Wzorce jednostek miar elektrycznych

Transkrypt

1

2 Wzorce jednostek miar elektrycznych Wykład nr 2 2/36

3 Wzorce jednostek miar-klasyfikacja wzorców Wzorcem nazywamy narzędzie pomiarowe dzięki któremu możliwe jest materialne odtworzenie jednostki pomiarowej z określoną niedokładnością. Wzorzec powinien charakteryzować się dużą, ściśle określoną dokładnością, pozwalającą na wyznaczenie wielokrotności lub podwielokrotności jednostki pomiarowej. Wzorce tworzone są z różną dokładnością, zależną od sposobu ich wykorzystania lub możliwości technicznych ich wykonania. Dzięki ich wykorzystaniu jesteśmy w stanie kontrolować jakość produkcji, czy też usług. 3/36

4 Wzorce jednostek miar-klasyfikacja wzorców Wielokrotności i podwielokrotności na przykładzie jednostki długości: Wielokrotności Podwielokrotności Mnożnik Nazwa Symbol Mnożnik Nazwa Symbol 10 0 metr m 10 1 dekametr dam 10 1 decymetr dm 10 2 hektometr hm 10 2 centymetr cm 10 3 kilometr km 10 3 milimetr mm 10 6 megametr Mm 10 6 mikrometr µm 10 9 gigametr Gm 10 9 nanometr nm terametr Tm pikometr pm petametr Pm femtometr fm eksametr Em attometr am zettametr Zm zeptometr zm jottametr Ym joktometr ym 4/36

5 Wzorce jednostek miar - klasyfikacja wzorców Wzorce dzielimy na kategorie determinujące ich podstawowe wykorzystanie. Wzorce robocze są używany zwykle do wzorcowania lub sprawdzania wzorców miar, przyrządów pomiarowych lub materiałów odniesienia. Przykładem może być rezystor wzorcowy. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości pomiarów wzorce robocze muszą być poddane kontroli. Dokonujemy tego za pomocą wzorców kontrolnych. Wzorce takie nie są używane na co dzień do wykonywania pomiarów. Są one przechowywane w odpowiednich warunkach, w stanie gotowości do przeprowadzania okresowej kontroli. 5/36

6 Wzorce jednostek miar - klasyfikacja wzorców Wzorce kontrolne również podlegają okresowej kontroli. Dokonuje się tego poprzez zastosowanie wysokiej dokładności wzorca odniesienia, który znajduje się w Głównym Urzędzie Miar. Wzorce odniesienia mają rangę wzorców państwowych. Wzorzec państwowy ma swój odnośnik w postaci wzorca świadka o tej samej klasie dokładności. Wzorzec ten jest wykorzystywany okresowo do kontroli wzorca państwowego, w sytuacji gdy wzorzec państwowy wywożony jest z kraju w celu jego porównania z innymi wzorcami lub sytuacjach awaryjnych. 6/36

7 Hierarchia wzorców BIPM wz. międzynarodowy Główny Urząd Miar wz. odniesienia (państwowy) wz. świadek Akredytowane laboratoria wzorcujące wz. kontrolny Akredytowane laboratoria wzorcujące, laboratoria badawcze wz. roboczy Niepewność pomiaru Użytkownicy Przyrząd pomiarowy 7/36 7

8 Trasabilność, wzorcowanie (kalibracja) Trasabilność (ang. traceability) - spójność pomiarowa - stanowi nieprzerwany ciąg odniesień przyrządu wzorcowanego do wzorca krajowego lub międzynarodowego. Wzorcowanie, kalibracja (ang. calibration) - polega na określeniu różnicy pomiędzy wskazaniem wzorca, a wskazaniem przyrządu wzorcowanego z uwzględnieniem niepewności pomiaru. Celem wzorcowania jest określenie właściwości metrologicznych wzorcowanego przyrządu, określającej jego przydatność do wykonywania pomiarów lub poświadczenie, że wzorcowany przyrząd spełnia określone wymagania metrologiczne. Dowodem poświadczającym właściwości metrologiczne wzorcowanego przyrządu jest wydawany przez laboratorium akredytowane dokument zwany świadectwem wzorcowania, oznaczony symbolami akredytacji. 8/36 8

9 Wzorce jednostek miar Wzorce jednostek elektrycznych można także klasyfikować względem ich sposobu wykonania. Rozróżniamy tu wzorce: oparte na definicji zjawisk fizycznych (wzorzec natężenia prądu elektrycznego, wzorzec częstotliwości wykonany na bazie cezowego zegara atomowego, wzorcowy kondensator powietrzny), materialne (nasycone ogniwo Westona, wzorzec rezystancji, wzorzec indukcyjności w postaci cewki cylindrycznej), wykonane na bazie multimetrów oraz kalibratorów elektronicznych. Wzorcom jednostek miar stawia się określone wymagania tj.: dużą dokładność, niezmienność w czasie, prostotę ich zastosowania w technikach pomiarowych, łatwość odtwarzania, zdolność porównywania. 9/36

10 Wzorce jednostek miar Wzorce muszą charakteryzować się ściśle określonymi parametrami, które umieszcza się w odpowiednich metryczkach oraz na ich tabliczkach znamionowych. Podstawowe takie dane to: nominalna miara wzorca, niedokładność miary wzorca, okres zachowywania niedokładności miary wzorca, warunki zachowania miary dokładności i niedokładności np.: temperatura, wilgotność powietrza, ciśnienie robocze. W pomiarach wielkości elektrycznych stosuje się następujące wzorce: natężenia prądu elektrycznego, siły elektromotorycznej (napięcia stałego), rezystancji, pojemności, indukcyjności własnej i wzajemnej, częstotliwości. 10/36

11 Wzorce jednostek miar przykład ewolucji wzorca Technika pomiarowa rozwija się w sposób ciągły. Wzorzec Dobrym przykładem ewolucji wzorca jest zmiana kreskowy definicji metra, która zmieniła się w przeciągu ostatnich 200 lat zmieniła się pięciokrotnie. Podczas takich zmian błąd graniczny dokładność odtworzenia wzorca zmniejszył się ponad milion razy. Definicja 1 z roku / część południka paryskiego (czyli przechodzącego przez Paryż) mierzonego od równika do bieguna Wzorzec metra. Błędy graniczne odtworzenia wzorca. Definicja 2 z roku 1799 Metr archiwalny. Odległość między odpowiednimi kreskami na wzorcu, równa 0, połowy południka ziemskiego. Definicja 3 z roku 1889 Na podstawie wzorca archiwalnego wykonano platynoirydowy wzorzec metra zwany wzorcem kreskowym. Wzorzec przechowywany jest w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sèvres koło Paryża. Definicja 4 z roku 1960 Metr określono jako długość równą ,73 długości fali promieniowania w próżni odpowiadającego przejściu między poziomami 2p 10 a 5d 5 atomu 86 Kr (kryptonu 86). Definicja 5 z roku 1983 Obowiązująca Definicja Odległość, jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/ s. ±0,20 mm ±0,02 mm ± /36 nm ± 4 nm ± 0,13 nm

12 Wzorce jednostek miar - natężenie prądu elektrycznego Celem przypomnienia: AMPER jest natężeniem prądu elektrycznego nie zmieniającego się, który płynąc w dwóch równoległych przewodach prostoliniowych nieskończenie długich o przekroju okrągłym, znikomo małym, umieszczonych w próżni - wywoływałby między tymi przewodami siłę równą N na każdy metr długości przewodu. 12/36

13 Wzorce jednostek miar - natężenie prądu elektrycznego Waga prądowa (wzorzec definicyjny) Jest to waga równoramienna wysokiej dokładności. Do jednego jej ramienia I podwieszona jest ruchoma cewka 1 znajdująca się wewnątrz nieruchomej cewki 2. Obie cewki są włączone szeregowo w obwód prądu elektrycznego, którego przepływ wywołuje siły elektrodynamiczne między cewkami, powodujące wychylenie belki wagi. Dla przywrócenia początkowego stanu równowagi, należy obciążyć prawą szalkę wagi odważnikami o masie m. Natężenie prądu I określa wzór: 2 mg F I 1 F 2 mg ci 13/36 c I 1 2 F 2 Waga prądowa Lorda Kelvina c - współczynnik geometrii cewek F 1

14 Wzorce jednostek miar - natężenie prądu elektrycznego c.d. Waga prądowa W związku z tym, iż wagę równoważy się odważnikami, w celu określenia siły F 1 niezbędne jest dokładne wyznaczenie lub znajomość przyspieszenia ziemskiego. Wzorzec taki jest niezbyt dokładny ze względu na skomplikowaną jego konstrukcję. Błąd wyznaczania wzorca natężenia prądu elektrycznego, czyli 1 Ampera zależy od dokładności wykonania cewek, ich kształtu a także wpływu temperatury. Niedokładność odtworzenia 1 Ampera wynosi A dziś Praktyczne odwzorowanie jednostki natężenia prądu elektrycznego uzyskuje się poprzez zastosowanie wzorca napięcia elektrycznego i rezystancji. W celu wyznaczenia 1 Ampera stosuje się wtedy prawo Ohma: U I 1 10 R -6 14/36

15 Wzorce jednostek miar napięcie (nasycone ogniwo Westona) Wzorcem siły elektromotorycznej, jest ogniwo Westona. Istnieją dwa rodzaje takich ogniw: nasycone (częściej stosowane) i nienasycone. Poniższa ilustracja przedstawia nasycone ogniwo Westona. - + Roztwór Cd SO 4 siarczan kadmu 3 CdSO H 2 O Kryształy 3 CdSO H 2 O Cd+Hg amalgamat Hg 2 SO 4 siarczan rtęciowy Hg 15/36 rtęć metaliczna

16 Wzorce jednostek miar napięcie (nasycone ogniwo Westona) Elektrolitem w nasyconym ogniwie Westona jest nasycony roztwór siarczanu kadmu. Elektrodą dodatnią jest rtęć metaliczna a ujemną amalgamat kadmu i rtęci. Ogniwo zbudowane jest ze szkła, które ma kształt litery H. W dolnej części obudowy ogniwa zatopione są druciki platynowe stanowiące wyprowadzenia elektrod. Wewnątrz szklanego naczynia przy biegunie dodatnim umieszczona jest pasta wytworzona z rtęci i siarczanu rtęciowego. Krystaliczny siarczan kadmu zapewnia utrzymywanie elektrolitu w stanie nasycenia. Ogniwo w temperaturze t=20 o C wytwarza siłę elektromotoryczną E=1,01854 V do 1,01873 V. Ogniwa nie powinno się obciążać prądem większym niż 1 μa. Rezystancja wewnętrzna ogniwa zawiera jest rzędu 1 kω. Amalgamat jest to ogólna nazwa stopu metali, w których jednym z podstawowych składników jest rtęć. Amalgamaty tworzy się poprzez rozpuszczenie innych metali w rtęci, mogą to być roztwory o ciekłym lub stałym stanie skupienia. 16/36

17 Wzorce jednostek miar napięcie (nienasycone ogniwo Westona) Istnieją także nienasycone ogniwa Westona, gdzie elektrolitem jest w nich nienasycony roztwór siarczanu kadmu (brak kryształków siarczku kadmu). Ich siła elektromotoryczna w temperaturze t=20 o C zawiera się w przedziale od E=1,01882 V do 1,01902 V. Ogniwa tego typu charakteryzują się kilkakrotnie mniejszym wpływem temperatury na wartość SEM oraz mniejszą rezystancją wewnętrzną (około 600 Ω) Zaletą jest także większa obciążalność prądowa rzędu 100 μa, a także mniejszą wrażliwością na wstrząsy. Wadą natomiast jest mniejsza stałość w czasie tych ogniw. 17/36

18 Wzorce jednostek miar napięcie (złącze Josephsona - od 2001 r.) Państwowym wzorcem napięcia w Polsce jest tzw. zewnętrzny, przemiennoprądowy efekt złącza Josephsona. Złącze takie składa się z dwóch nadprzewodników oddzielonych od siebie bardzo cienką warstwą dielektryka o grubości około 1-2 nm. Przez tą cienką warstwę dielektryka w odpowiednich warunkach może przepływać prąd zwany prądem tunelowym. Całość umieszczona jest w ciekłym helu w celu zapewnienia temperatury <3 K. Złącze poddaje się działaniu pola elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości GHz, co w wyniku daje charakterystykę o kształcie schodkowym. T K t o 273, 15 C Smith et al. Phys. Rev. Lett (1960) Shapiro Phys. Rev. Lett (1963) 18/36

19 Wzorce jednostek miar napięcie (złącze Josephsona) Między kolejną wartością napięcia U n a częstotliwością zewnętrznego pola elektromagnetycznego f, a zachodzi zależność: U nh n 2 e gdzie: e - ładunek elektronu i h stała Plancka, n - krotność częstotliwości. f Stała Plancka w układzie SI jest równa: h = 6, (11) J s = 4, (35) ev s Taki sposób otrzymywania napięcia wzorcowego ma pozytywną cechę w postaci uzależnienia pomiaru od wyznaczenia poprawnej częstotliwości oraz znajomości stałych fizycznych. Decyzją Międzynarodowego Biura Miar i Wag z 1990 r. przyjęto, że wartość 2e/h = , Hz/V, co daje możliwość wyznaczenia wzorcowego napięcia w oparciu o dokładny pomiar częstotliwości. Przyjmuje się, że błąd takiego pomiaru wynosi około /36

20 Wzorce jednostek miar napięcie (wzorzec elektroniczny) Ogniwo Westona jest mało praktyczne, a złącze Josephsona niemożliwe do utworzenia w warunkach poza laboratoryjnych. W związku z tym poszukiwano innych wzorców napięcia możliwych do zastosowania w życiu codziennym. Jednym z takich elementów wzorcowych jest dioda krzemowa Zenera, której charakterystyka prądowo-napięciowa przedstawiona jest poniżej. Dla napięć dodatnich charakterystyka jest podobna do charakterystyki zwykłej diody krzemowej. Natomiast dla napięć i prądów ujemnych charakterystyka załamuje się dla pewnej wartości napięcia. Napięcie to zwane jest napięciem Zenera. Zależne jest ono od typu diody i zawiera się pomiędzy wartościami 3 V do 27 V. 20/36

21 Wzorce jednostek miar napięcie (wzorzec elektroniczny) Napięcie Zenera zależy od temperatury. Współczynnik temperaturowy nie przekracza 0,05%. Najprostszy układ stabilizacji napięcia może być zbudowany na bazie rezystora i diody Zenera. Niewielkie zmiany napięcia wejściowego odkładają się na rezystancji, a na wyjściu otrzymujemy napięcie odpowiadające wykorzystanej diodzie Zenera. 21/36 Inny układ może być zbudowany na bazie wzmacniacza operacyjnego. Napięcie wyjściowe określone jest wtedy wzorem: R1 R2 wy Uz Dzięki takiemu rozwiązaniu można uzyskać stałość stabilności rocznej na poziomie 10-6 i szum na poziomie 1 μv. (Wada tych wzorców to stałość w czasie) U R 1

22 Wzorce jednostek miar napięcie (wzorzec elektroniczny) Innym typem wzorców są tzw. kalibratory. Umożliwiają one uzyskiwanie stabilnych wartości napięć w zakresie od miliwoltów do 1000 V przy błędzie tysięcznych części procenta PLN $ 22/36

23 Wzorce jednostek miar prąd (wzorzec elektroniczny) Poniżej przedstawiono przykładowe źródło prądowe, które jest na wyposażeniu naszego laboratorium PLN 23/36

24 Wzorce jednostek miar rezystancja Wzorcami rezystancji są oporniki wykonane z wielką precyzją przy zastosowaniu odpowiednich materiałów oporowych. Materiały te charakteryzują się dużą rezystywnością i małym współczynnikiem temperaturowym. Wzorce rezystancji powinny spełniać wymagania związane z: utrzymaniem stałości rezystancji w czasie, uniezależnieniem od temperatury, niewielką siłą termoelektryczną względem miedzi. 24/36

25 Wzorce jednostek miar rezystancja Wymagania te spełniane są przez właściwy dobór materiału z którego wykonywany jest opornik. Przykładowe materiały to: manganin (86% miedzi, 12% manganu, 2% niklu) rezystywność 0,43 μω m współczynnik temperaturowy %/K napięcie termoelektryczne względem miedzi 1 μv/k konstantan (55% miedzi, 45% niklu) rezystywność 0,50 μω m współczynnik temperaturowy %/K napięcie termoelektryczne względem miedzi 42 μv/k nikrothal (67-80% niklu, 20-33% chromu) rezystywność 1,30 μω m współczynnik temperaturowy %/K napięcie termoelektryczne względem miedzi 2 μv/k 25/36

26 Wzorce jednostek miar rezystancja Oporniki wzorcowe powinny mieć następujące właściwości: dużą dokładność, stałość rezystancji w czasie, małą siłę termoelektryczną (STE) w styku z miedzią, małą zależność rezystancji od częstotliwości, kąt przesunięcia fazowego bliski zeru. Oporniki pracujące w układach prądu zmiennego poddawane są różnym zjawiskom temu towarzyszącym: zjawisko naskórkowości, które wpływa na zmniejszenie przekroju czynnego przewodu zwiększając jego rezystancję wraz ze wzrostem częstotliwości, wpływ resztkowych pojemności i indukcyjności, wpływają na zmianę impedancji rezystora. 26/36

27 Wzorce jednostek miar rezystancja Schemat zastępczy rezystora można przedstawić następująco: Możliwość zastosowania danego opornika w układzie pomiarowym prądu zmiennego determinowana jest przez stałą czasową. tg RC Im mniejsza jest stała czasowa tym lepszy jest rezystor. Zmniejszenie wartości tej stałej uzyskuje się poprzez zmianę ukształtowania drutu oporowego. L R [s] 27/36

28 Wzorce jednostek miar rezystancja (wzorzec elektroniczny) Sposoby nawijania oporników: nawinięcie płaskie (duża indukcyjność i duża pojemność) łatwe wykonanie nawinięcie bifilarne (mała indukcyjność i duża pojemność) trudniejsze wykonanie nawinięcie Chaperona (mała indukcyjność i mała pojemność) trudne wykonanie 28/36

29 Wzorce jednostek miar rezystancja Oporniki wzorcowe stałe wykonywane są w szeregu: Rezystory o wartościach 0,1 mają 2 pary zacisków: zewnętrzne służą do doprowadzania prądu, wewnętrzne są zaciskami potencjałowymi. Klasy dokładności oporników wzorcowych wynoszą: 0,0005-0,001-0,002-0,005-0,01-0,02-0,1-0,2. Oznacza to, że wartość graniczna błędu pomiarowego wyrażonego w procentach lub ppm wynosi np.: Dla opornika klasy 0,001 błąd podstawowy wyznaczony w warunkach odniesienia nie powinien przekraczać 0,001% lub ±10 ppm. 29/36

30 Wzorce jednostek miar rezystancja W celu zminimalizowania wpływu temperatury na pomiar rezystorem wzorcowym, oporniki umieszcza się w specjalnych obudowach. Obudowy te umożliwiają poprzez zespół otworów zalewanie ich naftą bądź olejem. Stała czasowa wpływu temperatury znacznie się przez to zwiększa. Ważnym elementem jest także zachowanie odpowiedniej obciążalności prądowej. Obciążalność ta wyrażana jest za pomocą dopuszczalnej mocy wydzielanej na oporniku wzorcowym. Wartość ta zależy od warunków chłodzenia i wynosi zwykle P dop = 1 W przy chłodzeniu powietrzem i P dop = 3 W przy chłodzeniu cieczą. I dop P dop R 30/36

31 Wzorce jednostek miar rezystancja Oporniki regulowane stanowią zestawy cewek oporowych umieszczonych we wspólne obudowie. Mogą być wykonane w układzie wagowym lub dekadowym. Klasa dokładności oporników regulowanych to: 0,01-0,02-0,05-0,1-0,2-0,5. Oporniki takie mają na ogół: 4 dekady x1-x10-x100-x1000, 6 dekad x0,1-x1,x10,x100,x1000,x10000, aż do 10 dekad. Oporniki dekadowe; typ OD-1-D; kl. 0,05; P dop = 0,5 W wymiary 530x130x120 mm typ OD-1-D6a 10 x ( 0,01 Ω - 1 kω ) 6-dekad typ OD-1-D6b 10 x ( 0,1 Ω - 10 kω ) 6-dekad typ OD-1-D6c 10 x ( 1 Ω kω ) 6-dekad typ OD-1-D6d 10 x ( 10 Ω - 1MΩ ) 6-dekad typ OD-1-D6e 10 x ( 100 Ω - 10 MΩ ) 6-dekad typ OD-1-D7a 10 x ( 0,01 Ω- 10 kω ) 7-dekad typ OD-1-D7b 10 x ( 0,1 Ω kω ) 7-dekad typ OD-1-D7c 10 x ( 1 Ω - 1 MΩ ) 7-dekad typ OD-1-D7d 10 x ( 10 Ω - 10 MΩ ) 7-dekad typ OD-1-D8a 10 x ( 0,01 Ω kω ) 8-dekad typ OD-1-D8b 10 x ( 0,1 Ω - 1 MΩ ) 8-dekad typ OD-1-D8c 10 x ( 1 Ω - 10 MΩ ) 8-dekad typ OD-1-D9a 10 x ( 0,01 Ω - 1 MΩ ) 9-dekad typ OD-1-D9b 10 x ( 0,1 Ω - 10 MΩ ) 9-dekad typ OD-1-D10a 10 x ( 0,01 Ω - 10 MΩ ) 10-dekad 31/36

32 Wzorce jednostek miar rezystancja (przetwornik Halla) Przetwornik Halla dzięki wykorzystaniu efektu kwantowego także może być zastosowany jako wzorzec rezystancji. Rezystancja wyjściowa hallotronu umieszczonego w bardzo niskiej temperaturze (około 0,4 K) i w polu magnetycznym o bardzo silnej indukcji (około 13 T), zmienia się skokowo w funkcji niewielkiego (kilkadziesiąt mikroamperów) prądu sterującego według wzoru: h e n R 2 gdzie: e - jest ładunkiem elektronu, h stała Plancka, liczba naturalna n= 2 lub 4. W 1990 roku Międzynarodowe Biuro Miar i Wag przyjęło wartość ilorazu h/e 2, jako 25812,807 Ω. Niestety wartość ta nie jest fragmentem szeregu rezystancji, ale za to niezmienna. Niedokładność: /36

33 Wzorce jednostek miar indukcyjność własna Wzorce miary indukcyjności własnej są cewkami nawiniętymi na karkasach z takiego materiału, jak marmur, steatyt, szkło kwarcowe, ceramika (porcelana). Indukcyjność takiego wzorca zależy od liczby zwojów nawijanych wielowarstwowo przewodem skręconym z wielu cienkich izolowanych przewodów miedzianych. Uzyskuje się wtedy uodpornienie wzorca dla wielkich częstotliwości na błędy spowodowane zjawiskiem naskórkowości. Wzorce takie buduje się na wartości znamionowe w granicach 10 µh do 10 H, przy odchyleniu ich od wartości nominalnej do 0,1%. Indukcyjność wzorców zmienia się wraz ze zmianą częstotliwości prądu, więc indukcyjność znamionową wzorców podaje się dla określonej częstotliwości, najczęściej 1 khz. Jak wiadomo rzeczywista cewka wzorca indukcyjności własnej stanowi dla prądu zmiennego impedancję. Indukcyjność L jest połączona szeregowo z rezystancją R cewki, a równolegle jest dołączona pojemność C reprezentująca miedzy zwojową pojemność cewki. 33/36

34 Wzorce jednostek miar indukcyjność wzajemna Wzorce miary indukcyjności wzajemnej są cewkami nawiniętymi jednocześnie dwoma przewodami na wspólnym korpusie. Istnieją także oprócz jednomiarowych wzorce o zmiennej indukcji wzajemnej. Wzorce takie są zwane wariometrami. Ich konstrukcja opiera się na umieszczeniu cewki nieruchomej wewnątrz drugiej ruchomej. Indukcyjność zależy od kąta położenia cewek względem siebie. Dla położenia 90 o indukcyjność wzajemna jest bliska zeru. Wzorce takie buduje się na wartości znamionowe w granicach 0,5 mh do 0,2 H. 34/36

35 Wzorce jednostek miar pojemność Wzorce pojemności wykonuje się w postaci płaskich lub cylindrycznych kondensatorów powietrznych bądź próżniowych. 1 Wzorzec pojemności oprócz pojemności własnej wynikającej z jego wymiarów oraz przenikalności 0 elektrycznej dielektryka, zawiera także dodatkowe pojemności związane z kontaktem wzorca z otoczeniem. Wzorzec taki otacza się ekranem który stanowi pewny punkt odniesienia do wyznaczenia pojemności właściwej, poprzez wyznaczanie kombinacji pojemności 0-1, 1-2, 0-2. Wzorce takie budowane są w zakresie pojemności od kilku pikofaradów do pf. Wzorce pojemności są budowane w klasach dokładności: 0,01; 0,02; 0,05; 0,1; 0,2 i 0,5. Wskaźnik klasy 0,01 i 0,02 oznacza liczbę określającą w procentach niepewność uwierzytelniania i niestałość roczną wzorca pojemności. 35/36 C 10 C 20 2 C 12

36 Dziękuję za uwagę! 36/36