Opracowanie 2014 Dom Maklerski W Investments S.A.

Transkrypt

1 Opracowanie

2

3 Pieniądza nie należy gonić, trzeba wyjść mu naprzeciw Arystoteles Onassis

4

5 SPIS TREŚCI Ziemia rolna w Polsce - Raport Opis Funduszu Determinanty wzrostu wartości Certyfikaty Nasi Partnerzy Parametry Funduszu Nota Prawna

6

7 ZIEMIA ROLNA W POLSCE Nasz kraj znajduje się na szóstym miejscu w UE pod względem powierzchni, będąc jednocześnie czwartym ze względu na wielkość powierzchni rolnej. Jedynymi krajami wyprzedzającymi Polskę są Francja, Hiszpania i Niemcy. Powierzchnia użytków rolnych wynosi tysięcy ha, z czego 75% stanowią grunty orne, 20% łąki i pastwiska, a pozostałe - inne użytki rolne, w tym sady. Obszar ziemi rolnej w Polsce stanowi ponad 58% powierzchni całego kraju (średnia dla UE wynosi ok. 40%) i prawie 11% całkowitej po wierzchni rolnej w Unii Europejskiej (GUS; Eurostat regional yearbook 2011: Land cover and land use). Tak znaczny obszar umożliwia użytkowanie ziemi w sposób mniej intensywny, jak również stosowanie metod produkcyjnych przyjaznych dla środowiska naturalnego. Ziemie na wsiach polskich - mimo swojej niższej jakości niż tereny w rejonach rolniczych starej Unii - utrzymały swe unikatowe w skali europejskiej walory. Duże zróżnicowanie warunków glebowych i klimatycznych powoduje, że na terenie naszego kraju popularne jest uprawianie rolnictwa zrównoważonego, co stanowi nasz wielki atut na tle Europy. Unia Europejska próbuje odgórnie wprowadzić podobne zmiany i reformy we Wspólnej Polityce Rolnej, zmieniając typ intensywnej produkcji rolnej na podobne do polskiego - rolnictwo zrównoważone. Polskie rolnictwo charakteryzuje się znacznym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych według ARMiR polskie gospodarstwo rolne średnio posiada 10,42 ha użytków rolnych (średnia wielkość gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej wynosi około 18 ha). Około 32,2% z nich posiada powierzchnię 15 i więcej hektarów. Struktura, w której przeważają gospodarstwa o charakterze socjalnym, z jednej strony obniża opłacalność produkcji, z drugiej pozwala na utrzymanie różnorodności biologicznej, będącej jedną z najbogatszych na kontynencie europejskim. Rynek ziemi rolnej w naszym kraju można umownie podzielić na dwa segmenty. Pierwszy dotyczy obrotu prywatnymi gruntami rolnymi, zaś drugi obrotu gruntami państwowymi, gdzie znaczącą rolę odgrywa Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR), która sprzedaje i wydzierżawia nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa. Instytucja ta przejęła do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa od początku lat 90. ponad 4,7 mln ha ziemi państwowej. Według stanu na koniec 2013 roku w jej posiadaniu pozostało prawie 1,6 mln ha, w tym ponad 1,25 mln ha jest w dzierżawie 304 tys. ha czeka na rozdysponowanie, a ok. 86 tys. ha znajduje się w innych formach nietrwałego rozdysponowania. Od początku transformacji ustrojowej obserwujemy w Polsce wysoką dynamikę zachodzących zmian strukturalnych i własnościowych w sektorze rynku gruntów rolnych. Szczególnie intensywne zmiany zaszły w ostatniej dekadzie i są one wynikiem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W efekcie Polska stała się częścią programu Wspólnej Polityki Rolnej UE. Jest to najstarsza inicjatywa polityczna zjednoczonej Europy, uznawana powszechnie za jeden z głównych filarów integracji europejskiej. Polska beneficjentem WPR Ziemia rolna w Polsce - Raport 7

8 Gdy przed pięćdziesięciu laty, w styczniu 1962 roku, podjęto decyzję o utworzeniu ram WPR, głównym jej celem było zagwarantowanie dostaw żywności po przystępnych cenach dla mieszkańców wspólnoty. Dzisiejszy konsument żąda nie tylko dostępu do wystarczającej ilości żywności. Oczekuje, aby żywność ta była najwyższej jakości. Dzięki kolejnym reformom, wprowadzanym w ramach WPR, europejskie rolnictwo stało się bardziej zorientowane na rynek. Dopłaty bezpośrednie Dzisiaj Wspólna Polityka Rolna opiera się na systemie dotowania produkcji oraz finansowego wspierania rolnictwa i wsi dla osiągnięcia celów, takich jak: zwiększenie wydajności produkcji rolnej, zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, stabilizacja rynków oraz zapewnienie odpowiednich cen dla konsumentów, wreszcie zagwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego. Głównym narzędziem w realizacji tych celów są dopłaty bezpośrednie (zależne od powierzchni upraw), udzielane rolnikom w Unii Europejskiej w ramach WPR. Unia Europejska wprowadziła dopłaty bezpośrednie w ramach mechanizmów strukturalnych Wspólnej Polityki Rolnej, aby rekompensować rolnikom obniżkę cen minimalnych i interwencyjnych na produkty rolne, na unijnym rynku. Łatwo odczytać z wykresu, iż na przestrzeni ostatnich lat dopłaty bezpośrednie skutecznie wyparły mniej efektywne narzędzia. Ilustracja 1. Wzrost znaczenia płatności bezpośrednich 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Dopłaty wywozowe Inne wsparcie rynkowe Płatności bezpośrednie związane z wielkością produkcji Płatności bezpośrednie nie związane z wielkością produkcji Rozwój obszarów wiejskich * Źródło: Eurostat. W krajach UE funkcjonują różne modele płatności bezpośrednich. We Francji wypłaca się płatności bezpośrednie na bazie historycznej. Francuzi powiązali wsparcie z tego tytułu z produkcją. W Wielkiej Brytanii w celu organizacji systemu płatności bezpośrednich wydzielono 3 regiony. Rolnicy otrzymują płatności na podstawie jednolitej płatności regionalnej. Z kolei Szwedzi wybrali tzw. model mieszany stały. Kraj podzielono na 5 regionów w oparciu o regionalne plony zbóż. Na podstawie danych historycznych wypłaca się połowę premii, pozostała część płatności wypłaca się jako płatność regionalną. Zgodnie z uzgodnieniami przywódców w reformie WPR przewidziano stopniowe wyrównywanie dopłat w państwach, w których dopłaty bezpośrednie do hektara są niższe od 90 proc. średniej unijnej (m.in. Polska). Różnica pomiędzy wysokością tych dopłat a 90 proc. średniej unijnej ma być zmniejszona o jedną trzecią stopniowo w latach Co ważne, dopłaty we wszystkich państwach unijnych nie mogą być mniejsze od 196 euro na hektar do 2020 roku. Wyrównanie dopłat ma być sfinansowane przez wszystkie państwa członkowskie, w których są one powyżej unijnej średniej.. 8 Ziemia rolna w Polsce - Raport

9 W 2004 roku Polska uzyskała z budżetu unijnego dopłaty w wysokości 25% pełnego, należnego poziomu, uzupełnione o 11-procentowe dopłaty z tzw. II filaru i powiększone o dopłaty z budżetu krajowego (w tamtym okresie suma dopłat nie mogła przekroczyć 55% kwoty oferowanej na obszarze starej Unii ). W 2013 roku osiągneliśmy 100% poziomu płatności, stosowanego w krajach starej Unii, w całości finansowanego z budżetu unijnego. * Źródło: % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Poziom dopłat z UE w ramach WPR Wsparcie dopłat z II. filaru Dopuszczalny poziom dopłat W ramach dopłat do końca 2013 roku polscy rolnicy otrzymali 169 mld zł. Płatności podzielone są na kilka kategorii. Podstawowe to tzw. Jednolita Płatność Obszarowa (JPO), która za 2013 rok wynosi 830 zł/ha, oraz Uzupełniająca Płatność Obszarowa (UPO) 140 zł/ha. Rolnicy mogą dodatkowo ubiegać się o inne płatności uzupełniające, płatności specjalne oraz wsparcie do upraw specjalnych i hodowli. Unijne dopłaty bezpośrednie, współfinansowane z krajowego budżetu, zapewniają konsumentom tańszą żywność i sprawiają, że nasze produkty rolno-spożywcze są cenowo konkurencyjne na rynkach zagranicznych. W ramach dopłat do końca 2013 roku polscy rolnicy otrzymali 169 miliardów złotych Płatności bezpośrednie przyznawane są co roku tym, którzy prowadzą działalność rolniczą co najmniej na 1 ha użytków rolnych i utrzymują go w dobrej kulturze rolnej. Co roku o przyznanie płatności obszarowych ubiega się w Polsce około 1,4 miliona rolników. ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) powstała w 1994 r. w celu wspierania rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. ARiMR została wyznaczona przez Rząd RP do pełnienia roli akredytowanej agencji płatniczej. Zajmuje się wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych. Agencja, jako wykonawca polityki rolnej, ściśle współpracuje z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. ARiMR podlega jednocześnie nadzorowi Ministerstwa Finansów w zakresie gospodarowania środkami publicznymi. Ziemia rolna w Polsce - Raport 9

10 Głównymi beneficjentami działań realizowanych przez ARiMR są rolnicy, mieszkańcy wsi, przedsiębiorcy i samorządy lokalne. ARiMR udziela też pomocy podmiotom z sektora rybackiego. ARiMR podlega jednocześnie nadzorowi Ministerstwa Finansów w zakresie gospodarowania środkami publicznymi. Polska jest liderem realizacji Programu PROW w Unii Europejskiej Parlament Europejski przyjął 19 listopada 2013 w Strasburgu budżet Unii Europejskiej na lata Polska, w ramach tego budżetu, otrzyma najwięcej pieniędzy spośród wszystkich państw UE. Licząc w cenach bieżących, będzie to ok. 115 mld euro. Jak zwykle największą pozycję w budżecie UE stanowią środki na realizację Wspólnej Polityki Rolnej. Wydatki na ten cel w ciągi najbliższych siedmiu lat wyniosą blisko 373,2 mld euro. Polska dostanie z tego w sumie ok. 32 mld euro, licząc w cenach bieżących. Unijne wsparcie przyznane Polsce na realizację Wspólnej Polityki Rolnej w lata będzie zatem wyższe, niż w poprzedniej 7 letniej perspektywie finansowej, o ok. 3,5 mld euro. Za rozdzielenie większości funduszy na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w latach , podobnie jak w poprzednich siedmiu latach, będzie odpowiedzialna Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, największa europejska agencja płatnicza. Na realizację płatności bezpośrednich za 2014 r. ARiMR ma ok. 3,4 mld euro. Szacunkowa maksymalna stawka jednolitej płatności obszarowej w 2014 r. wyniesie ok. 219,87 euro na 1 hektar. 10 Ziemia rolna w Polsce - Raport

11 W okresie poprzedzającym nasze członkostwo w UE wartość ziemi systematycznie, acz powoli rosła. Od momentu wstąpienia - w 2004 roku dynamika gwałtownie wzrosła. Cena hektara ziemi na rynku prywatnym podniosła się aż czterokrotnie z poziomu 6,6 tys. do ponad 32 tys. w drugim kwartale 2014 roku (dane GUS). Cena ziemi w Polsce zł zł. Ilustracja 3. Dynamika wzrostu cen ziemi rolnej zł zł zł zł zł zł. 0 zł zł zł * Źródło: GUS. Na ceny zakupu oraz czynszu dzierżawnego ziemi rolnej wpływa - poza możliwością korzystania z dopłat bezpośrednich cały szereg czynników takich jak: położenie i inne cechy przestrzenne, przydatność rolnicza i walory organizacyjne, a przede wszystkim balans pomiędzy podażą, a popytem. POŁOŻENIE Szczególnie atrakcyjna inwestycyjnie jest ziemia położona w pobliżu większych ośrodków miejskich. Ograniczona podaż gruntów budowlanych na tych terenach, to ogromna szansa dla posiadaczy gruntów rolnych, którzy postanowią je przekształcić. Zachętą do tego może być ogromna dysproporcja w cenach gruntów rolnych i budowlanych, jaką można zaobserwować na terenach okalających duże ośrodki miejskie (Raport Ziemia w Polsce, Kuba Karliński, Wealth Solutions). PRZYDATNOŚĆ ROLNICZA I WALORY ORGANIZACYJNE Wysokie zainteresowanie kupnem ziemi spotykane jest w regionach o wysokim stopniu rozwoju rolnictwa. Nawet 45 tys. zł trzeba zapłacić za hektar gruntów ornych w obrocie prywat- Ziemia rolna w Polsce - Raport 11

12 nym w Wielkopolsce i w województwie kujawsko-pomorskim. Najdroższe gleby - klas I - IIIa znajdują się w tym rejonie Polski. Najtaniej można kupić ziemię w woj. podkarpackim - za kwotę oscylującą wokół 20 tys. zł. Średnia cena gruntów ornych w Polsce w obrocie prywatnym w II kwartale 2014 roku wyniosła ok zł - wynika z danych GUS. Ilustracja 4. Średnia cena ziemi rolnej na koniec 2013 roku Zachodniopomorskie +4,81 % PLN Lubuskie +22,08 % PLN Wielkopolskie +15,18 % PLN Pomorskie +6,12 % PLN Kujawskopomorskie +18,12 % PLN Warmińsko-mazurskie +12,39 % PLN Mazowieckie +10,11 % PLN Podlaskie +6,16 % PLN Dolnośląskie +2,33 % PLN Opolskie +21,53 % PLN Śląskie +26,70 % Łódzkie +12,26% % PLN Świętokrzyskie +7,67 % PLN Lubelskie +12,21 % PLN Województwa w których Fundusz posiada ziemię PLN Małopolskie +12,26 % PLN Podkarpackie +6,35 % PLN Pozostałe województwa * Źródło: GUS. POPYT Powyższy trend wskazuje, że wzrost popytu i idąca za nim druga fala gwałtownych wzrostów cen nieruchomości rolnych w Polsce powinna nadejść po zakończeniu okresu przejściowego w obrocie gruntami rolnymi i leśnymi w 2016 roku, kiedy to zniesione zostaną wymogi uzyskania pozwolenia na zakup ziemi przez obcokrajowców. Można bezpiecznie założyć, że tak właśnie będzie, ale ożywienie w obrocie gruntami rolnymi jest widoczne już dziś. W 2013 roku Agencja Nieruchomości Rolnych sprzedała ponad 147,7 tys. ha gruntów, Oznacza to, że plan roczny został zrealizowany na poziomie 116%. Jest to najwyższy poziom sprzedaży od 2003 r. Ten doskonały wynik to efekt przyspieszenia prywatyzacji majątku Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, a w szczególności sprzedaży gruntów rolnych na powiększenie gospodarstw rodzinnych. Sprzedaż nieruchomości Zasobu WRSP odbywa się w drodze przetargów ograniczonych i nieograniczonych oraz pierwszeństwa w nabyciu (bezprzetargowo), które przysługuje m.in. dzierżawcom. Według Rzeczpospolitej, tak duża sprzedaż ziemi jest spowodowana dużym popytem ze strony rolników. Mogli oni ubiegać się o preferencyjny kredyt na ten cel lub też kupić ziemię 12 Ziemia rolna w Polsce - Raport

13 na raty. Spore zainteresowanie nabyciem państwowych gruntów skutkowało oczywiście wzrostem cen. Można się spodziewać, że ta tendencja będzie się umacniać w przyszłości, ponieważ według badań TNS OBOP z września 2011 roku niemal co piąty rolnik chce w ciągu najbliższych 3 lat nabyć ziemię od Agencji Nieruchomości. Spośród chętnych do zakupu ziemi, 32% ankietowanych chciałoby nabyć areał do 5 ha, pozostali są zainteresowani pozyskaniem większych działek. Skąd tak duże zainteresowanie ziemią wśród rolników? Analitycy bankowi twierdzą, iż jest to skutek poprawy opłacalności produkcji rolnej w ostatnich latach, a tym samym kondycji finansowej gospodarstw. Według danych GUS w ciągu ostatnich 2 lat ceny skupu artykułów rolnych wzrosły o ponad 25%, a środków do produkcji rolniczej tylko o 8,9%. Identyczne wnioski nasuwają się po analizie badań Europejskiego Urzędu Statystycznego. W latach zarobki farmerów znad Wisły poszły w górę o prawie 74%, zaś w samym tylko 2011 roku ich dochody (uwzględniając inflację) zwiększyły się realnie o 14,2%. Mówiąc wprost - kupowanie ziemi w ubiegłych latach bardzo się opłacało. Jeszcze tylko do końca grudnia 2013 r. nabywanie państwowej ziemi od Agencji może odbywać się na warunkach preferencyjnych. Do tego czasu rolnicy, którzy nabędą państwową ziemię w celu utworzenia lub powiększenia gospodarstwa rodzinnego mogą korzystać m.in. z możliwości rozłożenia przez Agencję Nieruchomości Rolnych płatności na roczne lub półroczne raty z preferencyjnym oprocentowaniem w wysokości 2% rocznie, na okres do 15 lat, przy wpłacie przez nabywającego jedynie 10% ceny nieruchomości przed zawarciem umowy. Przy analizowaniu zmian w użytkowaniu ziemi rolniczej zawsze istotne znaczenie ma fakt, że jest ona dobrem szczególnym, którego w zasadzie nie można pomnożyć, ani przemieścić na tereny, gdzie jest na nią największe zapotrzebowanie. Ale ziemią na wsi interesują się nie tylko rolnicy. Dla części inwestorów rynek gruntów może być postrzegany jako relatywnie bezpieczna forma lokowania nadwyżki kapitału. Grunty rolne w Polsce przestały być traktowane wyłącznie jako środek produkcji dla osób związanych z rolnictwem. Zakup ziemi stał się formą lokaty, która interesuje fundusze inwestycyjne, koncerny, banki oraz prywatnych inwestorów. W ostatnim okresie - szczególnie w regionach północnej Polski - bardzo aktywnie działały zagraniczne fundusze inwestujące w energetykę wiatrową, dokonując zakupów, które skutecznie zwielokrotniły wartość rynkową ziemi w tym rejonie. Lokata kapitału Zakup ziemi stał się formą lokaty, która interesuje fundusze inwestycyjne, koncerny, banki oraz prywatnych inwestorów Popyt nakręca również dysproporcja pomiędzy ceną ziemi w Polsce i w krajach starej Unii W województwach wielkopolskim i kujawsko-pomorskim, ceny zbliżają się dziś do stawek, jakie do niedawna obowiązywały we wschodnich Niemczech, czyli 6 9 tys. euro za hektar. Wynika to z faktu, iż w kujawsko-pomorskiem pojawiają się najczęściej zagraniczni inwestorzy, którzy oferują rolnikom wyższe ceny za grunty, niż wynika z ofert Agencji Nieruchomości Rolnych. Duńczycy czy Niemcy płacą za hektar nawet 50 tys. zł, w sytuacji gdy średnie ceny na rynku to tys. zł. Przepłacają? Nic podobnego - dla nich to i tak tanio. W ojczystych krajach musieliby zapłacić ponad 3 razy więcej. Przy tych cenach trudno się dziwić, że zainteresowanie ziemią w Polsce stale rośnie. Wolny rynek i swobodny przepływ kapitału sprawiły, że ceny większości dóbr konsumpcyjnych Ziemia rolna w Polsce - Raport 13

14 2016 r. liberalizacja rynku paliw, energii czy towarów luksusowych w krajach starej Unii i w Polsce systematycznie się wyrównują (patrz ilustracja nr 5). W obrocie ziemią proces ten jest powstrzymany do 2016 roku, kiedy to rynek w pełni się zliberalizuje i kolejka oczekujących na zakup ziemi wydłuży się o obcokrajowców. Należy się spodziewać wtedy impulsowego wzrostu cen. O tym że nie są to przypadkowe prognozy świadczy przykład Rumunii, gdzie już około 700 tys. ha terenów rolnych (w Polsce ok. 50 tys. ha) znajduje się w rękach cudzoziemców, z czego ponad 24% powierzchni należy do Włochów, a do Niemców - 15,5% (dane Ambasady RP w Bukareszcie). Stelian Fuia - rumuński Minister Rolnictwa uważa, że Rumunia oraz Polska znajdują się w grupie krajów, które stanowią cel inwestycyjny dla około korporacji wielonarodowych, dla których - w dobie kryzysu - lokowanie kapitału w ziemię jest pewniejsze, niż inwestycje innego typu. Ilustracja 5. Porównanie poziomu cen w Polsce i UE. Oprogramowanie Ceny w UE27 jako 100% Ziemia rolna 59% 105,5% 88,8% przemyśle Środki transportu w 98,7% 89,8% Maszyny i urządzenia przemysłowe Elektronika domowa Żywność i napoje 61,7% 85,5% Samochody osobowe 80,1% 59,4% 60,4% Sprzęt AGD 89,7% 69,1% Alkohole i używki Meble i wyposażenie domu Sytuacja na rynku ziemi rolnej w Unii Odzież i obuwie Paliwa, gaz i elektryczność Źródło: dane GUS, Eurostat, Significant differences in consumer prices across Europe Obliczenia własne. W krajach UE ziemia rolnicza jest trudno dostępna. W większości państw teoretycznie istnieje wolny handel ziemią i równe prawa dla wszystkich obywateli Unii, ale w rzeczywistości kupić ziemię rolniczą jest bardzo trudno, a dla cudzoziemca w zasadzie jest to niemożliwe. W największym pod względem rolniczym kraju Unii Europejskiej, we Francji, średnia cena ziemi rolnej w 2012 roku wynosiła EUR/ha. Od wielu lat ceny gruntów rolnych we Francji są niższe od cen gruntów w innych krajach UE o podobnych walorach jakości gleb 14 Ziemia rolna w Polsce - Raport

15 i klimatu. Jest to efekt monitoringu transakcji kupna/sprzedaży gruntów prowadzony przez Stowarzyszenie Zagospodarowania Ziemi i Urządzania Obszarów Wiejskich (SAFER). W Niemczech transakcje obrotu ziemią również podlegają ścisłej kontroli administracyjnej. Władze państwowe mogą odmówić wyrażenia zgody na transakcje obrotu ziemią rolniczą na przykład wtedy, gdy nabycie wskazuje na spekulacyjny charakter, gdy nabywca nie ma zamiaru włączyć nabytych gruntów do swego gospodarstwa i trwale rolniczo ich użytkować. Przepisy niemieckie umożliwiają też zablokowanie transakcji ze względu na nadmierną koncentrację gruntów w rękach jednej osoby. Bariery administracyjne utrudniające obrót ziemią rolną istnieje też w Hiszpanii. Funkcjonuje tam system prawny wspierania gospodarstw priorytetowych, rodzinnych, dających pełne zatrudnienie dla jednej osoby w ciągu roku, prowadzący gospodarstwo musi uzyskiwać co najmniej 50 procent dochodów z pracy w rolnictwie, a co najmniej 25 procent dochodów z pracy we własnym gospodarstwie. Istnieje też sąsiedzkie prawo pierwokupu oraz wymóg, aby nabywca zamieszkiwał w tej samej lub sąsiedniej gminie, gdzie położone są nabywane grunty. Ciekawe bariery prawne w zakresie obrotu ziemią istnieją w Danii. Nabywca gospodarstwa rolnego w Danii musi wyzbyć się najpierw nieruchomości rolnych posiadanych w innym kraju, musi osiedlić się w Danii i samodzielnie prowadzić gospodarstwo, musi też uzyskać wymagane prawem duńskim kwalifikacje rolnicze, przy czym te dwa ostatnie warunki dotyczą jedynie gospodarstw powyżej 30 ha. Krótko mówiąc cudzoziemiec ma szansę nabycia gruntów rolnych w Danii, pod warunkiem, że stanie się prawdziwym duńskim i wyłącznie duńskim rolnikiem. PODAŻ Według stanu na koniec 2013 r. w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa pozostawało niewiele ponad 1,6 mln ha, w tym 1,25 mln ha jest w dzierżawie (73% powierzchni Zasobu), 304 tys. ha czeka na rozdysponowanie, a 86 tys. ha znajduje się w innych formach nietrwałego rozdysponowania. Największe powierzchnie pozostające w Zasobie znajdują się na terenie województw: zachodniopomorskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i warmińsko mazurskiego. Warto zaznaczyć, że wśród gruntów Zasobu znajdują się takie, które z różnych przyczyn nie mogą zostać rozdysponowane, dlatego szacuje się, że dyspozycyjny Zasób netto wynosi ok. 860 tys. ha. W 2014 r. ANR planuje sprzedać ogółem 125 tys. ha gruntów i wpływy z tego tytułu wyniosą łącznie 1 878,2 mln zł. Ziemia rolna w Polsce - Raport 15

16

17 POLITYKA INWESTYCYJNA Fundusz inwestuje przede wszystkim na rynku nieruchomości rolnych za pośrednictwem spółek celowych. Środki nie zainwestowane w spółki celowe są lokowane głównie w depozyty bankowe. Znacząca większość kwot pozyskanych z emisji certyfikatów inwestycyjnych przeznaczona jest na zakup ziemi. W przeważającej większości (ok. 95%) jest to ziemia rolna. Jednakże Fundusz nie zamyka sobie możliwości inwestowania w szczególnie interesujące powierzchnie nie mające zastosowania rolniczego, ze szczególnym uwzględnieniem działek w okolicach dużych ośrodków miejskich (planowane do 5% aktywów). Główny filar - czyli inwestycje w grunty - zapewnia stabilny i przewidywalny wzrost wartości certyfikatów w średniej i dłuższej perspektywie czasowej (patrz ilustracja nr 6). Ilustracja 6. Wzrost cen ziemi na tle inflacji Cena ziemi rolnej *) grudzien do grudnia roku poprzedniego z wyjatkiem roku 2012 /czerwiec do czerwca/ inflacja 15,3% 3,5% 24,3% 2,1% 12,7% 1,0% 30,6% 2,5% 26,8% 4,2% 10,8% 3,5% 5,8% 2,6% 11,5% 27,7% 4,3% 4,3% 0,5% 0,7% Źródło: GUS Aktualna sytuacja na rynkach finansowych, zagrożenie potencjalną destabilizacją Strefy Euro na skutek nieopanowania kryzysu zadłużenia, powodują zrozumiały niepokój wśród inwestorów. Jednocześnie drugi rok z rzędu, mamy do czynienia z obniżonym poziomem inflacji. Powoduje to, iż obligacje oraz lokaty bankowe są coraz mniej atrakcyjnymi instrumentami służącymi do lokowania środków pieniężnych. (patrz ilustracja nr 7 i 8) Ilustracja 7. Wzrost cen ziemi na tle giełdy i oprocentowania lokat. Zysk z zainwestowanych środków w okresie od 2004 do roku 40,2% 49,5% 380% Indeks wzrostu wartości największych spółek notowanych na warszawskiej GPW Przyrost kapitału po umieszczeniu środków na przecietnej lokacie bankowej (brutto). Uśredniony wzrost wartości ziemi rolnej w Polsce na rynku wtórnym. WIG 20 LOKATA ZIEMIA Opis Funduszu 17

18 2100% Ilustracja 8. Wzrost wartości indeksu WIG20 i gruntów rolnych 1700% 1300% 900% 500% 100% Ziemia Z uwagi na fakt, że dominującą część aktywów Funduszu stanowi ziemia, certyfikaty Źródło: GUS inwestycyjne Funduszu są szczególnie polecane inwestorom zorientowanym na osiąganie i GPW. stabilnych zysków w horyzoncie średnio- i długoterminowym, ceniących sobie przewidywalność ścieżki wzrostu oraz przej rzyste zasady inwestowania przy minimalizacji wahań wartości certyfikatów inwestycyjnych. ZASADA ITC WIG Dla obu wskaźników przyjęto styczeń 1993 roku jako 100% Proces nabycia ziemi Każdy nabywany grunt badany jest wcześniej pod kątem wysokości możliwych do uzyskania dopłat obszarowych oraz kosztów przystosowania gruntu do prowadzenia danych zabiegów agrotechnicznych. Jeżeli grunt spełnia warunek ITC (income to cost) > 5%, wtedy zostaje on zakwalifikowany do zakupu. Ilustracja 9. Różnica cen ziemi na przetargach ANR i rynku wtórnym 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 42% 47% 30 % 20 % 10 % 26% 24% 23% 14% 19% 25% 12% 12% 0 % * Źródło: GUS i ANR. SPRZEDAJĄCY Fundusz nabywa grunty orne oraz łąki na przetargach (rynek pierwotny), poprzez licytacje komornicze oraz na rynku wtórnym od osób fizycznych i prawnych. Należy zauważyć, że średnia cena sprzedaży ziemi osiągana podczas przetargów organizowanych przez ANR jest od kilkunastu do kilkudziesięciu procent niższa od wartości transakcji w obrocie między rolnikami (wykres poniżej). Tak duża różnica w cenie już przy zakupie działek daje wystarczający margines, by zapewnić wzrost wartości certyfikatów w dłuższej perspektywie. 18 Opis Funduszu

19 Położenie gruntu jest dodatkowym atutem, jednakże niespełnienie warunku ITC skutecznie eliminuje możliwość zaangażowania się Funduszu w nawet najbardziej obiecujące lokalizacje. Celem Funduszu jest maksymalizacja wartości certyfikatu poprzez wzrost wartości gruntu oraz generowanie stabilnego i możliwie najwyższego strumienia dochodu z tytułu otrzymywanych dopłat obszarowych w ramach prowadzonych działań agrotechnicznych. Dom Maklerski W Investments S.A. zatrudnia specjalistów z kilkunastoletnim stażem i praktyką w zakresie programów pomocowych: krajowych oraz zagranicznych, co stanowi rękojmię podejmowania trafnych decyzji inwestycyjnych. Opis Funduszu 19

20 Determinanty wzrostu wartości Funduszu Wzrost wartości ziemi Dopłaty bezpośrednie Sprzedaż płodów rolnych Odsetki bankowe SELEKCJA DZIAŁEK Wskaźnik ITC > 5% - oznacza to, że koszt zakupu ziemi nie powinien, poza uzasadnionymi przypadkami, przekraczać dziesięciokrotności projektowanych możliwych do uzyskania dopłat obszarowych. Minimalna wielkość gruntu: 40 ha, optymalna: ha. Prowadzenie zabiegów agrotechnicznych na areałach mniejszych niż 40 ha powoduje znaczący wzrost kosztów jednostkowych na każdą pozyskiwaną złotówkę dopłat. Większe powierzchnie ułatwiają zarządzanie gruntem poprzez optymalizację kosztów oraz programów dopłat prowadzonych na danych areałach. DOPŁATY Możliwość aplikowania o dopłaty z wielu programów jednocześnie: dopłat bezpośrednich, ONW (przeznaczonych dla obszarów o tzw. niekorzystnych warunkach prowadzenia gospodarki rolnej), programów rolno-środowiskowych i wielu innych, daje możliwość maksymalizacji strumienia dopłat do danego gruntu. WZROST WARTOŚCI ZIEMI Inwestycje Funduszu w dużej części opierają się na zakupie ziemi bezpośrednio od Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa. Pozostała część gruntów jest nabywana po dokonaniu precyzyjnego due dilligence transakcji bezpośrednio od osób fizycznych i prawnych. Przygotowanie ziemi do użytkowania w tzw. dobrej kulturze rolnej oraz uzyska nie stosownych decyzji o przyznaniu dopłat obszarowych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa powodują niejako automatycznie wzrost wartości zakupionych gruntów, niezależnie od istniejącego nieprzerwanie od ponad 20 lat trendu wzrostowego cen ziemi rolnej w Polsce (patrz ilustracja nr 10). Nakładanie się ww. tendencji dodatkowo wzmacnia potencjał wzrostu wartości certyfikatów. 20 Determinanty wzrostu wartości

21 Ilustracja 10. Wzrost cen ziemi rolnej zł , zł zł zł zł zł zł. 0 zł Cena państwowych gruntów rolnych w zł/ha Cena prywatnych gruntów rolnych w zł/ha * Źródło: GUS i ANR. DĄŻENIE DO ZRÓWNOWAŻENIA CEN W POLSCE I W UNII EUROPEJSKIEJ Ilustracja 11. Ceny ziemi rolnej w Unii Europejskiej na koniec 2011 roku Finlandia 6885 Dania Szwecja 3936 Estonia 1056 Łotwa 1065 Litwa 1020 Irlandia Anglia Holandia Belgia Niemcy Polska 6389 Czechy 2700 Słowacja 1320 Portugalia 7800 Hiszpania Francja 5430 Włochy Rumunia 1972 Grecja Bułgaria 1594 Powyżej poniżej Brak danych * Źródło: dane: GUS, EUROSTAT; Determinanty wzrostu wartości 21

22 Jak widać na ilustracji nr 11, cena ziemi w Polsce jest nadal zdecydowanie niższa niż w UE. Strefa najwyższych cen rozciągała się przez środek UE, od południowych Włoch do północnej Danii i Wysp Brytyjskich, ale z pominięciem Niemiec, w których średnie ceny ziemi zostały obniżone po włączeniu do statystyk wschodnich landów. W tym pasie ziemia kosztowała od 13 tys. do 25 tys. EUR/ha. Zdecydowanymi liderami cen w UE są małe kraje: Belgia ( EUR/ha) czy Holandia, gdzie za jeden hektar płaci się nawet ponad EUR. Drugą strefę średnich cen stanowią kraje okupujące narożniki Unii Europejskiej: Grecja EUR/ha czy Portugalia EUR/ha i Hiszpania, gdzie cena przekracza EUR/ha. Relatywnie niedroga na tle Unii Europejskiej jest północ kontynentu - Finlandia EUR/ha czy Szwecja ze średnią ceną zbliżoną do francusjkiej. Kraje te jednakże ze względów klimatycz nych nie są tak atrakcyjne rolniczo, jak poprzednio wymienione. Niższe ceny niż w Polsce notujemy tylko pośród nowych członków Unii. Tania w porównaniu z UE ziemia w Polsce powoduje, iż stosunkowo stabilny w latach rynek zaczyna reagować wzrostem liczby transakcji gruntami rolnymi w oczekiwaniu na pełną liberalizację handlu ziemią po roku 2016 (ilustracje nr 12 i 13) Ilustracja 12. Dynamika wzrostu liczby przetargów * Źródło: tys. ha. Ilustracja 13. Wielkość obrotu na rynku ziemi rolnej 150 tys. ha. 100 tys. ha. 50 tys. ha. 0 tys. ha * Źródło: Determinanty wzrostu wartości

23 Wedug MSW w połowie 2013 roku w rękach obcokrajowców znajdowało się ok. 46 tys. ha polskiej ziemi rolnej. Można przyjąć założenie, że wraz ze zbliżaniem się do końca okresu przejściowego zarówno ceny, jak i obroty gruntami będą systematycznie rosnąć, tendencja ta z pewnością utrzyma się po 2016 roku, kiedy na rynku pojawi się kapitał zagraniczny. DOCHÓD ZE SPRZEDAŻY PŁODÓW ROLNYCH LUB DZIERŻAWY GRUNTÓW Główne kierunki upraw w Polsce pod względem areału to: zboża (ok. 80% powierzchni), rzepak, ziemniaki i buraki cukrowe. W tych obszarach obserwujemy w ostatnich latach dużą dynamikę wzrostu cen zarówno na rynku krajowym, jak i w obszarze Unii Europejskiej (ilustracja nr 14). W ciągu ostatnich 6 lat przychody ze sprzedaży zbóż zwiększyły się w Polsce o ok. 100%, a rzepaku nawet o blisko 200%. 300 % Ilustracja 14. Zmiana cen sprzedaży wybranych produktów rolnych 250 % 200 % 150 % 100 % Rok 2005 oznaczono jako 100% 50 % zboża ziemniaki *) GUS nie publikuje danych dot. rzepaku po roku 2009 rzepak (GUS)* rzepak (WGT)* 2011 buraki cukrowe * Źródło: Eurostat, Economic accounts for agriculture, GUS. Biorąc pod uwagę sytuację na rynkach światowych oraz to iż ceny żywności w Polsce są nadal o ponad 30% niższe niż w Unii Europejskiej, można bezpiecznie założyć, że produkcja rolnicza jest dziedziną gospodarki, która w najbliższych latach jeszcze zwiększy swoją rentowność. Przemysł spożywczy jest jedną z najważniejszych dziedzin polskiej gospodarki i stał się jej prawdziwą siłą pociągową. Jego udział w wartości sprzedaży całego przemysłu wynosi blisko 24% i jest ok. 9 punktów procentowych wyższy niż w 15 krajach Unii Europejskiej, gdzie wynosi średnio 15%. Dodatkowo w wycenę certyfikatów zaszyty jest swoisty mechanizm zabezpieczający ich wartość przed inflacją. Jeśli wzrasta inflacja, automatycznie idą w górę ceny artykułów żywnościowych, co z kolei zwiększa przychody z produkcji rolnej i rentowność Funduszu. Determinanty wzrostu wartości 23

24 Wartość rynku spożywczego w Polsce szacuje się na ponad 100 miliardów złotych ALTERNATYWNE DOCHODY Z TYTUŁU CZYNSZU DZIERŻAWNEGO Od kilku lat systematycznie wzrasta czynsz dzierżawny dla nowych najemców zarówno na rynku gruntów należących do Agencji Nieruchomości Rolnych, jak i w obrocie prywatnym między rolnikami (ilustracja nr 15). 600 zł. Ilustracja 15. Wzrost czynszów dzierżawnych 1 ha/rok 500 zł. 400 zł. 300 zł. 200 zł. 100 zł. 0 zł Czynsz dzierżawny prywatnie Czynsz dzierżawny tereny państwowe (ANR) * Źródło: dane ANR i GUS, obliczenia własne. Najwięcej muszą zapłacić dzierżawcy za grunty rolne położone na terenie województw kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego, gdzie średnia cena dzierżawy hektara przekracza 700 zł/ha (ilustracja nr 16). Nie jest to zaskoczeniem, ponieważ wartość rynkowa ziemi rolnej w tych rejonach jest od dłuższego czasu najwyższa w Polsce. Wynika to w głównej mierze z wysokiej jakości areału, jak i wysokiej kultury rolniczej, w jakiej jest utrzymywany. W Polsce północnej, wschodniej i południowej oraz w województwie mazowieckim utrzymują się średnie ceny w przedziale między zł/ha, z wyjątkiem województwa podkarpac kiego, gdzie cena spada do 263 zł/ha. Nieco drożej jest na południowym zacho- 24 Determinanty wzrostu wartości

25 dzie i w centrum kraju, gdzie średnie ceny przekraczają 400 zł. Liderem niskich cen jest województwo lubuskie z kwotą niewiele wyższą niż 200 zł/ha. Ilustracja 16. Czynsz dzierżawny na gruntach prywatnych 1 ha/rok Zachodniopomorskie 319 zł Pomorskie 368 zł. Warmińsko-mazurskie 304 zł. Kujawskopomorskie 635 zł. Podlaskie 399 zł. Lubuskie 218 zł. Wielkopolskie 716 zł. Mazowieckie 380 zł. Łódzkie 422 zł. Dolnośląskie 526 zł. Lubelskie 384 zł. Opolskie 430 zł. Świętokrzyskie 379 zł. powyżej 600 zł. 400 zł zł. Śląskie 370 zł. Małoposlkie 308 zł. Podkarpackie 263 zł. 300 zł zł... poniżej 300 zł. * Źródło: dane ANR i GUS, obliczenia własne. Powyższe dane w połączeniu z tendencją do wzrostu opłat z tytułu czynszów wskazują, że posiadanie ziemi może generować corocznie stabilne przychody, wpływające na zwiększenie wyceny certyfikatów inwestycyjnych Funduszu. DOPŁATY Priorytetem Funduszu jest inwestowanie w grunty spełniające kryteria kwalifikacyjne do otrzymywania dopłat w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Dom Maklerski W Investments S.A. zatrudnia osoby oraz współpracuje z firmami posiadającymi wieloletnie doświadczenie w doradztwie w zakresie doboru programów dotacyjnych, zarządzania gruntami oraz prowadzenia na nich właściwych zabiegów agrotechnicznych. W ten sposób maksymalizujemy przychody ze sprzedaży plonów oraz czynszów dzierżawnych i jednocześnie obniżamy do minimum występowanie ryzyka zmniejszenia lub utraty dopłat. Dzięki naszemu zespołowi oraz sprawdzonym partnerom efektywnie zarządzamy powierzonym kapitałem. Determinanty wzrostu wartości 25

26 Certyfikaty CERTYFIKATY INWESTYCYJNE SERII A I B Fundusz emituje w zamkniętych okresach certyfikaty inwestycyjne w dwóch seriach: A oraz B. Certyfikaty inwestycyjne serii A uprawniają Uczestników będących ich posiadaczami do otrzymania od Funduszu wypłaty dochodów Funduszu (dywidendy). Korzystanie z dywidendy powoduje niższy, niż w przypadku certyfikatów serii B, wzrost ich wartości w czasie. Rozwiązanie to jest polecane inwestorom, którzy chcą relatywnie szybko zrealizować część zysków z inwestycji. Certyfikaty inwestycyjne serii B nie dają takiego prawa, ale nagradzają inwestorów wyższą wyceną certyfikatów, niż w przypadku serii A. To rozwiązanie jest polecane tym, którzy są zainteresowani maksymalizacją zysków w dłuższej perspektywie czasowej. WYCENA Certyfikaty wyceniane są kwartalnie, wartość wyceny podawana jest na stronach oraz PŁYNNOŚĆ Dany certyfikat może zostać wykupiony przez Fundusz nie wcześniej niż w pierwszym Dniu Wykupu przypadającym po upływie 15 miesięcy od dnia jego wydania przez Fundusz, przy czym ograniczenie to przestaje obowiązywać począwszy od dnia 1 stycznia 2014 roku. Fundusz zamierza utrzymywać płynność w gotówce na poziomie ca 20-30% wartości aktywów, co w połączeniu z możliwością odkupu 5-20% certyfikatów w każdym kolejnym kwartale przypadającym po styczniu 2014 roku co czyni Fundusz płynną inwestycją. Należy jednak pamiętać, że charakterystyka inwestycji w nieruchomości rolne preferuje inwestorów o długookresowym nastawieniu, przeznaczających na inwestycje tego typu swoje nadwyżki finansowe. 26 Certyfikaty

27 Ilustracja 17. Wskaźnik płynności WI Inwestycje Rolne FIZ AN 40 % 35 % 30 % 25 % 20 % 15 % 10 % 5 % 0 % KWARTALNIE * ) Źródło: opracowanie własne Domu Maklerskiego W Investments S.A. ROCZNIE MODELOWY SKŁAD PORTFELA Modelowo 95% środków zainwestowanych w ziemię rolną. Maksymalnie do 5% w inne nieruchomości. MODELOWA PŁYNNOŚĆ 30% środków Funduszu przechowywanych na rachunkach lokat terminowych w złotych. Utrzymanie takiej płynności jest możliwe w wyniku zaciągnięcia na taką samą kwotę kredytów preferencyjnych na zakup ziemi rolnej oprocentowanej na poziomie 1,5% w złotych. Poziom 30% płynności znacząco przewyższa poziom płynnych aktywów, nie tylko w porównaniu do funduszy aktywów niepublicznych, ale i inwestujących w aktywa finansowe: akcje czy obligacje. Certyfikaty 27

28 Partnerzy Saturn TFI S.A. Saturn TFI S.A. posiada wydane przez Komisję Nadzoru Finansowego pozwolenie na działalność od sierpnia 2010 roku. Dotychczasowa działalność Towarzystwa koncentrowała się na tworzeniu funduszy szytych na miarę, indywidualnie konstruowanych dla inwestorów - zarówno zamożnych klientów indywidualnych, klientów instytucjonalnych oraz dla jednostek samorządu terytorialnego. ING Bank Śląski S.A. Depozytariuszem WI Inwestycje Rolne Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Aktywów Niepublicznych jest ING Bank Śląski, będący jedną z wiodących instytucji na polskim rynku bankowym. Ernst & Young Audytorem WI Inwestycje Rolne FIZ AN jest Ernst & Young Audit światowy lider w zakresie audytu, doradztwa podatkowego, doradztwa biznesowego oraz doradztwa transakcyjnego. 28 Partnerzy

29

30 NAZWA WI Inwestycje Rolne Fundusz Inwestycyjny Aktywów Niepublicznych NAZWA SKRÓCONA WI Inwestycje Rolne FIZAN Parametry Funduszu TFI Saturn TFI S.A. ZARZĄDZAJĄCY PORTFELEM INWESTYCYJNYM FUNDUSZU Dom Maklerski W Investments S.A. DEPOZYTARIUSZ ING Bank Śląski S.A. AUDYTOR Ernst & Young Audit Sp. z o.o. TYP FUNDUSZU Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Aktywów Niepublicznych TYPY CERTYFIKATÓW A uprawniające do otrzymania wypłaty dochodów Funduszu (dywidendy) B nie uprawniające do otrzymania wypłaty dochodów Funduszu (dywidendy) ZAKUP W zamkniętych okresach subskrypcyjnych, wyłącznie poprzez odpowiedź na imienną propozycję nabycia certyfikatów inwestycyjnych Funduszu, które kierowane są do mniej niż 150 oznaczonych osób. Wszelkie emisje certyfikatów inwestycyjnych odbywają się na warunkach i zgodnie z zasadami określonymi w warunkach emisji danej serii certyfikatów inwestycyjnych oraz w statucie Funduszu. MINIMALNA KWOTA ZAPISU Równowartość w PLN - osoby fizyczne 40 tys. EUR, firmy 10 tys. EUR 30 Parametry Funduszu

31 OPŁATY Wstępna: max. 5% Success fee: 0% poniżej WIBID 3M 10% od zysku pow. WIBID 3M 20% od zysku ponad 10% Za zarządzanie: 3% MINIMALNA KWOTA ZAPISU Równowartość w PLN - osoby fizyczne 40 tys. EUR, firmy 10 tys. EUR WYKUP Kwartalnie NOTOWANIE CERTYFIKATÓW Nie WYCENA CERTYFIKATÓW Miesięczna, dostępna na KLASY AKTYWÓW FUNDUSZU Grunty orne, łaki, lasy, lokaty bankowe DOCELOWA WIELKOŚĆ FUNDUSZU 100 mln PLN Parametry Funduszu 31

32

33 Niniejszy dokument służy jedynie celom informacyjnym i nie stanowi oferty, oferty publicznej, rekomendacji, ani usługi doradztwa prawnego, podatkowego, finansowego lub inwestycyjnego, związanego z inwestowaniem w jakiekolwiek papiery wartościowe. Niniejszy materiał nie może stanowić podstawy do podjęcia decyzji o dokonaniu jakiejkolwiek inwestycji w papiery wartościowe. Nie należy polegać, w jakimkolwiek celu, na informacjach zawartych w niniejszym dokumencie, a ponadto informacje w nim zawarte mogą nie być kompletne lub w pełni zgodne ze stanem faktycznym. Jednocześnie wszelkie informacje dotyczące planów, oczekiwań, strategii, czy polityki inwestycyjnej co do najbliższej przyszłości, stanowią odzwierciedlenie wiedzy i oczekiwań autora na moment sporządzenia niniejszego dokumentu, w związku z czym mogą one ulec, w krótkich odstępach czasu, wielokrotnej zmianie w zależności od rozwoju sytuacji na rynkach finansowych. W takim przypadku Dom Maklerski W Investments S.A. (DM WISA) nie będzie zobowiązany do poinformowania uczestnika funduszu o zmianach, w tym także nie będzie zobowiązane do przesłania nowego dokumentu. Inwestowanie w fundusze inwestycyjne związane jest z ryzykiem i uczestnik powinien liczyć się z utratą co najmniej części zainwestowanych środków, a historyczne stopy zwrotu funduszu nie stanowią gwarancji osiągnięcia podobnych wyników w przyszłości. Indywidualna stopa zwrotu nie jest tożsama z wynikiem inwestycyjnym funduszu i jest uzależniona od dnia zbycia oraz dnia odkupienia certyfikatów inwestycyjnych oraz od wysokości pobranych opłat manipulacyjnych i należnych podatków. Wartość certyfikatów inwestycyjnych funduszu może się charakteryzować dużą zmiennością ze względu na skład portfela inwestycyjnego lub na stosowane techniki zarządzania tym portfelem. Żadna z informacji przedstawionych powyżej nie uchyla ani ogranicza informacji na temat ryzyk i polityki inwestycyjnej funduszu zamieszczonych w przepisach prawa oraz właściwych dokumentach, w tym w szczególności w statucie i warunkach emisji. Jedynymi prawnie wiążącymi dokumentami są statut Funduszu oraz warunki emisji certyfikatów inwestycyjnych. W powyższych dokumentach inwestor znajdzie m.in. opis czynników ryzyka związanego z nwestowaniem oraz prawa i obowiązki wynikające z uczestnictwa w Funduszu. Przed nabyciem certyfikatów inwestycyjnych należy dokładnie zapoznać się z treścią warunków emisji certyfikatów inwestycyjnych oraz statutu Funduszu. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy zasięgnąć kwalifikowanej porady finansowej, inwestycyjnej, podatkowej, prawnej lub innej. Prezentowane dane oparte są na opracowaniach własnych DM WISA, chyba że wyraźnie wskazano inne źródło pochodzenia danych. Niektóre informacje zawarte w niniejszym dokumencie mogą zawierać prognozy lub inne stwierdzenia dotyczące przyszłości, przyszłych wydarzeń lub przyszłych wyników. WI Inwestycje Rolne FIZ AN oraz Saturn TFI S.A. nie gwarantują osiągnięcia założonego celu inwestycyjnego ani uzyskania określonych lub podobnych do osiągniętych dotychczas wyników inwestycyjnych. Prezentowane wyniki dotyczą okresów wyraźnie wskazanych w niniejszym materiale i są oparte wyłącznie na danych historycznych. WI Inwestycje Rolne FIZ AN jest funduszem niepublicznym, co powoduje, że warunki emisji poszczególnych serii certyfikatów inwestycyjnych Funduszu nie są i nie będą publicznie dostępne. Nota Prawna Nota prawna 33

34

35 2014 Dom Maklerski W Investments S.A., ul. Prosta 32, Warszawa Infolinia , faks , (Wydanie VIII, rok 2014)

36 2014 Dom Maklerski W Investments S.A.