Rola organizacji publicznych w rozwoju infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich

Transkrypt

1 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu Prace Naukowe nr 39 Zrównoważony i trwały rozwój wsi i rolnictwa Wanda Zaremba Instytut Zarządzania i Marketingu Akademia Podlaska w Siedlcach Rola organizacji publicznych w rozwoju infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich Role of public organizations in the development of information infrastructure in rural areas Wstęp Powstanie społeczeństwa informacyjnego w Polsce jest nieuchronne taki kierunek wyznacza krajom członkowskim Unia Europejska oraz globalny rozwój współczesnego świata. Ukierunkowując powstawanie nowego typu społeczeństwa, każde państwo stosuje mechanizmy regulacyjne, ponieważ działanie wyłącznie mechanizmów rynkowych prowadziłoby do spotęgowania istniejącego rozwarstwienia społeczeństwa we wszystkich aspektach rozwoju. Polska, w porównaniu z innymi państwami Wspólnoty, jest krajem o dużych zapóźnieniach w aspekcie wyposażenia w infrastrukturę informacyjną i wykorzystywania nowoczesnych technologii. Poziom rozwoju infrastruktury informacyjnej w Polsce jest uwarunkowany poziomem rozwoju gospodarczego i społecznego regionów. Występujące zróżnicowanie odnosi się nie tylko do dystansu dzielącego nasze państwo od innych krajów UE, ale również odzwierciedla się między regionami pogłębia się podział na Polskę A i B oraz wzrastają nierówności w obrębie społeczności lokalnych. Mechanizmy rynkowe przyczyniają się do szybkiego rozwoju infrastruktury informacyjnej w sferze gospodarczej, głównie na terenach zurbanizowanych. Realizacja przyjętej przez UE inicjatywy Społeczeństwo Informacyjne dla wszystkich wymaga aktywnej polityki władz publicznych, regulującej ten rozwój w sferze pozagospodarczej oraz na obszarach wiejskich. Warunkiem umożliwiającym zarówno rozwój gospodarczy jak też społeczny w dobie zachodzących przemian cywilizacyjnych jest zapewnienie odpowiedniego poziomu rozwoju technicznej infrastruktury informacyjnej, koncentrującego się na dwóch celach 1 : zapewnienie wystarczającej przepustowości sieci telekomunikacyjnej, oraz pokrycie w miarę możliwości całego regionu tak, aby 1 Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego. Raport o rozwoju społecznym. UNDP, Warszawa 2002, s

2 Wanda Zaremba zapewnić tani, szybki i bezpieczny dostęp do sieci wszystkim członkom lokalnych społeczności. Celem opracowania jest określenie obszarów działań, w których organizacje publiczne a w szczególności samorządy lokalne, mogą wpływać na rozwój infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich. Artykuł podkreśla znaczenie infrastruktury informacyjnej w rozwoju lokalnych społeczności w dobie zachodzących przemian. Analizy zostały zilustrowane informacjami pochodzącymi z ogólnopolskich badań przeprowadzonych w 2004 r. na zlecenie Ministerstwa Nauki i Informatyzacji (MNiI) oraz raportów zrealizowanych na zlecenie MNiI, UNDP i Banku Światowego. Znaczenie infrastruktury informacyjnej Zachodzące we współczesnym świecie przemiany cywilizacyjne są spowodowane wzrastającym znaczeniem informacji, jako podstawowego zasobu w gospodarce. Informacja oraz nowoczesne technologie informacyjne i telekomunikacyjne (ICT) znajdują się w centrum rozwoju, stanowią siłę wytwórczą i główny czynnik rozwoju cywilizacyjnego, kształtują warunki życia całego społeczeństwa 2. Determinują zachodzące zmiany w procesach gospodarczych, oraz przemiany społeczno-ekonomiczne prowadzące do kształtowania się społeczeństwa informacyjnego. Rozpoczął się okres, w którym informacja stała się podstawą sprawnego funkcjonowania firm, administracji wszystkich szczebli oraz całego społeczeństwa. M. Castells, czołowa postać światowej debaty o roli technologii informatycznych (IT) we współczesnym świecie, stwierdził:...tym, co jest charakterystyczne dla społeczeństwa sieciowego, jest nie krytyczna rola wiedzy i informacji, ponieważ wiedza i informacja była centralna we wszystkich społeczeństwach... Tym, co jest nowe w naszych czasach jest nowy zbiór technik informacyjnych. Nowoczesne technologie i ich wykorzystanie m.in. w usługach online, stają się katalizatorem rozwoju gospodarczego, pozwalają na zwiększenie konkurencyjności gospodarki, tworzenie nowych miejsc pracy, sprzyjają rozwojowi regionów. Według opracowanego przez Światowe Forum Gospodarcze wskaźnika NRI 3, sytuacja w Polsce w aspekcie rozwoju nowoczesnych technologii, najgorzej przedstawia się pod względem wyposażenia w infrastrukturę informatyczną. Wartości wskaźnika NRI obliczone dla 82 badanych państw, usytuowały Polskę na 39 miejscu w łącznej ocenie rozwoju ICT i na 56 miejscu w zakresie infrastruktury informatycznej. Dlatego nadrzędnym wyzwaniem, jest poszerzenie dostępu do sieci prowadzące do większego rozpowszechnienia informatyki i telekomunikacji, w tym zwłaszcza na obszarach wiejskich 4. 2 K. Krzysztofek, M. Szczepański: Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Wydawnictwa UŚ, Katowice 2002, s Wskaźnik NRI, obejmuje najważniejsze czynniki związane z otoczeniem regulacyjnym oraz gotowością i możliwością wykorzystania informatyki i telekomunikacji przez gospodarstwa domowe, firmy oraz rządy państw. Wskaźnik ten może być wykorzystany do opisu i porównania sytuacji w zakresie rozwoju ICT 4 I. Goldberg: Polska a gospodarka oparta na wiedzy. W kierunku zwiększenia konkurencyjności Polski w Unii Europejskiej, The World Bank, Washington D.C. 2004, s

3 Rola organizacji publicznych w rozwoju infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich Gwałtowny, zróżnicowany terytorialnie, rozwój technologii informacyjnych prowadzi do powstania nowego rodzaju marginalizacji zjawiska wykluczenia cyfrowego. Występowanie na obszarach wiejskich tzw. luki dostępowej będącej efektem niskiego rozwoju infrastruktury informacyjnej, oraz brak umiejętności wykorzystywania technologii ICT przez znaczną część społeczności wiejskiej powodują, że obszary te są szczególnie zagrożone nowym rodzajem marginalizacji. Wyposażenie w infrastrukturę informacyjną, zapewniające możliwość korzystania z nowoczesnych technologii ICT, staje się podstawowym warunkiem rozwoju lokalnych społeczności, natomiast wykluczenie cyfrowe staje się poważną barierą rozwoju obszarów wiejskich. Zapewnienie wszystkim obywatelom powszechnego dostępu do Internetu, wynikające z realizacji unijnej inicjatywy Społeczeństwo Informacyjne dla wszystkich, stanowi jeden z podstawowych obszarów działań uwzględnionych 5 w Strategii informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata Połączenie w ramach tej strategii dwóch priorytetów rozwoju: infrastruktury informatycznej (wynikającego z planu eeurope 2002), usług dostępnych w Internecie (wynikającego z planu eeurope 2005), pozwala również na realizację działania promującego upowszechnianie umiejętności posługiwania się teleinformatyką. Występuje sprzężenie zwrotne między zapotrzebowaniem na dostęp do Internetu a zapotrzebowaniem na e-usługi realizowane przez sieć bez szerokiego dostępu do Internetu nie ma zapotrzebowania na usługi świadczone przez sieć; natomiast bez potrzeby użytkowania Internetu w praktyce, nie ma szerokiego zapotrzebowania w społeczeństwie na dostęp do sieci. Świadczenie usług publicznych on-line, stanowi pewnego rodzaju zachętę do korzystania z nowoczesnych technologii, spełnia tym samym funkcję edukacyjną wśród dorosłych mieszkańców. Warunkiem zapewnienia rozwoju i przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu jest upowszechnianie wiedzy i umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii nie tylko wśród dzieci i młodzieży, ale również wśród dorosłych obywateli. Edukacja dorosłych jest znacznie trudniejsza, wymaga stosowania skutecznej motywacji. Umożliwienie dostępu do Internetu nie jest dla nich wystarczającym bodźcem, konieczne jest umożliwienie osiągania wymiernych efektów z pracy w sieci. Możliwość oraz konieczność korzystania z e-usług, stanowi edukowanie przez działanie i pozwala na rozwiązanie problemu dokształcania części dorosłych obywateli 6. Władze lokalne nie zawsze właściwie postrzegają swoje obowiązki w zakresie budowy społeczeństwa informacyjnego, szczególnie w zakresie edukacji dorosłych, co odzwierciedla rysunek 1. 5 Raport, Monitoring realizacji działań Strategii informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej epolska na lata , MNiI, Warszawa lipiec 2004, s W. Cellary: Elektroniczna administracja stymulatorem rynku pracy dla młodzieży. Strategia e-wielkopolska, VIII Konferencja Miasta w Internecie. Zakopane 2004, 171

4 Wanda Zaremba Umożliwianie załatwiania spraw przez Internet Dostarczanie wiedzy do obywateli Upowszechnianie dostępu do Internetu Umożliwianie dostępu do Internetu Organizowanie szkoleń dla obywateli Zdecydowanie NIE Raczej NIE Raczej TAK Zdecydowanie TAK Rys. 1. Postrzeganie przez jednostki samorządowe obowiązków w zakresie budowy społeczeństwa informacyjnego /odsetek udzielonych odpowiedzi/ Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Pentor, 2004, s.41] Prawie wszystkie badane urzędy (96%) uznają za obowiązek samorządów lokalnych dostarczanie usług on-line, natomiast tylko zaledwie 55% z nich postrzega w kategoriach obowiązku organizowanie szkoleń z zakresu wykorzystywania technologii ICT dla obywateli. Obydwa powyższe kierunki działań edukacyjnych: kształcenie umiejętności poprzez praktyczne działanie oraz kształcenie umiejętności w ramach szkoleń, powinny być traktowane jako obowiązkowe zadania samorządów lokalnych w ramach budowy społeczeństwa informacyjnego. Edukacja dorosłych w przeobrażonym społeczeństwie zyskuje inną, zdecydowanie większą rangę i jak podkreśla B. Suchodolski powinna być traktowana jako zadanie społeczne. Priorytetowe miejsce w projektach dotyczących rozwoju technicznej infrastruktury informatycznej zajmuje budowa i rozbudowa sieci szerokopasmowych. Wynika to ze znacznych zapóźnień infrastrukturalnych w tym aspekcie informatyzacji, szczególnie na obszarach wiejskich. Analiza technologii wykorzystywanych przez samorządy lokalne przy zewnętrznych połączeniach z globalną siecią, przedstawia trudną sytuację tych jednostek w zakresie możliwości dostępu do sieci szerokopasmowych 7. Zakres podjęcia niezbędnych w tym zakresie działań przekracza możliwości małych jednostek samorządu lokalnego. Szczególnie dotyczy to gmin wiejskich, w których ze względu na małą gęstość zaludnienia, koszty budowy technicznej infrastruktury informatycznej w przeliczeniu na jednego mieszkańca są duże. W tym wypadku konieczny jest klastering inicjatyw lokalnych 8, zapewniający współdziałanie 7 W. Zaremba: Rozwój infrastruktury informatycznej obszarów wiejskich, [w:] Piechowicz B. (red.) Ekonomiczne i społeczne skutki integracji Polski z Unią Europejską dla rolnictwa i obszarów wiejskich, Wydawnictwo AP, Siedlce 2005, s K. Głąb: Klastering" lokalnych inicjatyw projektowych jako metodyka kreowania projektów regionalnych na rzecz egovernment, VIII konferencja "Miasta w Internecie", Zakopane 2004, 172

5 Rola organizacji publicznych w rozwoju infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich organizacji publicznych z otoczeniem w ramach wspólnie przyjętych celów dotyczących rozwoju infrastruktury informacyjnej. Koncepcja klastrów powstała w odniesieniu do współpracy przedsiębiorstw gospodarczych. Definicja, podana przez M.E. Portera uwypukla znaczenie wspólnej lokalizacji terytorialnej powiązanych firm. Bliskie sąsiedztwo jednostek wpływa na zwiększenie częstotliwości kontaktów i znaczenie współdziałania oraz powoduje występowanie pewnego rodzaju wspólnoty 9. Znaczenie klastrów, jako nowej struktury współdziałających organizacji, wynika z korzyści osiąganych przez powiązane instytucje w zakresie osiągania większej efektywności oraz innowacyjności. Ta forma współdziałania jest szczególnie przydatna przy realizacji wspólnych projektów opartych na nowoczesnych technologiach. Konieczność podejmowania współdziałania organizacji publicznych z otoczeniem w rozwoju infrastruktury informacyjnej Współdziałanie samorządów lokalnych z otoczeniem, a szczególnie małych gmin na zapóźnionych infrastrukturalnie obszarach wiejskich, jest szansą na pozyskanie funduszy strukturalnych i wspólne podjęcie złożonych działań w zakresie rozwoju infrastruktury informacyjnej. Czynniki rozwoju gospodarczego i społecznego ku elektronicznej gospodarce i globalnemu społeczeństwu informacyjnemu są na tyle liczne, różnorodne i nawzajem uzależnione od siebie, że wymagają koordynacji na poziomie strategicznym. Dla zapewnienia gładkiego i możliwie bezkonfliktowego rozwoju, celowe jest zawarcie umowy strategicznej pomiędzy głównymi partnerami społecznymi, instytucjami publicznymi i gospodarczym sektorem prywatnym. Celem takiej umowy byłoby wypracowanie wspólnej wizji rozwoju, podział ról, wyznaczenie priorytetów i koordynacja działań. 10 Podejmowanie współpracy, wymaga od organizacji publicznych stosowania kompatybilnych rozwiązań w procesach informatyzacji urzędów oraz w procesach komunikacji z otoczeniem. Takie działania wymagają ustalenia i przestrzegania standardów (zasada interoperacyjności) umożliwiających i warunkujących efektywną współpracę. Podejmowanie współdziałania organizacji publicznych, w realizacji projektów dotyczących rozwoju infrastruktury informacyjnej zostało zaakcentowane w Ustawie o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne 11. Plan Informatyzacji Państwa, ma na celu m.in. koordynację realizowanych, przez więcej niż jeden podmiot publiczny, projektów informatycznych o publicznym zastosowaniu. W Polsce jest potrzebne partnerstwo społeczne, które umożliwi współdziałanie władz publicznych na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym, organizacji pozarządowych oraz sektora prywatnego we wszystkich wymienionych obszarach: techniki, zasobów informacyjnych, prawa, przedsiębiorstw i przede wszystkim ludzi. 9 M.E. Porter: 2001, Grona a konkurencja [w:] Porter M.E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa, s Polska..., Raport UNDP, op.cyt., s Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne, Dziennik Ustaw nr 64, poz

6 Wanda Zaremba Najbardziej rozwinięte społeczeństwa informacyjne, na przykład kraje nordyckie, osiągnęły sukces dzięki takiemu partnerstwu. 12 Konieczność podejmowania współdziałania organizacji publicznych z otoczeniem w zakresie rozwoju infrastruktury informacyjnej, wynika ze złego stanu wyposażenia infrastrukturalnego, szczególnie na obszarach wiejskich. Obecnie przy informatyzacji organizacji najczęściej są stosowane dwa rozwiązania: oparte na technologii portalowej lub skonstruowane w technologii klientserwer 13. Technologia portalowa charakteryzuje się korzystaniem przez użytkowników z bazy danych założonej na centralnym serwerze, do której dostęp odbywa się poprzez przeglądarkę internetową. Technologia klient-serwer wymaga instalacji na każdym komputerze aplikacji przetwarzającej dane. To rozwiązanie jest bardziej kosztochłonne, ponieważ wymaga zastosowania znacznie wydajniejszego i droższego sprzętu komputerowego. Względy ekonomiczne wskazują na preferowanie w administracji publicznej technologii portalowych, za przyjęciem tego rozwiązania optują również względy organizacyjne. Według przedstawionej przez V. Bekkera typologii organizacji wirtualnych, przedstawione rozwiązania technologiczne odpowiadają typom: platformy organizacyjnej (klient-serwer) i portalu organizacyjnego (technologia portalowa). Portal organizacyjny jest właściwym typem organizacji wirtualnej dla e-government i podlega dynamicznym zmianom 14. Rozwój portali instytucji publicznych jest analizowany i klasyfikowany według różnych kryteriów. Departament Gospodarki i Administracji Publicznej Narodów Zjednoczonych oraz Amerykańskie Towarzystwo Administracji Publicznej wyodrębniają następujące fazy rozwojowe portali instytucjonalnych 15 : 1. Portal instytucji publicznej zawierający informację statyczną; 2. Portal dynamiczny, umożliwiający dostęp do innych źródeł informacji; 3. Portal interaktywny, wielofunkcyjny, z możliwością realizacji transakcji; 4. Portal spersonalizowany, dostarczający zintegrowane usługi, podporządkowany realizowanym przez organizacje publiczne zadaniom, a nie samym instytucjom; 5. Portal w pełni zintegrowany, jeden dla wszystkich usług publicznych, bez widocznego dla odbiorcy usługi podziału kompetencji pomiędzy różne instytucje publiczne. Inny rodzaj klasyfikacji jest stosowany w krajach Unii Europejskiej. Komisja Europejska zdefiniowała cztery kryteria oceny portali, na postawie określenia stopnia zaawansowania rozwoju e-usług. Skala czterostopniowa uwzględnia następujące poziomy rozwoju serwisów internetowych organizacji: 1. informacja on-line udostępnienie informacji odnośnie świadczenia usługi oraz wymaganych procedur administracyjnych; 12 Polska..., Raport UNDP, op.cyt., s R. Gęślicki: Potrzeby informatyczne urzędów samorządowych, Wspólnota nr 18/2004, 14 A. Pawłowska: Organizacje wirtualne w sektorze publicznym, w: L.H. Haber (red.) Społeczeństwo informacyjne - wizja, czy rzeczywistość?, Tom II, AGH, Kraków 2004, s Za: A. Pawłowska: op.cyt., s

7 Rola organizacji publicznych w rozwoju infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich 2. interakcja jednokierunkowa możliwość pobrania formularza i zapisania go na dysku komputera; 3. interakcja dwukierunkowa możliwość elektronicznego wypełnienia formularza połączona z uwierzytelnieniem; 4. transakcja pełen proces elektronicznej realizacji usługi uwzględniający wypełnienie formularza, uwierzytelnienie oraz płatność. Tabela 1. Poziom rozwoju serwisów internetowych w samorządach lokalnych /odsetek urzędów/ Województwo Uzyskiwanie informacji Pobieranie formularzy Odsyłanie formularzy Załatwianie całości spraw Powiat Gmina Powiat Gmina Powiat Gmina Powiat Gmina dolnośląskie ,0 7,4 0,0 1,1 kujawsko-pomorskie ,5 7,5 6,3 0,0 lubelskie ,3 3,7 5,3 0,9 lubuskie ,0 4,3 0,0 0,0 łódzkie ,1 3,5 0,0 2,4 małopolskie ,3 7,1 0,0 0,0 mazowieckie ,2 5,8 4,2 2,9 opolskie ,0 2,3 0,0 0,0 podkarpackie ,0 5,7 0,0 0,0 podlaskie ,0 11,1 0,0 0,0 pomorskie ,7 4,6 0,0 0,0 śląskie ,8 3,2 0,0 1,1 świętokrzyskie ,1 7,5 11,1 0,0 warmińsko-mazurskie ,1 5,5 0,0 0,0 wielkopolskie ,1 7,7 0,0 2,6 zachodniopomorskie ,1 15,0 0,0 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Stopień informatyzacji urzędów w Polsce. Raport generalny z badań ilościowych, MNiI, ARC Rynek i Opinia, Warszawa wrzesień 2004., s.125. Trzy edycje badań Rozwój egovernment w Polsce, przeprowadzonych w latach , pozwoliły na określenie poziomu rozwoju polskiej elektronicznej administracji według powyższych kryteriów i wykazały znaczne opóźnienie w stosunku do krajów unijnej piętnastki. Poziom rozwoju portali organizacyjnych w polskich urzędach administracji publicznej, odpowiada kryterium informacyjnemu, które jest stosunkowo łatwe do osiągnięcia. Etapy: informacyjny oraz interakcja jednokierunkowa, nie wymagają przeprowadzania transformacji w wewnętrznym funkcjonowaniu organizacji. Znacznie trudniejsze jest osiągnięcie następnych etapów rozwoju portali, ponieważ wymaga przeprowadzenia zmian wewnątrz organizacji, mających na celu dostosowanie funkcjonowania urzędu do elektronicznego obiegu dokumentów. Również badania przeprowadzone na zlecenie MNiI w jednostkach samorządowych potwierdziły występowanie w urzędach gmin i starostwach powiatowych głównie portali umożliwiającym uzyskiwanie informacji i ewentualnie pobieranie formularzy (tab.1). 175

8 Wanda Zaremba Zaprezentowany w tabeli, stosunkowo dobrze rozwinięty obszar informacyjny urzędów, został wymuszony ustawą o dostępie do informacji publicznej. Cytowane badanie przeprowadzone w samorządach terytorialnych ukazało również skalę zapóźnień infrastrukturalnych w zakresie dostępu do nowoczesnych technologii. Znaczna część badanych urzędów wykorzystywała wyłącznie komutowany dostęp do sieci, czyli uzyskiwanie połączeń poprzez modem analogowy i zwykłą linię telefoniczną. Niekorzystną sytuację jednostek samorządowych w zakresie możliwości realizacji zewnętrznych połączeń z Internetem, ilustruje rysunek 2. świętokrzyskie opolskie mazowieckie lubelskie łódzkie podlaskie zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie śląskie wielkopolskie lubuskie małopolskie kujawsko-pomorskie pomorskie dolnośląskie podkarpackie wyłącznie komutowany dostęp korzystają z modemu analogowego Rys.2. Odsetek jednostek samorządowych posiadających połączenie z Internetem poprzez linię telefoniczną Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Stopień, op.cyt., s.73-9]. Przytoczone dane wskazują na ogromne zapóźnienia w zakresie rozwoju infrastruktury ICT. Upowszechnienie dostępu do sieci szerokopasmowych wymaga podjęcia kosztochłonnych działań, przekraczających możliwości pojedynczych organizacji samorządowych, szczególnie na obszarach wiejskich. Zdecydowana większość gmin wiejskich, posiada wyłącznie modemowe połączenie z siecią. Tylko w województwie łódzkim, ponad 1/5 urzędów gminnych, korzystała z połączeń z Internetem poprzez nowoczesne technologie, natomiast w woj. opolskim było to zaledwie 2,4% jednostek 16. Realizacja e-usług publicznych, a szczególnie usług on-line dla mieszkańców, stanowi odzwierciedlenie przyjętej formy zarządzania informacją wewnątrz urzędu, obecnie jednego z najbardziej zaniedbanych obszarów zarządzania w organizacjach publicznych 17. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej wymusza na administracji 16 Stopień..., op.cyt., s R. Gęślicki: op.cyt. 176

9 Rola organizacji publicznych w rozwoju infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich publicznej, zarówno rządowej jak też samorządowej podjęcie działań mających na celu podwyższenie standardów funkcjonowania urzędów, a tym samym wprowadzanie zmian w zarządzaniu informacją. Outsourcing usług informatycznych w administracji publicznej Mechanizmy gospodarki rynkowej powodujące konieczność dorównania organizacjom konkurencyjnym, wymuszają wprowadzanie usług wykorzystujących technologie ICT. Pełne wykorzystanie innowacji w zakresie tych technologii, wymaga jednak dostępu do sieci o właściwych parametrach w zakresie: przepustowości, dostępności, niezawodności oraz bezpieczeństwa. Szybkość działania w rozwiązaniach portalowych ograniczona jest przepustowością sieci. Nowa jakość oraz rozszerzający się zakres zastosowań nowoczesnych technologii wymagają dostępu do coraz bardziej wyrafinowanych środowisk sieciowych, które muszą podlegać bieżącemu uaktualnianiu. Spełnienie tych warunków, niezbędnych do prawidłowej realizacji procesów informatycznych, w znacznym stopniu zwiększa koszty funkcjonowania instytucji i często stanowi duże obciążenie budżetów szczególnie w przypadku małych jednostek. Konieczność zwiększania ekonomicznej efektywności działań administracji, nieunikniona w sytuacji niedoboru środków budżetowych, jest czynnikiem stymulującym przekazywanie wyodrębnionych zadań poza organizację publiczną. Najczęstszą przyczyną wprowadzania outsourcingu jest chęć obniżenia kosztów i uniknięcia sytuacji korupcjogennych 18. Występujący obecnie trend do koncentrowania się organizacji wyłącznie na podstawowym zakresie działalności powoduje, że coraz większą popularność zyskuje również outsourcing usług informatycznych. Znaczny odsetek organizacji, zarówno gospodarczych jak i pozagospodarczych uważa, że zbyt kosztowne i zbyt trudne jest zapewnienie odpowiedniego poziomu kompetencji pracowników działu IT w zakresie utrzymywania infrastruktury technicznej oraz administracji systemów informatycznych do wspomagania zarządzania 19. Dlatego organizacje komercyjne coraz częściej korzystają z pełnej formy outsourcingu usług informatycznych. Barierą, ograniczającą zakres stosowania outsourcingu usług informatycznych w administracji publicznej, jest występowanie asymetrii odpowiedzialności. Za przekazane do jednostki zewnętrznej zadania, odpowiedzialność prawną lub ekonomiczną nadal w całości ponosi organizacja publiczna jako podmiot przekazujący. Pozbywając się własnych zasobów, nie ma możliwości samodzielnej realizacji zadań związanych z tymi zasobami, a tym samym staje się zakładnikiem podmiotu zewnętrznego. 20 Bezpieczną formą outsourcingu w administracji publicznej, może być intra-sourcing lub insourcing, w których współdziałanie obejmuje organizacje publiczne. 18 J. Borys: Outsourcing informatyczny i kolokacja - wady i zalety pod kątem wykorzystania w administracji, Konferencja Polityka bezpieczeństwa IT - w urzędzie administracji publicznej, Warszawa, 31 sierpnia M. Pilaczyński: Outsourcing przetwarzania danych, 20 J. Oleński: Outsourcing w e-administracji. Korzyści ekonomiczne i granice outsourcingu w e-administracji, s

10 Wanda Zaremba Specyfika sektora publicznego, wynikająca właśnie z występowania asymetrii odpowiedzialności, wskazuje więc na możliwość stosowania przez administrację publiczną outsourcingu wyłącznie w przypadku prostych i stabilnych procesów informacyjnych. Bezpieczna realizacja usług publicznych on-line, które są złożonymi i niestabilnymi procesami informacyjnymi, wymaga od jednostek publicznych zaangażowania się w intra-sourcing lub insourcing, co wiąże się z utrzymaniem zasobów w sferze technologii informacyjnej a tym samym zapewnienia rozwoju infrastruktury informacyjnej. Na zasadność utrzymania zasobów wskazują również inne przesłanki. W dobie zachodzących przemian cywilizacyjnych zwiększeniu ulega rola administracji jako usługodawcy udostępniającego posiadaną informację, która zyskuje status najważniejszego zasobu gospodarki i jest nowym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Rosnące znaczenie informacji, wpływa na przekształcanie procesów informacyjnych organizacji, zarówno wewnętrznych jak też zewnętrznych. Powyższe względy powodują, że tym samym zmianom będzie ulegała struktura administracji. Władze publiczne powinny prowadzić działania zgodne z występującymi tendencjami i podjąć...organizowanie struktur administracyjnych w postaci sieci małych, współdziałających ze sobą jednostek organizacyjnych, kontaktujących się z otoczeniem gospodarczym w ujednoliconej formie przez wspólnie zarządzane bramy informacyjne 21 (portale). Podsumowanie Rozwój technologii ICT prowadzi do powstania nowego rodzaju marginalizacji zjawiska wykluczenia cyfrowego, obszary wiejskie są szczególnie zagrożone tym rodzajem marginalizacji, stanowiącym poważną barierę rozwoju lokalnych społeczności. Aktywna polityka władz publicznych powinna przeciwdziałać zjawiskom wykluczenia cyfrowego, poprzez zapewnienie dostępu do Internetu i upowszechnianie umiejętności posługiwania się technologiami ICT. Organizacje publiczne dostarczając e-usługi, jednocześnie prowadzą edukowanie przez działanie dorosłych obywateli. Występuje sprzężenie zwrotne między zapotrzebowaniem na usługi publiczne on-line a zapotrzebowaniem na dostęp do Internetu. Współpraca organizacji publicznych z otoczeniem jest szansą na rozwój infrastruktury informatycznej na obszarach wiejskich. Likwidacja istniejących zapóźnień wymaga podjęcia wspólnych działań, przekraczających możliwości pojedynczych instytucji. Specyfika sektora publicznego, wskazuje na możliwość stosowania pełnej formy outsourcingu wyłącznie w przypadku prostych i stabilnych procesów informacyjnych. Prawidłowa realizacja niestabilnych procesów informacyjnych wymaga zaangażowania jednostek publicznych w intra-sourcing lub insourcing. 21 Polska... Raport UNDP, op.cyt., s

11 Rola organizacji publicznych w rozwoju infrastruktury informacyjnej na obszarach wiejskich Literatura: 1. Borys J.: Outsourcing informatyczny i kolokacja - wady i zalety pod kątem wykorzystania w administracji, Konferencja: Polityka bezpieczeństwa IT - w urzędzie administracji publicznej, Warszawa Cellary W.: Elektroniczna administracja stymulatorem rynku pracy dla młodzieży. Strategia e-wielkopolska, VIII Konferencja Miasta w Internecie. Zakopane Gęślicki R.: Potrzeby informatyczne urzędów samorządowych, Wspólnota nr 18/ Głąb K.: Klastering" lokalnych inicjatyw projektowych jako metodyka kreowania projektów regionalnych na rzecz egovernment, VIII konferencja "Miasta w Internecie" Zakopane Goldberg I.: Polska a gospodarka oparta na wiedzy. W kierunku zwiększenia konkurencyjności Polski w Unii Europejskiej, The World Bank, Washington D.C Krzysztofek K., Szczepański M.: Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Wydawnictwa UŚ, Katowice Oleński J.: Outsourcing w e-administracji. Korzyści ekonomiczne i granice outsourcingu w e-administracji, Pawłowska A.: Organizacje wirtualne w sektorze publicznym, w: L.H. Haber (red.) Społeczeństwo informacyjne - wizja, czy rzeczywistość?, Tom II, AGH, Kraków Pentor, Badanie postaw przedstawicieli samorządu terytorialnego wobec Internetu, Reseach International, Warszawa Pijaczyński M.: Outsourcing przetwarzania danych, Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego. Raport o rozwoju społecznym. UNDP, Warszawa Porter M.E., Grona a konkurencja [w:] Porter M.E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa Raport. Monitoring realizacji działań Strategii informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej epolska na lata , MNiI, Warszawa Stopień informatyzacji urzędów w Polsce. Raport generalny z badań ilościowych, MNiI, ARC Rynek i Opinia, Warszawa Zaremba W.: Rozwój infrastruktury informatycznej obszarów wiejskich, [w:] Piechowicz B. (red.) Ekonomiczne i społeczne skutki integracji Polski z Unią Europejską dla rolnictwa i obszarów wiejskich, Wyd. AP, Siedlce 2005 Streszczenie Wyposażenie w infrastrukturę informatyczną staje się podstawowym warunkiem rozwoju obszarów wiejskich w dobie zachodzących przemian cywilizacyjnych. Aktywna polityka władz publicznych powinna przeciwdziałać zjawiskom wykluczenia cyfrowego. Współpraca organizacji publicznych z otoczeniem jest szansą na rozwój infrastruktury informatycznej na obszarach wiejskich. Likwidacja istniejących zapóźnień wymaga podjęcia wspólnych działań, przekraczających możliwości pojedynczych instytucji. Organizacje komercyjne coraz częściej korzystają z pełnej formy outsourcingu usług informatycznych. Specyfika sektora publicznego, wskazuje na możliwość stosowania takiego rozwiązania wyłącznie w przypadku prostych i stabilnych procesów informacyjnych. Prawidłowa realizacja niestabilnych procesów informacyjnych wymaga zaangażowania jednostek publicznych w intra-sourcing lub insourcing. 179

12 Wanda Zaremba Summary To provide rural areas with an information infrastructure is the basic condition for their development in modern civilization changes. Active political actions of public authorities should counteract the cases of digital exclusion. Cooperation of public organizations with their local environment is a chance for the development of information infrastructure in rural areas. The eradication of existing delays demands undertaking joint actions that exceed the abilities of a single institution. Commercial organizations more and more often use a full range of outsourced information services. The nature of public sector shows the possibility of such use only in the case of simple and stable information systems. The correct implementation of unstable information systems demands public sector involvement in intra-sourcing and insourcing. 180