy prostego czujnika emisji akustycznej, którego zadaniem byłoby ostrzeganie przed niekorzystnymi zmianami zachodzącymi w strukturze drewnianego obiektu. Takie urządzenie będzie rejestrować sygnał zdarzeń emisji akustycznej, następnie go analizować i dzięki wprowadzonym wcześniej poziomom kalibracyjnym ostrzegać o zagrożeniu uszkodzeniem. 4

6 Il.1 Pęknięcie średniowiecznej rzeźby drewnianej spowodowane fluktuacjami wilgotności względnej w otoczeniu obiektu 5

7 Il.2 Zmiana zawartości wody w różnych odległościach od powierzchni drewna w wyniku zmiany wilgotności względnej otoczenia z 70% do 30% 6

8 Il.3 Rozwój naprężeń w różnych odległościach od powierzchni drewna w wyniku zmiany wilgotności względnej otoczenia z 70% do 30% 7

9 Il.4 Zmiana zawartości wody w przekroju drewnianego cylindra w wyniku zmiany wilgotności względnej otoczenia z 70% do 30% i związane z nią pole naprężeń 8

10 Il.5 Maksymalne naprężenia pojawiające się w cylindrze z drewna lipowego w wyniku zmiany wilgotności względnej otoczenia. Jeżeli chcemy dowiedzieć się, jakie maksymalne naprężenie pojawi się przy zmianie np. z 70% do 30%, posuwamy się prostopadle do osi x od punktu 70% do krzywej 40%, bo 70-30=40 9

11 Il.6 Dwa czujniki rejestrujące emisję akustyczną drewnianej rzeźby in situ w warunkach obiektu zabytkowego 10

12 Il.7 Zmiana energii emisji akustycznej dla cylindrów z drewna lipowego w czasie pod wpływem skokowej zmiany wilgotności względnej od 70% do kilku niższych poziomów 11

13 Il.8 Zmiana energii emisji akustycznej dla cylindrów z drewna lipowego w czasie pod wpływem liniowej zmiany wilgotności względnej od 70% do 30% dla różnych czasów tej zmiany 12

Dopuszczalne fluktuacje temperatury i wilgotności powietrza w otoczeniu zabytkowego drewna pomiary i modelowanie numeryczne

Dopuszczalne fluktuacje temperatury i wilgotności powietrza w otoczeniu zabytkowego drewna pomiary i modelowanie numeryczne Dopuszczalne fluktuacje temperatury i wilgotności powietrza w otoczeniu zabytkowego drewna pomiary i modelowanie numeryczne Łukasz Bratasz Sławomir Jakieła Roman Kozłowski Polska Akademia Nauk, Kraków

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia drewna polichromowanego przez fluktuacje wilgotności względnej

Zagrożenia drewna polichromowanego przez fluktuacje wilgotności względnej Zagrożenia drewna polichromowanego przez fluktuacje wilgotności względnej Michał Łukomski Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie Powstawanie i rozwój defektów warstw dekoracyjnych

Bardziej szczegółowo

Ogrzewanie budowli zabytkowych komfort ludzi a ochrona konserwatorska

Ogrzewanie budowli zabytkowych komfort ludzi a ochrona konserwatorska Ogrzewanie budowli zabytkowych komfort ludzi a ochrona konserwatorska Roman Kozłowski Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Problem Pierwotnie budowle zabytkowe

Bardziej szczegółowo

Czy istnieją bezpieczne fluktuacje wilgotności względnej? Łukasz Bratasz, Bartosz Rachwał

Czy istnieją bezpieczne fluktuacje wilgotności względnej? Łukasz Bratasz, Bartosz Rachwał Czy istnieją bezpieczne fluktuacje wilgotności względnej? Łukasz Bratasz, Bartosz Rachwał Cel Określenie wahań wilgotności względnej odpowiadających krytycznym odkształceniom warstwy malarskiej wyznaczonym

Bardziej szczegółowo

Materiały Reaktorowe. Właściwości mechaniczne

Materiały Reaktorowe. Właściwości mechaniczne Materiały Reaktorowe Właściwości mechaniczne Naprężenie i odkształcenie F A 0 l i l 0 l 0 l l 0 a. naprężenie rozciągające b. naprężenie ściskające c. naprężenie ścinające d. Naprężenie torsyjne Naprężenie

Bardziej szczegółowo

Strategie ochrony: międzynarodowe normy i zalecenia. Roman Kozłowski Polska Akademia Nauk, Kraków

Strategie ochrony: międzynarodowe normy i zalecenia. Roman Kozłowski Polska Akademia Nauk, Kraków Strategie ochrony: międzynarodowe normy i zalecenia Roman Kozłowski Polska Akademia Nauk, Kraków Norma ASHRAE wilgotność względna Muzea, galerie, archiwa, biblioteki, rozdział 21, Podręcznik klimatyzacji

Bardziej szczegółowo

HERIe - oprogramowanie do ilościowej oceny zagrożenia obiektów zabytkowych przez wahania parametrów klimatycznych. Arkadiusz Kupczak, Artur Działo

HERIe - oprogramowanie do ilościowej oceny zagrożenia obiektów zabytkowych przez wahania parametrów klimatycznych. Arkadiusz Kupczak, Artur Działo HERIe - oprogramowanie do ilościowej oceny zagrożenia obiektów zabytkowych przez wahania parametrów klimatycznych Arkadiusz Kupczak, Artur Działo Mikroklimat muzealny debata ostatnich lat Określenie warunków

Bardziej szczegółowo

Środowisko w muzeach i obiektach zabytkowych. Kierunki standaryzacji przyjęte przez Europejski Komitet Normalizacyjny

Środowisko w muzeach i obiektach zabytkowych. Kierunki standaryzacji przyjęte przez Europejski Komitet Normalizacyjny This paper was published in Konserwacja zapobiegawcza w muzeach, red. D. Folga-Januszewska, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa, 2007, 155-164 Środowisko w muzeach i obiektach zabytkowych.

Bardziej szczegółowo

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA oprac. dr inż. Jarosław Filipiak Cel ćwiczenia 1. Zapoznanie się ze sposobem przeprowadzania statycznej

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE ZACHOWANIA SIĘ MATERIAŁÓW PODCZAS ŚCISKANIA Instrukcja przeznaczona jest dla studentów

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła próba rozciągania stali Numer ćwiczenia: 1 Laboratorium z przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła statyczna próba ściskania metali Numer ćwiczenia: 3 Laboratorium z przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE ZACHOWANIA SIĘ MATERIAŁÓW PODCZAS ŚCISKANIA Instrukcja przeznaczona jest dla studentów

Bardziej szczegółowo

PEŁZANIE WYBRANYCH ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH

PEŁZANIE WYBRANYCH ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: Wprowadzenie PEŁZANIE WYBRANYCH ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH Opracowała: mgr inż. Magdalena Bartkowiak-Jowsa Reologia jest nauką,

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne metody śledzenia rozwoju mikrouszkodzeń

Nowoczesne metody śledzenia rozwoju mikrouszkodzeń Nowoczesne metody śledzenia rozwoju mikrouszkodzeń badania średniowiecznego ołtarza w kościele w Hedalen w Norwegii oraz malarstwa tablicowego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie Michał Łukomski Instytut

Bardziej szczegółowo

Analityczne metody detekcji uszkodzeń

Analityczne metody detekcji uszkodzeń Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Universytet Zielonogórski Wykład 5 Model procesu Rozważmy czasowo-dyskretny model liniowy gdzie: k dyskretny czas, x(k) R n wektor stanu, x(k + 1) = Ax(k)

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka

Politechnika Białostocka Politechnika Białostocka WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I INŻYNIERII ŚRODOWISKA Katedra Geotechniki i Mechaniki Konstrukcji Wytrzymałość Materiałów Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 3 Temat ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

Muzeum w budynkach zabytkowych: wyzwania i możliwości. Janusz Czop Muzeum Narodowe w Krakowie

Muzeum w budynkach zabytkowych: wyzwania i możliwości. Janusz Czop Muzeum Narodowe w Krakowie Muzeum w budynkach zabytkowych: wyzwania i możliwości Janusz Czop Muzeum Narodowe w Krakowie Muzeum Narodowe w Krakowie - 17 budynków - 9 Oddziałów - 800.000 obiektów Budynki Muzeum : - wszystkie oddziały

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka

Politechnika Białostocka Politechnika Białostocka WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I INŻYNIERII ŚRODOWISKA Katedra Geotechniki i Mechaniki Konstrukcji Wytrzymałość Materiałów Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 Temat ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

A) 14 km i 14 km. B) 2 km i 14 km. C) 14 km i 2 km. D) 1 km i 3 km.

A) 14 km i 14 km. B) 2 km i 14 km. C) 14 km i 2 km. D) 1 km i 3 km. ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Kod pracy Wypełnia Przewodniczący Wojewódzkiej Komisji Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Fizyki Imię i nazwisko ucznia... Szkoła...

Bardziej szczegółowo

Nauka o Materiałach. Wykład XI. Właściwości cieplne. Jerzy Lis

Nauka o Materiałach. Wykład XI. Właściwości cieplne. Jerzy Lis Nauka o Materiałach Wykład XI Właściwości cieplne Jerzy Lis Nauka o Materiałach Treść wykładu: 1. Stabilność termiczna materiałów 2. Pełzanie wysokotemperaturowe 3. Przewodnictwo cieplne 4. Rozszerzalność

Bardziej szczegółowo

Regulacja dwupołożeniowa (dwustawna)

Regulacja dwupołożeniowa (dwustawna) Regulacja dwupołożeniowa (dwustawna) I. Wprowadzenie Regulacja dwustawna (dwupołożeniowa) jest często stosowaną metodą regulacji temperatury w urządzeniach grzejnictwa elektrycznego. Polega ona na cyklicznym

Bardziej szczegółowo

Oznaczenie odporności na nagłe zmiany temperatury

Oznaczenie odporności na nagłe zmiany temperatury LABORATORIUM z przedmiotu NAUKA O PROCESACH CERAMICZNYCH dla Studentów IV roku CERAMIKA Oznaczenie odporności na nagłe zmiany temperatury I WSTĘP TEORETYCZNY Wstrząsami cieplnymi i skutkami, jakie wywołują

Bardziej szczegółowo

ANALIZA MIKROUSZKODZEŃ W OBIEKTACH ZABYTKOWYCH PRZY UŻYCIU METOD OPTYCZNYCH I AKUSTYCZNYCH MICHAŁ ŁUKOMSKI

ANALIZA MIKROUSZKODZEŃ W OBIEKTACH ZABYTKOWYCH PRZY UŻYCIU METOD OPTYCZNYCH I AKUSTYCZNYCH MICHAŁ ŁUKOMSKI ANALIZA MIKROUSZKODZEŃ W OBIEKTACH ZABYTKOWYCH PRZY UŻYCIU METOD OPTYCZNYCH I AKUSTYCZNYCH MICHAŁ ŁUKOMSKI Obszary badań nauk ścisłych w ochronie dziedzictwa przemiany w materiałach i obiektach zabytkowych

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Próba skręcania pręta o przekroju okrągłym Numer ćwiczenia: 4 Laboratorium z

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO CWICZENIA NR 5

INSTRUKCJA DO CWICZENIA NR 5 INTRUKCJA DO CWICZENIA NR 5 Temat ćwiczenia: tatyczna próba ściskania materiałów kruchych Celem ćwiczenia jest wykonanie próby statycznego ściskania materiałów kruchych, na podstawie której można określić

Bardziej szczegółowo

Pozycja okna w murze. Karol Reinsch, Aluplast Sp. z o.o.

Pozycja okna w murze. Karol Reinsch, Aluplast Sp. z o.o. Pozycja okna w murze Karol Reinsch, Aluplast Sp. z o.o. Określenie dokładnego miejsca montażu okna w murze otworu okiennego należy przede wszystkim do obowiązków projektanta budynku. Jest to jeden z ważniejszych

Bardziej szczegółowo

Fizyka w badaniach nad dziedzictwem kultury

Fizyka w badaniach nad dziedzictwem kultury Fizyka w badaniach nad dziedzictwem kultury Łukasz Bratasz Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera PAN Muzeum Narodowe w Krakowie Zasoby dziedzictwa kultury mają duże znaczenie

Bardziej szczegółowo

ZMĘCZENIE MATERIAŁU POD KONTROLĄ

ZMĘCZENIE MATERIAŁU POD KONTROLĄ ZMĘCZENIE MATERIAŁU POD KONTROLĄ Mechanika pękania 1. Dla nieograniczonej płyty stalowej ze szczeliną centralną o długości l = 2 [cm] i obciążonej naprężeniem S = 120 [MPa], wykonać wykres naprężeń y w

Bardziej szczegółowo

Wykład 8. Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem. Przemiany zachodzące podczas nagrzewania

Wykład 8. Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem. Przemiany zachodzące podczas nagrzewania Wykład 8 Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem Przemiany zachodzące podczas nagrzewania Nagrzewanie stopów żelaza powyżej temperatury 723 O C powoduje rozpoczęcie przemiany perlitu w austenit

Bardziej szczegółowo

Temat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali

Temat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali Temat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali 1.1. Wstęp Próba statyczna rozciągania jest podstawowym rodzajem badania metali, mających zastosowanie w technice i pozwala na określenie własności

Bardziej szczegółowo

Projekt badawczy Unii Europejskiej- Friendly Heating

Projekt badawczy Unii Europejskiej- Friendly Heating Projekt badawczy Unii Europejskiej- Friendly Heating Roman Kozłowski Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni, Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Właściwe ogrzewanie zapewniające komfort ludzi i ochronę

Bardziej szczegółowo

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA MUZEÓW, BIBLIOTEK I ARCHIWÓW. - projekt Heriverde

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA MUZEÓW, BIBLIOTEK I ARCHIWÓW. - projekt Heriverde EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA MUZEÓW, BIBLIOTEK I ARCHIWÓW - projekt Heriverde Problem Realizowane w ostatnich latach inwestycje w muzeach i archiwach ujawniły: brak doświadczeń w zakresie projektowania i wykonawstwa

Bardziej szczegółowo

Zmęczenie Materiałów pod Kontrolą

Zmęczenie Materiałów pod Kontrolą 1 Zmęczenie Materiałów pod Kontrolą Wykład Nr 9 Wzrost pęknięć przy obciążeniach zmęczeniowych Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Katedra Wytrzymałości, Zmęczenia Materiałów i Konstrukcji http://zwmik.imir.agh.edu.pl

Bardziej szczegółowo

( F ) I. Zagadnienia. II. Zadania

( F ) I. Zagadnienia. II. Zadania ( F ) I. Zagadnienia 1. Rozchodzenie się fal akustycznych w układach biologicznych. 2. Wytwarzanie i detekcja fal akustycznych w ultrasonografii. 3. Budowa aparatu ultrasonograficznego metody obrazowania.

Bardziej szczegółowo

Nasyp przyrost osiadania w czasie (konsolidacja)

Nasyp przyrost osiadania w czasie (konsolidacja) Nasyp przyrost osiadania w czasie (konsolidacja) Poradnik Inżyniera Nr 37 Aktualizacja: 10/2017 Program: Plik powiązany: MES Konsolidacja Demo_manual_37.gmk Wprowadzenie Niniejszy przykład ilustruje zastosowanie

Bardziej szczegółowo

Temat: NAROST NA OSTRZU NARZĘDZIA

Temat: NAROST NA OSTRZU NARZĘDZIA AKADEMIA TECHNICZNO-HUMANISTYCZNA w Bielsku-Białej Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Ćwiczenie wykonano: dnia:... Wykonał:... Wydział:... Kierunek:... Rok akadem.:... Semestr:... Ćwiczenie zaliczono:

Bardziej szczegółowo

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Próba statyczna rozciągania jest jedną z podstawowych prób stosowanych do określenia jakości materiałów konstrukcyjnych wg kryterium naprężeniowego w warunkach obciążeń statycznych.

Bardziej szczegółowo

Ć w i c z e n i e K 4

Ć w i c z e n i e K 4 Akademia Górniczo Hutnicza Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Katedra Wytrzymałości, Zmęczenia Materiałów i Konstrukcji Nazwisko i Imię: Nazwisko i Imię: Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Grupa

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Ścisła próba rozciągania stali Numer ćwiczenia: 2 Laboratorium z przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE TWORZYW SZTUCZNYCH OZNACZENIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH PRZY STATYCZNYM ROZCIĄGANIU

Bardziej szczegółowo

3. WYNIKI POMIARÓW Z WYKORZYSTANIEM ULTRADŹWIĘKÓW.

3. WYNIKI POMIARÓW Z WYKORZYSTANIEM ULTRADŹWIĘKÓW. 3. WYNIKI POMIARÓW Z WYKORZYSTANIEM ULTRADŹWIĘKÓW. Przy rozchodzeniu się fal dźwiękowych może dochodzić do częściowego lub całkowitego odbicia oraz przenikania fali przez granice ośrodków. Przeszkody napotykane

Bardziej szczegółowo

MODELOWANIE POŁĄCZEŃ TYPU SWORZEŃ OTWÓR ZA POMOCĄ MES BEZ UŻYCIA ANALIZY KONTAKTOWEJ

MODELOWANIE POŁĄCZEŃ TYPU SWORZEŃ OTWÓR ZA POMOCĄ MES BEZ UŻYCIA ANALIZY KONTAKTOWEJ Jarosław MAŃKOWSKI * Andrzej ŻABICKI * Piotr ŻACH * MODELOWANIE POŁĄCZEŃ TYPU SWORZEŃ OTWÓR ZA POMOCĄ MES BEZ UŻYCIA ANALIZY KONTAKTOWEJ 1. WSTĘP W analizach MES dużych konstrukcji wykonywanych na skalę

Bardziej szczegółowo

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe Laboratorium Hydrostatyczne Układy Napędowe Instrukcja do ćwiczenia nr Eksperymentalne wyznaczenie charakteru oporów w przewodach hydraulicznych opory liniowe Opracowanie: Z.Kudżma, P. Osiński J. Rutański,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 5 Doświadczenie Franka-Hertza. Pomiar energii wzbudzenia atomów neonu.

Ćwiczenie nr 5 Doświadczenie Franka-Hertza. Pomiar energii wzbudzenia atomów neonu. Ćwiczenie nr 5 Doświadczenie Franka-Hertza. Pomiar energii wzbudzenia atomów neonu. A. Opis zagadnienia I. Doświadczenie Franka-Hertza W 1914 roku James Franck i Gustav Hertz przeprowadzili doświadczenie,

Bardziej szczegółowo

O 2 O 1. Temat: Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego

O 2 O 1. Temat: Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego msg M 7-1 - Temat: Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Zagadnienia: prawa dynamiki Newtona, moment sił, moment bezwładności, dynamiczne równania ruchu wahadła fizycznego,

Bardziej szczegółowo

Ćw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2

Ćw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 1 z 6 Zespół Dydaktyki Fizyki ITiE Politechniki Koszalińskiej Ćw. nr 3 Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 Cel ćwiczenia Pomiar okresu wahań wahadła z wykorzystaniem bramki optycznej

Bardziej szczegółowo

Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych

Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych W wyniku programu badań transportu wilgoci i soli rozpuszczalnych w ścianach obiektów historycznych, przeprowadzono

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka

Politechnika Białostocka Politechnika Białostocka WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I INŻYNIERII ŚRODOWISKA Katedra Geotechniki i Mechaniki Konstrukcji Wytrzymałość Materiałów Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 Temat ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

gruntów Ściśliwość Wytrzymałość na ścinanie

gruntów Ściśliwość Wytrzymałość na ścinanie Właściwości mechaniczne gruntów Ściśliwość Wytrzymałość na ścinanie Ściśliwość gruntów definicja, podstawowe informacje o zjawisku, podstawowe informacje z teorii sprężystości, parametry ściśliwości, laboratoryjne

Bardziej szczegółowo

6. CHARAKTERYSTYKI SKUTKÓW KLIMATYCZNYCH NA DOJRZEWAJĄCY BETON

6. CHARAKTERYSTYKI SKUTKÓW KLIMATYCZNYCH NA DOJRZEWAJĄCY BETON 6. Charakterystyka skutków klimatycznych na dojrzewający beton 1 6. CHARAKTERYSTYKI SKUTKÓW KLIMATYCZNYCH NA DOJRZEWAJĄCY BETON 6.1 Wpływ czynników klimatycznych na świeżą mieszankę betonową Zgodnie z

Bardziej szczegółowo

Temat 3 (2 godziny) : Wyznaczanie umownej granicy sprężystości R 0,05, umownej granicy plastyczności R 0,2 oraz modułu sprężystości podłużnej E

Temat 3 (2 godziny) : Wyznaczanie umownej granicy sprężystości R 0,05, umownej granicy plastyczności R 0,2 oraz modułu sprężystości podłużnej E Temat 3 (2 godziny) : Wyznaczanie umownej granicy sprężystości R,5, umownej granicy plastyczności R,2 oraz modułu sprężystości podłużnej E 3.1. Wstęp Nie wszystkie materiały posiadają wyraźną granicę plastyczności

Bardziej szczegółowo

Nadprzewodniki. W takich materiałach kiedy nastąpi przepływ prądu może on płynąć nawet bez przyłożonego napięcia przez długi czas! )Ba 2. Tl 0.2.

Nadprzewodniki. W takich materiałach kiedy nastąpi przepływ prądu może on płynąć nawet bez przyłożonego napięcia przez długi czas! )Ba 2. Tl 0.2. Nadprzewodniki Pewna klasa materiałów wykazuje prawie zerową oporność (R=0) poniżej pewnej temperatury zwanej temperaturą krytyczną T c Większość przewodników wykazuje nadprzewodnictwo dopiero w temperaturze

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 15

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 15 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 15 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne Współczynnik kształtu przekroju

Bardziej szczegółowo

WYTRZYMAŁOŚĆ RÓWNOWAŻNA FIBROBETONU NA ZGINANIE

WYTRZYMAŁOŚĆ RÓWNOWAŻNA FIBROBETONU NA ZGINANIE Artykul zamieszczony w "Inżynierze budownictwa", styczeń 2008 r. Michał A. Glinicki dr hab. inż., Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN Warszawa WYTRZYMAŁOŚĆ RÓWNOWAŻNA FIBROBETONU NA ZGINANIE 1.

Bardziej szczegółowo

Laboratorium techniki światłowodowej. Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia

Laboratorium techniki światłowodowej. Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia Laboratorium techniki światłowodowej Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia Katedra Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych, WETI, Politechnika Gdaoska Gdańsk 2006 1. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Szczególne warunki pracy nawierzchni mostowych

Szczególne warunki pracy nawierzchni mostowych Szczególne warunki pracy nawierzchni mostowych mgr inż. Piotr Pokorski prof. dr hab. inż. Piotr Radziszewski Politechnika Warszawska Plan Prezentacji Wstęp Konstrukcja nawierzchni na naziomie i moście

Bardziej szczegółowo

Bezwładność - Zrywanie nici nad i pod cięŝarkiem (rozszerzenie klasycznego ćwiczenia pokazowego)

Bezwładność - Zrywanie nici nad i pod cięŝarkiem (rozszerzenie klasycznego ćwiczenia pokazowego) 6COACH 6 Bezwładność - Zrywanie nici nad i pod cięŝarkiem (rozszerzenie klasycznego ćwiczenia pokazowego) Program: Coach 6 Projekt: na ZMN060c CMA Coach Projects\PTSN Coach 6\Zrywanienici\Zestaw.cma Przykład

Bardziej szczegółowo

Anomalie gradientu pionowego przyspieszenia siły ciężkości jako narzędzie do badania zmian o charakterze hydrologicznym

Anomalie gradientu pionowego przyspieszenia siły ciężkości jako narzędzie do badania zmian o charakterze hydrologicznym Anomalie gradientu pionowego przyspieszenia siły ciężkości jako narzędzie do badania zmian o charakterze hydrologicznym Dawid Pruchnik Politechnika Warszawska 16 września 2016 Cel pracy Zbadanie możliwości

Bardziej szczegółowo

Analiza stateczności zbocza

Analiza stateczności zbocza Przewodnik Inżyniera Nr 25 Aktualizacja: 06/2017 Analiza stateczności zbocza Program: MES Plik powiązany: Demo_manual_25.gmk Celem niniejszego przewodnika jest analiza stateczności zbocza (wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNOLOGII POLIMERÓW

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNOLOGII POLIMERÓW POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNOLOGII POLIMERÓW PRZETWÓRSTWO TWORZYW SZTUCZNYCH I GUMY Lab 8. Wyznaczanie optimum wulkanizacji mieszanek kauczukowych na reometrze Monsanto oraz analiza

Bardziej szczegółowo

Badanie widma fali akustycznej

Badanie widma fali akustycznej Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 00/009 sem.. grupa II Termin: 10 III 009 Nr. ćwiczenia: 1 Temat ćwiczenia: Badanie widma fali akustycznej Nr. studenta: 6 Nr. albumu: 15101

Bardziej szczegółowo

17. 17. Modele materiałów

17. 17. Modele materiałów 7. MODELE MATERIAŁÓW 7. 7. Modele materiałów 7.. Wprowadzenie Podstawowym modelem w mechanice jest model ośrodka ciągłego. Przyjmuje się, że materia wypełnia przestrzeń w sposób ciągły. Możliwe jest wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

Badanie roli pudła rezonansowego za pomocą konsoli pomiarowej CoachLab II

Badanie roli pudła rezonansowego za pomocą konsoli pomiarowej CoachLab II 52 FOTON 99, Zima 27 Badanie roli pudła rezonansowego za pomocą konsoli pomiarowej CoachLab II Bogdan Bogacz Pracownia Technicznych Środków Nauczania Zakład Metodyki Nauczania i Metodologii Fizyki Instytut

Bardziej szczegółowo

Dlaczego wywrotki powinny być ze stali HARDOX?

Dlaczego wywrotki powinny być ze stali HARDOX? Dlaczego wywrotki powinny być ze stali HARDOX? 1. Większe limity plastyczności i pękania 2. Większa wytrzymałość (większa odporność na odkształcenie, ścieranie i rysowanie) 3. Doskonała wytrzymałość na

Bardziej szczegółowo

dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI ***

dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI *** POMIARY INKLINOMETRYCZNE dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI Konsultant Rozenblat Sp. z o.o. *** CEL Celem pomiarów inklinometrycznych jest stwierdzenie, czy i w jakim stopniu badany teren podlega deformacjom,

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z BADAŃ NR LZM /16/Z00NK

RAPORT Z BADAŃ NR LZM /16/Z00NK Strona 1 z 14 ZAKŁAD INŻYNIERII MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH LABORATORIUM MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH RAPORT Z BADAŃ NR LZM01-00652/16/Z00NK Niniejszy raport z badań zawiera wyniki badań objęte zakresem akredytacji

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 15 WYZNACZANIE (K IC )

ĆWICZENIE 15 WYZNACZANIE (K IC ) POLITECHNIKA WROCŁAWSKA Imię i Nazwisko... WYDZIAŁ MECHANICZNY Wydzia ł... Wydziałowy Zakład Wytrzymałości Materiałów Rok... Grupa... Laboratorium Wytrzymałości Materiałów Data ćwiczenia... ĆWICZENIE 15

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Elektroniczna aparatura Medyczna

Laboratorium Elektroniczna aparatura Medyczna EAM - laboratorium Laboratorium Elektroniczna aparatura Medyczna Ćwiczenie REOMETR IMPEDANCYJY Opracował: dr inŝ. Piotr Tulik Zakład InŜynierii Biomedycznej Instytut Metrologii i InŜynierii Biomedycznej

Bardziej szczegółowo

2. Badania doświadczalne w zmiennych warunkach otoczenia

2. Badania doświadczalne w zmiennych warunkach otoczenia BADANIE DEFORMACJI PŁYTY NA GRUNCIE Z BETONU SPRĘŻONEGO W DWÓCH KIERUNKACH Andrzej Seruga 1, Rafał Szydłowski 2 Politechnika Krakowska Streszczenie: Celem badań było rozpoznanie zachowania się betonowej

Bardziej szczegółowo

Podejmowanie decyzji w zakresie kontroli klimatu i energooszczędności budynków muzealnych i bibliotecznych podręcznik

Podejmowanie decyzji w zakresie kontroli klimatu i energooszczędności budynków muzealnych i bibliotecznych podręcznik Podejmowanie decyzji w zakresie kontroli klimatu i energooszczędności budynków muzealnych i bibliotecznych podręcznik Barbara Świątkowska Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 3,4. Analiza widmowa sygnałów czasowych: sinus, trójkąt, prostokąt, szum biały i szum różowy

Ćwiczenie 3,4. Analiza widmowa sygnałów czasowych: sinus, trójkąt, prostokąt, szum biały i szum różowy Ćwiczenie 3,4. Analiza widmowa sygnałów czasowych: sinus, trójkąt, prostokąt, szum biały i szum różowy Grupa: wtorek 18:3 Tomasz Niedziela I. CZĘŚĆ ĆWICZENIA 1. Cel i przebieg ćwiczenia. Celem ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

Temat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali

Temat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali Temat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali 2.1. Wstęp Próba statyczna ściskania jest podstawowym sposobem badania materiałów kruchych takich jak żeliwo czy beton, które mają znacznie lepsze

Bardziej szczegółowo

dn dt C= d ( pv ) = d dt dt (nrt )= kt Przepływ gazu Pompowanie przez przewód o przewodności G zbiornik przewód pompa C A , p 1 , S , p 2 , S E C B

dn dt C= d ( pv ) = d dt dt (nrt )= kt Przepływ gazu Pompowanie przez przewód o przewodności G zbiornik przewód pompa C A , p 1 , S , p 2 , S E C B Pompowanie przez przewód o przewodności G zbiornik przewód pompa C A, p 2, S E C B, p 1, S C [W] wydajność pompowania C= d ( pv ) = d dt dt (nrt )= kt dn dt dn / dt - ilość cząstek przepływających w ciągu

Bardziej szczegółowo

Płyny newtonowskie (1.1.1) RYS. 1.1

Płyny newtonowskie (1.1.1) RYS. 1.1 Miniskrypt: Płyny newtonowskie Analizujemy cienką warstwę płynu zawartą pomiędzy dwoma równoległymi płaszczyznami, które są odległe o siebie o Y (rys. 1.1). W warunkach ustalonych następuje ścinanie w

Bardziej szczegółowo

Mechanika i wytrzymałość materiałów instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego

Mechanika i wytrzymałość materiałów instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego Mechanika i wytrzymałość materiałów instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego Cel ćwiczenia STATYCZNA PRÓBA ŚCISKANIA autor: dr inż. Marta Kozuń, dr inż. Ludomir Jankowski 1. Zapoznanie się ze sposobem przeprowadzania

Bardziej szczegółowo

Spis treści Przedmowa

Spis treści Przedmowa Spis treści Przedmowa 1. Wprowadzenie do problematyki konstruowania - Marek Dietrich (p. 1.1, 1.2), Włodzimierz Ozimowski (p. 1.3 -i-1.7), Jacek Stupnicki (p. l.8) 1.1. Proces konstruowania 1.2. Kryteria

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu

Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu Imię i Nazwisko... Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu Opracowanie: Piotr Wróbel 1. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest wyznaczenie prędkości dźwięku w powietrzu, metodą różnicy czasu przelotu. Drgania

Bardziej szczegółowo

a) jeżeli przedstawiona reakcja jest reakcją egzotermiczną, to jej prawidłowy przebieg jest przedstawiony na wykresie za pomocą linii...

a) jeżeli przedstawiona reakcja jest reakcją egzotermiczną, to jej prawidłowy przebieg jest przedstawiony na wykresie za pomocą linii... 1. Spośród podanych reakcji wybierz reakcję egzoenergetyczną: a) Redukcja tlenku miedzi (II) wodorem b) Otrzymywanie tlenu przez rozkład chloranu (V) potasu c) Otrzymywanie wapna palonego w procesie prażenia

Bardziej szczegółowo

Kinetyka suszenia. Cel ćwiczenia C D C D. Xkr

Kinetyka suszenia. Cel ćwiczenia C D C D. Xkr Kinetyka suszenia Cel ćwiczenia 1. Wyznaczenie przebiegu krzywej suszenia i krzywej szybkości suszenia badanego materiału 2. Określenie wartości szybkości suszenia w I okresie i charakteru zmian szybkości

Bardziej szczegółowo

Identyfikacja i lokalizacja procesu powstawania i rozwoju rys w betonie metodą AE

Identyfikacja i lokalizacja procesu powstawania i rozwoju rys w betonie metodą AE Projekt Badawczo - Rozwojowy NR 04000710 Politechnika Świętokrzyska Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska KWMiKB PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT INŻYNIERYJNYCH FART Sp. z o.o. Identyfikacja i lokalizacja

Bardziej szczegółowo

Zadania egzaminacyjne z fizyki.

Zadania egzaminacyjne z fizyki. Zadania egzaminacyjne z fizyki. Zad1 Gdy Ala z I a zapyta Cię: Skąd się wzięła ta piękna tęcza na niebie?, odpowiesz: A. to odbicie światła słonecznego od powierzchni kropli deszczu B. to rozszczepienie

Bardziej szczegółowo

Specjalistyczny moduł oprogramowania WUFI plus umożliwiający precyzyjne modelowanie mikroklimatu i zużycia energii

Specjalistyczny moduł oprogramowania WUFI plus umożliwiający precyzyjne modelowanie mikroklimatu i zużycia energii Specjalistyczny moduł oprogramowania WUFI plus umożliwiający precyzyjne modelowanie mikroklimatu i zużycia energii Jan Radoń Agnieszka Sadłowska-Sałęga Krzysztof Wąs Aleksandra Gryc Warsztat kończący projekt

Bardziej szczegółowo

Laboratorium metrologii

Laboratorium metrologii Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Instytut Technologii Mechanicznej Laboratorium metrologii Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Temat ćwiczenia: Pomiary wymiarów zewnętrznych Opracował:

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Blok nr 3 Kształtowanie właściwości mechanicznych materiałów Ćwiczenie nr KWMM 1 Temat: Obróbka

Bardziej szczegółowo

Egzamin z MGIF, I termin, 2006 Imię i nazwisko

Egzamin z MGIF, I termin, 2006 Imię i nazwisko 1. Na podstawie poniższego wykresu uziarnienia proszę określić rodzaj gruntu, zawartość głównych frakcji oraz jego wskaźnik różnoziarnistości (U). Odpowiedzi zestawić w tabeli: Rodzaj gruntu Zawartość

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO CWICZENIA NR 4

INSTRUKCJA DO CWICZENIA NR 4 INSTRUKCJA DO CWICZENIA NR 4 Temat ćwiczenia: Statyczna próba rozciągania metali Celem ćwiczenia jest wykonanie próby statycznego rozciągania metali, na podstawie której można określić następujące własności

Bardziej szczegółowo

Front-end do czujnika Halla

Front-end do czujnika Halla Front-end do czujnika Halla Czujnik Halla ze względu na możliwość dużej integracji niezbędnych w nim komponentów jest jednym z podstawowych sensorów pola magnetycznego używanych na szeroką skalę. Marcin

Bardziej szczegółowo

STATYCZNA PRÓBA SKRĘCANIA

STATYCZNA PRÓBA SKRĘCANIA Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: Wprowadzenie STATYCZNA PRÓBA SKRĘCANIA Opracowała: mgr inż. Magdalena Bartkowiak-Jowsa Skręcanie pręta występuje w przypadku

Bardziej szczegółowo

KOOF Szczecin: www.of.szc.pl

KOOF Szczecin: www.of.szc.pl Źródło: LI OLIMPIADA FIZYCZNA (1/2). Stopień III, zadanie doświadczalne - D Nazwa zadania: Działy: Słowa kluczowe: Komitet Główny Olimpiady Fizycznej; Andrzej Wysmołek, kierownik ds. zadań dośw. plik;

Bardziej szczegółowo

Poniżej przedstawiony jest zakres informacji technicznych obejmujących funkcjonowanie w wysokiej temperaturze:

Poniżej przedstawiony jest zakres informacji technicznych obejmujących funkcjonowanie w wysokiej temperaturze: ARPRO jest uniwersalnym materiałem o szerokiej gamie zastosowań (motoryzacja, budownictwo, ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja, wyposażenie wnętrz, zabawki i in.), a wytrzymałość cieplna ma zasadnicze

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa 11

Spis treści. Przedmowa 11 Podstawy konstrukcji maszyn. T. 1 / autorzy: Marek Dietrich, Stanisław Kocańda, Bohdan Korytkowski, Włodzimierz Ozimowski, Jacek Stupnicki, Tadeusz Szopa ; pod redakcją Marka Dietricha. wyd. 3, 2 dodr.

Bardziej szczegółowo

1. Po upływie jakiego czasu ciało drgające ruchem harmonicznym o okresie T = 8 s przebędzie drogę równą: a) całej amplitudzie b) czterem amplitudom?

1. Po upływie jakiego czasu ciało drgające ruchem harmonicznym o okresie T = 8 s przebędzie drogę równą: a) całej amplitudzie b) czterem amplitudom? 1. Po upływie jakiego czasu ciało drgające ruchem harmonicznym o okresie T = 8 s przebędzie drogę równą: a) całej amplitudzie b) czterem amplitudom? 2. Ciało wykonujące drgania harmoniczne o amplitudzie

Bardziej szczegółowo

Obszary sprężyste (bez możliwości uplastycznienia)

Obszary sprężyste (bez możliwości uplastycznienia) Przewodnik Inżyniera Nr 34 Aktualizacja: 01/2017 Obszary sprężyste (bez możliwości uplastycznienia) Program: MES Plik powiązany: Demo_manual_34.gmk Wprowadzenie Obciążenie gruntu może powodować powstawanie

Bardziej szczegółowo

Miernik wilgotności materiałów Extech MO257, pomiar nieinwazyjny

Miernik wilgotności materiałów Extech MO257, pomiar nieinwazyjny INSTRUKCJA OBSŁUGI Miernik wilgotności materiałów Extech MO257, pomiar nieinwazyjny Nr produktu 00103787 Strona 1 z 5 Wprowadzenie Gratulujemy zakupu bezdotykowego miernika wilgotności Extech MO257. Bezdotykowy

Bardziej szczegółowo

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA PRZEDMIOT: INŻYNIERIA WARSTWY WIERZCHNIEJ Temat ćwiczenia: Badanie prędkości zużycia materiałów

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH KATEDRA MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Instrukcja przeznaczona jest dla studentów następujących kierunków: 1. Energetyka - sem. 3

Bardziej szczegółowo

Czynniki wpływające na zmiany jakościowe cukru białego w czasie składowania

Czynniki wpływające na zmiany jakościowe cukru białego w czasie składowania Czynniki wpływające na zmiany jakościowe cukru białego w czasie składowania Krystyna Lisik Zakład Cukrownictwa, litechnika Łódzka 1 Na proces zbrylania cukru mają wpływ takie parametry jak: zawartość wilgoci

Bardziej szczegółowo

WPŁYW WŁÓKIEN ARAMIDOWYCH FORTA-FI NA WŁAŚCIWOŚCI MIESZANEK MINERALNO-ASFALTOWYCH

WPŁYW WŁÓKIEN ARAMIDOWYCH FORTA-FI NA WŁAŚCIWOŚCI MIESZANEK MINERALNO-ASFALTOWYCH WPŁYW WŁÓKIEN ARAMIDOWYCH FORTA-FI NA WŁAŚCIWOŚCI MIESZANEK MINERALNO-ASFALTOWYCH WYDZIAŁ INŻYNIERII LĄDOWEJ I ŚRODOWISKA PROGRAM BADAWCZY ZOSTAŁ WYKONANY PRZEZ POLITECHNIKĘ GDAŃSKĄ W KATEDRZE INŻYNIERII

Bardziej szczegółowo

ANALIZA BELKI DREWNIANEJ W POŻARZE

ANALIZA BELKI DREWNIANEJ W POŻARZE Proceedings of the 5 th International Conference on New Trends in Statics and Dynamics of Buildings October 19-20, 2006 Bratislava, Slovakia Faculty of Civil Engineering STU Bratislava Slovak Society of

Bardziej szczegółowo