POLSKA LITERATURA AKORDEONOWA I JEJ ZNACZENIE W ŚWIECIE

Transkrypt

1 POLSKA LITERATURA AKORDEONOWA I JEJ ZNACZENIE W ŚWIECIE ELŻBIETA ROSIŃSKA eros@gnu.univ.gda.pl Akademia Muzyczna im. St. Moniuszki w Gdańsku

2 Lata międzywojenne utwory o charakterze tanecznym tworzone przez akordeonistów-wirtuozów: Edward Gosk ( ) Karol Olesiński (ok ok. 1950) Wacława Suchocki (ok ok. 1965) Władysław Kaczyński ( ) Bolesław Buchalski (1898 ok. 1960) Józef Steć ( ) Eugeniusz Lassota ( ) Tadeusz Kozłowski (1910?) Piotr Rybarski ( ) Polskie Radio Kapela Feliksa Dzierżanowskiego, Trio Harmonistów Wacława Suchockiego

3 Okres powojenny muzyka stylizowana na folklor wiejski lub swing, zespoły akordeonistów związane z Polskim Radiem Włodzimierz Bieżan (1918) Stanisław Trzeciak (1916) Jerzy Orzechowski (1917) Tadeusz Wesołowski ( ) Józef Podobiński (1925)

4 Początki koncertowej literatury akordeonowej neostylistyka Rok 1955 Czesław Grudziński Sonatina Rok 1963 Bronisław Kazimierz Przybylski Trzy utwory Rok 1966 Tadeusz Natanson Concertino na akordeon i orkiestrę W muzyce polskiej po październikowej odwilży (1956): powstanie festiwalu Warszawska Jesień, pokolenie o awangardowym nastawieniu Serocki, Baird, Kotoński, Górecki, Penderecki, Lutosławski, Szabelski

5 Style dodekafonia, serializm, punktualizm, poszukiwania nowych brzmień, aleatoryzm, muzyka elektroakustyczna, happening, teatr instrumentalny. Lata 70-te odwrót z awangardowej ścieżki, zwrot ku tradycji, dążność do uproszczenia faktury i materiału muzycznego, nawiązywanie do dawnych form. W tej generacji kompozytorów Andrzej Krzanowski ( ) Język muzyczny adekwatny do współczesnych trendów w muzyce polskiej; arystyczna nobilitacja akordeonu

6 Wypowiedzi krytyków muzycznych Krzysztof Droba...To był świat brzmień (często nowych, np. jakże oryginalne przestrzenie brzmień akordeonowych) na usługach emocji i ekspresji; dramatycznej, lirycznej, zawsze co się czuło prawdziwej. Leszek Polony...Ów pogardzany, prozaiczny instrument, staje się tutaj podmiotem lirycznym wypowiedzi muzycznej, ciągle wędrującym w krainie długich, rozwibrowanych dźwięków górnego rejestru, rozbrzmiewającym organowymi niemal harmoniami. Niezwykła ekspresyjność tego brzmienia uwydatnia jakby obecność lirycznego ja w świecie niesamowitych zjaw. Widziałbym w tym zamienny symbol; pospolitość, której muzycznym symbolem jest właśnie ten popularny instrument, zostaje wyniesiona na prawdziwe wyżyny szlachetności.

7 Twórczość cykl sześciu Audycji ( ) jedność materiału partii taśmy magnetofonowej, różnorodność często nietypowego składu instrumentalnego, stopienie poezji z muzyką cykl pięciu Studiów na akordeon solo, duet akordeonowy, kwintet akordeonowy eksperymenty w zakresie barwy, harmonii, nowych sposobów gry na akordeonie cykl Reliefów na różne instrumenty solowe Łączenie literatury i muzyki, współczesny język muzyczny i elementy tonalności, efekty sonorystyczne i romantyczna nastrojowość, cytaty, oryginalne instrumentarium

8 Lata 70-te debiut kompozytorski Krzysztofa Olczaka (rocznik 1956) Manualiter (1976), Fantasmagorie (1977) czynnik wirtuozowski poszukiwania brzmieniowe łączenie akordeonu z innymi instrumentami cytat bądź materiał zaczerpnięty z folkloru katalizatorem twórczości, przemyślana struktura kompozycji

9 Zbigniew Bargielski (rocznik 1937) wkracza na grunt muzyki akordeonowej ze swoim bagażem doświadczeń kompozytorskich i ukształtowanym językiem muzycznej wypowiedzi Akordeon ważnym instrumentem w jego twórczości od 1980 roku, przede wszystkim muzyka kameralna, także akordeon w orkiestrze. Kilka lat temu Zbigniew Bargielski poprosił mnie o zdefiniowanie akordeonu jako instrumentu: z czym kojarzy się akordeon przeciętnemu odbiorcy muzyki artystycznej? Funkcjonują obiegowe zakodowane pojęcia odnoszone do skrzypiec, które śpiewają, organy przywodza na myśl brzmienie spiżowe w kościele, na fortepianie można zagrać wszystko, choćby na cztery ręce również partyturę orkiestrową. A jaki jest akordeon? Niewyeksploatowany pokład barw, jakby organy, instrument dęty; może śpiewać prawie jak skrzypce i w ogóle upodobnić się do każdego instrumentu zwłaszcza w kameralistyce może być wszystkim. Dużo określeń, ale brak jednego sięgającego sedna. «Właśnie dlatego, że akordeon jest jak kameleon» stwierdził Bargielski. wypowiedź Zbigniewa Koźlika, akordeonisty adresata wielu kompozycji Bargielskiego

10 Ptak ze snu na perkusję i akordeon Malowane chmury na akordeon solo Labirynt na wiolonczelę i akordeon Noc pożegnań na akordeon i kwartet smyczkowy Zatopiony płomień na skrzypce, wiolonczelę i akordeon Rozmowa z cieniem na dwa akordeony Czarne lustro na gitarę i akordeon EGAD na wibrafon i akordeon Trigonalia koncert potrójny na gitarę, akordeon, perkusję i orkiestrę kameralną Jeux a Trois na trzy akordeony (dla Motion Trio)

11 Bronisław Kazimierz Przybylski (rocznik 1941) twórczość bardzo bogata: w sensie ilościowym ok. 200 kompozycji, różnorodność stylistyki od neostylistyki po awangardowe eksperymenty, formy, użytego instrumentarium; kompozycje w wielu wersjach instrumentalnych

12 Bogdan Dowlasz (rocznik 1949) Palindrom (1983) Postscriptum (1987) Ab hoc et ab hac (1989) Dialogus musarum (1991) Koncert na akordeon i małą orkiestrę (1997) Accosoftplay (2003)

13 Najmłodsze pokolenie Michał Moc Marcin Bortnowski Aleksandra Gryka Barbara Kaszuba Aleksander Kościów Mikołaj Majkusiak Szczepan Tesarowicz Grzegorz Duchnowski

14 Dowody uznania : 1. Utwory obowiązkowe na międzynarodowych konkursach wykonawczych: maj 2006 Szanghaj międzynarodowy konkurs akordeonowy Andrzej Krzanowski Sonata Międzynarodowy Konkurs Akordeonowy w Kligenthal w finale koncerty Bronisława Kazimierza Przybylskiego, Bogdana Dowlasza, Bogdana Precza, Mikołaja Majkusiaka (edycja w roku 2007) Międzynarodowy Konkurs Akordeonowy w Castelfidardo Premio Citta di Castelfidardo utwór polskiego kompozytora w programie II etapu 2. Wydania zagraniczne 3. Nagrody na konkursach kompozytorskich 4. Obecność w repertuarze i dyskografii zagranicznych wykonawców

15