Zasady przygotowania kombajnu do zbioru zbóż i rzepaku

Transkrypt

1 Zasady przygotowania kombajnu do zbioru zbóż i rzepaku Przed rozpoczęciem każdego sezonu żniwnego kombajn zbożowy powinien być poddany sprawdzeniu, odpowiednio przygotowany i przystosowany do danego rodzaju zbieranych roślin. Takie postępowanie pozwoli na pełne wykorzystanie maszyny i uniknięcie późniejszych dodatkowych kosztów. Jest to niezmiernie ważne, gdyż rzeczywisty czas wykorzystania kombajnu w okresie żniw jest krótki i wynosi średnio 2-3 tygodnie, a więc każda godzina przerwy w pracy, spowodowana usterkami technicznymi, jest praktycznie nie do odzyskania. Waga problemu jest tym większa, iż stan techniczny kombajnów pogarsza się, ze względu na przedłużający się okres użytkowania. Wśród szt. eksploatowanych maszyn w Polsce znajduje się 5500 nowych kombajnów zbożowych, które rolnicy kupili w latach 90., co odpowiada rocznej sprzedaży z 1989 roku. Jednocześnie w ostatnich kilku latach sprowadzono do kraju około używanych kombajnów z zagranicy, głównie z Niemiec. Z tym potencjałem maszyn Polska wśród krajów Unii Europejskiej, ze wskaźnikiem 1,1 szt./100 ha zbóż, plasuje się pod koniec listy, tuż przed Portugalią, znacznie wyprzedza Hiszpanię i Grecję. Niemcy mają dwukrotnie, a Holandia trzykrotnie wyższy wskaźnik. Najlepszym sposobem postępowania z kombajnem jest przeprowadzenie przeglądu jego stanu technicznego tuż po skończonym sezonie. Na bieżąco lepiej pamiętamy o pojawiających się niesprawnościach maszyny. Należy wówczas sporządzić listę czynności, które powinny być wykonane przed następnym sezonem i przeprowadzić je w dogodnym czasie. Jeżeli nie wykonano odpowiedniej obsługi po sezonie, to tym bardziej wskazane jest niezwłoczne dokonanie przeglądu maszyny. W pierwszej kolejności należy umyć kombajn wewnątrz i na zewnątrz. Sprawdzić i założyć wszystkie pasy (jeżeli były zdjęte) i sprawdzić ich napięcie. Usunąć smar konserwujący z łańcuchów napędowych i napiąć je. Upewnić się, że przenośniki ziarnowy i kłosowy są czyste. Oczyścić sprzęgła przeciążeniowe i sprawdzić ich stan a następnie wyregulować napięcie sprężyn. Zamknąć wszystkie pokrywy, okienka przeglądowe, nasmarować wszystkie węzły ruchome (przeguby, łożyska, sworznie, prowadnice) elementów konstrukcyjnych. Sprawdzić ciśnienie powietrza w ogumieniu oraz cały kombajn, upewniając się, że śruby są dokręcone i zawleczki są na swoich miejscach. W

2 2 szczególności sprawdzić i dokręcić śruby mocujące przedni most do kadłuba, układ kierowniczy przy tylnym moście, śruby kół przednich, tylnych i wózka transportowego zespołu żniwnego. Sprawdzić stan oświetlenia oraz prawidłowe działanie urządzeń sterujących i wszystkich wskaźników kontrolnych na pomoście operatora. Sprawdzić poziom olejów oraz płynów i w razie potrzeby uzupełnić. Jeżeli przed przechowaniem kombajnu przeprowadzono zabezpieczenie silnika i jego osprzętu, to należy usunąć wszystkie korki z otworów silnika, paski papieru znajdujące się na pasie wentylatora i kołach pasowych. Sprawdzić wszystkie uszczelnienia i poziom płynu chłodzącego. Płyn o niskiej temperaturze zamarzania i inhibitor korozji powinny być pozostawione w układzie chłodzenia, jako zabezpieczenie przeciw korozji. Jeżeli przed przechowywaniem kombajnu zbożowego do oleju silnikowego dodano inhibitor korozji, to ten olej może być używany przez 25 godzin pracy od początku nowego sezonu. W przeciwnym wypadku należy spuścić olej i napełnić misę olejową świeżym olejem o zalecanej dla danego silnika jakości i lepkości. Ważną czynnością jest sprawdzenie stanu naładowania akumulatora oraz poziomu elektrolitu i w razie potrzeby jego uzupełnienie oraz doładowanie akumulatora. Przed uruchomieniem silnika po dłuższym przechowywaniu obracać silnik rozrusznikiem przez 30 sekund lub do momentu, gdy wskaźnik świetlny ciśnienia oleju silnikowego zgaśnie. To zapewni właściwe smarowanie wszystkich części silnika podczas procedury uruchamiania. Następnie uruchomić silnik i pozostawić go na 5 minut przy prędkości obrotowej zmniejszonej do połowy. Sprawdzić wszystkie przewody i uszczelnienia pod względem przecieków. Jeżeli nie stwierdzono niesprawności silnika, uruchomić zespół młócący i żniwny, ustawić obroty silnika o połowę mniejsze od nominalnych i utrzymać pracę kombajnu na biegu jałowym przez około jedną godzinę. Sprawdzić łożyska, czy nie są przegrzane. Wszelkie niesprawności usunąć, najlepiej zlecając wykonanie tej usługi profesjonalnemu serwisowi technicznemu. Zbiór zbóż należy rozpocząć we właściwym okresie dojrzałości ziarna. Niedojrzałe nasiona utrudniają żniwa i powodują niepotrzebne zakłócenia pracy maszyny. O stan plantacji, a w szczególności o staranne zwalczanie chwastów i chorób należy zadbać znacznie wcześniej, poczynając od siewu poprzez zabiegi pielęgnacyjne i kończąc na zastosowaniu

3 3 preparatów przyspieszających równomierność dojrzewania i zmniejszających wilgotność nasion (Dobra Uprawa 5/2000). Przygotowanie kombajnu do zbioru zbóż polega na zamontowaniu odpowiedniego zespołu żniwnego, ustawieniu wysokości dolnego bębna przenośnika łańcuchowolistwowego, zainstalowaniu klepiska do zbóż (jeżeli w maszynie mogą być stosowane różne rodzaje zespołów). Zainstalować sito górne i jego przedłużenie oraz sito dolne (ziarnowe) dla zbóż. Nastawić wstępne wartości parametrów zespołów roboczych kombajnu. Do najważniejszych z nich zalicza się prędkość obrotową bębna młócącego, szczelinę omłotową między klepiskiem a bębnem na wlocie i wylocie, rodzaj i ustawienie sita górnego i dolnego oraz prędkość obrotową wentylatora. W przypadku czterech podstawowych zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa) wstępne nastawienia tych zespołów nie różnią się znacząco. Prędkość obrotowa bębna młócącego może być wybrana z zakresu obr./min, szczelina omłotowa na wlocie mm, a na wylocie 4-8 mm, otwarcie żaluzjowego sita górnego m, a dolnego 3-12 mm oraz prędkość obrotowa wentylatora obr./min. W przypadku zbioru owsa stosuje się większe otwarcie sit i mniejszą prędkość obrotową wentylatora. Powyższe parametry mogą się różnić dla konkretnego typu kombajnu i należy je traktować jako dane wyjściowe, stanowiące podstawę regulacji mechanizmów roboczych kombajnu. W przypadku zbioru rzepaku należy oczyścić całkowicie kombajn, w szczególności przenośnik łańcuchowo-listwowy, zespół młócący, wytrząsacze, podsiewacz, sita, przenośniki i zbiornik ziarna. Do zbioru rzepaku należy założyć zespół żniwny wyposażony w aktywny rozdzielacz łanu. Zastosowanie specjalnego zespołu żniwnego pozwala na zmniejszenie strat nasion związanych z osypywaniem się na pole. Oprócz pionowej listwy tnącej, pełniącej rolę rozdzielacza, zespół żniwny montowany na kombajnach Bizon ma wydłużone dno, którego celem jest oddalenie listwy nożowej od przenośnika ślimakowo-palcowego. Przenośnik ten, w typowym zespole żniwnym do zbioru zbóż, w czasie przesuwania ściętych roślin rzepaku ku środkowi powodował wyrzucanie nasiona na pole. Przy zastosowaniu wydłużonego dna to zjawisko zostało ograniczone do minimum i ponadto palce nagarniacza pracują nad wydłużonym dnie i osypujące się nasiona opadają do wnętrza zespołu żniwnego, a nie na pole.

4 4 Po rozpoczęciu pracy kombajnu należy obserwować wskaźniki oraz sprawdzić efekt jego pracy i w razie potrzeby skorygować nastawy regulacyjne zespołów roboczych. W celu właściwego ustawienia kombajnu należy unikać następujących nieprawidłowości: strat ziarna na zespole żniwnym, zbyt dużej ilości zgonin na podsiewaczu, uszkodzonych ziaren w zbiorniku, strat ziaren na wytrząsaczach i sitach oraz niedomłotu. W pracy zespołu żniwnego należy brać pod uwagę następujące czynniki: prędkość jazdy kombajnu, wysokość cięcia, położenie i prędkość obrotową nagarniacza, położenie podajnika ślimakowo-placowego i ustawienie palców tego podajnika. W zespole młócącym najważniejszymi parametrami są prędkość obrotowa bębna i szczelina między klepiskiem, które powinny być regulowane jednocześnie w celu osiągnięcia optymalnego efektu omłotu i pracy pozostałych zespołów roboczych kombajnu. Jako zasadę przyjmuje się, że jednorazowa zmiana parametru nie powinna być większa niż 5%. Po wykonaniu nowego nastawienia należy sprawdzić wynik regulacji. W celu uniknięcia nadmiernych uszkodzeń ziarna oraz zwiększenia ich przesiewu przez klepisko należy w pierwszej kolejności zmniejszyć szczelinę omłotową, gdyż zwiększenie prędkości obrotowej nie daje wyraźnego zmniejszenia niedomłotu, natomiast powoduje znaczny wzrost uszkodzeń ziarna. Straty i uszkodzenia ziarna w konsekwencji wpływają na dochodowość rolnika. Zakładając plon ziarna 4000 kg/ha, strata ziarna wynosząca 5% oznacza utratę 200 kg zboża. Na przykład starty związane z niedomłotem można określić przez pobranie dziesięciu kłosów z wałka słomy za kombajnem i policzyć pozostałe jeszcze w nich ziarna. Jeżeli zostaną znalezione 3 ziarna, to przy założeniu, że w kłosie znajduje się 30 ziaren odpowiada to stracie 1%. Nie ma niezawodnych sposobów na uniknięcie strat ziarna. Straty ziarna wzrastają wraz z ilością materiału przesuwającego się wzdłuż wytrząsaczy i dlatego mogą być łatwo zmniejszone przez obniżenie prędkości jazdy kombajnu. W celu zmniejszenia strat ziarna na wytrząsaczach należy utrzymywać czyste przeloty w klawiszach, zmniejszyć ilość chwastów i zielonego materiału (przez stosowanie odpowiedniej pielęgnacji lub z konieczności przez podniesienie zespołu żniwnego). Nie wolno dopuszczać do nadmiernego przemłacania materiału (przez zmniejszenie prędkości obrotowej bębna młócącego) i przeciążenia wytrząsaczy (przez zmniejszenie prędkości jazdy kombajnu).

5 5 W celu zmniejszenia strat ziarna na sitach należy zwiększyć strumień powietrza wentylatora, gdy na sitach formuje się warstwa słomy oraz zmniejszyć go, gdy ziarno jest wydmuchiwane poza kombajn. Zwiększyć otwarcie żaluzji sit i utrzymywać je czyste, a w przypadku nadmiernej ilości zgonin znajdujących się na sitach zmniejszyć efekt przemłotu roślin (zmniejszyć prędkość obrotową bębna młócącego i zwiększyć szczelinę omłotową jeżeli jest to możliwe). Zmniejszenie przeciążenia sit można uzyskać przez zmniejszenie prędkości jazdy kombajnu, a w przypadku pracy na pochyłościach należy przykręcić dodatkowe przegrody na podsiewaczu i na sitach. Prawidłowe nastawienia zespołów roboczych, zmierzające do zmniejszenia strat i uszkodzeń oznaczają oszczędności. Na przykład w gospodarstwie, w który zbiera się zboże z powierzchni 10 ha, przy plonie ziarna 4000 kg/ha, obniżenie strat o jeden procent oznacza 400 kg mniej ziarna straconego. Przy cenie zboża 50 zł za 100 kg oszczędzamy 200 zł, co jest równoważne cenie usługi za jedną godzinę pracy kombajnu. Nawet poświęcając 30 minut na przeprowadzenie regulacji pozostaje nam kwota 100 zł, a przecież doświadczenie uczy, że podczas zbioru zbóż w gospodarstwach indywidualnych nie przywiązuje się większej uwagi do osiągania optymalnych nastawień zespołów roboczych kombajnu i w niesprzyjających warunkach zbioru straty wynoszą ponad 10%. Zatem potencjalne oszczędności z tytułu zmniejszenia strat są znacznie większe. dr hab. inż. Aleksander Lisowski Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW w Warszawie