OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIiŚ

Transkrypt

1 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIiŚ Końcowa ocena realizacji celów planu komunikacji POIiŚ wraz z końcowym pomiarem wartości wskaźników oddziaływania planu komunikacji POIiŚ na grupę docelową ogół społeczeństwa. Raport z badania ilościowego GfK Polonia Sp z o.o. Media i Badania Społeczne 5 stycznia 2015 BADANIE FINANSOWANE PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ ZE ŚRODKÓW FUNDUSZU SPÓJNOŚCI ORAZ BUDŻETU PAŃSTWA W RAMACH POMOCY TECHNICZNEJ PROGRAMU INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

2 2

3 1. Streszczenie Badanie zostało przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju przez GfK Polonia. Jego pierwszoplanowym celem było dokonanie oceny działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ określonych w Planie Komunikacji tego Programu. Podstawowym źródłem danych były badania ilościowe przeprowadzone w grudniu 2014r. na reprezentatywnej grupie dorosłych Polaków. Dane te zostały uzupełnione i rozszerzone w trakcie: Wywiadów indywidualnych z przedstawicielami IZ oraz KM POIiŚ. Zogniskowanych wywiadów grupowych z przedstawicielami mediów oraz specjalistami z zakresu komunikacji społecznej i marketingu politycznego. Ekonometrycznej analizy efektywności kosztowej. Analizie ruchu na stronie pois.gov.pl Zasadnicze elementy Planu Komunikacji POIiŚ, przede wszystkim jego cele, zostały opracowane na początku mijającej perspektywy budżetowej. Zapisy te opracowane były zgodnie z dominującą wówczas metodologią tworzenia jakiejkolwiek interwencji lub polityki publicznej. Doświadczenia z nowym okresem programowania, przeprowadzone ewaluacje ex-ante i rozwój nowych metod analitycznych wskazują, że metodologia ta nie zawsze prowadziła do najlepszych możliwych efektów prac. Przede wszystkim nie zawsze umożliwiała dokonanie precyzyjnej oceny. Taki problem wystąpił także w przypadku zapisów Planu Komunikacji POIiŚ. Cel główny i cele szczegółowe Planu Komunikacji zostały określone w sposób procesowy. Oznacza to, że nie odzwierciedlają one oczekiwanego rezultatu jaki miałby zostać osiągnięty dzięki realizacji działań informacyjno-promocyjnych. Cele wskazują na informowanie, edukowanie, motywowanie itp. Taka ich konstrukcja oznacza, że nie sposób określić na ile zostały one osiągnięte. Niemniej jednak dane ilościowe wskazują na szereg istotnych zmian jakie zaszły pomiędzy pomiarem mid-term w roku 2008 a obecnym ex-post. 1. W porównaniu z rokiem 2008 znacząco wzrósł odsetek osób świadomych istnienia POIiŚ: rozpoznając logo i/lub nazwę. Zażywszy, że ogromna większość komunikatów kierowanych do społeczeństwa na poziomie makro jak i do wybranych grup odbiorców dobywa się wyłącznie w ramach działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ, to jest to niemalże wyłącznie ich zasługa. 2. W rozprzestrzenianiu informacji dotyczących POIiŚ oraz jego promocji wobec opinii publicznej na poziomie makro niezmiennie najważniejszym medium jest telewizja. Rośnie jednak znaczenie Internetu, spada rola prasy codziennej i tygodników opiniotwórczych. Jest to ogólny trend zmian w sposobie funkcjonowania mass-mediów nie tylko w kraju, ale także na świecie. Należy jednak zaznaczyć, że bardzo ważną role pełni prasa branżowa, szczególnie ta skierowana do przedstawicieli samorządu, czyli ogromnej rzeszy potencjalnych wnioskodawców. 3. Pomimo wzrostu rozpoznawalności loga i nazwy, spadł odsetek osób potrafiących wskazać jakiekolwiek skojarzenia z Programem. Oznacza to, że rozpowszechnieniu świadomości istnienia Programu towarzyszy spadek zainteresowania tym czym ten program faktycznie jest. Przede wszystkim wynika to z faktu, że wiedza o tym w jaki sposób UE dysponuje środkami 3

4 przekazanymi przez kraje członkowskie i czym są Programy Operacyjne nie jest rozpowszechniona. Jak przyznają przedstawiciele mediów jest to poniekąd wynikiem sposobu w jaki działają media w Polsce i jaki jest sposób prowadzenia za ich pomocą dyskusji publicznej. Adresatów i odbiorców poszczególnych komunikatów interesuje przede wszystkim to gdzie i jaka inwestycja jest lub będzie realizowana i jakie towarzysza temu ewentualne konsekwencje. Fakt, że jest ona współfinansowana ze środków POIiŚ jest w tym kontekście mniej znaczącą informacją. Zazwyczaj przekazywana jest wyłącznie informacja o finansowaniu z funduszy unijnych. 4

5 2. Executive Summary The study was conducted on behalf of the Ministry of Infrastructure and Development by GfK Polonia. Its primary objective was to evaluate the information and publicity measures identified in the Communication Plan of the Operational Programme Infrastructure and Environment The primary source of data were quantitative research conducted in December on a representative sample of adult Poles. These data were complemented and extended in the course of: Individual Interviews with representatives of the MA and Monitoring Committee. Focus group interviews with media representatives and experts in the field of communication and political marketing. Econometric analysis of cost-effectiveness. Statistical analysis of website pois.gov.pl The essential elements of the Communication Plan, primarily its objectives have been developed at the beginning of the passing budget perspective. These records have been compiled in accordance with at the time dominant methodology for constructing any intervention or public policy. Experience with the new programming period, carried out ex-ante evaluations and the development of new analytical methods indicate that this methodology does not always lead to the best possible effect. First of all, do not always allowed to make an accurate assessment. This problem also occurred in the case of the evaluated Communication Plan. Main objective and specific objectives of the Communication Plan refers to processes not to outcomes. This means that they do not reflect what the expected result would be achieved through the implementation of information and promotion activities. Objectives include activities such as "inform, educate, motivate," etc. Such design means that it is impossible to determine to what extent they were achieved. However, quantitative data indicate a number of significant changes that have occurred between the mid-term measurement in 2008 and the current ex-post. 1. In comparison with 2008, a significant increase in the percentage of people aware of the Programme: recognizing a logo and / or name. Considering that the vast majority of messages addressed to the public at the macro level as well as to selected groups of customers is disseminated only within the publicity measures of the Programme, it is almost exclusively their achievement. 2. The most important medium of spreading of information on the Programme and its promotion to the public at the macro level is consistently a television. Growing importance of the Internet, however, decreases the role of newspapers and weeklies. This is a general trend of changes in the way the mass media not only in the country but also in the world. It should be noted, however, that the very important role of specialized press, especially the one addressed to representatives of local government, the myriad of potential applicants. 3. Despite the increase in recognition logo and names, decreased the percentage of people who are able to indicate any association with the Program. This means that the spread of awareness of the program is accompanied by a loss of interest in what the program actually is. Primarily due to the fact that the knowledge of how the EU redistribute founds provided by the Member States and what are the Operational Programmes is not widespread. The media 5

6 representatives and experts in political marketing underlines that this the result of the way in which the media operates in Poland and what is the way of using them for public discussion. Addressee and recipients of messages are primarily interested in where and how the investment is or will be implemented and what the possible consequences. The fact that it is co-funded by Programme in this context is less important information. This information is transmitted only by "financing from EU funds" statement. 6

7 3. Spis treści 1 Streszczenie Executive Summary... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. 3 Spis treści Wykaz skrótów Cele i pytania badawcze Metodologia Desk research Standaryzowane wywiady kwestionariuszowe CAPI Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) Wywiady grupowe (FGI) 15 7 Spójność strategii promocyjnej Cele i oczekiwane rezultaty System monitorowania i ewaluacji Wartości wskaźników odnoszących się do zakresu ewaluacji 23 8 Wyniki badań w ramach Etapu I Znajomość logotypu Znajomość nazwy Wskaźnik świadomości istnienia POIiŚ Skojarzenia z POIiŚ Znajomość obszarów i projektów realizowanych w ramach POIiŚ Znajomość celów i korzyści POIiŚ Wskaźnik znajomości celów/korzyści POIiŚ Wiedza na temat źródła finansowania projektów POIiŚ Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. 8.9 Wskaźnik znajomości projektów POIiŚ oraz udziału UE Błąd! Nie zdefiniowano zakładki Preferencje dotyczące komunikacji POIiŚ Ważność społeczna zasięgu projektów POIiŚ Zasady realizacji programu rozwoju infrastruktury Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. 9 Ekonometryczna analiza wskaźników i ocena efektywności kosztowej Analiza ruchu na pois.gov.pl Sesje i użytkownicy Technologia 73 7

8 11 Wnioski Załączniki Wartości wskaźników monitoringowych Kwestionariusz badań ilościowych Wykaz skrótów CAPI Computer Assisted Personal Interview; wywiad indywidualny wspomagany komputerowo EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFS FS Europejski Fundusz Społeczny Fundusz Spójności FGI Focus Group Interview; zogniskowany wywiad grupowy EWT IDI Ewaluacja wspierana teorią In-depth Individual Interview; indywidualny wywiad pogłębiony IZ Instytucja Zarządzająca KE Komisja Europejska KM MIiR Komitet Monitorujący Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju PO IiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko SIWZ Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia SOPZ TDI Szczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia Telephone Depth Interview; telefoniczny wywiad indywidualny 8

9 5. Cele i pytania badawcze Rozporządzenie Komisji Europejskiej ustanawiające przepisy szczegółowe dotyczące EFRR i EFS wprost wskazuje na konieczność realizacji działań informacyjno-promocyjnych 1. Już we wstępie wyraźnie podkreślono, że obywatele UE nie są dostatecznie dobrze poinformowani o roli Wspólnoty w finansowaniu rozwoju konkurencyjności gospodarczej, tworzenia miejsc pracy oraz zwiększaniu spójności wewnętrznej. Z punktu widzenia badania ewaluacyjnego jest to problem kluczowy, którego rozwiązanie jest celem działań podejmowanych przez Instytucję Zarządzającą oraz inne instytucje uczestniczące w systemie wdrażania POIiŚ. Oznacza to, że podstawowym wyzwaniem metodologii badania ewaluacyjnego jest ocena na ile luka informacyjna i komunikacyjna została wypełniona. Cele główne badania ewaluacyjnego, zgodnie z zapisami rozdziału II SOPZ, są następujące: I. Przygotowanie informacji oraz analiz będących składową sprawozdania końcowego z realizacji PO IiŚ , w szczególności zgodnie z rozporządzeniem 1828/2006: 1. Środki podjęte w celu dostarczenia informacji na temat programu operacyjnego i zapewnienia jego promocji, włącznie z przykładami najlepszych praktyk i wyszczególnieniem ważnych wydarzeń. 2. Wskaźniki monitoringowe. II. Pomiar wartości wskaźników oddziaływania zawartych w Planie Komunikacji PO IiŚ. III. Określenie skuteczności i efektywności działań informacyjnych i promocyjnych podejmowanych dla osiągnięcia celów szczegółowych zawartych w rocznych planach działań i Planie Komunikacji PO IiŚ. Badanie ewaluacyjne było prowadzone w oparciu o następujące kryteria oceny: Skuteczność pozwalające ocenić na ile osiągnięte zostały cele działań informacyjnych i promocyjnych założone na etapie programowania. Efektywność pozwalające ocenić stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych efektów i określić ekonomiczność działań informacyjnych i promocyjnych. Trafność umożliwiającą ocenę stopnia, w jakim działania informacyjne i promocyjne odpowiadały potrzebom odbiorców. W przypadku działań będących przedmiotem ewaluacji, ich efektywność i skuteczność w znacznej mierze zależy od tego na ile trafnie zostały dobrane kanały komunikacji, nośniki informacji do potrzeb i specyfiki danej grupy odbiorców. 1 Rozporządzenie Komisji Europejskiej (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonywania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.: stosowne jest przygotowanie strategii komunikacji,w którym zostaną szczegółowo określone działania informacyjne i promocyjne niezbędne dla wypełnienia luki informacyjnej i komunikacyjnej. 9

10 Określone przez Zamawiającego cele badania zostały z w tym rozdziale uściślone poprzez szereg pytań badawczych. Pytanie to zostały sformułowane na trzech poziomach: od pytań bardziej ogólnych, wyznaczających kategorie analityczne, po bardziej szczegółowe wskazujące na te aspekty analizowanych zjawisk, które są najbardziej istotne dla prowadzonych analiz. Poniższa lista zawiera pytania przyporządkowane celom III.1 i III.2 wskazanym w SOPZ. Kluczowe definicje zostały dodatkowo wyróżnione. Wskazują one na te elementy celów i pytań, które łączą je ze sobą, stanowiąc logiczną całość. Cel szczegółowy 1. Dokonanie oceny efektywności ścieżek dotarcia z przekazem o Programie do ogółu społeczeństwa oraz skuteczności działań informacyjnych i promocyjnych prowadzonych przez instytucje w systemie wdrażania POIiŚ w budowaniu świadomości społecznej o Programie oraz o roli odgrywanej przez Wspólnotę, w szczególności poprzez: a) zbadanie stopnia poinformowania ogółu społeczeństwa i mediów o efektach i korzyściach płynących z wykorzystania Funduszy Europejskich, a pośrednio z integracji z Unią Europejską w ramach POIiŚ 1. Jaki jest poziom rozpoznawalności PO IiŚ w społeczeństwie i wśród przedstawicieli mediów? a. Jakie można wyodrębnić grupy, z względu na poziom rozpoznawalności PO IiŚ? 2. Z jakich źródeł (kanałów dystrybucji informacji) społeczeństwo i przedstawiciele mediów dowiadują się o PO IiŚ? a. Które z tych źródeł jest najważniejsze, a które marginalne? Dla jakich grup? 3. Jaki jest poziom wiedzy o celach i zasadach działania PO IiŚ? Oraz analogicznie jak w pytaniu 1: a. Jakie można wyodrębnić grupy, z względu no poziom wiedzy o PO IiŚ? 4. Jaki jest poziom asocjacji pomiędzy PO IiŚ, funduszami UE, integracją i ideą wspólnotowości? a. Czy można wyróżnić takie grupy społeczeństwa, dla których asocjacje są silne/słabe? b. Jakie to grupy i jakie są ich cechy społeczne i demograficzne? b) zbadanie stopnia poinformowania ogółu społeczeństwa i mediów o POIiŚ i stanie realizacji Programu 5. Czy osoby badane są w stanie wskazać inwestycje realizowane ze środków PO IiŚ? a. Jakiego rodzaju to inwestycje i o jakim zasięgu? b. Skąd czerpana jest wiedza o tego typu inwestycjach? c. Czy można wyróżnić grupy społeczeństwa (w tym przedstawicieli mediów) ze względu na wiedzę o inwestycjach realizowanych w ramach PO IiŚ? 6. Czy społeczeństwo i przedstawiciele mediów są świadomi, że PO IiŚ realizowany jest w cyklach (okresach programowania)? Oraz analogicznie jak w pytaniach wyżej: a. Jakie można wyodrębnić grupy, z względu no poziom tego typu wiedzy? 7. Jak powszechna jest wiedza o stopniu zaawansowania PO IiŚ? c) zbadanie stopnia zainteresowania Programem, akceptacji i życzliwości w stosunku do Programu wśród ogółu społeczeństwa i mediów; 8. Jak powszechne są zachowania polegające na poszukiwaniu informacji o PO IiŚ z powodów innych niż składanie wniosku o dofinansowanie (w domyśle z ciekawości )? 10

11 a. Czy można wyodrębnić grupy społeczne, w których zachowania te są wyraźnie częstsze/rzadsze niż w innych? 9. (bazując na wynikach odpowiedzi na pytanie 3 o poziom wiedzy o celach i zasadach PO IiŚ) Czy w opinii publicznej są takie cele, priorytety lub działania PO IiŚ, które bezwzględnie należy zmienić? Analogicznie jak we wcześniejszych pytaniach: a. Czy można wyodrębnić grupy społeczne, w których opinie te są wyraźnie częstsze/rzadsze niż w innych? 10. Jaki jest odsetek Polaków uczestniczących w konsultacjach PO IiŚ lub projektów realizowanych z jego środków? Cel szczegółowy 2. Dokonanie eksperckiej oceny efektywności: a) strategii informacyjno-promocyjnych (w zakresie działań adresowanych do ogółu społeczeństwa) określonych w rocznych planach działań informacyjnych i promocyjnych instytucji w systemie wdrażania POIiŚ, w szczególności poprzez analizę doboru narzędzi komunikacji, spójności narzędzi komunikacji, widoczności działań, b) ścieżek dotarcia przekazów o Programie do respondentów poprzez ocenę realizacji (w szczególności kosztów i założeń) oraz odbioru wybranych działań informacyjnych i promocyjnych prowadzonych przez instytucje w systemie wdrażania POIiŚ, W przypadku tego celu szczegółowego nie dokonano rozróżnienia dla celów a) i b). Wynika to z faktu, że analiza doboru narzędzi komunikacji jest bardzo blisko logicznie i metodologicznie powiązana z analizą ścieżek dotarcia. 1. Czy jasno i mierzalnie wskazano cele i oczekiwane rezultaty działań informacyjno-promocyjnych? 2. Czy model logiczny działań informacyjno-promocyjnych odpowiada celom wskazanym w dokumentach wyższego rzędu wobec PO IiŚ (np. rozporządzeniach KE) 3. Czy model logiczny jest spójny a powiązania przyczynowo-skutkowe pomiędzy jego elementami są zasadnie przyjęte? 4. Czy istniejące dowody podtrzymują przyjętą logikę realizacji działań informacyjno-promocyjnych (np. wynik badań ewaluacyjnych, prace teoretyczne i empiryczne)? a. Jeżeli nie ma takich dowodów, to z czego wynikało przyjęcie określonych rozwiązań? 5. Czy narzędzia wybrane do realizacji celów informacyjno-promocyjnych są trafne względem potrzeb odbiorców? 6. Czy informacje rozpowszechniane były z wykorzystaniem kanałów o dostatecznie dużym zasięgu (prasa, radio, telewizja, strony i portale internetowe)? 7. Czy istnieją takie grupy odbiorców, które oczekują innych metod informowania o PO IiŚ? a. Jeżeli tak, to jakie są to grupy i jakich potrzebują źródeł informacji? 8. Czy poziom poinformowania społeczeństwa i mediów jest zadowalający wobec przyjętych celów i rezultatów działań? 9. Czy istnieją takie grupy odbiorców, które nie są poinformowane dostatecznie? a. Jeżeli tak, to z czego wynika taka sytuacja oraz jakie informacje nie dotarły do tych grup? 11

12 10. Czy rezultaty i korzyści realizacji działań można było osiągnąć przy mniejszych nakładach zasobów finansowych i pracy? 11. Czy system instytucjonalny realizacji działań jest sprawny i nie występują problemy natury organizacyjnej lub kompetencyjnej? 12. Czy osiągnięto zamierzone wartości wskaźników monitoringowych? a. Jeżeli nie, to dlaczego? 13. Czy dynamika wzrostu wartości wskaźników jest taka jaką zakładano? a. Jeżeli nie, to z czego wynikały zaburzenia? 12

13 6. Metodologia W celu uzyskania wiarygodnych wyników, niezbędne jest połączenie różnych rodzajów danych oraz zróżnicowanych metod badawczych, tzn. zastosowanie triangulacji metodologicznej. Zostanie zastosowana: triangulacja źródeł danych: przeanalizowane wyniki badań terenowych będą pochodziły od różnych grup osób i zostaną skonfrontowane z opracowaniami oraz raportami z danej dziedziny. triangulacja perspektyw badawczych: analiza danych zostanie przeprowadzona przy wykorzystaniu różnych teorii wyjaśniających, tak aby wskazać te o najsilniejszej mocy diagnostycznej najpełniej odpowiadającej celom badania Desk research Zasadnicza część badania gabinetowego została przeprowadzona na początkowych etapach projektu. Analizie zostały poddane: Dokumenty programowe PO IiŚ Wytyczne KE w zakresie działań informacyjnych i promocyjnych. Raporty z badań ewaluacyjnch, przede wszystkim dotyczących działań informacyjnopromocyjnych PO IiŚ. Sprawozdania roczne i okresowe z realizacji PO IiŚ. Opracowania teoretyczne i empiryczne z zakresu działań informacyjnych i promocyjnych Programów Operacyjnych oraz marketingu politycznego. Analiza prowadzona w ramach tej metody miała na celu przede wszystkim: Odtworzenie logiki interwencji i wskazaniu jej spójności oraz ocenie zgodnie z przyjętymi kryteriami ewaluacyjnymi. Wyliczenia wskaźników monitoringowych wyszczególnionych w Planie Komunikacji. Określenia stopnia wdrożenia rekomendacji wynikających z badania śródokresowego. Selekcji i opisu dobrych i złych praktyk informacyjnych i promocyjnych Standaryzowane wywiady kwestionariuszowe CAPI Jest to kluczowa metoda służąca dokonaniu statystycznego opisu populacji Polaków pod względem zjawisk opisanych w celu badania. Najważniejsze elementy opisu to: Stopień rozpowszechnienia informacji o PO IiŚ Poziom wykorzystania kanałów rozprzestrzeniania informacji Preferencje odbiorców 13

14 Cech społecznych i demograficznych grup wyróżnionych ze względu na poziom rozpoznawalności PO IiŚ, wiedzy o zasadach funkcjonowania Programu, wiedzy o inwestycjach realizowanych z wykorzystaniem funduszy Programu i zainteresowania tą tematyką zgodnie ze strukturą pytań szczegółowych. Badanie zostało zrealizowane na reprezentatywnej losowej próbie adresowej n=1000 mieszkańców Polski w wieku powyżej 15 roku życia w miejscu zamieszkania respondentów. Wywiady zrealizowano metodą osobistego wywiadu kwestionariuszowego wspomaganego komputerem (CAPI - Computer Assisted Personal Interview). Pomiar w terenie odbył się w dniach 4-8 grudnia 2014 r. Blok pytań zawierał 19 pytań (kwestionariusz zaakceptowany przez Zamawiającego w załączeniu). Wykonawca przedstawia wyniki porównując wyniki bieżącego badania do danych uzyskanych w pierwszym pomiarze w 2008 r. 2 Dlatego poniżej zamieszczamy strukturę prób wg wybranych zmiennych podając liczebności (kolumna n=) oraz odsetek w stosunku do ogółu badanych. Zestawienie obrazuje próby z 2008 r. i 2014 r. Kategoria Płeć Wiek Wielkość gosp. domowego Wielkość miejsca zamieszk. Region Polski Wartość n= % n= % Mężczyzna ,9% ,9% Kobieta ,1% ,1% lat ,1% 66 6,6% lat ,9% ,6% lat ,9% ,9% lat ,4% ,9% lat ,8% ,0% ,0% tylko respondent ,3% 85 8,5% 2 osoby ,2% ,1% 3 osoby ,6% ,4% 4 osoby ,6% ,9% 5 osób i więcej ,4% ,2% Wieś ,9% ,7% Miasto mieszkańców ,9% ,3% Miasto mieszkańców ,9% ,1% Miasto mieszkańców 93 9,3% 86 8,6% Miasto powyżej mieszk ,0% ,3% Centralny ,0% ,6% Północno-Wschodni 70 7,0% 69 6,9% 2 Badanie stopnia świadomości oraz potrzeb informacyjnych Polaków oraz partnerów społecznogospodarczych przed realizacją działań informacyjno-promocyjnych w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko dla pomiaru aktualnej wartości wskaźnika oddziaływania Planu Komunikacji POIiŚ. 14

15 Północny ,4% ,2% Południowo-Wschodni ,2% ,5% Południowy ,1% ,8% Środkowo-Wschodni 57 5,7% 57 5,7% Środkowy 67 6,7% 67 6,7% Zachodni ,5% ,3% Południowo-Zachodni ,5% ,3% 6.3. Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) Dane jakościowe pochodzące z IDI zostały przede wszystkim wykorzystane do: Odtworzenia logiki interwencji. Charakterystyki opinii dotyczących trafności, skuteczności i efektywności działań informacyjnych oraz stopnia poinformowania społeczeństwa o PO IiŚ oraz korzyściach wynikających z realizacji przedsięwzięć finansowanych ze środków UE. Określenie przyczyn wdrożenia i niewdrożenia rekomendacji z badania śródokresowego oraz problemów związanych z tym działaniem. Selekcji i opisu dobrych i złych praktyk informacyjnych i promocyjnych. Przeprowadzono 6 wywiadów indywidualnych z: Przedstawicielami Komitetu Monitorującego (4 wywiady), Osobami odpowiedzialnymi za programowanie i realizację działań informacyjno-promocyjnych w IZ (2 wywiady) Wywiady grupowe (FGI) Zgodnie z przyjętą metodologią przeprowadzono 4 zogniskowane wywiady grupowe z przedstawicielami następujących grup: 1. Przedstawicielami mediów: dziennikarzami zainteresowanymi tematyką polityk publicznych i inwestycji z wykorzystaniem środków EFRR/FS w ramach PO IiŚ. Wywiad ten posłuży przede wszystkim do Określenia stopnia zainteresowania mediów i odbiorców tematyką Funduszy Europejskich, celach i zasadach działania PO IiŚ oraz inwestycji realizowanych z jego środków. Czynników kształtujących to zainteresowanie oraz możliwości oddziaływania na nie poprzez strategię komunikacyjną. 2. Specjalistami z zakresu komunikacji społecznej i marketingu politycznego. Wywiad ten posłuży przede wszystkim do: Oceny jakości strategii zawartej w Planie Komunikacji. Oceny trafności i skuteczności działań informacyjno-promocyjnych. Wskazaniu możliwych modyfikacji strategii w celu zwiększenia jej trafności i skuteczności. 15

16 Do realizacji wywiadów zastosowano zróżnicowanie terytorialne. Wynika to z faktu, że poziom absorbcji środków POIŚ znacznie różni się pomiędzy województwami. Brak rzetelnych informacji lub zainteresowania POIS w regionach o niskiej absorbcji może być jednym z czynników wyjaśniających to zjawisko. Zgodnie z informacjami zawartymi w Sprawozdaniu rocznym z realizacji Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko za rok 2013 regionem o najwyższym poziomie absorbcji środków jest mazowieckie, o najniższym podlaskie. Dlatego też proponuje się realizację wywiadów w Warszawie i Białymstoku. Na każde z tych miast przypadło po dwa wywiady z każdą z opisanych powyżej grup. 16

17 7. Spójność strategii promocyjnej Komisja Europejska, a także Europejskie Towarzystwo Ewaluacyjne i podobne stowarzyszenia na świecie postulują wykorzystanie w projektach ewaluacyjnych podejścia nazwanego ewaluacją wspieraną teorią. Jego centralnym punktem jest założenie, że zaprojektowane działania można potraktować jako teorię naukową. Ich twórcy przyjmują bowiem, że pewien pakiet działań, na który alokowano środki (nakłady) pozwoli na osiągnięcie efektów rzeczowych (produktów), które z kolei przełożą się na określoną zmianę społeczną (rezultaty). Uporządkowane według związków przyczynowo skutkowych powyższe elementy tworzą model logiczny czyli graficzną prezentację interwencji. Zaprezentowane w modelu powiązania muszą jednak zostać wyjaśnione, dlatego niezbędne jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania: w jaki sposób i dlaczego poszczególne elementy składowe interwencji (modelu logicznego) przyczynią się do osiągnięcia zamierzonych rezultatów. Odpowiedź na te pytania powinna bazować na dostępnej wiedzy naukowej i eksperckiej. W ten sposób budowana jest teoria zmiany, będąca podstawą ewaluacji wspieranej teorią. Tego typu teoria, łącząca kolejne elementy (nakłady, produkty i rezultaty) zależnościami przyczynowoskutkowymi, może zostać poddana weryfikacji przy pomocy różnorodnych narządzi badawczych wykorzystujących dostępny materiał empiryczny i teoretyczny. Podejście to nazywamy ewaluacją wspieraną teorią (EWT, ang. theory-based evaluation). Odtworzenie, weryfikacja i ocena modelu logicznego interwencji zgodnie z założeniami pozwoliła na: Wskazanie na ile precyzyjnie określono oczekiwane rezultaty działań informacyjnopromocyjnych i czy faktycznie możliwe są one do osiągnięcia. Określenie, na ile dobrane w ramach działań narzędzia odpowiadają kluczowemu problemowi jaki ma zostać rozwiązany dzięki ich wykorzystaniu. Inaczej mówiąc, możliwe będzie określenie czy dany problem ogólnie: luka informacyjna możliwa była do wypełnienia, dzięki takim a nie innym działaniom. Ocenę, czy zasoby przewidziane do realizacji zamierzonych działań były wystarczające oraz w jaki sposób warunkuje to efektywność prowadzonych działań. Ocenę, czy dobrane wskaźniki monitoringu właściwe obrazują poziom osiągniecia zamieszanych rezultatów oraz co z tego wynika dla przyszłej perspektywy i działań informacyjno-promocyjnych realizowanych w latach Opisane poniżej wyniki analizy dotyczą Planu Komunikacji PO IiŚ z dnia 3 czerwca 2014r Cele i oczekiwane rezultaty Założenia ewaluacji wspieranej teorią wyznaczają kilka kryteriów za pomocą których poddaje się ocenie strukturę celów jakie postawiono przed interwencją. Najbardziej pożądana jest sytuacja, w której cel główny i przyporządkowane mu cele szczegółowe: są określeniem rezultatu cele powinny określać skutek, czyli rezultat działania, a nie samo działanie lub proces. Oczekiwany rezultat jest bowiem powodem podjęcia konkretnych działań 17

18 i stopień jego osiągniecia jest miarą sukcesu jakichkolwiek działań podejmowanych w ramach Planu. dają się zmierzyć przy użyciu standardowych metod każdy cel strategiczny i rezultat pośredni powinien być sformułowany jasno, precyzyjnie i w sposób umożliwiający jego obiektywny pomiar. W przeciwnym wypadku niezwykle trudno jest dobrać zestaw wskaźników monitoringowych, które jednoznacznie mierzą postęp we wdrażaniu Planu. są jednowymiarowe w idealnych okolicznościach cele powinny dotyczyć jednej kwestii. Oznacza to, że w ich definicjach nie powinny się znajdować koniunkcje lub alternatywy. są jednopoziomowe cele powinny być tak określone, aby w ich opis nie była wpisana konstrukcja jeśli to. Każdy taki przypadek oznacza bowiem, że jedne element jest ważniejszy od drugiego i powinien posiadać zupełnie inny priorytet. Cel główny jaki postawiono przed działaniami informacyjno-promocyjnymi w Planie Komunikacji PO IiŚ brzmi: Wspieranie realizacji celów określonych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko oraz Narodowej Strategii Spójności poprzez zachęcanie potencjalnych beneficjentów do korzystania z Funduszy Europejskich dostępnych w ramach programu, dzięki dostarczaniu im informacji niezbędnych w procesie ubiegania się o środki, a także motywowanie i edukowanie beneficjentów w obszarze właściwej realizacji projektów oraz kształtowanie świadomości społeczeństwa w zakresie efektów realizacji POIiŚ. Zgodnie z przyjętą metodą oceny tak skonstruowany cel zawiera już w sobie złożoną strukturę interwencji. Czyni to z niego konstrukcję, którą trudno ocenić ze względu na poziom osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. Przede wszystkim cel główny nie określa precyzyjnie oczekiwanego efektu działań. Oznacza to, że nie sposób wskazać jaka jest oczekiwana zmiana, która ma wystąpić po zakończeniu realizacji działań informacyjnych i promocyjnych. Konstrukcja celu głównego jaką przyjęto w Planie nie umożliwia zatem wskazania w jakim stopniu udało się osiągnąć zamierzone rezultaty. Na schemacie poniżej zaprezentowano logiczną strukturę celu głównego jaki został wskazany w Planie Komunikacji. 18

19 Schemat 1. Struktura celu głównego Planu Komunikacji PO IiŚ. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Planu Komunikacji PO IiŚ Analogiczne uwagi dotyczą także sześciu dalszych celów szczegółowych. One również zawierają w sobie wielopoziomowe struktury przyczynowo-skutkowe i nie są definicjami oczekiwanego rezultatu. Dla przykładu cel pierwszy: informowanie ogółu społeczeństwa o efektach i korzyściach płynących z wykorzystania Funduszy Europejskich w ramach POIiŚ, a pośrednio z integracji z Unią Europejską zgodnie z przyjętą metodologią tworzenia planów strategicznych powinien brzmieć na przykład: wysoko poinformowane społeczeństwo o efektach i korzyściach płynących z wykorzystania Funduszy Europejskich. Taka konstrukcja pozwala na wskazanie co jest dokładnie oczekiwanym rezultatem, ale też umożliwia pomiar i ocenę na ile dobrane narzędzia faktycznie przyczynią się do jego osiągniecia. Odnoszenie się wyłącznie do zapisów samego Planu Komunikacji POIiŚ (a także innych dokumentów, które powstały na potrzeby realizacji działań informacyjno-promocyjnych) nie pozwala na przeprowadzenie precyzyjnej oceny logicznego modelu interwencji. Konieczne jest zatem posiłkowanie się danymi zebranymi w trakcie wywiadów indywidualnych z przedstawicielami Komitetu Monitoringowego oraz Instytucji Zarządzającej. Zanim jednak przystąpi się do oceny należy zwrócić uwagę, że: 1. Sytuacja w której zapisy kluczowych dokumentów nie dają podstaw do odtworzenia logiki interwencji nie powinna mieć miejsca. Struktura celów, przypisanych im działań powinna być jasna i przejrzysta na tyle, że nie powinny występować wątpliwości jakie działania i w jakim celu są podejmowane. 2. Opinie dotyczące celów i zasad realizacji występujące wśród przedstawicieli podmiotów kluczowych dla realizacji działań informacyjno-promocyjnych nie są w pełni zbieżne. Wynika to przede wszystkim z sytuacji opisanej w punkcie 1. Wobec ogólnej idei realizacji działań informacyjnych, panuje zgodność (tym bardziej, że jest to interwencja relatywnie nieskomplikowana). Pewne różnice występują natomiast wobec celów szczegółowych oraz przyjętej teorii zmiany. Taka sytuacja także jest niepożądana patrząc z perspektywy 19

20 przejrzystości, klarowności Planu oraz powszechnego przekonania o słuszności rozwiązań przyjętych w jego ramach. Analiza występujących rozbieżności nie jest przedmiotem badania, dlatego też poniżej skupino się na odtworzeniu punktów wspólnych i wskazaniu tego co jest właściwym celem realizacji działań informacyjno-promocyjnych PO IiŚ. W opinii badanych osób cel ten jest dwojaki: 1. Wysoki poziom poinformowania beneficjentów i potencjalnych beneficjentów o zasadach realizacji projektów w ramach POIiŚ. W tym miejscu należy też zaznaczyć, że przez potencjalnych beneficjentów należy rozumieć te podmioty i te osoby, które są zainteresowane wystąpieniem o współfinansowanie swojego projektu ze środków POIiŚ. Cel ten nie obejmuje zatem wszystkich podmiotów i ich przedstawicieli, którzy zgodnie z zapisami POIiŚ są uprawnieni do uzyskania finansowania w ramach poszczególnych Osi Priorytetowych i Działań. 2. Wysoki poziom poinformowania społeczeństwa o sposobie wykorzystania środków w ramach POIiŚ. Kluczowa w tym celu jest transparentność zasad, procedur oraz osiągniętych efektów. Oznacza to, że samo propagowanie idei współfinansowania przedsięwzięć infrastrukturalnych przez Fundusze UE oraz w ogóle idei Wspólnoty powinno mieć w Planie Komunikacji niższy priorytet. Dotyczy to także pozostałych celów umieszczonych w analizowanym Planie Komunikacji. Należy jednak zaznaczyć, że położenie większego nacisku na realizację jednych celów kosztem innych nie oznacza zupełne rezygnacji na przykład z podnoszenia kompetencji pracowników instytucji bezpośrednio komunikujących się z beneficjentami. W opinii specjalistów 3 tego typu cele służą osiągnięciu tych, które zostały wymienione jako kluczowe. Rekonstruując w przytoczony sposób zapisy celów Planu Komunikacji można poddać ocenie ich na ile przewidziane działania umożliwią ich osiągnięcie. Z tego punktu widzenia analiza narzędzi wskazanych w Planie Komunikacji wypada pozytywnie. Nie istnieją także żadne dane, które podważają przyjęty model logiczny interwencji 4. Poszczególne działania jakie mają zmierzać do osiągnięcia celów informacji i promocji są konieczne i wystarczające aby je osiągnąć. Za szczególnie słuszne należy uznać objęcie działaniami zarówno poszczególne grupy odbiorców oraz przedstawicieli instytucji bezpośrednio zaangażowanych we wdrażanie POIiŚ w mijającej perspektywie. Kontynuacja takiej strategii powinna mieć miejsce także w latach Wątpliwości budzi jednak włączenie takich działań, które nie są związane z działaniami informacyjnopromocyjnymi oraz nie jest jasna ich rola w osiąganiu celów Planu Komunikacji. Uwaga ta dotyczy wszystkich działań, które zostały przypisane celowi szczegółowemu 6 Planu Komunikacji. Zgodnie z zapisami Planu Komunikacji nie jest jasne w jaki sposób współpraca i wymiana doświadczeń pomiędzy 3 Wywiad grupowy z przedstawicielami specjalistów z zakresu marketingu politycznego. 4 Analizą objęto dokumenty wykazane w ramach badania gabinetowego, wyszczególnione w raporcie metodologicznym. 20

21 instytucjami realizującymi POIiŚ ma wpłynąć na podniesienie poziomu wiedzy Polaków o zasadach i efektach realizacji Programu, poziomu motywacji do realizacji projektów czy poziomu poinformowania beneficjentów o zasadach realizacji tychże projektów. Osie Priorytetowe XIV i XV PO IiŚ w ramach których finansowane jest zaplecze techniczne całego programu obejmują trzy cele szczegółowe: 1. Wsparcie procesu zarządzania programem. 2. Informacja i promocja. 3. Monitoring i ewaluacja programu. Zapisy PO IiŚ w zakresie wspominanych dwóch Osi Priorytetowych nie dają podstaw do przypisania tworzenia sieci współpracy i włączania partnerów w proces zarządzania Programem do działań informacyjno-promocyjnych. O wiele bardziej spójnym rozwiązaniem byłoby przyporządkowanie tej kategorii działań do pierwszego celu szczegółowego OP XIV i XV: wsparcie procesu zarządzania. Odnosząc się do wniosków z ewaluacji ex-ante PO IiŚ na lata należy zaznaczyć, że współpraca ta ważna jest z punktu widzenia skuteczności i efektywności wdrażania samego Programu, ale wykracza daleko poza samą komunikację. Istotny jest przede wszystkim podział ról i kompetencji oraz opracowanie procedur podejmowania decyzji strategicznych w ramach prowadzonej polityki publicznej. Na koniec należy zwrócić uwagę także na zestaw podstawowych komunikatów rozprzestrzenianych dzięki działaniom promocyjnym i informacyjnym. Plan Komunikacji zawiera ich cztery: 1. POIŚ sprzyja modernizacji kraju. 2. POIiŚ podnosi konkurencyjność kraju i jego regionów. 3. POIiŚ pomaga zrównać poziom życia w Polsce do poziomu innych krajów UE. 4. Inwestycje POIiŚ prowadzone są z dbałością o środowisko naturalne. Wywiady z przedstawicielami IZ oraz KM przeprowadzone na potrzeby ewaluacji wyraźnie wskazują, że w komunikacji i promocji POIiŚ ważny jest aspekt rozwoju małych społeczności. Realizacja inwestycji, które bezpośrednio podnoszą jakoś życia mieszkańców pojedynczych miejscowości, gmin i co najwyżej powiatów jest ważna dla motywowania do realizacji projektów w ramach POIiŚ. Taka perspektywa zbieżna jest także z opiniami ekspertów do spraw komunikacji oraz przedstawicieli mediów. Im dalej od dużych ośrodków miejskich i wielkich inwestycji o znaczeniu krajowym (a także o znaczeniu dla naszego regionu Europy) tym działania informacyjno-promocyjne powinny być zorientowane na korzyści w skali mikro. Odbiorcom tych działań pozwala to odnieść się bezpośrednio do komunikatu i dokonać jego interpretacji i walidacji. To z kolei oznacza, że sam przekaz i treści mu towarzyszące mają o wiele większą szanse zostać przyswojone a intencja jego nadania ma większą szansę zostać spełniona. W odniesieniu do komunikatów podstawowych oznacza to, że zachodzi 5 IBS, Coffey International Development Ewaluacja ex-ante programu operacyjnego dotyczącego gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, przeciwdziałania i adaptacji do zmian klimatu, transportu i bezpieczeństwa energetycznego na lata

22 potrzeba rozszerzenia ich o treść bezpośrednio dotyczące korzyści z rozwoju infrastruktury w społecznościach lokalnych System monitorowania i ewaluacji Podstawą systemu monitorowania jest zestaw wskaźników mierzących bezpośrednie efekty realizacji działań na poziomie produktów (21 wskaźników) oraz efekty długofalowe, czyli oddziaływanie. (9 wskaźników). Przyjęta metodologia oceny logiki interwencji nakazuje, aby wskaźniki bezpośrednio wynikały ze struktury oczekiwanych rezultatów (odzwierciedlonych celami), tak aby faktycznie mierzyły one postęp we wdrażaniu działań i dawały podstawę do oceny poziomu osiągnięcia celów. Z tego punktu widzenia zestaw dobranych wskaźników nie budzi większych zastrzeżeń. Wskaźniki oddziaływania zostały dobrane prawidłowo. Jedna uwaga dotyczy wskaźnika produktu: liczba przeprowadzonych badań ewaluacyjnych nt. działań informacyjnych i promocyjnych. Działalność ewaluacyjna nie została przewidziana w żadnym z celów szczegółowych Planu Komunikacji. Stąd też obecność tego wskaźnika nie ma żadnej wartości informacyjnej dla oceny, na ile osiągnięto poszczególne cele działań informacyjno-promocyjnych. Nalży jednak zwrócić uwagę na procedury podejmowania decyzji o zmianie Planu Komunikacji oraz zaangażowane w ten proces podmioty. Analiza skuteczności działań informacyjno-promocyjnych powierzona została Komitetowi Monitorującemu POIiŚ. Jest on odpowiedzialny za akceptację Planu Komunikacji oraz analizę sprawozdań. Potrzebne do tego informacje i materiały są przekazywane Komitetowi przez IZ. Nie jest jednak jasne w jakim zakresie i na jakich zasadach Komitet Monitorujący uczestniczy w ocenie danych i formułowaniu rekomendacji dotyczących prowadzonych działań. Zapisy Planu Komunikacji nie precyzują w jaki sposób, na jakich zasadach i przez kogo wykorzystywane są wnioski płynące z analizy wartości wskaźników oraz przeprowadzonych ewaluacji. W rozpoczynającej się perspektywie finansowej warto rozszerzyć i uszczegółowić procedury wykorzystywania wiedzy w zarządzaniu i wdrażaniu działań informacyjnych i promocyjnych, zgodnie z ideą polityki publicznej prowadzonej na podstawie dowodów (evidence-based policy). Poza tym wyjątkiem system instytucjonalny realizacji działań informacyjno-promocyjnych został poprawnie skonstruowany. Dalszych zastrzeżeń nie budzi podział obowiązków pomiędzy wszystkie instytucje realizujące działania w ramach POIiŚ, które także pełnia ważną role w informowaniu i promowania Programu. Uwagę należy jednak zgłosić wobec wyłączenia pracowników podmiotów zaangażowanych we wdrażanie POIiŚ, w tym także pracowników punktów informacyjnych, z badań ewaluacyjnych. Takie rozwiązanie nie znajduje żadnego uzasadnienia, tym bardziej, że jest to grupa objęta ważną częścią działań. Zgodnie z przyjętą a ideą informacji i promocji, interwencja kierowana jest do społeczeństwa (i poszczególnych podgrup) oraz właśnie do podmiotów wdrażających i zarządzających POIiŚ. Analizowany Plan Komunikacji przewiduje realizację działań dla tej grupy odbiorców w dwóch z sześciu celów szczegółowych. Wyłącznie tej grupy z badań ewaluacyjnych skutkuje niepełnością obrazu i znacząco ogranicza ocenę Planu Komunikacji ze względu na wszystkie standardowe kryteria ewaluacyjne. 22

23 Wartości wskaźników odnoszących się do zakresu ewaluacji Na koniec warto tez przyjrzeć się wartościom wskaźników monitoringowych, które bezpośrednio odnoszą się do zakresu ewaluacji. W Planie Komunikacji przewidziano trzy takie mierniki: Tabela 1. Wartości i dynamika zmian wybranych wskaźników monitoringowych. L.p Rodzaj działania Wskaźnik Wartość docelowa Wartość w 2014r 1 Poziom świadomości istnienia POIiŚ Ogół działań 2 Poziom znajomości celów i informacyjnopromocyjnych korzyści realizacji POIiŚ 3 Poziom znajomości projektów i udziału UE 40% 46% 45% 36% 45% 43% Zgodnie z tymi danymi poziom świadomości istnienia POIiŚ w społeczeństwie jest wyższy niż zakładano. Ponieważ ogromna większość informacji przekazywanych społeczeństwu o POIiŚ rozprzestrzeniania jest w ramach działań informacyjno-promocyjnych, to z dużym prawdopodobieństwem sukces można przypisać tym działaniom. Sytuacja wygląda już gorzej jeżeli chodzi o głębszą wiedzę dotyczącą tego czym jest POIiŚ, jakie ma cele i zasady działania. Ich znajomość w społeczeństwie po zakończeniu działań informacyjno-promocyjnych jest niższa niż zakładano. W przypadku tego wskaźnika, zdaniem ewaluatorów jego wartość docelowa została błędnie wyznaczona. Nie można się bowiem spodziewać, ze znajomość zasad działania POIiŚ będzie wyższa w społeczeństwie od wiedzy o istnieniu takiego Programu. Ta sama uwaga dotyczy także poziomu znajomość projektów i udziału UE. W tym przypadku jednak nieosiągnięcie wartości można tłumaczyć statystycznym błędem pomiaru. Różnica dwóch punktów procentowych nie daje podstaw do twierdzenia, że nie został on osiągnięty. Biorąc jednak pod uwagę stwierdzony fakt nieprecyzyjności wyznaczenia wartości docelowych, jego interpretacja jest nieco trudniejsza. Tutaj także wydawałoby się, że nie powinien on przekraczać wartości wskaźnika poziom świadomości istnienia POIiŚ. Zgodnie z metodologią ilościowych badań społecznych ten wskaźnik jest jednak indeksem (miarą powstała z przekształcenia kilku zmiennych) i taka sytuacja może mieć miejsce. Problemy interpretacyjne i metodologiczne pomiaru wskazują jednak, że wskaźnik ten jest mało użyteczny w dokonywaniu ocen danej polityki publicznej. W celu uniknięcia problemów interpretacyjnych rekomenduje się w przyszłej perspektywie przyjęcie jednego z dwóch rozwiązań: Rezygnacje ze wskaźnika. Rozbicie wskaźnika na dwie oddzielne miary: poziom znajomości projektów oraz poziom znajomości udziału UE. Ponieważ wskaźnik Poziom znajomości celów i korzyści realizacji POIiŚ również jest indeksem to rekomendacja dotyczy także i tego miernika. 23

24 8. Wyniki badań Kluczową metodą badawczą projektu ewaluacyjnego były badania ilościowe przeprowadzone na reprezentatywnej grupie dorosłych Polaków. W raporcie prezentowane są wyniki badania odzwierciedlające opinie społeczeństwa polskiego w wieku 15 + (2014 r.) oraz w wieku lat (dane 2008 r.). Dodatkowo opisywane są zróżnicowania w mniejszych grupach np. wśród osób z różnym wykształceniem czy pozycją zawodową. Podając informację, że dana wielkość (np. odsetek osób znających 5 korzyści wynikających z realizacji programu) w podgrupie respondentów różni się od tej samej wielkości wśród ogółu uczestników badania, zawsze odwołujemy się do różnic istotnych statystycznie. Zgodnie ze standardami przyjętymi w badaniach ilościowych opisane zostały zróżnicowania, które zaobserwowane przy danej wielkości próby wystąpią w populacji z prawdopodobieństwem 99% oraz 95%. Oznacza to, że w przypadku powtórzenia badania 100 razy odnotowalibyśmy tę samą zależność w przypadku odpowiednio 99 lub 95 razy. W pierwszym przypadku autorzy posługują się określeniem istotnie/ statystycznie częściej, natomiast w drugim nieco częściej. W załączeniu zaprezentowano wyniki badania w formie tabelarycznej z podaniem odsetek i liczebności Znajomość logotypu Blisko połowa Polaków w wieku powyżej 15 lat (43%) rozpoznała logotyp Infrastruktura i Środowisko Narodowa Strategia Spójności. Oznacza to wzrost znajomości w stosunku do 2008 r., kiedy to logotyp programu rozpoznało tylko 15% respondentów. Najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem tak znacznego wzrostu jest rozpowszechnienie informacji o projektach na plakatach i bilbordach towarzyszących inwestycjom oraz na folderach. W porównaniu z poprzednim pomiarem w 2008r., to w przypadku właśnie tych nośników najbardziej wzrósł odsetek wskazań jako źródła wiedzy o samym logotypie. Oznacza to, że w przypadku rozpoznawalności logotypu coraz większe znaczenia mają działania informacyjne i promocyjne prowadzone przez beneficjentów. Logo POIiŚ statystycznie częściej znają pracownicy umysłowi (60%), osoby z wyższym wykształceniem (59%) oraz studenci (56%). Znajomością logotypu wykazała się też większość badanych mieszkańców Warszawy (66%) i mieszkańców wsi (52%). P1. Czy kiedykolwiek przedtem spotkał(a) się Pan(i) z takim znakiem? Podstawa: wszyscy respondenci, n=1000 0% 20% 40% 60% 80% 100% Tak Nie Trudno 3% 6% 15% 43% 51% 82%

25 Wykres poniżej przedstawia natomiast źródła (kanały dystrybucji informacji) z których społeczeństwo dowiaduje się o logotypie POIiŚ. P2. Gdzie się Pan(i) spotkał(a) z tym znakiem? Podstawa: respondenci, którzy znają znak POIiŚ, 2008: n= 150, 2014: n= 433 0% 20% 40% 60% 80% w telewizji na plakatach, billboardach, ulicach w ulotkach, broszurach, folderach w Internecie w prasie ogółem w wydawnictwach rządowych na konferencjach, szkoleniach trudno powiedzieć na wydarzeniach typu festyny, pikniki gdzieś indziej w trakcie konkursów i/lub loterii na targach w dziennikach w tygodnikach opinii w innej prasie 13% 9% 22% 21% 20% 20% 14% 3% 7% 2% 5% 4% 5% 1% 4% 6% 4% 0% 2% 2% 1% 10% 0% 12% 0% 4% 0% 31% 63% 70% Najczęściej wymienianym miejscem kontaktu z logotypem POIiŚ pozostaje telewizja (70% wskazań wśród osób, które spotkały się z tym znakiem). Istotnie częściej telewizję wskazywali rolnicy (95%) oraz emeryci i renciści (88%). Wzrosło znaczenie plakatów i billboardów oraz ulotek / broszur / folderów (w stosunku do 2008 roku nastąpił wzrost wskazań odpowiednio o 18 i 13 p.p.). Te ostatnie wyprzedziły nawet Internet, który spadł w 2014 roku na czwartą pozycję wśród ogółu respondentów. Internet, jako miejsce kontaktu z logotypem POIiŚ, statystycznie częściej wskazywały osoby poniżej 30 25

26 roku życia (15 19 lat: 46%, lat: 41%) a także studenci (43%) urzędnicy (40%). W tych podgrupach Internet jest drugim (po telewizji) najczęściej wskazywanym miejscem kontaktu z logotypem programu. Statystycznie rzadziej Internet wskazywały osoby po 50 roku życia (zaledwie 6%) oraz osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (7%). W stosunku do 2008 r. zmalał nieco odsetek wskazań prasy (spadek o 6 pp.). Nieco częściej prasę wskazywały osoby w wieku lat (21%), istotnie rzadziej zaś osoby w wieku lat (3%). Z kolei ulotki, broszury i foldery istotnie częściej wskazywali mężczyźni niż kobiety (30% mężczyzn i zaledwie 15 % kobiet). W przypadku prasy wyraźnie widać spadek istotności tego źródła informacji w porównaniu z rokiem Dzienniki i tygodniki opinii przestały być kanałem rozpowszechniania samego logotypu. Jak wskazują przeprowadzone badania jakościowe wynika to przede wszystkim z faktu, że dziennikarze nie posługują się nazwą (ani logiem) POIiŚ w tekstach dotyczących inwestycji finansowanych ze środków UE. ( ) nawet jeżeli wiemy, że (inwestycja) jest finansowana z tego programu, to w tekstach się tego nie pisze. Pisze się po prostu Unia dołożyła tyle i tyle. Gdyby wrzucić (skrót) POIiŚ w tekście nagle, to byłoby to kompletną abstrakcją (dla czytelnika). Ludzie wiedzą, że jest Unia i daje pieniądze. Na tym poziomie jest wiedza ogólna 6. Z perspektywy pracy codziennej i tygodników nie ma potrzeby zmiany takiego sposobu informowania czytelników o inwestycjach infrastrukturalnych współfinansowanych przez Unię. Należy tez zauważyć, ze i sami dziennikarze przyznają, że logo i nazwa POIiŚ nie jest w środowisku powszechnie rozpoznawana. Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest prasa, której odbiorcami są przedstawiciele JST. W tego typu periodykach dziennikarze bardziej precyzyjnie wskazują źródło finansowania danej inwestycji a znajomość faktu istnienia POIiŚ jest o wiele bardziej rozpowszechniona. 6 Wywiad grupowy z przedstawicielami mediów. 26

27 8.2. Znajomość nazwy Wspomagana znajomość nazwy Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko lub POIiŚ kształtuje się na poziomie 23% wśród ogółu populacji. Oznacza to wzrost o 8 punktów procentowych w stosunku do 2008 r.osoby znające logotyp POIiŚ istotnie częściej znają także nazwę programu (46%). Istotnie częściej zetknęły się z nią również osoby poniżej 30 roku życia (30%) i z wykształceniem wyższym (40%), nieco częściej studenci (31%) i pracownicy umysłowi (33%). P3. Czy zetknął(ęła) się Pan(i) kiedykolwiek z nazwą Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (w skrócie POIiŚ)? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Tak Nie 15% 23% 69% 81% Trudno powiedzieć 4% 9% Podstawa: wszyscy respondenci, n=1000 W tym miejscu należy zauważyć też, że w opinii specjalistów od komunikacji i marketingu politycznego sama nazwa Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko jest bardzo trudna do przyswojenia w powszechnej opinii publicznej. Przede wszystkim wynika to z faktu, że wiedza o tym w jaki sposób UE dysponuje środkami przekazanymi przez kraje członkowskie i czym są Programy Operacyjne nie jest rozpowszechniona. Jak przyznają przedstawiciele mediów 7 jest to poniekąd wynikiem sposobu w jaki działają media w Polsce i jaki jest sposób prowadzenia za ich pomocą dyskusji publicznej. Adresatów i odbiorców poszczególnych komunikatów interesuje przede wszystkim to gdzie i jaka inwestycja jest lub będzie realizowana i jakie towarzysza temu ewentualne konsekwencje. Fakt, że jest ona współfinansowana ze środków POIiŚ jest w tym kontekście mniej znaczącą informacją. Zazwyczaj przekazywana jest wyłącznie informacja o finansowaniu z funduszy unijnych. Rozwinięcie tego wątku wybiega nieco poza obszar ewaluacji, ale jest ważne dla dokonania całościowej oceny Planu Komunikacji. Jeżeli bowiem dla opinii publicznej w skali makro nie ma znaczenia jakie jest konkretne źródło finansowania inwestycji to komunikacja na tym poziomie powinna zatrzymać się na poziomie Funduszy UE. W opinii specjalistów od komunikacji społecznej i dziennikarzy najbardziej wartościowe dla podnoszenia motywacji do realizacji projektów współfinansowanych z różnych Funduszy, rozpowszechniania informacji o korzyściach związanych z funkcjonalnym w strukturach UE, 7 Wywiad grupowy z przedstawicielami mediów. 27

28 a także dla inicjowania dyskusji o integracji ważne są powszechne akcje promocyjne niezwiązane bezpośrednio z danym PO. Z tego punktu widzenia za słuszne należy uznać wprowadzenie tych działań, które koncentrują się na promocji samych Funduszy a nie pojedynczego Programu Operacyjnego. Przeprowadzone przez MIiR analizy kampanii społecznych zaowocowały przeprowadzeniem działań, które należy uznać jako dobre praktyki działań informacyjno-promocyjnych (dwa przykłady zamieszczono poniżej). Jednocześnie też rekomenduje się organizację tego typu kampanii w przyszłej perspektywie budżetowej. Film jest częścią akcji promocyjnej organizowanej z okazji 10-lecia członkostwa Polski w Unii Europejskiej. W ramach akcji zorganizowane zostaną m.in. Dni Otwarte Funduszy Europejskich odbywające się w całej Polsce od 1 do 11 maja 2014 r. i imprezy plenerowe organizowane 1 maja we wszystkich województwach. Filmy emitowany w ramach kampanii Każdy korzysta, nie każdy widzi. Powszechnie wskazywana dobra praktyka działań informacyjno-promocynych. Projekt ten współfinansowany był ze środków POIiŚ. 28

29 Wykres poniżej przedstawia natomiast źródła (kanały dystrybucji informacji) z których społeczeństwo dowiaduje się o nazwie POIiŚ. P4. Gdzie się Pan(i) spotkał(a) z tą nazwą? Gdzie ją Pan(i) widział(a) lub słyszał(a)? Podstawa: respondenci, którzy znają nazwę POIiŚ, 2008: n= 146, 2014: n=227 0% 20% 40% 60% 80% w telewizji w Internecie na plakatach / billboardach w ulotkach / broszurach / folderach w prasie ogółem w radiu w wydawnictwach rządowych na konferencjach, szkoleniach na wydarzeniach typu festyny, na targach w trakcie konkursów i/lub loterii inne trudno powiedzieć 14% 19% 6% 19% 5% 18% 18% 8% 7% 6% 2% 6% 3% 6% 1% 5% 2% 2% 0% 1% 9% 6% 3% 4% 67% 70% Najczęściej respondenci spotykali się z nazwą POIiŚ w telewizji i w Internecie (odpowiednio 70% i 19% wskazań wśród osób, które spotkały się z nazwą programu). Podobnie jak w przypadku kontaktu z logotypem programu, telewizję istotnie częściej wskazywali emeryci i renciści (90% wskazań wśród osób, które spotkały się z nazwą programu) oraz mieszkańcy wsi (81%). W stosunku do 2008 r. znacznie zmalała liczba wskazań prasy (spadek o 10 p.p.), respondenci częściej wskazywali za to plakaty i billboardy oraz ulotki / broszury / foldery, jako miejsce kontaktu z nazwą POIiŚ (odpowiednio 19% i 18%). Billboardy i plakaty istotnie częściej wskazywali mężczyźni niż kobiety (27% mężczyzn i zaledwie 11% kobiet). Wyniki te należy rozszerzyć o wartościowe informacje zebrane w trakcie badań jakościowych. Podstawowym źródłem informacji z jakich korzystają dziennikarze piszący o inwestycjach infrastrukturalnych i o Unii Europejskiej to materiały zamieszczane na stronach internetowych. Przede wszystkim jest to strona dedykowana samemu POIiŚ (pois.gov.pl), ale także pozytywne opinie zbierają strony instytucji zaangażowanych we wdrażanie POIiŚ np. strona internetowa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ( Drugim w kolejności źródłem są 29

30 konferencje prasowe organizowane przez IZ, IW oraz beneficjentów poszczególnych projektów. Te dwa źródła informacji są wystarczające dla tej grupy odbiorców. Nisko zostały z kolei ocenione szkolenia. Jak wskazują sami zainteresowani 8, uczestnictwo w szkoleniach dotyczących POIiŚ lub ogólnie Funduszy jest dla nich zbyt dużym obciążeniem - wymaga wygospodarowania znaczącej ilości czasu i odłożenia spraw zawodowych na bok. O wile bardziej przystępne dla tej grupy są syntetyczne informacje przekazywane w trakcie konferencji prasowych. Dla działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ oznacza to, że komunikacja przez Internet powinna być traktowana priorytetowo. Nie tylko ze względu na potrzeby jednej specyficznej grupy odbiorców, ale także ze względu na fakt, że jest to medium dające najwięcej możliwości. Szerzej pisze się o tym w rozdziale poświęconym analizie stron internetowych Wskaźnik świadomości istnienia POIiŚ Zgodnie z metodologią opracowaną w 2008 r. 9 syntetyczny wskaźnik świadomości istnienia POIiŚ uwzględnia maksymalnie dużą grupę osób, które miały kontakt z POIiŚ i zapamiętały co najmniej nazwę lub logotyp programu. Zatem wskaźnik świadomości istnienia Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko został obliczony na podstawie wspomaganej znajomości logo i/lub nazwy programu. W tym celu analizie poddane zostały odpowiedzi uzyskane na pytania nr 1 oraz nr 3 z ankiety. Okazuje się, że spośród 433 osób znających logo programu 46%, czyli 199 osób (20% ogółu respondentów) znało zarówno logo jak i nazwę programu a 54%, czyli 234 osoby znały tylko logo (23% ogółu respondentów). W przypadku znajomości nazwy odnotowaliśmy, że spośród 227 osób znających nazwę POIiŚ 88%, czyli 200 osób (20% ogółu respondentów) zna również logo a 12%, czyli 27 osób zna tylko nazwę i nie zna logo (3% ogółu społeczeństwa). Wskaźnik świadomości istnienia POIiŚ obejmuje: osoby, które znały zarówno logotyp, jak i nazwę programu (20% ogółu badanych, tj. 199 osób), osoby, które znały tylko logo (23% ogółu, tj. 234 osoby), osoby, które znały tylko nazwę (3% ogółu, tj. 27 osób). Wskaźnik świadomości istnienia POIiŚ wynosi 46% wśród ogółu społeczeństwa. Jest on nieco wyższy wśród studentów i osób ze średnim wykształceniem (51%) i statystycznie wyższy wśród osób z wyższym wykształceniem (61%), pracowników umysłowych 63%, a także wśród mieszkańców wsi (52%) oraz Warszawy (62%). W stosunku do 2008 r. zdecydowanie więcej respondentów deklaruje znajomość logo i/lub nazwy POIiŚ. Wskaźnik świadomości POIiŚ wzrósł ponad dwukrotnie o 26 pp. Respondenci znacznie częściej 8 Zogniskowany wywiad grupowy z przedstawicielami mediów w Warszawie i Białymstoku. 9 Badanie stopnia świadomości oraz potrzeb informacyjnych Polaków oraz partnerów społecznogospodarczych przed realizacją działań informacyjno-promocyjnych w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko dla pomiaru aktualnej wartości wskaźnika oddziaływania Planu Komunikacji POIiŚ. 30

31 deklarują znajomość logotypu i znaku programu oraz samego logotypu (wzrost odpowiednio o 11 i 17 p.p.). Porównanie 1. Rozkład znajomości loga i/lub nazwy POIiŚ 50% 46% 40% znający zarówno logo, jak i nazwę 30% 20% 10% 9% 6% 23% 20% 20% 5% 3% znający logo i nie znający nazwy znający nazwę i nie znający logo wskaźnik świadomości istnienia POIiŚ 0% Skojarzenia z POIiŚ Polacy najczęściej kojarzą POIiŚ z programem finansującym ochronę środowiska. Główne wymieniane przez respondentów hasła dotyczące skojarzeń ze środowiskiem to programy / fundusze mające na celu ochronę środowiska lub też wyłącznie ochrona środowiska czy ekologia. Takie skojarzenia spontanicznie deklarowało 39% ogółu ankietowanych. Statystycznie częściej byli to mieszkańcy regionów Północnego (65%) i Południowo Wschodniego (52%), osoby z wykształceniem średnim i wyższym (odpowiednio 47% i 42% wskazań), pracownicy umysłowi (47%) oraz osoby poniżej 30 roku życia (odpowiednio 55% i 40% wskazań). Drugim, najczęściej wymienianym przez respondentów skojarzeniem, pozostała poprawa infrastruktury. Odsetek osób, które zadeklarowały takie skojarzenie wynosi 8% ogółu społeczeństwa. Z poprawą infrastruktury nazwę programu statystycznie częściej kojarzyły osoby z wykształceniem wyższym (15%) oraz nieco częściej osoby w wieku lat (12%). Jak należało się spodziewać skojarzenia nazwy programu zarówno z ochroną środowiska jak i z poprawą infrastruktury są częstsze wśród osób świadomych istnienia POIiŚ i wynoszą odpowiednio 52% i 13%. 31

32 P5. Proszę powiedzieć, jakie ma Pan(i) skojarzenia z nazwą Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko? Podstawa: wszyscy respondenci, n=1000 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% brak skojarzeń 48% 57% program finansujący ochronę środowiska 39% 44% 2008 poprawa infrastruktury 8% 13% inne 5% 4% W stosunku do 2008 r. wzrósł o 9 p. p. odsetek osób deklarujących brak jakichkolwiek skojarzeń z nazwą Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko jest to obecnie 57% ogółu społeczeństwa. Brak skojarzeń statystycznie częściej deklarują robotnicy niewykwalifikowani (76%), osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym /zawodowym (odpowiednio 68% i 67%) oraz kobiety (62%). P6. Czy słyszał(a) Pan(i) kiedykolwiek o możliwościach wykorzystania funduszy Unii Europejskiej w celu rozbudowy infrastruktury naszego kraju? Podstawa: respondenci, którym nazwa programu z niczym się nie kojarzy 2008: n= 479, 2014: n=552 80% 60% 40% 20% 57% 49% 51% 43% % tak nie Spośród osób wśród których nazwa programu nie wzbudziła żadnych skojarzeń, ponad połowa słyszała o udziale finansowym Unii Europejskiej w celu rozbudowy infrastruktury w Polsce. Osoby te, choć nie mają skojarzeń dotyczących Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, wiedzą o możliwościach wykorzystania środków unijnych w celu poprawy infrastruktury w kraju. Statystycznie częściej niż ogół społeczeństwa są to mężczyźni (65%), mieszkańcy wsi 68% oraz osoby z wykształceniem średnim (65%), nieco częściej osoby z wykształceniem wyższym (72%) i w wieku lat (67%). 32

33 Zgodnie z ustaleniami z Zamawiającym realizacja badania obejmuje zarówno osoby, które spotkały się z nazwą Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, jak i te, które nie znają nazwy programu. Dlatego w przypadku osób znających nazwę POIiŚ posługiwaliśmy się nazwą programu, podczas gdy pozostałym osobom zadawaliśmy alternatywną wersję tych pytań posługując się następującym opisem projekty dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce. 33

34 8.5. Znajomość obszarów i projektów realizowanych w ramach POIiŚ Większość społeczeństwa uważa, że we wszystkich obszarach wymienionych poniżej mogą być realizowane projekty w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. P7. W ramach których z poniższych obszarów mogą być Pana(i) zdaniem realizowane projekty w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko [alternatywnie dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce]? Przy odpowiedzi proszę posłużyć się skalą od 1 do 5, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie a 5 zdecydowanie tak. średnia 2014 średnia 2008 Podstawa: wszyscy respondenci 2014, n=1000 Gospodarka wodno-ściekowa ,8 3,9 Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi ,8 4,0 Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska ,8 4,0 Przedsięwzięcia dostosowujące 1 7 przedsiębiorstwa do wymogów ochrony ,8 4,0 Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych ,8 4,0 Drogowa i lotnicza sieć europejskich szlaków transportowych ,7 3,8 Transport przyjazny środowisku ,8 4,0 Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe ,8 3,8 Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna ,9 4,0 Bezpieczeństwo energetyczne w tym dywersyfikacja źródeł energii ,7 3,9 Kultura i dziedzictwo kulturowe ,4 3,4 Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia ,5 3,6 Infrastruktura szkolnictwa wyższego ,4 3,4 zdecydowanie nie raczej nie ani tak, ani nie raczej tak zdecydowanie tak Najczęściej ankietowani zgadzali się (odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak ), że projekty w ramach POIiŚ mogą być realizowane w obszarach związanych z ochroną przyrody, infrastrukturą, transportem i środowiskiem. Natomiast obszary najrzadziej kojarzone z programem to kultura i szkolnictwo wyższe. Dotyczy to zarówno ogółu społeczeństwa jak i osób świadomych istnienia POIiŚ. 34

35 Poniżej prezentujemy odsetek wskazań zdecydowanie tak + raczej tak dla poszczególnych obszarów w obu pomiarach. P7. W ramach których z poniższych obszarów mogą być Pana(i) zdaniem realizowane projekty w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko [alternatywnie dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce]? Wartości zdecydowanie tak oraz raczej tak Polacy w wieku (n=1000) 2014 Polacy w wieku 15+ (n=1000) 2008 Świadomi istnienia POIiŚ (n=205) 2014 Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska Transport przyjazny środowisku Gospodarka wodno-ściekowa Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe Drogowa i lotnicza sieć europejskich szlaków transportowych Bezpieczeństwo energetyczne w tym dywersyfikacja źródeł energii Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia Infrastruktura szkolnictwa wyższego Kultura i dziedzictwo kulturowe 80% 73% 93% 82% 81% 71% 90% 80% 77% 75% 89% 80% 79% 68% 92% 79% 80% 72% 89% 78% 77% 73% 87% 77% 76% 69% 85% 76% 70% 69% 75% 75% 66% 64% 75% 73% 72% 68% 83% 71% 60% 58% 68% 59% 50% 55% 53% 59% 52% 52% 59% 54% 35

36 W 2008 r. i w 2014 r. respondenci świadomi istnienia POIiŚ najczęściej wskazywali te same 5 obszarów, zmieniając tylko ich uszeregowanie. Porównanie 2. Zmiany subiektywnych wskazań obszarów interwencji POIiŚ wśród respondentów świadomych istnienia Programu % 88% 90% 92% 94% Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska 89% 89% 90% 92% 93% % 78% 80% 82% 84% Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska 78% 79% 80% 80% 82% W pytaniu o spontaniczną znajomość inwestycji realizowanych w ramach POIiŚ Polacy zarówno w 2008 r., jak i w 2014 r. najczęściej wymieniali budowę / modernizację oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnych. W 2014 odsetek wskazań tego typu inwestycji nieco się zmniejszył, zwłaszcza w przypadku świadomych istnienia POIiŚ (spadek o 11 p.p.). Jednocześnie osoby te częściej niż w 2008 (wzrost o 7 p.p.) wymieniały inwestycje związane z budową / modernizację dróg, szlaków kolejowych, lotnisk i portów morskich. Często wskazywano również inwestycje służące ochronie powietrza oraz budowa /modernizacja spalarni, systemów selekcji odpadów i odzyskiwania surowców (nieco poniżej 30% wskazań wśród ogółu społeczeństwa i około 40% wśród świadomych istnienia POIiŚ). 36

37 P8. Jakie zna Pan(i) inwestycje realizowane w ramach rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce [alternatywnie: w ramach POIiŚ]? ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA Podstawa: wszyscy respondenci, n= Polacy w wieku (n=1000) 2014 Polacy w wieku 15+ (n=1000) 2008 Świadomi istnienia PO IiŚ (n=205) 2014 Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Budowa/ modernizacja oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnych Budowa/ modernizacja dróg, szlaków kolejowych, lotnisk oraz portów morskich Inwestycje służące ochronie powietrza Budowa/ moderniz. spalarni, systemów selekcji odpadów i odzyskiw. surowców Budowa zabezpieczeń przeciwpowodziowych i / lub urządzeń melioracji Budowa elektrowni wykorzystujących alternatywne źródła energii Zakup sprzętu do skutecz. prowadz. akcji ratow. i usuwania następstw klęsk Remont / budowa obiektów kulturalnych Zakup wyspecjalizowanej aparatury medycznej Budowa i wyposażenie centrów urazowych i powiadamiania ratunkowego Termomodern. obiektów i inwest. podwyższaj. sprawn. wytw. i dystryb. energii Budowa nowoczesnych ośrodków akademickich Nie wiem 46% 41% 48% 41% 39% 42% 49% 32% 29% 43% 37% 30% 28% 39% 31% 19% 26% 25% 30% 23% 22% 30% 26% 17% 16% 20% 19% 13% 14% 14% 17% 13% 13% 15% 15% 10% 12% 13% 16% 12% 12% 16% 15% 8% 8% 11% 11% 21% 20% 14% 12% 59% W porównaniu do wskazań z 2008 r. wzrosła znajomość inwestycji związanych z budową zabezpieczeń przeciwpowodziowych i / lub urządzeń melioracji o 7 p.p. dla ogółu społeczeństwa 37

38 Następujące przykłady projektów otrzymały mniej niż 20% wskazań wśród ogółu badanych: Zakup sprzętu do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania następstw klęsk (16%), Remont / budowa obiektów kulturalnych (14%), Zakup wyspecjalizowanej aparatury medycznej (13%), Budowa i wyposażenie centrów urazowych i powiadamiania ratunkowego (12%), Termomodernizacja obiektów i inwestycji podwyższających sprawność wytwarzania i dystrybucji energii (12%), Budowa nowoczesnych ośrodków akademickich (8%). Podobnie jak w 2008 r. 20% Polaków nie potrafiło wymienić żadnej przykładowej inwestycji realizowanej w ramach rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej. Statystycznie częściej są to osoby z wykształceniem podstawowym (34%) bądź zasadniczym/zawodowym (25%), robotnicy niewykwalifikowani (34%), emeryci i renciści (28%) oraz mieszkańcy Polski środkowej (41%) i południowo-zachodniej (34%) Znajomość celów i korzyści POIiŚ Blisko połowa Polaków za cel inwestycji realizowanych w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce uznaje ochronę i poprawę stanu środowiska oraz rozwój infrastruktury drogowej, kolejowej, lotniczej i wodnej (odpowiednio 48% i 47%). Około 30% ankietowanych uważa, że do celów POIiŚ należą: wyrównanie poziomu rozwoju regionów i podniesienie jakości życia mieszkańców Polski, dołączenie Polski do krajów wysoko rozwiniętych, podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów, rozwój alternatywnych źródeł energii i poprawa bezpieczeństwa energetycznego, wzrost inwestycji krajowych i zagranicznych oraz tworzenie nowych miejsc pracy poprawa systemu ochrony zdrowia. W porównaniu do 2008 r. zaobserwowano skorygowanie wartości celu, który w obu pomiarach pojawił się na pierwszym miejscu. Zmniejszenie liczby wskazań dotyczących ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego o 11 p.p. może być wynikiem lepszego rozpoznawania celów szczegółowych. Nieco mniejszy spadek o 5 p.p. dotyczy celu poprawa systemu ochrony zdrowia. Zauważalny jest wzrost wskazań o 2 p.p. w przypadku wyrównania poziomu rozwoju regionów i podniesienia jakości życia mieszkańców Polski, wzrost inwestycji krajowych i zagranicznych oraz tworzenia nowych miejsc pracy, rozwoju ośrodków akademickich kształcących w zakresie nowoczesnych technologii, a także o 1 p.p. w przypadku podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów oraz ochrona i dostępu do dziedzictwa kulturowego. 38

39 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ P9. Jakie są Pana(i) zdaniem cele inwestycji realizowanych w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce? 2008 Polacy w wieku (n=1000) 2014 Polacy w wieku 15+ (n=1000) 2008 Świadomi istnienia POIiŚ (n=205) 2014 Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) 0% 20% 40% 60% 80% Ochrona i poprawa stanu środowiska Rozwój infrastruktury drogowej, kolejowej, lotniczej i wodnej Wyrówn. poziomu rozw. regionów i podniesienie jakości życia mieszk. Polski Dołączenie Polski do krajów wysoko rozwiniętych Rozwój alternat. źródeł energii i poprawa bezpiecz. energet. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów Wzrost inwestycji krajowych i zagranicznych oraz tworzenie nowych miejsc pracy Poprawa systemu ochrony zdrowia Ochrona i dostęp do dziedzictwa kulturowego Rozwój ośrodków akademic. kształcących spec. w zakresie nowocz. technologii Inne Nie wiem 59% 48% 57% 47% 47% 56% 54% 34% 36% 40% 44% 35% 35% 44% 40% 32% 30% 41% 38% 29% 30% 38% 37% 27% 29% 35% 35% 31% 26% 39% 32% 18% 19% 22% 24% 15% 17% 21% 21% 0% 1% 1% 0% 12% 13% 5% 8% 75% BADANIE FINANSOWANE PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ ZE ŚRODKÓW FUNDUSZU SPÓJNOŚCI ORAZ BUDŻETU PAŃSTWA W RAMACH POMOCY TECHNICZNEJ PROGRAMU INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

40 Najczęściej wymienione korzyści płynące z inwestycji realizowanych w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej to ograniczenie zanieczyszczenia środowiska naturalnego i mniejsze zanieczyszczenie powietrza (odpowiednio 43% i 42% wskazań wśród ogółu społeczeństwa). Najrzadziej badani wskazują korzyści w obszarze szkolnictwa wyższego i kultury (odpowiednio 17% i 18%). Odnotowano szereg korzyści wskazanych przez badanych rzadziej w porównaniu z wynikami uzyskanymi w 2008 r.: mniejsze zanieczyszczenie powietrza, ograniczenie zanieczyszczania środowiska naturalnego, lepszy stan wód gruntowych i/ lub rzek, oczyszczanie ścieków i ich odprowadzanie, segregacja odpadów, wykorzystywanie surowców wtórnych, poprawa procesów wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, zapobieganie klęskom żywiołowym, skrócenie czasu podróży. Jednak znalazły się i takie, dla których odnotowano wyższy odsetek wskazań: usprawnienie działania służby zdrowia, ratownictwa medycznego, gęsta sieć połączeń transportowych, lepsze warunki, komfort podróżowania, rozwój kulturalny, rozwój ośrodków akademickich kształcących wysoko wyspecjalizowaną kadrę. 40

41 P10. Jakie są korzyści wynikające z rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce [alternatywnie: w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko]? 2008 Polacy w wieku (n=1000) 2014 Polacy w wieku 15+ (n=1000) 2008 Świadomi istnienia POIiŚ (n=205) 2014 Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) 0% 20% 40% 60% 80% Ograniczenie zanieczyszczania środowiska naturalnego Mniejsze zanieczyszczenie powietrza Lepszy stan wód gruntowych i/ lub rzek, oczyszczanie ścieków i ich odprowadzanie Lepsze warunki, komfort podróżowania Segregacja odpadów, wykorzystywanie surowców wtórnych Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Bezpieczna podróż Skrócenie czasu podróży Gęsta sieć połączeń transportowych Zapobieganie klęskom żywiołowym Usprawnienie działania służby zdrowia, ratownictwa medycznego Poprawa procesów wytwarzania energii elektrycznej i ciepła Rozwój ośrodków akademickich kształc. wysoko wyspecjaliz. kadrę Rozwój kulturalny 51% 43% 62% 55% 53% 42% 69% 50% 41% 37% 49% 49% 37% 40% 46% 48% 46% 42% 55% 47% 37% 37% 43% 45% 36% 36% 39% 44% 32% 31% 33% 41% 28% 31% 33% 40% 34% 32% 41% 39% 23% 26% 27% 33% 31% 28% 41% 32% 15% 17% 19% 24% 17% 18% 22% 22% W 2014 r. uzyskano ranking ważności korzyści. Blisko co piąty Polak uważa, że najważniejszą z nich jest ograniczenie zanieczyszczenie środowiska naturalnego. Następne trzy pozycje, ze wskazaniami 11% i 41

42 10% zajęły: mniejsze zanieczyszczenie powietrza, lepsze warunki, komfort podróżowania oraz usprawnienie działania służby zdrowia, ratownictwa medycznego. Na uwagę zasługuje wysoka pozycja ważności korzyści dotyczących zmian w służbie zdrowia. P10a. A która z wymienionych przez Pana(ią) korzyści jest dla Pana(i) najważniejsza? Podstawa: osoby, które w pytaniu P10 wskazały więcej niż jedną korzyść Polacy w wieku 15+ (n=919) Ograniczenie zanieczyszczania środowiska naturalnego Mniejsze zanieczyszczenie powietrza Lepsze warunki, komfort podróżowania Usprawnienie działania służby zdrowia, ratownictwa medycznego Zapobieganie klęskom żywiołowym Bezpieczna podróż Lepszy stan wód gruntowych i/ lub rzek, oczyszczanie ścieków i ich odprowadzanie Segregacja odpadów, wykorzystywanie surowców wtórnych Skrócenie czasu podróży Gęsta sieć połączeń transportowych Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Świadomi istnienia POIiŚ (n=443) 0% 10% 20% 17% 19% 11% 13% 10% 12% 10% 10% 7% 7% 8% 7% 7% 6% 6% 5% 5% 5% 5% 4% 5% 4% 42

43 Liczba znanych korzyści POIiŚ 8.7. Wskaźnik znajomości celów/korzyści POIiŚ Wskaźnik znajomości celów i korzyści POIiŚ został obliczony poprzez zestawienie liczby zidentyfikowanych celów z liczbą zidentyfikowanych korzyści. Za pomocą średniej liczby wskazanych celów (3) i średniej liczby wskazanych korzyści (5) wyodrębniliśmy 4 grupy: A - Osoby, które dobrze znają zarówno cele jak i korzyści POIiŚ - wskazały 3 cele lub więcej i 5 korzyści lub więcej B - C - D - Osoby, które słabo znają cele, ale dobrze korzyści POIiŚ - wskazały mniej niż 3 cele, ale 5 korzyści lub więcej Osoby, które dobrze znają cele, ale słabo korzyści POIiŚ wskazały 3 cele lub więcej, ale mniej niż 5 korzyści Osoby, które słabo znają zarówno cele jak i korzyści POIiŚ wskazały mniej niż 3 cele i mniej niż 5 korzyści Wykres 1. Wielkości grup o różnym stopniu świadomości celów/korzyści POIiŚ B 12 2,7% A ,3% D C 0 %% Liczba znanych celów POIiŚ Rozmiar bąbelków na wykresie powyżej odzwierciedla wielkość grupy, która zidentyfikowała daną liczbę celów i korzyści. Natomiast przecinające się linie wyznaczają kwadranty, czyli poszczególne grupy zidentyfikowane w trakcie badania. Na zielono zaznaczyliśmy osoby, które zidentyfikowały największą 43

44 liczbę celów i korzyści POIiŚ (stanowiące 2,7% ogółu społeczeństwa), na czerwono - osoby, które nie potrafiły wymienić ani jednego celu i ani jednej korzyści (stanowią oni niemal 7,3% ogółu społeczeństwa). W porównaniu do 2008 r. odnotowano spadek odsetka osób, które mają problem w sformułowaniu przynajmniej jednego celu i korzyści POIiŚ (o 2 p.p.) Grupa osób, które dobrze znają zarówno cele jak i korzyści programu (tzn. wskazały co najmniej 3 cele i 5 korzyści patrz kwadrant A na wykresie powyżej) stanowi 36% ogółu ankietowanych. Są to statystycznie częściej osoby z wykształceniem wyższym oraz w wieku od 30 do 49 lat. Do grupy świadomych celów i korzyści programu zalicza się niemal połowa osób, które znają logo i/lub nazwę PO IiŚ. Połowa 51% osób w tej grupie potrafi wymienić co najmniej trzy przykładowe inwestycje realizowane w ramach programu, 41% jednocześnie posiada świadomość udziału środków z Unii Europejskiej w tego typu inwestycjach. Grupa osób, które słabo znają cele (wymienili mniej niż 3 cele) ale dobrze znają korzyści (wymienili 5 lub więcej korzyści) stanowi 4% społeczeństwa (patrz kwadrant B na wykresie powyżej). Są to osoby w wieku lat z wykształceniem zawodowym. Osoby, które dobrze znają cele, ale słabo znają korzyści inwestycji infrastrukturalnych (kwadrant C) stanowią 22% społeczeństwa. 31% osób potrafi wymienić co najmniej 3 projekty realizowane w ramach programu, a 23% wie o pochodzeniu środków z budżetu Unii Europejskiej. W kwadrancie D na wykresie powyżej znajdują się osoby, które wymieniły mniej celów i korzyści programu niż średnia dla ogółu społeczeństwa. W grupie tej znajdują się też osoby, które nie wskazały ani jednego celu i żadnej korzyści programu. Stanowią oni 7,3% ogółu społeczeństwa. Są to statystycznie częściej osoby nieświadome PO IiŚ, osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz mieszkańcy terenów wiejskich w zachodniej i południowo-zachodniej Polsce Wiedza na temat źródła finansowania projektów POIiŚ Znakomita większość społeczeństwa polskiego (84%) jest przekonana, że środki na projekty związane z infrastrukturą techniczną i społeczną pochodzą z Unii Europejskiej. Przeświadczenie to jest jeszcze bardziej powszechne wśród osób świadomych istnienia POIiŚ. Na kolejnej pozycji pod względem liczebności wskazań (30%) plasuje się budżet państwa. Takiej odpowiedzi statystycznie częściej udzielały osoby w wieku lat i pracownicy umysłowi, a także mieszkańcy dużych miast (od 200 do 500 tys. mieszkańców) w regionie centralnym i zachodnim. Na kolejnym miejscu wskazywano na pochodzenie środków na realizację POIiŚ z funduszy inwestycyjnych (16%) i jest to różnica w stosunku do wyników odnotowanych w 2008 r. Wówczas informacja ta pojawiła się na kolejnym czwartym miejscu. Takiej odpowiedzi udzieliły osoby z wykształceniem wyższym oraz specjaliści / właściciele /dyrektorzy firm, mieszkający w dużych miastach. Dopiero na czwartej pozycji wskazano, iż środki na POIiŚ pochodzą z budżetu jednostek samorządu terytorialnego. 13% ogółu ankietowanych. Do nich należą osoby z wykształceniem wyższym, w wieku lat, zamieszkujący duże miasta i Warszawę. Należy jednak zaznaczyć, że ta kategoria środków występuje wyłącznie w przypadku kiedy to samorząd realizuje projekt i cześć niezbędnych funduszy wykłada samodzielnie. Z założenia budżet POIiŚ nie składa się ze środków finansowych JST. 44

45 P11. Czy orientuje się Pan(i), skąd mogą pochodzić [alternatywnie: pochodzą] środki na inwestycje dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce [alternatywnie: w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko]? Proszę wymienić źródła finansowania tego programu? ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA 2008 Polacy w wieku (n=1000) 2014 Polacy w wieku 15+ (n=1000) 2008 Świadomi istnienia PO IiŚ (n=205) 2014 Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) 0% 20% 40% 60% 80% 100% z Unii Europejskiej z budżetu państwa ze środków funduszy inwestycyjnych z budżetu jednostek samorządu terytorialnego ze środków prywatnych inwestorów, firm z bezpośrednich inwestycji bankowych Nie wiem 10% 16% 9% 18% 12% 13% 15% 13% 8% 4% 10% 4% 4% 2% 3% 3% 11% 9% 3% 4% Osoby, które miały kontakt z nazwą POIiŚ dodatkowo zapytaliśmy o wysokość środków unijnych przeznaczonych na ten program. W porównaniu z 2008 r. odnotowano wzrost wiedzy w tym zakresie, co oznacza iż o 6 p.p. spadł odsetek osób, które nie znały odpowiedzi (obecnie 63%). Najczęściej respondenci wskazywali kwotę 128 mln (13% wskazań wśród osób świadomych istnienia PO IiŚ). Jedynie 5% wskazało prawidłową odpowiedź 28 mld (o 2 p.p. więcej). 8% wskazało kwotę dwukrotnie wyższą (60 mld ). 30% 30% 40% 42% 82% 84% 93% 92% P12. Czy orientuje się Pan(i), jaka jest całkowita wartość środków finansowych z Unii Europejskiej przeznaczonych na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko? Czy jest to: Podstawa: respondenci, którzy mieli kontakt z nazwą POIiŚ n=146 69% 63% Nie wiem 17% 13% 8% 5% 7% 5% 5% 3% 128 mln 60 mld 25 mln 28 mld Euro Euro Euro Euro osoby, które znają nazwę POIiŚ 4% 1% 5 mld Euro 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2008, n= , n=227 45

46 8.9. Wskaźnik znajomości projektów POIiŚ oraz udziału UE Posługując się metodologią z 2008 r. w celu skonstruowania wskaźnika znajomości projektów i udziału środków Unii Europejskiej przeanalizowano rozkłady odpowiedzi udzielanych w pytaniu o znajomość projektów (ile osób potrafi wymienić 1 projekt, 2 projekty, 3 projekty, etc.). Poniżej prezentujemy rozkład udzielanych odpowiedzi dla ogółu populacji i osób świadomych POIiŚ w 2008 r. i 2014 r. Porównanie 3. Zmiany wartości składowych wskaźnika znajomości projektów POIiŚ i udziału UE ,7 3,3 2,6 3,2 średnia liczba projektów lub więcej projektów 4-5 projektów 3 projekty 2 projekty 1 projekt projektów 2008 Polacy w wieku (n=1000) 2008 Świadomi istnienia POIiŚ (n=205) 2014 Polacy w wieku (n=1000) 2014 Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) Bazując na średniej dla ogółu społeczeństwa przyjęliśmy, że każdy kto potrafi wymienić 3 projekty lub więcej zalicza się do grupy osób, które znają projekty realizowane w ramach POIiŚ. W okresie nastąpił wzrost odsetka znających projekty o 5 p.p. Porównanie 4. Dynamika zmian wskaźnika znajomości projektów POIiŚ w grupie osób rozpoznający 3 i więcej projektów 100% 80% 60% 40% 20% 0% Znajomość 3 lub więcej rodzajów projektów Znajomość mniej niż 3 rodzajów projektów Ponadto stwierdziliśmy, że znakomita większość społeczeństwa jest świadoma pochodzenia środków na inwestycje mające na celu rozwój infrastruktury z budżetu Unii Europejskiej (widoczna tendencja wzrostowa, w obu porównywanych latach powyżej 80%). 46

47 Porównanie 5. Dynamika zmian wskaźnika świadomości pochodzenia środków POIiŚ 100% 80% 60% 40% 20% 0% Swiadomi pochodzenia środków z UE Nieświadomi pochodzenia środków z UE Wskaźnik znajomości projektów i udziału środków UE jest frakcją osób w populacji (wyrażoną w procentach) spełniających 2 poniższe warunki: są świadomi udziału środków UE w programie (wskazują na unijne źródło pochodzenia środków w pytaniu 11) oraz wymieniają co najmniej 3 rodzaje projektów finansowanych w ramach POIiŚ. Wskaźnik znajomości projektów i udziału UE wynosi 43% wśród ogółu społeczeństwa i w stosunku do 2008 r. wzrósł o 4 p.p. Porównanie 6. Zmiany wartości wskaźnika znajomości projektów POIiŚ i udziału UE 100% 80% 60% 40% 20% 0% Znajomość projektów i udziału UE Brak znajomości Jest on wyższy wśród osób świadomych istnienia PO IiŚ (53%), osób z wykształceniem wyższym (54%), specjalistów/ właścicieli /dyrektorów firm (61%) oraz mieszkańców centralnej (54%) i zachodniej (61%) Polski. 47

48 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Preferencje dotyczące komunikacji POIiŚ Znakomita większość Polaków (83%) jest zainteresowana informacjami na temat projektów/inwestycji w rozwój infrastruktury społecznej i technicznej (spadek o 5 p.p.). Preferowanym medium jest telewizja (68% wskazań wśród ogółu ankietowanych i 75% wśród osób świadomych istnienia PO IiŚ). Na drugim miejscu pod względem odsetka wskazań plasuje się Internet, a na trzecim radio (odpowiednio 22% i 11% wśród ogółu społeczeństwa). P13. Proszę powiedzieć, skąd chciał(a)by Pan(i) czerpać informacje o projektach, inwestycjach w rozwój infrastruktury społecznej i technicznej [alternatywnie: w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko]? Podstawa: wszyscy respondenci, n= Polacy w wieku (n=1000) 2014 Polacy w wieku 15+(n=1000) 2008 Świadomi istnienia PO IiŚ (n=205) 2014 Świadomi istnienia PO IiŚ (n=461) 0% 20% 40% 60% 80% 100% telewizja Internet ulotki / broszury / foldery prasa radio nie chcę czerpać tego typu informacji plakaty / billboardy 27% 22% 36% 30% 7% 9% 8% 14% 23% 10% 27% 13% 18% 11% 20% 12% 12% 17% 3% 10% 4% 5% 6% 8% 73% 68% 82% 75% W porównaniu z 2008 r. zaobserwowano mniejsze potrzeby informacyjne społeczeństwa, co obrazują także spadki popularności korzystania z najpopularniejszych kanałów komunikacji (telewizji, Internetu radia, prasy). Chętniej wykorzystywane są w tym celu materiały drukowane ulotki/ broszury / foldery oraz reklamy zewnętrzne (plakaty i billboardy). Powodem tego zjawiska może być przesyt informacyjny, na co wskazuje znaczący wzrost odsetka wskazań odpowiedzi: nie chcę czerpać tego typu 48

49 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ informacji (o POIiŚ), szczególnie w przypadku osób świadomych istnienia Programu. Precyzyjne rozstrzygnięcie tej hipotezy wymaga jednak przeprowadzenia dodatkowych badań jakościowych wśród odbiorców działań informacyjno-promocyjnych. Większość Polaków (60%) preferuje informacje w formie syntezy. Dłuższymi analizami jest zainteresowane 28% społeczeństwa. Ponad 64% Polaków oczekuje informacji popartych przykładami, a około połowy z nich preferuje przekazy z wypowiedziami beneficjentów i z komentarzami ekspertów. P14. Czy chciał(a)by Pan(i), aby informacja przekazywana na temat inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce [alternatywnie: w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko] miała formę: Podstawa: wszyscy respondenci, n= % 20% 40% 60% 80% 100% krótkiego przekazu 60% 13% 28% dłuższego przekazu przekazu bez przykładów 26% 11% 64% przekazu popartego przykładami przekazu bez wypowiedzi beneficjentów 36% 12% 52% zawierającego wypowiedzi beneficjentów przekazu bez wypowiedzi ekspertów 31% 10% 59% trudno powiedzieć zawierającego wypowiedzi ekspertów Społeczeństwo polskie oczekuje zwięzłej informacji na temat projektów w ramach POIiŚ, popartej przykładami i zawierającej wypowiedzi beneficjentów oraz komentarze ekspertów. Wyniki tego pomiaru są zbieżne z oczekiwaniami odnotowanymi w 2008 r Ważność społeczna zasięgu projektów POIiŚ W kwestii zasięgu projektów, niemal połowa polskiego społeczeństwo za najważniejsze uznaje inwestycje w swojej miejscowości/regionie. Takiej odpowiedzi statystycznie częściej udzielali mieszkańcy Polski południowo-wschodniej, mieszkańcy wsi, rolnicy oraz osoby z wykształceniem podstawowym. Na kolejnym miejscu pod względem liczby osób, które zaszeregowały dany zasięg jako najbardziej dla nich istotny plasują się inwestycje w swoim regionie i regionach ościennych (25%). Statystycznie częściej są to robotnicy wykwalifikowani, mieszkańcy średnich miast ( tys. mieszk) i Warszawy. 49

50 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Inwestycje o zasięgu ogólnokrajowym znalazły się na trzeciej pozycji. Za najważniejsze uznało je 16% ankietowanych. Są to częściej studenci, mieszkający w największych miastach Polski, w tym w stolicy. Inwestycje w najmniej rozwiniętych regionach Polski na pierwszym miejscu pod względem ważności uplasował co dziesiąty badany. Najwyższą wagę rozwojowi najbardziej potrzebujących regionów częściej przypisują osoby z wykształceniem wyższym, pracujący w urzędach. W porównaniu z 2008 r. odnotowano zmianę. Pozycjami zamieniły się inwestycje równomiernie obejmujące cały kraj na rzecz inwestycji w regionie zamieszkania lub ościennych. P15. Proszę powiedzieć, jaki zasięg inwestycji w infrastrukturę i środowisko (np. budowa dróg, lotnisk, oczyszczalni ścieków) jest dla Pana(i) najważniejszy. Odpowiedzi proszę uszeregować od inwestycji najważniejszej do najmniej ważnej. PIERWSZA POZYCJA W RANKINGU Podstawa: wszyscy respondenci, n= Polacy w wieku (n=1000) 2014 Polacy w wieku 15+ (n=1000) 2008 Świadomi istnienia PO IiŚ (n=205) 2014 Świadomi istnienia PO IiŚ (n=461) 0% 20% 40% 60% inwestycje w mojej miejscowości, regionie 48% 49% 43% 48% inwestycje w moim regionie oraz regionach ościennych 16% 16% 25% 25% inwestycje równomiernie obejmujące cały kraj 16% 16% 27% 34% inwestycje w najmniej rozwiniętych regionach kraju 9% 11% 7% 11% Dla każdego rodzaju inwestycji obliczyliśmy indeks ważności społecznej zasięgu PO IiŚ zgodnie z metodologią z 2008 r. Wówczas wskaźnik ważności został skonstruowany jako ważona suma wskazań na dany typ inwestycji. Wskazania na pierwszym miejscu ważono współczynnikiem 1.00, na drugim miejscu współczynnikiem 0.50, na trzecim współczynnikiem 0.25, natomiast deklaracje mówiące, że dany typ inwestycji jest najmniej ważny (na czwartym miejscu) mają współczynnik ważący

51 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Porównanie 7. Pożądany zakres inwestycji POIiŚ 61,4 58, ,1 42,1 30,3 29,9 38,3 44,3 Polacy w wieku (n=1000) Świadomi istnienia POIiŚ (n=205) inwestycje lokalne inwestycje regionalne inwestycje w najmniej rozwiniętych regionach inwestycje ogólnokrajowe ,3 53, ,6 32,7 27,2 26 Polacy w wieku 15+ (n=1000) Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) inwestycje lokalne inwestycje regionalne inwestycje w najmniej rozwiniętych regionach inwestycje ogólnokrajowe Indeksu ważności społecznej dla inwestycji lokalnych wynosi 62 z możliwych 100 punktów. Indeks jest wyższy wśród osób z wykształceniem podstawowym (68.5), mieszkańców południowo-wschodniej Polski (74.7), rolników (75.1). Indeks ważności społecznej dla inwestycji regionalnych ( w moim regionie i w regionach ościennych ) wynosi 53.3 punktów. Jest on wyższy wśród trzydziestolatków (60.0), urzędników, pracowników umysłowych i robotników wykwalifikowanych (odpowiednio 59.5, 58.3, 57.8), najwyższy zaś wśród mieszkańców północnej wschodniej Polski (62.6). Na trzecim miejscu pod względem ważności społecznej plasują się inwestycje w najmniej rozwiniętych regionach kraju. Indeks ważności społecznej dla tego rodzaju inwestycji wynosi 32.6 i jest nieco niższy wśród osób świadomych istnienia PO IiŚ. Więcej wagi tego typu inwestycjom przypisują dwudziestolatkowie (36.6), mieszkańcy największych miast z liczbą mieszkańców powyżej (40.3) oraz mieszkańcy północnej (42.0) i środkowo-wschodniej Polski (41.0). 51

52 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Najniższe znaczenie zarówno dla ogółu społeczeństwa jak i dla osób, które znają nazwę i/lub logo PO IiŚ mają inwestycje o zasięgu ogólnokrajowym z wynikiem Indeks dla inwestycji ogólnokrajowych jest wyższy wśród najmłodszych Polaków (33.8), gospodyń domowych (37.0), mieszkańców największych miast i Warszawy (odpowiednio 39.3, 46.6) oraz najwyższy zaś w północnowschodni i zachodnim regionie kraju (odpowiednio 48.2 i 50.2). W porównaniu z 2008 r. wzrosły wskazania indeksu dla inwestycji lokalnych, regionalnych i w najmniej rozwiniętych regionach (odpowiednio o 0,6 p.p, 8,2 p.p., 2,3 p.p.). Natomiast spadł indeks dla inwestycji ogólnokrajowych o 11,1 p.p. Biorąc pod uwagę wyniki badań przytoczone powyżej oraz w rozdziałach wcześniejszych widać wyraźnie, że społeczeństwo polskie, rozpatrywane na najwyższym możliwym poziomie, oczekuje przede wszystkim realizacji projektów bezpośrednio odnoszących się do komfortu życia i bezpieczeństwa. Poprawa jakości środowiska, w tym powietrza, lepsze i bezpieczniejsze warunki podróżowania, poprawa działania służb medycznych i ratowniczych to są najbardziej oczekiwane rezultaty realizacji projektów infrastrukturalnych POIiŚ. Należy jednak zauważyć, że na poziomie opinii publicznej nie oczekuje się istotnej zmiany priorytetów inwestycji w ramach POIiŚ. Porównując odsetki odpowiedzi udzielonych na pytanie o faktyczne korzyści wynikające z inwestycji w ramach Programu z korzyściami, które są najbardziej pożądane (rozdział 7.2.2) widać, że w znacznej mierze są one ze sobą zbieżne. Taka sytuacja ma zapewne wpływ na brak uczestnictwa Polaków w konsultacjach społecznych dotyczących POIiŚ. W ramach przygotowań do perspektywy budżetowej żadna z wielu zgłoszonych uwag nie pochodziła od osoby prywatnej 10. Wszystkie zgłoszone postulaty sformułowane zostały przez przedstawicieli instytucji lub samorządów różnego szczebla, czyli przyszłych beneficjentów wsparcia w ramach POIS. 10 Por. Ewaluacja ex-ante programu operacyjnego dotyczącego gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, przeciwdziałania i adaptacji do zmian klimatu, transportu i bezpieczeństwa energetycznego na lata

53 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Zasady realizacji programu rozwoju infrastruktury Sposób realizacji programu nie jest zrozumiały dla społeczeństwa polskiego. Świadomość cykliczności realizacji POIiŚ posiada blisko połowa Polaków, co trzeci respondent uważa, że programy są realizowane w sposób ciągły. Statystycznie częściej wiedzę na temat sposobu realizacji programu mają osoby świadome istnienia POIiŚ (58%), z wykształceniem średnim (52%), mieszkańcy wsi (52%) i środkowej Polski (67%). P16. Czy wg Pana(i) program rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej / POIiŚ realizowany jest: Podstawa: wszyscy respondenci, n=1000 (2014) 80% 60% 40% 20% Polacy w wieku 15+ (n=1000) 58% 46% 34% Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) 28% 21% 14% 0% w cyklach kilkuletnich w sposób ciągly Trudno powiedzieć Większość Polaków nie śledzi stopnia realizacji poszczególnych zadań dotyczących rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej / POIiŚ. Jednak co dziesiąty mieszkaniec naszego kraju jest zainteresowany stopniem zaawansowania Programu (13%) i posiada wiedzę na ten temat. Częściej zainteresowane są osoby, które są świadome istnienia POiIŚ (16%), urzędnicy (22%), mieszkańcy dużych miast (23%), i północnej części Polski (21%). P17. Czy śledzi Pan(i) stopień realizacji poszczególnych zadań dotyczących rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej/ POIiŚ? Podstawa: wszyscy respondenci, n=1000 (2014) Polacy w wieku 15+ (n=1000) Świadomi istnienia POIiŚ (n=461) 13% 16% 87% Tak Nie 84% Tak Nie 53

54 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Poszukiwanie informacji o POIiŚ deklaruje co trzeci Polak, w tym co czwarty dla własnej wiedzy, a co dwudziesty w celu wypełnienia wniosku o dofinansowanie. Dla własnej wiedzy informacji o POiIS poszukują urzędnicy (43%), mieszkańcy największych miast (42%) i północnej Polski (47%). Studenci i mieszkańcy wsi należą do grupy, która nie zadeklarowała poszukiwania informacji o programie (odpowiednio 93% i 79%). P18. Czy zdarzyło się, że poszukiwał(a) Pan(i) informacji o POIiŚ? Podstawa: respondenci, którzy zetknęli się z nazwą POIiŚ, n= 227 (2014) 6% 24% 70% Nie Tak, dla własnej wiedzy/ informacji Tak, w celu wypełnienia wniosku o dofinansowanie 54

55 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Ekonometryczna analiza wskaźników i ocena efektywności kosztowej Kryterium ewaluacji wskazanym przez Zamawiającego jest efektywność wymagająca przeprowadzenia analizy efektywności kosztowej działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ podejmowanych w interwale czasowym Powszechnie stosowanym instrumentem umożliwiającym analizę efektywności kosztowej podejmowanych w danym interwale czasowym działań jest zbudowanie modeli ekonometrycznych. Metodologia opracowania modelu uwzględnia cechy modelowanego zjawiska oraz występowanie zjawisk nieoznaczonych, czyli nieprzewidywalnych zdarzeń kontekstowych. Oczywiście, poprawność modelu uzależniona jest od stopnia występowania problemów spójności i rzetelności informacji stanowiących podstawę prognoz. Na zasadzie garbage in garbage out należy się spodziewać, że brak porównywalnych danych oraz różne formaty danych administracyjnych będą źródłami dużego błędu modelu. W przypadku analizy efektywności kosztowej działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ celem nie jest ekonometryczne modelowanie predykcyjne na podstawie szeregów czasowych , ale diagnoza stosunku kosztów do pojedynczych, dających się zmierzyć ilościowo rezultatów/produktów. Stąd wykorzystanie w analizie standardowych wskaźników efektywności. Standardowym wskaźnikiem efektywności kosztowej jest ilorazowa relacja poniesionych nakładów do osiągniętych korzyści. Ocena efektywności kosztowej per saldo determinowana jest dostępnością do kompletnych zbiorów danych sprawozdawczych w poszczególnych latach. Porównawczo i przekrojowo, uzyskanie informacji czyni koniecznym zastosowanie ekonometrycznej analizy danych pochodzących z rocznych sprawozdań. Ocena efektywności kosztowej działań była realizowana zatem zgodnie ze standardową metodologią oceny dokonywanej na etapie kontroli efektów ekonomicznych (analiza ex post). Umożliwiło to tzw. względną, relatywną ocenę efektywności kosztowej w ramach analizy ekonomicznej. Działanie efektywne ekonomicznie to takie, dla którego wartość policzalnych i wycenionych korzyści dla objętej nimi populacji przekracza wartość nakładów na realizację (w całym przewidywanym okresie realizowanych działań). W ujęciu względnym działanie efektywne ekonomicznie to takie, które zaspokaja określoną potrzebę w wystarczającym stopniu, czyli najniższym kosztem spośród wszystkich możliwych wariantów działań. Szczególnie perspektywa względnego działania efektywnego kosztowo jest cenna dla diagnozy działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ, ponieważ umożliwi wyodrębnienie działań skutecznych. Zgodnie z przewodnikiem kosztów i korzyści KE (Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych: Przewodnik), opracowanym przez Jednostkę ds. ewaluacji Komisji Europejskiej, analiza ekonomiczna służy określeniu efektywności ekonomicznej, uwzględnia nie tylko finansowe koszty i korzyści wyrażane przepływami pieniężnymi, ale również dostarcza informacji o tych aspektach interwencji, które nie są przedmiotem transakcji rynkowych. Takie aspekty są charakterystyczne przede wszystkim dla działań sektora publicznego Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych: Przewodnik, opracowany przez Jednostkę ds. ewaluacji Komisji Europejskiej, dokument w wersji elektronicznej, s

56 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Działania komunikacyjne POIiŚ w latach r. realizowano w sześciu podstawowych obszarach: informacja, promocja, edukacja, Internet, ewaluacja oraz wymiana doświadczeń. Ocena kosztowa w oparciu o sumę wydatków kwalifikowanych w latach , wskazuje na zrealizowanie planu finansowego zawartego w Strategii Komunikacji. Porównanie zmian wskaźników w czasie w poszczególnych obszarach jest możliwe, ale ma swoje ograniczenia. Wynika to z logiki Strategii Komunikacji, która w poszczególnych latach realizacji Programu nie zakładała równomiernego finansowania obszarów, ale regulowała wielkości nakładów w cyklach rocznych. Charakter działań oraz wykorzystanych kanałów komunikacji, kształtowany dodatkowo fazami cyklu Programu, pozwala jedynie na ukazanie zmienności wydatków w czasie. Składową analizy efektywności kosztowej jest analiza efektywności działań w przekrojach rocznych. Najwięcej informacji w punktach informacyjnych udzielono drogą telefoniczną i ów kanał dystrybucji informacji charakteryzuje się relatywnie wysokim wskaźnikiem efektywności nakładów. Kontakt e- mailowy z interesariuszami pełnił funkcję dodatkową, wspierającą informacje udzielone już w kontakcie telefonicznym. W okresie funkcjonowania POIiŚ w ramach sektora promocji organizowano w poszczególnych latach od 1 do 5 kampanii informacyjnych, przy czym najwięcej kampanii (5) zrealizowano w roku Rozkład nakładów wynika jednak ze skali organizowanych konferencji oraz działań towarzyszących. Wzrost wydatków na wydarzenia promocyjne w 2011 roku jest konsekwencją intensyfikacji działań, związanych z uczestnictwem lub organizacją targów (w tym targów medycznych LUBMED). W analizowanym okresie zorganizowano w poszczególnych latach od 6 do 14 konkursów, przy najwyższej efektywności wydatków w roku 2010 a najniższej w roku W analizowanym interwale najwięcej publikacji zrealizowano jako publikacje papierowe i ten typ publikacji charakteryzuje się relatywnie wysokim wskaźnikiem efektywności nakładów, przy czym materiały papierowe miały swój elektroniczny odpowiednik. Wydawano od 8 do 16 numerów biuletynu (największa liczba numerów w 2009 roku. Efektywność nakładów szkoleń dla potencjalnych beneficjentów i beneficjentów największa była w latach Niezależnie od analizowanego narzędzia komunikacji i promocji widać, że jego wykorzystanie cechuje się malejące efektywnością kosztową wraz z upływem czasu. Pomimo, że brakuje podstaw empirycznych do stwierdzenia, że całość działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ w okresie były nieefektywne kosztowo, to trend zagraża tej efektywności na lata Jak pokazuje opisana dalej szczegółowa analiza, najwyraźniej widać to w przypadku szkoleń dla beneficjentów potencjalnych beneficjentów. Dla rozpoczynającej się perspektywy budżetowej oznacza to, że na poziomie całej strategii informacji i promocji oraz poszczególnych jej narzędzi konieczne jest poddanie kontroli takich elementów jak: 1. Efektywność dysponowania czasem pracy przez pracowników nadzorujących działania na poziomie IZ, IP, IW. 2. Wykorzystanie czasu pracy przez pracowników realizujących działania informacyjnopromocyjne. Punkt ten obejmuje także czas poświęcany przez wykonawców zewnętrznych na realizację powierzonych zadań. W sensie operacyjnym oznacza to konieczność kontroli harmonogramów realizacji i takiego ich konstruowania, które daje swobodę wykonawcy, ale jednocześnie nie przedłuża nadmiernie czasu realizacji zamówienia. 56

57 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Jakość kontroli wykonania zadań realizowanych zarówno przez pracowników zaangażowanych instytucji jak i wykonawców zewnętrznych. 4. Efektywność stosowanego systemu przepływu informacji o realizacji zadań. Powyższe elementy bazują na logice kontroli kosztów działań promocyjnych stosowanej w sektorze prywatnym. Z całości tego procesu wybrano jednak te elementy, które możliwe są do wykorzystania w sektorze publicznym, przede wszystkim na etapie planowania tworzenia Planu Komunikacji POIiŚ na lata Dla potrzeb projektu wykorzystano tzw. analizę efektywności kosztowej (CEA Cost Efectiveness Anaysis) która jest uproszczoną analizą ekonomiczną umożliwiającą ocenę względnej (relatywnej) efektywności ekonomicznej. W CEA nie trzeba wyceniać efektów (rezultatów) w wartościach pieniężnych (wystarczająca jest jedynie kwantyfikacja w postaci wskaźników). W analizie efektywności kosztowej wykorzystamy metody proste (efektywność nakładów, średni koszt jednostkowy). Wspólną cechą dotyczącą wskaźników efektywności kosztowej działań sektora publicznego jest dążenie do ich minimalizacji. Wskaźniki efektywności kosztowej informują nas o koszcie pieniężnym przypadającym na jednostkę produktu lub rezultatu (które nie są wyceniane). W metodologii oceny efektywności kosztowej obliczono: 1) Efektywność nakładów jest to najprostsza z metod oceny efektywności kosztowej. Polega na obliczaniu wskaźnika efektywności nakładów dla wskaźnika produktu lub rezultatu. Formuła obliczania jest następująca: Efektywność nakładów = nakłady / wskaźnik produktu lub rezultatu 2) Średniookresowy koszt informuje o uśrednionym (dla całego okresu) koszcie przypadającym na średnioroczny wskaźnik rezultatu. Wskaźnik średniorocznego kosztu jednostkowego obliczany jest według następującej formuły: SKJ = średnioroczny koszt / średnioroczny wskaźnik rezultatu lub produktu Średnioroczny koszt jest sumą kosztów w całym okresie, podzielonym przez ilość okresów 12. Średnioroczny wskaźnik rezultatu to suma wskaźników rezultatu podzielonych przez ilość zadanych okresów. Działania komunikacyjne POIiŚ, prowadzone przez IZ, IP i IP2 w latach r. były realizowane przy użyciu narzędzi i kanałów komunikacji w sześciu podstawowych obszarach: 1) Informacja, 2) Promocja, 3) Edukacja, 4) Internet, 5) Ewaluacja, 6) Wymiana doświadczeń. 12 Por. Efektywność przedsięwzięć rozwojowych. Metody-analiza-przykłady, w: (red.), R.Borowiecki, Fogra, Warszawa-Kraków

58 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Wykres 2. Suma wydatków kwalifikowanych POIiŚ , , , , Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata Najwyższa wartość wydatków kwalifikowanych obserwowalna jest w 2012 roku, przy czym wzrost dotyczył przede wszystkim obszarów promocja i edukacja z redukcją alokacji na informację, ewaluację oraz rezerwę wykonania, a najniższa wartość wydatków w roku Zasadnicze dla analizy obszary dotyczą informacji, promocji, edukacji i działań związanych z komunikacją internetową. Wydatki kwalifikowane obejmowały przede wszystkim na działania związane z promocją, edukacją i Internetem. 58

59 , , , , , , ,83 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Wykres 3. Suma wydatków kwalifikowanych POIiŚ w strukturze sektorowej. Informacja Promocja Edukacja Internet Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata W latach powołano do obsługi działań promocyjnych i informacyjnych w poszczególnych latach od 25 do 27 funkcjonujących punktów informacyjnych, przy czym największa z nich liczba działała w roku Od roku 2011 brak jest danych o wielkości alokacji wydatków na działania informacyjne w zbiorach Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata , ale jest to konsekwencja ustrukturyzowania punktów informacyjnych oraz ograniczeniem finansowania tego obszaru na rzecz promocji i edukacji. W interwale najwięcej informacji w punktach informacyjnych udzielono drogą telefoniczną i jak już zaznaczono, ten kanał dystrybucji informacji charakteryzuje się relatywnie wysokim wskaźnikiem efektywności nakładów. Należy jednak zwrócić uwagę, że efektywność ekonomiczna w przypadku informacji udzielanych drogą telefoniczną i elektroniczną jest trudna do porównania wskaźnikowego. Sama liczebność osób korzystających z danego typu kontaktu wystarcza do stwierdzenia większej niż w przypadku informacji elektronicznej efektywności informacji udzielanych drogą telefoniczną. Kontakt owy z interesariuszami pełnił funkcję dodatkową, wspierającą informacje udzielone już w kontakcie telefonicznym. 59

60 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Wykres 4. Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze informacji (iloraz wartości nakładów w obszarze do liczby informacji udzielonych w danym typie kanału dystrybucji). 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 3, , , , Liczba informacji udzielonych drogą telefoniczną Liczba informacji udzielonych drogą elektroniczną Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata Działania realizowane w 2010 roku objęły między innymi kampanię informacyjno-promocyjną POIiŚ o szerokim zasięgu, związaną z rozprzestrzenianiem informacji dotyczącej efektów realizacji POIiŚ. Wydatki w tym obszarze objęły kreację kampanii, opracowanie strategii mediowej i zakup mediów; kampanię prasową nt. POIiŚ "Fundusze owocują"; kampanię informacyjno-promocyjną dotyczącą XI priorytetu POIiŚ; kampanię informacyjną w Internecie IX i X priorytetu POIiŚ oraz kampanię internetową Funduszy Europejskich na naukę i szkolnictwo wyższe Budujemy na Wiedzy (MNiSW). W ramach działań realizowanych w obszarze promocji zorganizowano w analizowanym okresie od 12 do 26 konferencji. Wskaźnik efektywności nakładów ujawnia najwyższą efektywność alokacji w roku 2013, 2010 i 2011 do najmniejszego poziomu efektywności wydatków na cel w roku 2009 i Jednakże rozkład nakładów wynika ze skali organizowanych konferencji oraz działań towarzyszących, np. w roku 2013 organizacji konferencji podsumowującej lata w XIII Priorytecie POIiŚ wraz z konferencją prasową; organizacją konferencji podsumowującej POIiŚ połączonej z panelem nt. wykorzystania i utrzymania obiektów; organizację konferencji nt. stanu wdrażania IX i X osi priorytetowej POIiŚ połączonej z omówieniem nowej perspektywy finansowej POIiŚ ; organizację konferencji podsumowującej wdrażanie XI Priorytetu POIiŚ. Dla porównania, w roku 2012 organizowani konferencję, które nie miały wymiaru podsumowującego, dedykowanych dla węższego grona odbiorców, np. konferencje pt. "Rozkopane, zbudowane, zasypane priorytety środowiskowe POIiŚ w województwie pomorskim" lub współorganizację konferencji "W trosce o środowisko" w Opolu. 60

61 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Wykres 5. Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze promocji (iloraz wartości nakładów w obszarze do liczby uczestników konferencji). 600,00 500,00 551,59 501,22 400,00 300,00 379,58 383,19 372,27 200,00 100,00 0,00 191, Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata Wskaźnik efektywności nakładów na wydarzenia promocyjne/imprezy masowe wykazuje największą efektywność wydatków w latach 2010 i Wzrost wydatków na wydarzenia promocyjne w 2011 roku jest wynikiem intensyfikacji działań związanych z uczestnictwem lub organizacją targów (w tym targów medycznych LUBMED). Wykres 6. Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze promocji (iloraz wartości nakładów w obszarze do liczby zorganizowanych wydarzeń promocyjnych/imprez masowych) , , , , , , , ,00 0, , , , , , Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata W analizowanym okresie zorganizowano w poszczególnych latach od 6 do 14 konkursów, przy wydatków roku w roku 2010 działania objęły 6 konkursów, w tym konkursy fotograficzne i plastyczne a w roku 2012 aż 11 konkursów, w tym fotograficzne, plastyczne i internetowe, np. konkurs dla 61

62 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ beneficjentów na najlepszą stronę internetową promującą projekt/projekty lub konkurs fotograficzny "Infrastruktura i środowisko w obiektywie". Najbardziej efektywne kosztowo były konkursy organizowane w roku Wykres 7. Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze promocji (iloraz wartości nakładów w obszarze do liczby zorganizowanych konkursów) , , , , , , , , , ,00 0, , , Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata W analizowanym interwale najwięcej publikacji zrealizowano jako publikacje papierowe i ten typ publikacji charakteryzuje się relatywnie wysokim wskaźnikiem efektywności nakładów, do względnie wysokiego wskaźnika (a tym samym niskiej efektywności wydatków) efektywności publikacji elektronicznych. Zróżnicowanie może być jednak wynikiem asymetrii liczebności publikacji według ich typu. Wszystkie materiały papierowe miały swój elektroniczny odpowiednik, a dodatkowo przygotowano publikacje dedykowane do rozpowszechniania jedynie drogą internetową. Wykres 8. Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze promocji (iloraz wartości nakładów w obszarze do liczby publikacji i ich typu). 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 233,41 227,46 206,50 130,21 55,43 15,13 11,37 7,71 8,08 4,58 7,25 2, Publikacje papierowe Publikacje elektroniczne 62

63 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata W zakresie liczby wykonanych materiałów promocyjnych największe wydatki poniesiono w roku W poszczególnych latach wydawano od 8 do 16 numerów biuletynu, liczba wydanych numerów biuletynu największa była w roku 2009 co jest zrozumiałe ze względu na etap działań komunikacyjnych). Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze Internet wykazuje największą efektywność wydatków w latach 2010 i Jest to warunkowane wzrostem nakładów na obszar Internet w 2010 roku ze względu na budowę oraz aktualizację i rozwój serwisu intranetowego IP2 zawierającego w jednym miejscu m. in. dokumentację programową POIiŚ, akty prawne krajowe i unijne, monitoring prasy itp. mającego na celu doskonalenie wiedzy i usprawnienie pracy pracowników IP2. Natomiast w roku 2014 jest to wynik spadku liczby wejść na strony internetowe przy relatywnie wysokich nakładach związanych z utrzymaniem istniejących witryn. Wykres 9. Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze Internet (iloraz wartości nakładów w obszarze do liczby wejść na strony internetowe). 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 0,72 0,61 0,44 0,31 0,28 0, Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata W ewaluowanym okresie zorganizowano od 70 do 221 szkoleń dla potencjalnych beneficjentów i beneficjentów, przy czym efektywność nakładów największa była w latach , a najmniejsza dla roku

64 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Wykres 10. Wskaźnik efektywności nakładów w obszarze edukacji (iloraz wartości nakładów w obszarze do liczby przeszkolonych osób - potencjalnych beneficjentów i beneficjentów). 500,00 400,00 300,00 247,79 235,94 309,29 462,85 345,37 397,61 200,00 100,00 0, Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata Tabelarycznie przedstawiono średniookresowy koszt wybranych działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ podejmowanych w interwale czasowym Wykaz nie pozwala na dokonanie porównań efektywności kosztowej działań, ale ma charakter prezentacyjny. Tabela 2. Średniookresowy koszt wybranych działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ Kategorie Wydarzenie promocyjne/impreza masowa Pojedynczy konkurs Uczestnictwo w konferencji jednego uczestnika Publikacja papierowa Publikacja elektroniczna Przeszkolenie pojedynczej osoby Jednokrotne wejście na stronę internetową Koszt 22251,12 PLN 33969,31 PLN 394,17 PLN 6,04 PLN 77,98 PLN 310,83 PLN 0,41 PLN Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznych planów działań informacyjnych i promocyjnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata

65 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Analiza ruchu na pois.gov.pl Ostatnie badanie dotyczące mediów społecznościowych i aktywności internautów wskazują, że 2,3 mln dorosłych użytkowników Internetu w Polsce nie korzysta z telewizji i radia 13. Oznacza to, że do tej grupy nie docierają przekazy nadawane tymi kanałami. Dla projektu ewaluacyjnego z kolei oznacza to, że przekaz informacyjny i promocyjny poprzez Internet nie może być uzupełnieniem komunikacji tradycyjnej, ani jej zamiennikiem, staje się natomiast kluczowym narzędziem rozprzestrzeniania informacji o PO IiŚ, jego celach i zasadach realizacji a w dalszej perspektywie także korzyściach z integracji z UE. Internet jako kanał komunikacji jest tym bardziej istotny, że ogromna większość osób zainteresowanych PO IiŚ właśnie tam poszukuje informacji. Wyniki badań zawarte w raporcie Badanie stopnia świadomości oraz potrzeb informacyjnych Polaków oraz partnerów społeczno-gospodarczych przed realizacją działań informacyjno-promocyjnych w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wyraźnie to podkreślają. Internet jest pierwszym źródłem informacji dla osób zainteresowanych PO IiŚ oraz koniecznym źródłem dla każdego, kto zamierza złożyć wniosek o dofinansowanie projektu z jego funduszy. Do analizy komunikacji internetowej PO IiŚ wykorzystano pakiet analityczny Google Analytics. We wstępie należy wskazać na ograniczenia Google Analytics, bowiem jest to usługa, która gwarantuje przechowywanie danych przez minimum 25 miesięcy. W wygenerowanych raportach brak informacji o użytkownikach, którzy mają wyłączoną obsługę JavaScript lub blokujących zapisywanie plików cookies. W przypadku raportów sporządzonych na bazie danych z liczby odwiedzin ponad 250 tys. lub konwersji ponad 1 mln Google Analytics korzysta z procedury próbkowania. Analizie poddano następującą stronę: Obecnie na znaczeniu zyskuje podejmowanie działań promocyjnych poprzez narzędzia dostępne w Internecie, np. biuro prasowe on-line, marketing szeptany, marketing wirusowy, NPRS - Net PR Synergy (tzn. model zarządzania komunikatami w Internecie za pomocą narzędzi pozycjonowania SEO Search Engine Optimization), czy aktywność na forach społecznościowych. Fakt, że strona POIiŚ jest jednym z kluczowych źródeł informacji dla beneficjentów i potencjalnych beneficjentów oraz przeprowadzone analizy wskazują na potrzebę dalszego doskonalenia działań w tym zakresie. Analiza rauchu na stronach wskazuje, że Nowoczesne SEO jest dedykowane dla działań promocyjnoinformacyjnych POIiŚ. Powinno ono objąć następujący zestaw czynności: rezygnację z nawigacji uzależnionej od dodatkowych technologii, np. JavaScriptu, Flasha lub ramek, poprawę możliwości poruszania się po stronie, użycie mapy strony, usunięcie błędów (np. składniowych) z kodu strony, 13 Źródło: Badania SW Research dla agencji Think Kong, dostępne pod adresem: 65

66 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ wzmocnienie semantyki znaczników używanych na stronie, optymalizację kodu strony, usunięcie nadmiarowych znaczników HTML, dobre opisanie elementów strony, np. tytułu strony lub treści alternatywnej dla grafiki, czytelne opisywanie odnośników oraz optymalizowanie treści (SEO copywriting) strony tak, aby odzwierciedlała frazy kluczowe Programu, poprzez używanie słów kluczowych w mianowniku. Dodatkowo w celu poprawy funkcjonalności Google Analytics konieczne jest uruchomienie zakładek umożliwiających identyfikację kategorii użytkowników z perspektywy danych społecznodemograficznych. W dalszych rozdziałach zaprezentowano szczegółową analizę dostępnych danych Sesje i użytkownicy Od 14 listopada 2008 roku do 31 grudnia 2014 roku odnotowano odwiedzin na witrynie, co świadczy o wysokim zainteresowaniu tematyką zawarta na witrynie, przy czym apogeum sesji odnotowano w październiku 2010 roku. Odwiedziny oznaczają sumę wszystkich wizyt na stronie. Internauta może wygenerować wiele odwiedzin w różnych interwałach czasowych. Pojedynczy internauta może wygenerować wiele odwiedzin, które mogą nastąpić jeszcze tego samego dnia, po kilku dobach lub nawet tygodniach. Witrynę Programu odwiedziło jednak unikalnych użytkowników. Proporcja unikalnych użytkowników do powracających użytkowników jest korzystna dla witryny, przy założeniu, że celem było pozyskanie wielu nowych odbiorców a nie tylko zbudowanie stosunku lojalnościowego. Z kolei 2,78 odsłon przypada średnio na jedne odwiedziny, co sugeruje niewielką aktywność eksploracyjną użytkowników ale także wysoką dostępność wymaganych przez nich informacji na poziomie strony głównej i towarzyszących jej zakładek. Czas trwania pojedynczej sesji wynosił średnio 2 min. 52 sek. Średni czas trwania odwiedzin obrazuje, ile czasu średnio unikalny użytkownik spędził w witrynie. W przypadku analizowanej witryny należy sądzić, że relatywnie szybko docierano do poszukiwanej informacji strona ma wymiar praktyczny i podstawowe informacje dostępne były bez konieczności pogłębionej aktywności użytkownika. Liczba odsłon na odwiedziny dobrze świadczy o witrynie jednak łączy się ona z krótkim czasem spędzonym na poszczególnych podstronach.. Odsetek użytkowników, którzy w danym okresie pojawili się w witrynie po raz pierwszy wynosi 50,16% co dowodzi skuteczności witryny w pozyskaniu wielu nowych czytelników, ale także niskiej lojalności użytkowników strony. Z drugiej strony nie mamy do czynienia z typową stroną marketingową (jak w przypadku sektora prywatnego), która koncentruje się na budowaniu relacji zaufania z danym klientem będącym konsumentem i gwarantującym definiowanie udziałów w rynku e-commerce. W przypadku witryny POIiŚ mamy do czynienia ze stroną informacyjną, dla której wskaźnikiem efektywności jest upowszechnianie informacji o Programie a nie stały kontakt z klientem. Współczynnik odrzuceń (bounce rate) wskazuje odsetek wizyt jednoodsłonowych, a więc takich, w czasie których internauta obejrzał tylko jedną podstronę, po czym opuścił daną witrynę. Współczynnik odrzuceń dla witryny POIiŚ wynosi 50,05%. Należy zaznaczyć, że dla interpretacji współczynnika odrzuceń nie ma znaczenia ile czasu użytkownik spędził na niej czasu. Wizyta jednoodsłonowa może być po prostu efektywna w zakresie poszukiwania i znalezienia informacji. Średnia wartość współczynnika odrzuceń jest bardzo zróżnicowana dla witryn (od 10 30% do nawet 70 90% - por. 66

67 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ blog.kissmetrics.com), co utrudnia jednoznaczną interpretację wskaźnika. Liczba sesji do liczby unikalnych użytkowników, liczba odsłon na jedne odwiedziny oraz średni czas trwania sesji i współczynnik odrzuceń wraz z liczbą odsłon wykazują stabilność i względną zależność od realizowanych działań promocyjnych i informacyjnych. Największy wzrost wskaźników aktywności internetowej dotyczył roku Jest to najprawdopodobniej konsekwencja realizowanych w roku 2010 kampanii promocyjno-informacyjnych szerokiego zasięgu oraz rozwoju wielu witryn poświęconych Programowi: a. (IZ) b. (IP w sektorze zdrowia) c. (IP2 w sektorze zdrowia) d. zakładka Fundusze strukturalne POIiŚ (IP w sektorze nauki) e. w tym stworzenie angielskiej wersji serwisu (również przetłumaczenie zakładki PO IiŚ na język angielski). (sektor nauki) f. (IP2 w sektorze nauki), g. (IP w sektorze środowiska) h (16 IP2 w sektorze środowiska) i. oraz zakładka w zakresie wdrażania XI Priorytetu POIiŚ na stronie głównej (IP w sektorze kultury) j. (zakładka tematyczna POIiŚ na stronie ministerstwa) (IP w sektorze transportu) k. (IP2 w sektorze transportu) l. (IP w sektorze energetyki) m. (Portal internetowy Instytutu Paliw i Energii Odnawialnej ciągle funkcjonuje, choć od momentu przejęcia zadań IPiEO przez MG nie jest na bieżąco aktualizowany.), (IP2 w sektorze energetyki) n. (IP2 w sektorze nauki) W 2010 roku oddano do użytku serwis intranetowy IP2, a także poprawiono pozycję serwisu w serwisach wyszukiwawczych (m.in. poprzez linki sponsorowane i pozycjonowanie serwisu POIiŚ, kampanię linków sponsorowanych w Google), a przez to poprawienie statystyk odwiedzin tych portali. 67

68 OCENA REZULTATÓW DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH POIIŚ Wykres 11. Liczba sesji do liczby unikalnych użytkowników w przekroju od 14 listopada 2008 roku do 31 grudnia 2014 roku. Źródło: Google Analytics. Wykres 12. Liczba odsłon na jedne odwiedziny oraz średni czas trwania sesji w przekroju od 14 listopada 2008 roku do 31 grudnia 2014 roku. Źródło: Google Analytics. Wykres 13. Współczynnik odrzuceń oraz liczba odsłon w przekroju od 14 listopada 2008 roku do 31 grudnia 2014 roku. Źródło: Google Analytics. 68

69 Najwięcej sesji realizowano z terenu województwa mazowieckiego cechującego się najwyższym poziomem absorbcji środków POIS 36,59%, następnie śląskiego 9,56%, małopolskiego 8,74% i wielkopolskiego 6,78%. Najmniej sesji zarejestrowano z obszaru województw: lubuskiego 1,36%, opolskiego 1,48%, świętokrzyskiego 1,57% i podlaskiego 2,08%. Najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem zróżnicowania regionalnego jest poziom absorbcji środków w ramach POIiŚ. Im w danym województwie jest ona wyższa tym więcej notuje się w jego ramach sesji. Zgodnie ze sprawozdaniem rocznym za 2013r 14. Najwyższa łączna wartość projektów była w województwie mazowieckim i śląskim, najniższa zaś w podlaskim i opolskim. Wyjąwszy województwo świętokrzyskie pokrywa się z częstością sesji w podziale na poszczególne województwa. Kartogram 1. Struktura liczebności sesji według NUTS2. Źródło: Google Analytics. Najwięcej sesji realizowano z Warszawy 34,48%, z Krakowa 6,86%, z Poznania 5,03%, Wrocławia 4,54%, z Katowic 3,65%, i z Gdańska 3,38%. 14 Sprawozdanie roczne z realizacji POIiŚ za 2013 rok, zatwierdzone przez Komitet Monitorujący Program uchwałą nr 3/2014 z dnia 3 czerwca 2014 r. 69

70 Kartogram 2. Struktura liczebności sesji według miejscowości. Źródło: Google Analytics. 50,19% użytkowników witryny to tzw. nowi użytkownicy, a 49,81% to tzw. powracający użytkownicy. Wartość współczynnika odrzuceń dla nowych użytkowników wynosi 53,62%, a więc o 7,13% powyżej średniej dla witryny. Z kolei 2,70 odsłon przypada średnio na jedne odwiedziny. Czas trwania pojedynczej sesji wynosił średnio 2 min. 29 sek, zatem mniej o 13,84% od średniej dla witryny. Wartość współczynnika odrzuceń dla powracających użytkowników wynosi 46,45%, a więc 7,19% poniżej średniej dla witryny. Z kolei 2,86 odsłon przypada średnio na jedne odwiedziny. Czas trwania pojedynczej sesji wynosił średnio 3 min. 17 sek, zatem więcej o 13,94% od średniej dla witryny. Analiza zachowań użytkowników ujawnia, iż unikalny użytkownik najczęściej jeden raz kontaktuje się ze stroną POIiŚ zarówno w zakresie sesji, jak i liczby odsłon. Zaznaczmy, że powyżej 200 tyś sesji dotyczy osób, które dwukrotnie korzystały ze strony Programu. Wynika to najprawdopodobniej z faktu, że użytkownicy poszukując informacji o POIiŚ wpisują w wyszukiwarce pełną frazę np. nabór wniosków i od razu kierują się do właściwej podstrony portalu pois.gov.pl. Tabela 3. Częstotliwość wizyt. Liczba wizyt Sesje Odsłony

71 Źródło: Google Analytics. Przeprowadzone obserwacje ruchu (liczby sesji odsłon) do liczby podstron ujawnia dominację przeglądania pojedynczej podstrony w trakcie pojedynczej sesji. Znaczące liczebności przeglądania powyżej 20 podstron w trakcie pojedynczej sesji mogą być konsekwencją funkcjonowania botów internetowych. Są to programy, których celem jest wyszukiwanie określonych treści na wskazanych stronach. Nie stanowią one zagrożenia dla bezpieczeństwa stron, z których pozyskiwane są informacje. Wiele serwisów on-line wykorzystuje takie programy do dostarczania informacji swoim użytkownikom. Przede wszystkim są to serwisy informujące o otwartych konkursach w ramach poszczególnych Działań POIiŚ (oraz innych PO) oraz o przetargach lub innych ważnych dla beneficjentów wydarzeniach. Tabela 4. Liczba podstron. Głębokość wizyty Sesje Odsłony

72 Źródło: Google Analytics. Pojedyncza sesja, czyli czas przebywania pojedynczego użytkownika na stronie pois.gov.pl, trwa do 10 sekund, a następnie od 61 do 180 sekund i od 181 do 600 sekund. Odsłony to z kolei suma wyświetleń danej podstrony łącznie z powtórnymi odwiedzinami. System Google Analitics rejestruje odsłonę przy okazji każdego uruchomienia na stronie kodu śledzenia. Pojedyncza odsłona trwa do 10 sekund, a następnie od 181 do 600 sekund i od 601 do 1800 sekund. Tabela 5. Czas trwania pojedynczej wizyty. Czas trwania sesji Sesje Odsłony 0-10 s s s s s s s Źródło: Google Analytics. Popularność i użyteczność poszczególnych podstron można zobrazować częstością odwiedzin. Użytkownicy najczęściej korzystali z następujących stron tematycznych na witrynie: Program Infrastruktura i Środowisko, odnawialne źródła energii, termomodernizacja, segregacja śmieci - Fundusze na kolej, zabezpieczenia przeciwpowodziowe - 12,68%, 72

73 Strona główna - 7,08%, Dokumenty - 6,64%, Program Infrastruktura i Środowisko, Fundusze Europejskie, projekty unijne - 6,00%, Portal Funduszy Europejskich - 5,94%, Wzory dokumentów - 5,07%, Nabór wniosków - 4,34%, Aktualności - 3,73%, Wytyczne szczegółowe - obowiązujące - 3,53%, Programie - 3,22%, Projekty w Programie Infrastruktura i Środowisko - 2,77%, Wyniki wyszukiwania - 2,75%, Wiadomości - 2,37%, Chcę realizować projekty współfinansowane z UE - 2,36%, System - 2,17%, Logo - 1,39%, Analizy, Raport, Podsumowania - 1,32%, Gospodarka wodno-ściekowa - 1,13%, Konferencje i Szkolenia -1,11%, Biuletyn - 0,48%. Powyższe dane sugerują, że strona pois.gov.pl jest przede wszystkim narzędziem rozpowszechniania dokumentów i wniosków aplikacyjnych oraz informacji koniecznych do ubiegania się o fundusze. W dalszej kolejności służy rozpowszechnianiu informacji o zrealizowanych projektach. Ponad 95% użytkowników witryny nawigowało po jej strukturze posługując się tagami w języku polskim, 3,6% w języku angielskim, 0,25% w języku niemieckim, 0,07% w języku rosyjskim, 0,07% w języku francuskim oraz 0,05% w języku hiszpańskim. 97,09% użytkowników zlokalizowanych jest na terenie Polski, 0,49% na terenie Wielkiej Brytanii, a 0,47% na obszarze Niemiec Technologia Rozwój technologii z jakich korzystają użytkownicy Internetu jest bardzo dynamiczny. Oznacza to, że każdy, kto zamierza rozpowszechniać jakiekolwiek informacje przez Internet zmuszany jest do ciągłego dostosowania się do zmieniających warunków. Strony, które jeszcze dwa-trzy lata wydawały się atrakcyjne i użyteczne obecnie mogą uchodzą za anachroniczne o ile nie zostały zmodernizowane. Informacje o tym z jakich urządzeń i jakiego oprogramowania korzystają użytkownicy jest poza zawartością merytoryczną fundamentalna dla dokonywania koniecznych zmian. Ponad 98% użytkowników do kontaktu ze stroną POIiŚ wykorzystuje komputery stacjonarne i niestacjonarne, 0,92% urządzenia mobilne - telefony, a 0,48% tablety. Dla urządzeń mobilnych mamy największy wskaźnik odrzuceń - 68,44% przy średniej dla witryny - 50,05%. Użytkownicy wykorzystują przede wszystkim przeglądarkę Firefox lub Internet Explorer, przy czym najbardziej korzystny średni czas wczytywania strony charakteryzuje przeglądarki Safari, Internet Explorer oraz Chrome. 73

74 Wykres 14. Typ przeglądarek użytkowników. 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 41,77% 38,34% 12,39% 5,44% 1,19% 0,44% 0,10% 0,09% 0,09% 0,05% Źródło: Google Analytics. Głównym systemem operacyjnym dla komputerów stacjonarnych i niestacjonarnych użytkowników witryny POIiŚ jest Windows, a następnie Macintosh. Wykres 15. Typologia systemów operacyjnych użytkowników. 100% 80% 60% 40% 20% 0% 96,95% 0,95% 0,75% 0,67% 0,45% Windows Macintosh Android Linux ios Źródło: Google Analytics. Średni czas wczytywania strony liczony w sekundach jest najkrótszy dla użytkowników ze Szwajcarii - 0,89 sek., Belgii - 1,59 sek., Luksemburga - 1,60 sek., Czech - 2,02 sek., Holandii - 2,12% i Niemiec - 2,40 sek. (referencyjnie Polska 3,86 sek.). Od 14 listopada 2008 roku do 31 grudnia 2014 roku odnotowano odwiedzin na witrynie, przy czym najwięcej odnotowano w październiku 2010 roku. Witrynę odwiedziło unikalnych użytkowników, przy czym 2,78 odsłon przypada średnio na jedne odwiedziny. Czas trwania pojedynczej sesji wynosił średnio 2 min. 52 sek. Współczynnik odrzuceń dla witryny POIiŚ wynosi 50,05%. Ponad 95% użytkowników witryny nawigowało po jej strukturze posługując się tagami w języku polskim. 97,09% użytkowników zlokalizowanych jest na terenie Polski. Najwięcej sesji realizowano z terenu województwa mazowieckiego 36,59%, głownie obszaru z Warszawy 34,48%. 50,19% użytkowników 74

75 witryny to tzw. nowi użytkownicy, a 49,81% to tzw. powracający użytkownicy. Unikalny użytkownik najczęściej jeden raz kontaktuje się ze stroną POIiŚ zarówno w zakresie sesji, jak i liczby odsłon. Pojedyncza sesja trwa od 0-10 sekund, a następnie od sekund i sekund. Użytkownicy najczęściej korzystali na witrynie ze stron tematycznych Program Infrastruktura i Środowisko, odnawialne źródła energii, termomodernizacja, segregacja śmieci - Fundusze na kolej, zabezpieczenia przeciwpowodziowe - 12,68%, Strona główna - 7,08% i Dokumenty - 6,64%. Ponad 98% użytkowników do kontaktu ze stroną POIiŚ wykorzystuje komputery stacjonarne i niestacjonarne, przy czym najbardziej korzystny średni czas wczytywania strony charakteryzuje przeglądarki Safari, Internet Explorer oraz Chrome. 75

76 11. Wnioski 1. Cel główny i cele szczegółowe Planu Komunikacji zostały określone w sposób procesowy. Oznacza to, że nie odzwierciedlają one oczekiwanego rezultatu jaki miałby zostać osiągnięty dzięki realizacji działań informacyjno-promocyjnych. Cele wskazują na informowanie, edukowanie, motywowanie itp. Taka ich konstrukcja oznacza, że nie sposób określić na ile zostały one osiągnięte. 2. W porównaniu z rokiem 2008 znacząco wzrósł odsetek osób świadomych istnienia POIiŚ: rozpoznając logo i/lub nazwę. Zażywszy, że ogromna większość komunikatów kierowanych do społeczeństwa na poziomie makro jak i do wybranych grup odbiorców dobywa się wyłącznie w ramach działań informacyjno-promocyjnych POIiŚ, to jest to niemalże wyłącznie ich zasługa. 3. W rozprzestrzenianiu informacji dotyczących POIiŚ oraz jego promocji wobec opinii publicznej na poziomie makro niezmiennie najważniejszym medium jest telewizja. Rośnie jednak znaczenie Internetu, spada rola prasy codziennej i tygodników opiniotwórczych. Jest to ogólny trend zmian w sposobie funkcjonowania mass-mediów nie tylko w kraju, ale także na świecie. Należy jednak zaznaczyć, że bardzo ważna role pełni prasa branżowa, szczególnie ta skierowana do przedstawicieli samorządu, czyli ogromnej rzeszy potencjalnych wnioskodawców. 4. Pomimo wzrostu rozpoznawalności loga i nazwy, spadł odsetek osób potrafiących wskazać jakiekolwiek skojarzenia z Programem. Oznacza to, że rozpowszechnieniu świadomości istnienia Programu towarzyszy spadek zainteresowania tym czym ten program faktycznie jest. Przede wszystkim wynika to z faktu, że wiedza o tym w jaki sposób UE dysponuje środkami przekazanymi przez kraje członkowskie i czym są Programy Operacyjne nie jest rozpowszechniona. Jak przyznają przedstawiciele mediów jest to poniekąd wynikiem sposobu w jaki działają media w Polsce i jaki jest sposób prowadzenia za ich pomocą dyskusji publicznej. Adresatów i odbiorców poszczególnych komunikatów interesuje przede wszystkim to gdzie i jaka inwestycja jest lub będzie realizowana i jakie towarzysza temu ewentualne konsekwencje. Fakt, że jest ona współfinansowana ze środków POIiŚ jest w tym kontekście mniej znaczącą informacją. Zazwyczaj przekazywana jest wyłącznie informacja o finansowaniu z funduszy unijnych. 5. Jeżeli na poziom rozpoznawania POIiŚ i faktycznej jego znajomości wpływ mają procesy znajdujące się poza zainteresowaniem samego Programu, to oznacza to że zmiana stanu rzeczy wymagałaby poniesienia znacząco wyższych nakładów i podjęcie szeroko zakrojonych kampanii społecznych. Ponieważ jednak koszty wielokrotnie przekroczyłyby osiągnięte rezultaty to z punktu widzenia realizacji polityki publicznej o wiele bardziej zasadne jest dokonanie priorytetyzacji celów działań informacyjno-promocyjnych. Przeprowadzone badania wskazują, że pierwszoplanowe powinno być osiągnięcie: a. Wysokiego poziom poinformowania beneficjentów i potencjalnych beneficjentów o zasadach realizacji projektów w ramach POIiŚ. W tym miejscu należy też zaznaczyć, ze prze potencjalnych beneficjentów należy rozumieć te podmioty i te osoby, które są zainteresowane wystąpieniem o współfinansowanie swojego projektu ze środków POIiŚ. Cel ten nie obejmuje zatem wszystkich podmiotów i ich przedstawicieli, którzy zgodnie z zapisami POIiŚ są uprawnieni do uzyskania finansowania w ramach poszczególnych Osi Priorytetowych i Działań. 76

77 b. Wysokiego poziom poinformowania społeczeństwa o sposobie wykorzystania środków w ramach POIiŚ. Kluczowa w tym celu jest transparentność zasad, procedur oraz osiągniętych efektów. Oznacza to, że samo propagowanie idei współfinansowania przedsięwzięć infrastrukturalnych przez Fundusze UE oraz w ogóle idei Wspólnoty powinno mieć w Planie Komunikacji niższy priorytet. 77

78 12. Załączniki Wartości wskaźników monitoringowych L.p Rodzaj działania Wskaźnik Wartość docelowa Wartość w 2014r 1 Poziom świadomości istnienia POIiŚ Ogół działań 2 Poziom znajomości celów i informacyjnopromocyjnych korzyści realizacji POIiŚ 3 Poziom znajomości projektów i udziału UE 40% 46% 45% 36% 45% 43% Kwestionariusz badań ilościowych 1. Proszę powiedzieć, czy kiedykolwiek przedtem spotkał(a) się Pan(i) z takim znakiem? ANKIETER: POKAŻ LOGO. NIE ODCZYTUJ ODPOWIEDZI. a. Tak b. Nie c. Nie wiem, trudno powiedzieć Pytanie 2 tylko dla tych, którzy w pyt.1 wskazali odpowiedź a 2. Gdzie się Pan(i) spotkał(a) z tym znakiem? Gdzie go Pan(i) widział(a)? ANKIETER: NIE POKAZUJ EKRANU. NIE ODCZYTUJ ODPOWIEDZI. MOŻLIWOŚĆ WIELU ODPOWIEDZI. a. w telewizji b. w prasie (ankieter dopytać: w jakiego rodzaju prasie?) 78

79 a) w prasie codziennej (dzienniki) b) w tygodnikach opinii (np. Wprost, Newsweek, Polityka.) c) w prasie gospodarczej d) w innego rodzaju prasie e) nie wiem, trudno powiedzieć c. w Internecie d. w ulotkach, broszurach, folderach e. w wydawnictwach rządowych (biuletynach itp.) f. na plakatach, billboardach, ulicach g. na konferencjach, szkoleniach, w których uczestniczyłem/-am h. na targach, i. w trakcie konkursów i/lub loterii j. na wydarzeniach typu festyny, pikniki k. gdzieś indziej (gdzie?...) l. nie wiem, trudno powiedzieć 3. Czy zetknął(ęła) się Pan(i) kiedykolwiek z nazwą Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (w skrócie PO IiŚ)? ANKIETER: NIE ODCZYTUJ ODPOWIEDZI. a. Tak (PROG. W pytaniach 7-8 oraz 10,12,14,15,17,18 pojawia się nazwa Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ) b. Nie (PROG. W pytaniach 7-8 oraz 10,12,14,15,17,18 pojawia się nazwa rozwój infrastruktury technicznej i społecznej ) c. Nie wiem, trudno powiedzieć Pytanie 4 tylko dla tych, którzy w pytaniu 3 udzielili odpowiedzi a. 4. Gdzie się Pan(i) spotkał(a) z tą nazwą? Gdzie ją Pan(i) widział(a) lub słyszał(a)? ANKIETER: NIE POKAZUJ EKRANU. NIE ODCZYTUJ ODPOWIEDZI. MOŻLIWOŚĆ WIELU ODPOWIEDZI. a. w telewizji b. w radiu 79

80 c. w prasie (jeśli wskazana prasa ankieter dopytać: W jakiego rodzaju prasie?) a) w prasie codziennej (dzienniki) b) w tygodnikach opinii (np. Wprost, Newsweek, Polityka) c) w prasie gospodarczej d) w innego rodzaju gazetach e) nie wiem, trudno powiedzieć d. w Internecie e. w ulotkach, broszurach, folderach f. w wydawnictwach rządowych (biuletynach itp.) g. na plakatach, billboardach, ulicach h. na konferencjach, szkoleniach, w których uczestniczyłem i. na targach, j. w trakcie konkursów i/lub loterii k. na wydarzeniach typu festyny, pikniki l. z innych źródeł (jakich?...) m. nie wiem, trudno powiedzieć 5. Proszę powiedzieć, jakie ma Pan(i) skojarzenia z nazwą Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko? ANKIETER: DOKŁADNIE ZAPISAĆ ODPOWIEDŹ. Pytanie 6 tylko dla osób, które na pytanie nr 5 udzieliły odpowiedzi: nie wiem lub żadne. 6. Czy słyszał(a) Pan(i) kiedykolwiek o możliwościach wykorzystania funduszy Unii Europejskiej w celu rozbudowy infrastruktury naszego kraju? ANKIETER: ZAZNACZ ODPOWIEDŹ. a. Tak b. Nie 7. Proszę spojrzeć na ekran i powiedzieć, w ramach których z poniższych obszarów mogą być Pana(i) zdaniem realizowane projekty dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce 80

81 (PROG. zamiennie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko)? Przy odpowiedzi proszę posłużyć się skalą od 1 do 5, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie a 5 zdecydowanie tak. ANKIETER: POKAŻ EKRAN. ZANZACZ ODPOWIEDZI. a. Gospodarka wodno-ściekowa b. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi c. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska d. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska e. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych f. Drogowa i lotnicza sieć europejskich szlaków transportowych g. Transport przyjazny środowisku h. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe i. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna j. Bezpieczeństwo energetyczne w tym dywersyfikacja źródeł energii k. Kultura i dziedzictwo kulturowe l. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia m. Infrastruktura szkolnictwa wyższego 8. Czy może Pan(i) wymienić przykładowe inwestycje, które mogą być realizowane w ramach rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce (PROG. zamiennie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko)? ANKIETER: NIE POKAZUJ EKRANU. NIE ODCZYTUJ. ZAZNACZ ODPOWIEDZI. a. Budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnych b. Budowa lub modernizacja spalarni odpadów, systemów selekcji odpadów o i/ lub odzyskiwania surowców c. Inwestycje służące ochronie powietrza d. Budowa zabezpieczeń przeciwpowodziowych i / lub urządzeń melioracji e. Zakup sprzętu do skutecznego prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania następstw klęsk żywiołowych f. Budowa lub modernizacja dróg, szlaków kolejowych, lotnisk oraz portów morskich g. Termomodernizacja obiektów i inne inwestycje podwyższające sprawność wytwarzania i dystrybucji energii i ciepła h. Budowa elektrowni wykorzystujących alternatywne źródła energii i. Remont lub budowa obiektów kulturalnych (np. muzeów, teatrów, galerii, itp.) 81

82 j. Zakup (wyspecjalizowanej) aparatury medycznej, k. Budowa i wyposażenie centrów urazowych i powiadamiania ratunkowego l. Budowa nowoczesnych ośrodków akademickich m. Inne n. Nie wiem/trudno powiedzieć 9. Jakie są Pana(i) zdaniem cele inwestycji realizowanych w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce? ANKIETER: POKAŻ EKRAN. MOŻLIWOŚĆ WIELU ODPOWIEDZI. PROG: ROTOWANIE STWIERDZEŃ. a. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów b. Rozwój infrastruktury drogowej, kolejowej, lotniczej i wodnej c. Ochrona i poprawa stanu środowiska d. Poprawa systemu ochrony zdrowia e. Ochrona i dostęp do dziedzictwa kulturowego f. Wyrównanie poziomu rozwoju regionów i podniesienie jakości życia mieszkańców Polski g. Dołączenie Polski do krajów wysoko rozwiniętych h. Wzrost inwestycji krajowych i zagranicznych oraz tworzenie nowych miejsc pracy i. Rozwój ośrodków akademickich kształcących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii j. Rozwój alternatywnych źródeł energii i poprawa bezpieczeństwa energetycznego k. Inne, jakie? l. Nie wiem/trudno powiedzieć 10. Jakie korzyści mogą Pana(i) zdaniem wynikać z rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce (PROG. zamiennie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko)? ANKIETER: POKAŻ EKRAN. MOŻLIWOŚĆ WIELU ODPOWIEDZI. PROG: ROTOWANIE STWIERDZEŃ. a. Ograniczenie zanieczyszczania środowiska naturalnego b. Lepszy stan wód gruntowych i/ lub rzek, oczyszczanie ścieków i ich odprowadzanie c. Mniejsze zanieczyszczenie powietrza 82

83 d. Segregacja odpadów, wykorzystywanie surowców wtórnych e. Zapobieganie klęskom żywiołowym f. Skrócenie czasu podróży (samochodem, koleją) g. Lepsze warunki, komfort podróżowania (samochodem, koleją, samolotem) h. Gęsta sieć połączeń transportowych (linii kolejowych, lotnisk, portów morskich) i. Bezpieczna podróż (samochodem, koleją) j. Poprawa procesów wytwarzania energii elektrycznej i ciepła k. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii l. Rozwój kulturalny (np. muzea, teatry, galerie, itp.) m. Usprawnienie działania służby zdrowia, ratownictwa medycznego n. Rozwój ośrodków akademickich kształcących wysoko wyspecjalizowaną kadrę o. Inne, jakie?... p. Nie wiem, trudno powiedzieć 10a. która z wymienionych przez Pana(ią) korzyści jest dla Pana(i) najważniejsza? PROG. WYŚWIETL TYLKO KORZYŚCI WSKAZANE W PYT. 10. ANK. TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ. a.. b. Trudno ocenić (ANK. NIE ODCZYTUJ) 11. Czy orientuje się Pan(i), skąd mogą pochodzić (PROG. zamiennie: pochodzą) środki na inwestycje dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce (PROG. zamiennie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko)? Proszę wymienić źródła finansowania tego programu. ANKIETER: NIE POKAZUJ EKRANU. NIE ODCZYTUJ. ZAZNACZ ODPOWIEDZI. a. z Unii Europejskiej (środki, fundusze unijne) b. z budżetu państwa c. ze środków funduszy inwestycyjnych d. z budżetu jednostek samorządu terytorialnego e. ze środków prywatnych inwestorów, firm f. z bezpośrednich inwestycji bankowych 83

84 g. inne Pytanie 12 dla tych, którzy w pytaniu 3 udzielili odpowiedzi a. 12. Czy orientuje się Pan(i), jaka jest całkowita wartość środków finansowych z Unii Europejskiej przeznaczonych na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko? Czy jest to: ANKIETER: ODCZYTAJ. ZAZNACZ ODPOWIEDŹ. MOŻLIWA JEDNA ODPOWIEDŹ. a. 128 mln Euro b. 28 mld Euro c. 25 mln Euro d. 5 mld Euro e. 60 mld Euro f. nie wiem, trudno powiedzieć (ANK. NIE ODCZYTUJ) 13. Proszę powiedzieć, skąd chciał(a)by Pan(i) czerpać informacje o projektach, inwestycjach w rozwój infrastruktury społecznej i technicznej (PROG. zamiennie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko)? ANKIETER. NIE POKAZUJ EKRANU. NIE ODCZYTUJ. ZAZNACZ ODPOWIEDZI. a. z telewizji b. z radia c. z prasy (jeśli wskazana prasa ankieter dopytać: Z jakiego rodzaju prasy?) a) codziennej (dzienniki) b) tygodników opinii (np. Wprost, Newsweek, Polityka) c) prasy gospodarczej d) innego rodzaju gazet e) nie wiem, trudno powiedzieć d. z Internetu e. z ulotek, broszur, folderów f. z wydawnictw rządowych (biuletynów itp.) g. z plakatów, billboardów, ulic h. z konferencji, szkoleń i. z targów, j. z organizowanych konkursów i/lub loterii 84

85 k. z wydarzeń typu festyny, pikniki l. z innych źródeł (jakich?...) m. nie wiem, trudno powiedzieć n. nie chcę czerpać tego typu informacji 14. Czy chciał(a)by Pan(i), aby informacja przekazywana na temat inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej w Polsce (PROG. zamiennie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko) miała formę: ANKIETER. POKAŻ EKRAN. ZAZNACZ ODPOWIEDZI. a. krótkiego (syntetycznego) przekazu informacyjnego bądź dłuższego przekazu informacyjnego analizującego tę tematykę w szerszym zakresie. Przy odpowiedzi proszę posłużyć się skalą od -1 do 1, gdzie -1 oznacza, że wolał(a)by Pan(i) krótką formę przekazu, a 1 długą formę przekazu b. przekazu bez przykładów bądź przekazu popartego przykładami. Przy odpowiedzi proszę posłużyć się skalą od -1 do 1, gdzie -1 oznacza, że wolał(a)by Pan(i) przekaz bez przykładów, a 1, że przekaz poparty przykładami c. przekazu bez wypowiedzi beneficjentów (osób/instytucji korzystających ze wsparcia unijnego) bądź przekazu z wypowiedziami beneficjentów. Przy odpowiedzi proszę posłużyć się skalą od -1 do 1, gdzie -1 oznacza, że wolał(a)by Pan(i) przekaz bez wypowiedzi beneficjentów, a 1, że przekaz zawierający te wypowiedzi d. przekazu bez komentarzy ekspertów bądź przekazu zawierającego komentarze ekspertów. Przy odpowiedzi proszę posłużyć się skalą od -1 do 1, gdzie -1 oznacza, że wolał(a)by Pan(i) przekaz bez wypowiedzi ekspertów, a 1, że przekaz zawierający te wypowiedzi

86 15. Proszę powiedzieć, jaki zasięg inwestycji w infrastrukturę i środowisko (np. budowa dróg, lotnisk, oczyszczalni ścieków) jest dla Pana(i) najważniejszy. Odpowiedzi proszę uszeregować od inwestycji najważniejszej do najmniej ważnej. ANKIETER. ODCZYTAJ. ZAZNACZ ODPOWIEDZI. a. inwestycje w mojej miejscowości, regionie b. inwestycje w moim regionie oraz regionach ościennych c. inwestycje w najmniej rozwiniętych regionach kraju d. inwestycje równomiernie obejmujące cały kraj 16. Czy wg Pana(i) program rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej (PROG. zamiennie Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko) realizowany jest: a. W sposób ciągły b. W cyklach kilkuletnich c. Nie wiem/ trudno powiedzieć (ANK. NIE ODCZYTUJ) 17. Czy śledzi Pan(i) stopień realizacji poszczególnych zadań dotyczących rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej (PROG. zamiennie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko)? a. Tak b. Nie Pytanie 18 dla tych, którzy w pytaniu 3 udzielili odpowiedzi a. 18. Czy zdarzyło się, że poszukiwał(a) Pan(i) informacji o Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko? a. Tak, potrzebne były do wypełnienia wniosku o dofinansowanie b. Tak, dla własnej wiedzy/ informacji c. Nie 86

87 OCENA EKSPERCKA Końcowa ocena realizacji celów planu komunikacji POIiŚ wraz z końcowym pomiarem wartości wskaźników oddziaływania planu komunikacji POIiŚ na grupę docelową ogół społeczeństwa. GfK Polonia Sp z o.o. Media i Badania Społeczne 9 marca

88 W tej części raportu zaprezentowana wyniki badań i analiz przeprowadzanych w ramach Etapu II ewaluacji. Zgodnie z zapisami rozdziału 5 Opis badania, znajdują się w nim odpowiedzi przypisane celowi szczegółowemu 2: Dokonanie eksperckiej oceny efektywności, w tym ocena: a) strategii informacyjno-promocyjnych (w zakresie działań adresowanych do ogółu społeczeństwa) określonych w rocznych planach działań informacyjnych i promocyjnych instytucji w systemie wdrażania POIiŚ, w szczególności poprzez analizę doboru narzędzi komunikacji, spójności narzędzi komunikacji, widoczności działań, b) ścieżek dotarcia przekazów o Programie do respondentów poprzez ocenę realizacji (w szczególności kosztów i założeń) oraz odbioru wybranych działań informacyjnych i promocyjnych prowadzonych przez instytucje w systemie wdrażania POIiŚ. Spis treści 1 Ocena kanałów komunikacji Ocena poziomu poinformowania Ocena spójności zewnętrznej Planu Komunikacji Analiza porównawcza kosztów działań Stopień wdrożenia rekomendacji z oceny śródokresowej Rekomendacje Lista pytań badawczych

89 1 Ocena kanałów komunikacji Zastanawiając się nad zasięgiem promocji POIiŚ należy przede wszystkim sprawdzić, w jakich mediach były publikowane artykuły i materiały promocyjne. W przypadku prasy, lista ta obejmuje zarówno najbardziej poczytne gazety codzienne, jak i większość tygodników społeczno-politycznych. POIiŚ był promowany zarówno w Gazecie Wyborczej, Rzeczpospolitej, jak i Dzienniku Gazecie Prawnej. Na liście nie zabrakło też Pulsu Biznesu. Oznacza to, że treści promocyjne miały szanse trafić do szerokiego grona odbiorców, reprezentujących różne przekonania polityczne (Gazeta Wyborcza i Rzeczpospolita), czy poszukujących konkretnej, wyspecjalizowanej wiedzy (Dziennik Gazeta Prawna, Puls Biznesu). Biorąc pod uwagę wskaźniki czytelnictwo prasy codziennej, te gazety to liderzy prasy informacyjnej. Ich odbiorcami są osoby najlepiej wykształcone, mieszkające w miastach, pracujące w urzędach, korporacjach, lub prowadzące własny biznes. Można więc stwierdzić, że ta grupa osób jest dobrze poinformowana (a przynajmniej miała wystarczające możliwości zapoznać się z wiedzą o POIiŚ). Do podobnej grupy trafiły przekazy publikowane w tygodnikach i miesięcznikach społecznopolitycznych. Tu także można zaobserwować duży rozrzut w linii pism, w których ukazywały się promocje POIiŚ. Było to zarówno Polityka (lider w tej grupie), jak i Newsweek, Wprost, czy Uważam Rze. Taki przekrój pozwolił dotrzeć do odbiorców o różnych poglądach politycznych. Nadal jednak były to osoby z podobnej grupy, jak odbiorcy codziennych gazet informacyjnych. Szerszy (w sensie poziomu i wielkości grupy społecznej) odbiorca miał okazje zapoznać się z POIiŚ za pośrednictwem dziennika Metro. Tu jednak problemem był ograniczony obszar oddziaływania dziennika. Można jednak uznać, że promocja w Metrze była częścią kampanii realizowanej za pośrednictwem prasy lokalnej (np. Kurier Lubelski, Gazeta Krakowska, Gazeta Wrocławska itd.). Podobnie, jak w przypadku Metra, czytelnik gazet lokalnych i regionalnych jest bardziej zróżnicowany, niż Gazety Wyborczej, czy Rzeczpospolitej. W kontekście tej kategorii prasy bardzo trafne jest prowadzenie komunikacji za pomocą infografik. Ta farma przekazu jest bardzo dobrze dobrana do zwyczajów czytelniczych osób czytających Metro. 89

90 Infografiki są bardzo użytecznym narzędziem promowania idei i efektów projektów POIiŚ. Szczególnie efektywnie wykorzystuje się je w mediach o bardzo szerokim zasięgu odziaływania takich jak darmowa prasa (Metro) lub Internet Język jest rozbudowanym systemem znaków, który pozwala na elastyczny sposób formułowania myśli. Jednak rozumienie słowa pisanego wymaga od człowieka sporego zaangażowania pamięci operacyjnej, co powoduje duże obciążenie poznawcze. Z kolei w przypadku grafiki problem stanowi komunikacja abstrakcyjnych pojęć. Odpowiednie połączenie tekstu i grafiki umożliwia odbiorcy wykorzystanie zalet obu mediów, niwelując ich wady, co przekłada się na szybszą analizę danych i lepsze przyswajanie informacji. Jednak największy potencjał dotarcia do odbiorcy z przekazem promocyjnym mają tabloidy. Zarówno Fakt, jak i Super Ekspres utrzymują się na szczycie listy najpoczytniejszych tytułów (odpowiednio 1 i 3 miejsce w II półroczu 2014 r.). Ich zaletą jest nie tylko liczba odbiorców, ale i ich profil. Oczywiście, przekaz w tabloidach musi być zdecydowanie inny, niż w prasie informacyjnej. W tym zakresie dużym potencjałem jest także kobieca prasa kolorowa. Przede wszytki, wbrew nazwie czytelnikiem tzw. prasy kobiecej są zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Jest ona też chęmtnie kupowana i czytana, co dało możliwość dotarcia do różnorodnego adresata. Może warto pomyśleć o szerszym wykorzystaniu tego kanału z zastrzeżeniem, że przekaz w prasie kobiecej musi być inaczej konstruowany i musi być napisany innym językiem, niż reklama w gazeta informacyjnych. Ostatnią grupą czasopism, które były wykorzystywane w promocji POIiŚ była prasa branżowa i specjalistyczna. To ciekawe medium pozwalające dotrzeć z wyspecjalizowana informacją do bardzo wyprofilowanego odbiorcy. POIiŚ był promowany w takich pismach zarówno w formie artykułów sponsorowanych, jak i dołączanych dodatków tematycznych poświęconych np. konkretnej osi priorytetowej. Oczywiście, liczba takich tytułów powoduje, że trudno zaistnieć w każdym z nich, czy nawet dotrzeć do ważniejszych, z punktu widzenia POIIŚ, środowisk branżowych, ale gazety 90