Temat zajęć: Śluzowce nieznane protisty leśnych siedlisk

Transkrypt

1 Temat zajęć: Śluzowce nieznane protisty leśnych siedlisk (dwie jednostki lekcyjne) Beata Mikitowicz Strategie: O, E Cele zajęć: Wiadomości: - wyróżnienie charakterystycznych cech śluzowców - poznanie budowy śluzowca na różnych etapach jego rozwoju - wskazanie siedlisk i czynników ograniczających występowanie śluzowców Umiejętności: - doskonalenie umiejętności sporządzania preparatu mikroskopowego i mikroskopowania - rozpoznanie wybranych struktur śluzowca - dostrzeganie związków między budową, a funkcją elementów śluzowca - doskonalenie umiejętności korzystania z różnych źródeł wiedzy - kształtowanie umiejętmości wnioskowania na podstawie obserwacji i analizy materiałów źródłowych Postawy: - wyrażenie przekonania o konieczności zachowania naturalnch siedlisk śluzowców - wykazuje badawczą postawę i zainteresowanie bioróżnorodnością śluzowców Formy realizacji: zajęcia pozalekcyjne w klasie, praca samodzielna, praca w grupach. Metody pracy: pogadanka wstępna, pogadanka ilustrowana, obserwacja makroskopowa, obserwacja mikroskopowa i jej dokumentowanie w postaci rysunku, praca z tekstem źródłowym, dyskusja kierowana. Środki dydaktyczne: kilka pospolitych dojrzałych okazów śluzowców przygotowanych przez nauczyciela (np. z rodzaju Trichia, Fuligo septica, Lycogala epidendrum Stemonitis fusca), prezentacja multimedialna lub rzutnik pisma, foliogramy na temat miejsc występowania, budowy, cyklu rozwojowego śluzowca, przykładowych gatunków, schematy budowy zarodni śluzowca, karty pracy, zestawy materiałów źródłowych, lupy, mikroskopy stereoskopowe, mikroskopy świetlne, zestawy do preparacji. TOK ZAJĘĆ Pierwsza jednostka lekcyjna Faza wstępna (ok. 5 min.) Nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów: - cech budowy i czynności życiowych organizmów klasyfikowanych w królestwach: Protista, Grzyby - warunków abiotycznych i biotycznych występujących w ekosystemie lasu mieszanego (szczególnie w warstwie runa i ściółki leśnej) Nauczyciel uświadamia uczniom, że głównym celem zajęć będzie poznanie ciekawych organizmów należących do królestwa Protista, które na różnych etapach rozwoju łączą w sobie cechy grzybów i zwierząt. Formułuje temat. Przedstawia plan zajęć i proponuje metody pracy

2 Faza realizacyjna (ok. 40 min.) Nauczyciel opierając się na podanych materiałach źródłowych, przeprowadza pogadankę ilustrowaną na temat śluzowców: przynależności systematycznej, ogólnej budowy, środowiska życia, czynności życiowych, etapów rozwoju, różnorodności, znaczenia w przyrodzie. * Uwaga: zainteresowani uczniowie liceum o profilu rozszerzonym poznają szczegółowy cykl rozwoju śluzowca z uwzględnieniem pojęć: plazmogamia, kariogamia, faza haploidalna, faza diploidalna (Załącznik nr 3) Dzieli grupę uczniów na zespoły 2-3 osobowe. Zespół wybiera lidera. Utrwaleniem tej części lekcji przez uczniów będzie wykonanie zadań 1 6 w karcie pracy (Załącznik nr 1). Uczniowie korzystają ze wskazanych materiałów źródłowych. Nauczyciel określa czas wykonania zadania (około 20 min.) Uczniowie rozwiązują zadania w grupach. Chętni uczniowie z poszczególnych grup udzielają odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonania zadań, udziela wyjaśnień. Druga jednostka lekcyjna Nauczyciel na poczatku zajęć przypomina cele lekcji Przedstawia tok zajęć, metody pracy Faza realizacyjna cd. (ok. 35 min.) Część druga (ok. 30 min). Uczniowie pracują w tych samych grupach, poznają naturalne okazy śluzowców. Każda grupa otrzymuje mikroskopy stereoskopowe i świetlne, zestawy do wykonania świeżych preparatów mikroskopowych, okaz śluzowca, kartę pracy z zadaniami (Załącznik nr 2). Nauczyciel prosi o wykonanie zadań. Uczniowie prowadzą obserwacje mikroskopowe okazów śluzowców. Pracując z materiałem źródłowym wykonują zadania nr 7-8 w karcie pracy. Określają konsystencję śluzowca, typ zarodni. Wykonają rysunki pojedynczych zarodni, opisują jej budowę. * Uwaga: uczniowie gimnazjum obserwują zarodnie właściwe. Uczniowie klas liceum o profilu rozszerzonym prowadzą obserwacje różnych typów zarodni. Każdy uczeń samodzielnie przygotowuje świeży preparat z zarodni śluzowca. (zadanie nr 9). Obserwuje zarodniki, ewentualnie włosnię. Określa ich cechy morfologiczne (barwę, wygląd włośni i zarodników). Na podstawie cech budowy zarodni, włośni i zarodników, uczniowie analizują przystosowania w budowie śluzowców do rozprzestrzeniania się. *Uwaga: chętni uczniowie liceum o profilu rozszerzonym, mogą podejmować próby oznaczenia śluzowca do gatunku posługując się wskazanym kluczem oraz dokonując niezbędnych pomiarów zarodników (jeżeli pracownia posiada mikroskopowe okulary pomiarowe) Rozwiązując zadanie nr 10 w karcie pracy, uczniowie przyporządkowują nazwy gatunkowe wybranych śluzowców do podanych schematów. Nauczyciel prosi o zaprezentowanie rozwiązanych zadań w kartach pracy przez poszczególne zespoły. Faza podsumowująca (ok. 10 min.) Uczniowie omawiają znaczenie śluzowców w przyrodzie. Udzielają odpowiedzi na pytania nauczyciela. - Jakie znaczenie mają stare leśne kłody, pniaki, gałęzie? Czy powinno się je usuwać? Czy las powinien być,,posprzątany, a ściółka wygrabiona, czy pozostawiona w stanie naturalnym przez leśniczego? Nauczyciel podsumowuje zajęcia (osiągnięcie celów, aktywność uczniów, poprawność wykonania zadań). Uczniowie oceniają przebieg zajęć: przydatnosć zdobytej wiedzy, atrakcyjność zajęć.

3 Karta pracy do zajęć pozalekcyjnych: Śluzowce nieznane protisty leśnych siedlisk (Załącznik nr 1) Zadanie 1. Uzupełnij tabelę określając cechy śluzowców wskazujące ich podobieństwo do wymienionego królestwa: cudzożywność, wytwarzanie zarodników,stadium pełzaka, zdolnośc do aktywnego ruchu, obecność ściany komórkowej Protisty.... Grzyby. Zadanie 2. Wymień kilka siedlisk śluzowców, w których najczęściej można spotkać śluzowce: Zadanie 3. Wymień trzy główne czynniki, niezbędne do rozwoju śluzowca: Zadanie 4. Życie śluzowce podzielone jest na etapy rozwojowe. Przyporządkuj podane niżej opisy do etapu rozwojowego śluzowca: pełzak, śluźnia (plazmodium), tworzenie zarodni, stadium przetrwalnikowe (sklerota). a) Ta faza przebiega z wytworzeniem osiadłych struktur, bardzo małych, o średnicy często mniejszej niż 1 mm, trudnych do zauważenia w terenie. U poszczególnych gatunków mają różną strukturę. Przyjmują kształty nerkowate, półkuliste, jajowate, cylindryczne. Mogą siedzieć na podłożu lub wznosić się na trzoneczkach. W nich wytwarzają się zarodniki, włośnia. Jest to etap: b) W tej fazie życia śluzowce przeżywają niekorzystne warunki (susza, zima, brak pokarmu), otaczając się grubą okrywą: c) Na tym etapie życia śluzowiec podobny jest do przedstawiciela jednokomórkowych protistów. Jest pojedynczą jednojądrową komórką, może posiadać wić: d) Na tym etapie rozwoju śluzowiec jest komórczakiem. Jego ciało wygląda jak galareta, otoczona błoną komórkową. Może zmieniać swoją barwę. Pełza po podłożu za pomocą niby nóżek z prędkością 5 mm na godzinę, intensywnie się odżywia. Jest wrażliwy na wysychanie, unika swiatła i wody. Najchętniej przebywa w miejscach cienistych, wilgotnych. Jest to faza rozwoju charakterystyczna tylko dla śluzowców..

4 Zadanie 5. Uzupełnij schemat cyklu rozwojowego śluzowca, wpisując podane niżej nazwy etapów jego rozwoju: wędrująca śluźnia, zygota, młode zarodnie, kiełkujące zarodniki, komórczak, dojrzałe zarodnie. Ryc. 1.: Life cycle of a Myxomycetes. Illustration by Angela R. Scarborough. Fungi. Vol. 1 No Department of Biology, University of Central Missouri A).. B).. C) D). E)..... F)... *Uczniowie liceum o profilu rozszerzonym wskazują plazmogamię, kariogamię, faza haploidalną, faza diploidalną Zadanie 6. Przyporządkuj cechy siedliska preferowanego przez śluzowca, do podanych w zadaniu nr 5, etapów jego rozwoju : a) wilgotne, d) cieniste, b) suche, e) słoneczne c) bogate w szczątki organiczne, A..; B..; C ; D.; E, F..

5 Karta pracy do zajęć pozalekcyjnych: Śluzowce nieznane protisty leśnych siedlisk (Załącznik nr 2) Zadanie 7. Zarodnie śluzowców dzieli się na trzy kategorie. Połacz nazwy typów zarodni tworzonych przez śluzowce z odpowiadającymi im opisami: A) Powstaje przez otoczenie okrywą grubszego pasma śluźni, a) zrosłozarodnia wygladem przypomina okrytą śluźnię, która rozpada się na fragmenty B) Powstaje z fragmentu śluźni, posiada własną odrębną okrywę, b) pierwoszczowocnia może być siedząca lub wznosić się na trzoneczku C) Grupa zarodni okryta wspólną okrywą c) zarodnia właściwa Zadanie 8. Obejrzyj okaz śluzowca. Posługując się mikroskopem stereoskopowym, określ jego konsystencję i typ zarodni. Wykonaj jej szkic, opisz budowę uwzględniając zaobserwowane elementy (np. kształt zarodni, trzonek, włośnię). *Uwaga: uczniom gimnazjum przygotowujemy do określenia okazy zarodni właściwych. Uczniowie klas liceum o profilu rozszerzonym, analizują i określają różne typy zarodni. Zadanie 9. Przygotuj świeży preparat z zarodni śluzowca w kropli wody. Spróbuj odnależć zarodniki, włośnię. Zwróć uwagę na ich cechy morfologiczne (barwę, zewnętrzną ornamentację, obecność kolców, brodawek itp.). Jaką wartość przystosowawczą może mieć taka budowa włośni i zarodników? * Uwaga: uczniowie liceum o profilu rozszerzonym mogą podejmować próby oznaczenia śluzowca do gatunku posługując się wskazanym przewodnikiem oraz dokonując niezbędnych pomiarów zarodników, jeżeli pracownia posiada mikroskopowe okulary pomiarowe) Zadanie 10. Przyporządkuj nazwy gatunkowe śluzowców do podanych niżej rysunków: zapletka czołgaczek, zlepniczek walcowaty, przetaczek rudy. Martin G. Alexopoulos C The Myxomycetes a) b)... c)...

6 CYKL ROZWOJOWY ŚLUZOWCA (Załącznik nr 3)

7 Materiały źródłowe : 1. Krzemieniewska H Śluzowce Polski na tle śluzowców europejskich. In Series: Z. Czubiński J., Kochman H., Krzemieniewska J., Motyka I., Rejment-Grochowska A., Skirgiełło K., Starmach B., Szafran (ed.). Flora polska. Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2. Krzysztofiak L. (red.), Krzysztofiak A., Romański M Świat śluzowców, grzybów i mszaków Wigierskiego Parku Narodowego. Stowarzyszenie Człowiek i Przyroda. Suwałki 3. Panek E., Romański M., Śluzowce północno-wschodniej Polski przewodnik terenowy. 4. Romański M., Panek E Plansze edukacyjne: Różnorodność form zarodni śluzowców. 5. Romański M., Panek E Plansze edukacyjne: Cykl życiowy śluzowców (Myxomycetes). 6. Romański M., Panek E Plansze edukacyjne: Środowisko życia śluzowców (Myxomycetes). Wszystkie wyżej wymienione pozycje są dostępne pod zakładką,,o projekcie na stronie Internetu: Rozwiązania zadań z karty pracy: Zadanie 1. Cechy śluzowców wskazujace ich podobieństwo do protistów: cudzożywność, stadium pełzaka, zdolnosć do aktywnego ruchu Cechy śluzowców wskazujace ich podobieństwo do grzybów: cudzożywność, wytwarzanie zarodników, obecność ściany komórkowej Zadanie 2. kłody drzew, pniaki, ściółka leśna, pnie żywych drzew, mszaki, źdźbła traw, czasami stare płoty Zadanie 3. wilgotność, obecność materii organicznej w stanie rozkładu, temperatura Zadanie 4. a) tworzenie zarodni, b) stadium przetrwalnikowe (sklerota), c) pełzak, d) śluźnia (plazmodium), Zadanie 5. A - kiełkujące zarodniki, B - zygota, C - komórczak, D - wędrująca śluźnia, E - młode zarodnie, F - dojrzałe zarodnie Zadanie 6. A a; B a, e; C a, d, e; D - a, d, e; E,F a, f Zadanie 7. A - b; B c; C a. Zadanie 8. konsystencja miękka/ twarda zarodnia: właściwa, zrosłozarodnia, pierwoszczowocnia Zadanie 9. włośnia mając właściwości higrskopijne, pod pływem wilgoci rozpręża się wyrzucając zarodniki zarodniki posiadając dodatkowe struktury na powierzchni (kolce, brodawki) łatwiej przyczepaiaja się do powierzchni ciała/szczecin owadów Zadanie 10. a) przetaczek rudy, b) zapletka czołgaczek, c) zlepniczek walcowaty