ZAPOZNANIE ZE SWOBODNIE PROGRAMOWALNYMI STEROWNIKAMI TECOMAT

Transkrypt

1 ZAPOZNANIE ZE SWOBODNIE PROGRAMOWALNYMI STEROWNIKAMI TECOMAT Prolog Prolog Swobodnie programowalne sterowniki (Programmable logic controller, dalej zwane PLC) TE- COMAT przeznaczone s¹ do sterowania urz¹dzeniami technologicznymi w ró nych dziedzinach przemys³u: przemyœle produkcji ywnoœci, transporcie, energetyce, produkcji materia³ów budowlanych itp. Klient ma mo liwoœæ wyboru ró nych typów modu³ów wejœciowych i wyjœciowych, kilka uk³adów procesorów i zasilaczy. Do wyboru s¹ te ró ne rozmiary kaset do monta u modu³ów. Szeroka modularnoœæ systemu pozwala konfigurowaæ uk³ad sterowania wed³ug aktualnych potrzeb, to znaczy osi¹gn¹æ optymaln¹ wydajnoœæ za optymaln¹ cenê. Charakteristika systému Obsah Prolog 1 Instrukèní soubor a systémové služby 2 Komunikace a vizualizace 8 Kompaktní automaty TC Kompaktní automaty TC Kompaktní automaty TC Modulární automaty 28 Pøíslušenství 52 Zakázkové listy 62 Komunikacja jest siln¹ broni¹ PLC TECOMAT. Potrzeba komunikacji jest charakterystyczna dla obecnych czasów i sterowniki TECOMAT spe³niaj¹ ten aktualny trend. Komunikacjê zapewnia przemys³owa sieæ EPSNET. Uk³ady procesorów i modu³y komunikacyjne s¹ wyposa ane w komunikacyjne porty szeregowe wed³ug yczenia klienta (RS-232, pêtla pr¹dowa 20mA, RS-485, RS-422). Komunikacja szeregowa umo liwia decentralizacjê systemu TECOMAT tak, e czêœæ systemu mo e byæ umieszczona bezpoœrednio przy urz¹dzeniu technologicznym a czêœæ steruj¹ca w sterowni. Przy pomocy komunikacji modemowej czy radiowej mo liwe jest sterowanie i transmisja danych z odleg³oœci kilkuset kilometrów. Ca³y system oraz jego czêœci komunikuj¹ z komputerem standardu PC. Tutaj równie standard komunikacji szeregowej jest do wyboru i jego przejœcie na stronie PC na po³¹czenie RS-232 zabezpiecza wejœcie szeregowe. Komputer wiêc mo e byæ stosowany do wyœwietlania danych za pomoc¹ systemu wizualizacji w sterowni jak te do programowania systemu. Dane te stwarzaj¹ mo liwoœci dla realizacji rozbudowanych systemów zdalnego sterowania lub zarz¹dzania. Budowanie systemu mo e byæ przeprowadzane drog¹ od do³u tak, e samodzielne systemy sterowania autonomicznego s¹ po³¹czone i dope³nione o poziom centralnego sterowania, wizualizacji i pobierania danych. Tak zbudowane systemy s¹ zwykle bardziej trwa³e ni systemy powsta³e w jednym czasie. Zalet¹ systemów rozproszonych jest przede wszystkim mo liwoœæ ich funkcjonowania podczas awarii uk³adu centralnego, stopniowe wprowadzanie systemu w ruch, ³atwiejsze strojenie, mo - liwoœæ rozbudowy, oszczêdzanie kosztów i pracy podczas monta u (np. na skrzynkach rozdzielczych i okablowaniu). Do programowania mo e byæ zastosowany dowolny komputer PC (najlepiej notebook). W dotychczasowo produkowanych PLC TECOMAT zaimplementowany jest zbiór instrukcji u ywany w starszych sterownikach, rozszerzony o nowe instrukcje i funkcje. PLC TECOMAT zawiera szereg funkcji systemowych, które u³atwiaj¹ programowanie. Na przyk³ad funkcja zegara czasu rzeczywistego (systemowy czas i data) podtrzymywana podczas wy³¹czania systemu i zasilania PLC, systemowa kontrola stanu PLC przy Wykonywanie programu cykliczne, sterowanie w kilku pêtlach Pamiêæ programu CMOS RAM, EEPROM Tryby pracy PLC RUN tryb wykonywania programu HALT tryb zatrzymania wykonywania programu tryb wprowadzania programu do PLC mo liwoœæ zmiany trybu pracy za pomoc¹ wejœcia serwisowego lub rozkazu poprzez kana³ komunikacji szeregowej Blokowanie wyjœæ poprzez wejœcie serwisowe za pomoc¹ rozkazu przez kana³ komunikacji szeregowej automatycznie po wykryciu b³êdu krytycznego w systemie Diagnostyka sprzêtowa kontrola procesora (watchdog) kontrola napiêcia zasilania i ochrona danych podczas awarii zasilania zabezpieczenie komunikacji szeregowej zabezpieczenie transmisji danych przez IO Diagnostyka programowa kontrola programu i jego poprawnoœci kontrola czasu cyklu programu ci¹g³a kontrola poprawnoœci programu Komunikacja szeregowa sieæ EPSNET (programowanie, wizualizacja, wymiana danych pomiêdzy PLC) tryb uniwersalny dla po³¹czenia drukarki, czujników, przetwornic czêstotliwoœciowych, itp. Pozosta³e funkcje automatyczne rozpoznawanie i konfiguracja jednostek peryferyjnych programowanie EEPROM w systemie mo liwoœæ wykonywania programu bez pod³¹czania urz¹dzeñ peryferyjnych dodatkowa pamiêæ archiwizacji danych DataBox. wsparcie komunikacji dla monitoringu danych poprzez system nadrzêdny za³¹czeniu zasilania. Podczas testowania programu steruj¹cego mo na kontrolowaæ przebiegi wybranych parametrów podczas wykonywania programu. Mo na te wyœwietliæ schemat po³¹czeñ logicznych i jego postaæ wbudowanym analizatorem programowym dla 16 zmiennych oraz przy pomocy profilera programowego. PLC TECOMAT umo liwia konfigurowanie sterownika wed³ug yczeñ i potrzeb u ytkownika. Ró nice mog¹ polegaæ na wydajnoœci, wielkoœci i cenie systemu. U ytkownik ma mo liwoœæ póÿniejszej rozbudowy systemu, bez koniecznoœci wymiany istniej¹cego uk³adu. 1

2 Systém ZBIÓR INSTRUKCJI I FUNKCJE SYSTEMOWE PLC TECOMAT FUNKCJE STEROWNIKA PROGRAMQWALNEGO Algorytm sterowania zapisany jest jako szereg instrukcji w pamiêci programu. Uk³ad procesora czyta kolejno instrukcje z pamiêci i przeprowadza pojedyncze operacje na danych w pamiêci operacyjnej (FIFO) i stosie, a w przypadku instrukcji organizacyjnej przeprowadza zmianê kolejnoœci wykonywania instrukcji. Po wykonaniu sekwencji instrukcji programu, procesor aktualizuje parametry wyjœciowe i dokonuje zapisu do modu³ów wyjœciowych. Nastêpnie aktualizuje parametry wejœciowe, które wpisuje do pamiêci FIFO. Dzia³ania te ca³y czas powtarzaj¹ siê i nazywaj¹ siê cyklem programowym (rys.2.1, rys.2.2). Jednorazowa zmiana i aktualizacja stanu wejœæ i wyjœæ podczas wykonywania cyklu programu zapobiega powstawaniu stanów hazardowych w sekwencji algorytmu sterowania (podczas obliczeñ niemo liwa jest zmiana parametrów na wejœciach). Rys. 2.1 Cykl programowy PLC czytanie X wpisanie parametrów wejœciowych z modu³ów wejœciowych do czêœci X w pamiêci FIFO. wpis Y wpisanie parametrów obliczonych w programie z czêœci Y do modu³ów wyjœciowych PLC przerwa przygotowanie uk³adu procesora PLC do nastêpnego cyklu programu 2 Rys.2.2 Schemat przejœcia sygna³u przez sterownik

3 STRUKTURA WEWNÊTRZNA PAMIÊCI PLC TECOMAT Typ uk³adu procesora typ B, D typ S typ E, M Wejœcia sygna³y X : : : Wyjœcia sygna³y Y : : : Rejestry systemowe S : : : Rejestry programowe R : : : Rys. 2.3 Struktura pamiêci FIFO wraz z podan¹ liczb¹ bajtów dla poszczególnych uk³adów procesorów. Czêœæ pamiêci FIFO Pamiêæ FIFO (first in first out ) Pamiêci¹ FIFO nazywamy czêœæ pamiêci PLC, dostêpn¹ do odczytu i zapisu danych u ytkownika. Instrukcje PLC umo liwiaj¹ dostêp do dowolnego bitu, bajtu, ew. s³owa pamiêci FIFO. Pamiêæ ta podzielona jest na kilka czêœci wed³ug przeznaczenia. Schemat ustawienia pamiêci FIFO pokazano na rys Pamiêæ FIFO podzielona jest nastêpuj¹co: Dane wejœciowe X do ich aktualizacji dochodzi zawsze przed rozpoczêciem nowego cyklu programowego na podstawie tablicy deklaracyjnej podanej w programie, która przyporz¹dkowuje obrazy wejœæ X do rzeczywistych adresów pojedynczych modu³ów Dane wyjœciowe Y po ka dym zakoñczeniu cyklu programowego wartoœci z tego obszaru pamiêci s¹ wpisywane do wyjœæ peryferyjnych modu³ów na podstawie tablicy deklaracyjnej okreœlonej w programie, która przyporz¹dkowuje dane wyjœciowe Y fizycznym adresom poszczególnych modu³ów rejestry systemowe S ten obszar pamiêci s³u y jako pamiêæ systemowa np. dla danych czasowych lub dla parametrów wyników obliczeñ programu (patrz pkt 2.5.) rejestry u ytkownika R obszar pamiêci przeznaczony dla zmiennych programu, do realizacji liczników, uk³adów czasowych, rejestrów przesuwnych i pól dynamicznych Wykorzystanie rejestrów typu R zale y od programisty, który mo e je wykorzystaæ jako zmienne organizacyjne lub jako pola, lub te do realizacji bloków funkcyjnych. W systemie nie ma ograniczeñ dotycz¹cych maksymalnej liczby liczników, timerów itp. Jedynym ograniczeniem jest ca³kowita liczba rejestrów. W przypadku, gdy zakres obszarów X i Y jest zbyt ma³y dla ca³kowitej liczby wykorzystywanych modu³ów wejœciowych i wyjœciowych, mo na bez ograniczeñ skorzystaæ z rejestrów u ytkownika R dla zmiennych wejœciowych i wyjœciowych,. Podczas zaniku napiêcia zasilaj¹cego, czêœæ pamiêci pozostaje zasilana z zapasowego Ÿród³a napiêcia (tzw. strefa remanentna rejes- trów R). Podczas ponownego startu systemu, wartoœci zachowane w rejestrach remanentnych mog¹ byæ u yte dla pozosta³ych urz¹dzeñ - zale y to od typu restartu i innych okolicznoœci (nieprzerwanie ci¹gu danych w pamiêci, nieuszkodzony program, itp.). Wielkoœæ strefy remanentnej pamiêci mo na wybraæ podczas ustawiania konfiguracji systemu. Akumulator wyników Podczas pracy programu, PLC pracuje z pamiêci¹, która zawiera 8 poziomów (warstw) zmiennych typu word oznaczonych od A0 do A7 (akumulator, zbiornik wyników). Poziom aktywny A0, okreœlany te jest jako szczyt akumulatora, wykorzystywany jest podczas pracy programu przez wiêkszoœæ instrukcji. Dla zmiennych typu long i float u ywane s¹ podwójne warstwy oznaczone od A01 do A67. Z akumulatorem wspó³pracuj¹ funkcje i operacje wszystkich formatów (bit, byte, word, long, float). W akumulatorze dochodzi do przechowywania parametrów logicznych i liczbowych skomplikowanych funkcji i podprogramów. Akumulator dzia³a cyklicznie, i mo na go sobie wyobraziæ jako pamiêæ w postaci obracaj¹cego siê bêbna. Ca³kowita liczba akumulatorów wynosi 8. Aktywny jest zawsze tylko jeden akumulator a akumulatory mo na prze³¹czaæ pomiêdzy sob¹ Stwarza to du e mo liwoœci wymiany parametrów miêdzy funkcjami programu bez potrzeby czasoch³onnego uk³adania ich w akumulatorze po ka dej operacji. Tabele (pola) i sta³e Sta³e D s¹ czêœci¹ programu i s¹ dostêpne tylko do odczytu. Mog¹ byæ zmieniane i deklarowane tylko w trybie edytowania. Sta³e D czasami u ywane s¹ jako parametry do modyfikacji programu. Znajduje to swoje zastosowanie dla pewnej grupy uk³adów sterowania, dla których mo e byæ napisany i przetestowany tylko jeden program sterowania, w którym dla ka dej z aplikacji ustawia siê aktualne parametry w strefie D. Dziêki temu mo na w prosty sposób zmieniæ program wed³ug potrzeb u ytkownika, dotycz¹cych sterowanego procesu czy te zmiany asortymentu produkcji itd. Pola (tabele) typu T tak samo jak sta³e D s¹ czêœci¹ programu. Dostêpne s¹ tylko za pomoc¹ specjalnych instrukcji, które odwo³uj¹ siê do adresów w strefie T (instrukcje tabelkowe, instrukcje przesuwania bloków danych). Polem (tabelk¹) oznacza siê szereg zmiennych okreœlonego typu (d³ugoœci). Pole mo e zawieraæ zmienne typu bit, byte lub word. Strukturê pola mo na stworzyæ wprost w akumulatorze. Umo liwia to przeprowadzanie operacji ze zmiennymi indeksowanymi. Zbiór instrukcji tabelkowych pozwala w prosty sposób na realizacjê skomplikowanych funkcji. Ten sposób wykonywania funkcji jest bardziej oszczêdny i szybszy w porównaniu z klasycznymi metodami. Program staje siê przez to bardziej czytelnym. Systém 3

4 Systém FUNKCJE SYSTEMOWE PLC TECOMAT zawieraj¹ pewne wbudowane funkcje systemowe, które zwiêkszaj¹ komfort pracy programisty oraz skracaj¹ czas potrzebny na uruchomienie systemu Jednym ze œrodków u³atwiaj¹cych programowanie jest zbiór rejestrów systemowych S w akumulatorze, na których s¹ realizowane ni ej opisane funkcje: wskaÿniki wyników operacji arytmetycznych wskaÿniki wyników operacji logicznych wskaÿniki stanu systemu czas trwania ostatniego cyklu licznik cykli czas systemowy (godziny, minuty, sekundy, milisekundy) data (rok, miesi¹c, dzieñ, dzieñ tygodnia) czasowe liczniki, zmienne czasowe liczniki po 100 ms, 1 s i 10 s zbocza narastaj¹ce i opadaj¹ce maski steruj¹ce procesów aktywowanych przez u ytkownika wewnêtrzny kod b³êdu Wa n¹ funkcj¹ systemu jest ochrona danych w pamiêci programu podczas zaniku napiêcia zasilania PLC. Rejestry R (strefa remanentna) zawieraj¹ wartoœci z ostatniego cyklu programu (zasada ochrony ostatnich danych). Istnieje skuteczny aparat dla lokalizacji awarii systemu. Awarie podzielono na dwie kategorie wed³ug ich typu. Awarie krytyczne kiedy dochodzi do kontrolowanego zatrzymania czynnoœci systemu PLC i mniej wa ne awarie kiedy podawany jest jedynie komunikat o ich zaistnieniu w rejestrach S. Na podstawie stanu rejestrów S program dzia³a wed³ug algorytmu. Istnieje te mo - liwoœæ przerwania cyklu za pomoc¹ procesu P43. PROCESY PROGRAMOWE PLC TECOMAT oraz struktura jego oprogramowania pozwala na wykonywanie cyklu programu w postaci tzw. procesów. Program z³o ony jest z procesów P, których wykonanie uzale niono od pewnej logiki pokazanej w nastêpuj¹cej tabeli. Nie jest konieczne zastosowanie wszystkich procesów. Je eli zastosujemy tylko proces P0, mówimy o sterowaniu jednopêtlowym. Zawsze przy rozpoczêciu któregokolwiek z procesów P0 do P40, P62, P63, P64 dochodzi do wyzerowania aktualnego aktywnego akumulatora (przy rozpoczêciu procesu P0 zawsze aktywnym staje siê akumulator A). Ka dy z procesów mo e byæ przerwany przez dowolny z procesów przerwania P41 do P45. Aktualna instrukcja zostaje zakoñczona w momencie przerwania i dopiero po jej zakoñczeniu jest wykonywana instrukcja przerwania. Proces przerwania nie zmienia stanu adnego z aktywnych poziomów akumulatora. Proces przerwania jest skutecznym mechanizmem umo liwiaj¹cym skrócenie czasu odpowiedzi systemu podczas krytycznej sytuacji. U ytkownik dysponuje grup¹ procesów P1 do P40, aktywowanych periodycznie ze sta³¹ period¹ lub warunkowo poprzez nastawienie odpowiedniego bitu (wskaÿnika). Do celów strojenia programu przeznaczone s¹ procesy P50 do P57. Do inicjalizacji zmiennych i zabezpieczenia stanu pocz¹tkowego s³u ¹ procesy P62 (ciep³y restart z zachowaniem zawartoœci rejestrów remanentnych) oraz P63 (zimny restart). Proces P60 nie jest aktywowany tak, jak inne procesy. S³u y jedynie do gromadzenia procedur. Dok³adny opis poszczególnych procesów oraz ich wywo³ywania podany jest w podrêczniku TXV Podrêcznik programisty PLC TECOMAT. 4 Zbiór instrukcji PLC TECOMAT obejmuje: Instrukcje do odczytu i zapisu danych Logiczne instrukcje Arytmetyczne instrukcje Liczniki, rejestry przesuwne, uk³ady czasowe, sterownik krokowy Instrukcje na akumulatorze Organizacyjne instrukcje Instrukcje skoków i wywo³ywania procedur Tabelkowe instrukcje i operacje na blokach danych Praca ze strukturalnymi tabelkami Instrukcje arytmetyczne zmiennoprzecinkowe (float) Matematyczne funkcje (float) Konwersje liczbowe Regulator PID Zakres zbioru instrukcji zale y od typu jednostki centralnej. standardowy zbiór instrukcji (jednostka centralna typu 2S) operandy typu bit, byte, word, instrukcje logiczne, arytmetyczne, tabelkowe instrukcje, liczniki i uk³ady czasowe, instrukcje organizacyjne ZBIÓR INSTRUKCJI rozszerzony zbiór instrukcji (uk³ady procesorów typu D i B) operandy typu bit, byte, word, long, float, instrukcje logiczne, arytmetyczne (równie zmiennoprzecinkowe), instrukcje tabelkowe, liczniki i uk³ady czasowe, praca ze strukturalnymi tabelkami, operacje na blokach funkcyjnych, regulator PID, instrukcje organizacyjneor Jeœli wymagana jest specjalna funkcja, mo na tworzyæ w³asne instrukcje USI w jêzyku programowania C. Systemowe instrukcje Specjalne instrukcje umo liwiaj¹ce przyspieszenie komunikacji, dostêp do pamiêci databox oraz uk³adu realnego czasu. Instrukcje takie dostêpne s¹ w jednostkach centralnych typu B i D. Szczegó³owy opis wszystkich instrukcji zawarty jest w podrêczniku Zbiór instrukcji PLC TE- COMAT TXV

5 INSTRUKCJE UZYTKOWNIKA Zbiór instrukcji PLC TECOMAT jest otwarty i mo na go w razie potrzeby dope³niaæ nowymi instrukcjami bez koniecznoœci zmiany programu systemowego uk³adu procesora. Jedn¹ z mo liwoœci jest zdefiniowana przez u ytkownika instrukcja USI, która przeznaczona jest dla tych operacji, dla których realizacja za pomoc¹ standardowych instrukcji PLC by³aby mudna lub niemo liwa. Instrukcjê mo na napisaæ w jêzyku programowania C (potrzebna jest konsultacja z producentem). Inna mo liwoœæ, to zastosowanie instrukcji z bibliotek dostarczanych przez producenta sterownika. Biblioteka instrukcji u ytkownika Na dyskietkach dostarczanych z ka dym PLC zawarte s¹ instrukcje USI przeznaczone dla nastêpuj¹cych operacji: arytmetyczne instrukcje ze znakiem (mno enie, dzielenie, porównywanie, konwersje typów) fuzzy operacje (AND, OR, fuzzyfikacja, defuzzyfikacja) liniowa i przestrzenna interpolacja obliczenia wielomianów CRC i sum kontrolnych kompresja i dekompresja danych czasowych ochrona programu przed nieuprawnionym kopiowaniem z PLC Wsparcie paneli operatorskich Do u³atwienia pracy z operatorskimi panelami ID-04, ID-05 oraz zintegrowanego panelu TC500 s³u ¹ instrukcje USI instrukcje TER_ID04 oraz TER_ID05. Instrukcje te redukuj¹ koniecznoœæ programowania obs³ugi operatorskiego panelu do minimum. Instrukcje te obs³uguj¹ specjalnie wytworzone definicje tekstu, na podstawie których wytwarzaj¹ aktualny tekst przeznaczony do wyœwietlenia na panelu operatorskim. Definicje takie sk³adaj¹ siê z tekstu oraz zmiennych, których wartoœci zostan¹ wyœwietlone wraz z tekstem. Ca³a definicja tekstu zostaje umieszczona w tabelce T. Poniewa nawet w najprostszych zadaniach pracuje siê z kilkoma tekstami, mo na ich zdefini- owaæ ca³¹ seriê. O tym, który tekst bêdzie w danej chwili wyœwietlony, decyduje odpowiednia zmienna, któr¹ nale y nastawiæ przed wywo³aniem USI instrukcji. Instrukcje TER_ID04 (dla ID-04) oraz TER_ID05 (dla ID-05 oraz TC500) s¹ dostarczane za darmo wraz z dyskietkami do³¹czonymi do ka dego PLC. Komunikacja za pomoc¹ protoko³u MODBUS USI instrukcja MODBUS s³u y do pod³¹czenia PLC TECOMAT do sieci przemys³owych systemów steruj¹cych, komunikuj¹cych ze sob¹ za pomoc¹ protoko³u MODBUS. Instrukcja zapewnia odpowiednie zachowanie siê stacji podrzêdnej w sieci. USI instrukcja MODBUS wymaga systemowego kana³u szeregowego PLC nastawionego na tryb uni. Instrukcja MODBUS nie jest zawarta w standardowej bibliotece instrukcji u ytkownika USI. Nale y j¹ osobno zamówiæ pod numerem katalogowym TXF Wysy³anie i odbiór informacji SMS Dla ³atwiejszego u ywania us³ug wysy³ania krótkich wiadomoœci tekstowych w sieci GSM s³u y instrukcja SMS. Umo liwia ona odbiór i nadawanie informacji SMS z poziomu PLC, przy czym sama instrukcja steruje komunikacj¹ z telefonem GSM. Za pomoc¹ tej instrukcji mo na ze zwyk³ego telefonu wys³aæ zapytanie o aktualnym stanie sterowanej technologii, lub odwrotnie: w przypadku awarii PLC sam wyœle wiadomoœæ SMS na telefon komórkowy obs³ugi lub serwisu. Wiadomoœci mo na przesy³aæ pomiêdzy ró nymi operatorami GSM (Era, Plus), a dziêki po³¹czeniu sieci GSM z internetem, równie za pomoc¹ poczty elektronicznej. USI instrukcja SMS pracuje z przemys³owymi telefonami GSM Siemens M1, Siemens M20 oraz Wavecom Wismo i wymaga systemowego kana³u PLC w trybie uni. Instrukcja USI_SMS nie jest zawarta w standardowej bibliotece instrukcji u ytkownika USI. Nale y j¹ osobno zamówiæ pod numerem katalogowym TXF Systém NARZÊDZIA DO TWORZENIA OPROGRAMOWANIA Do programowania sterowników PLC i testowania poprawnoœci napisanych programów u ywane s¹ komputery standardu PC. Po³¹czenie z PLC TECOMAT odbywa siê za pomoc¹ ³¹cza szeregowego. Dyskietki dostarczane do ka dego PLC Dyskietki dostarczane z ka dym PLC zawieraj¹ przyk³ady, xpro Lite i xprom (patrz. dalej). Przyk³ady programów PLC zawieraj¹ instrukcje do obs³ugi ró nych modu³ów PLC i deklaracjê aktualnie dostarczonego sterownika, z którym dyskietki zosta³y dostarczone. Te deklaracje mo na dowolnie wykorzystaæ dla nowych programów. Oprócz tego zawieraj¹ kilka in- strukcji ³¹cznie z bibliotek¹ ARITM32 dla pracy z arytmetyk¹ 32-bitow¹ oraz instrukcje TER_ID04 i TER_ID05. 5

6 Systém xpro Varzêdzie do programowania za pomoc¹ instrukcji PLC i schematu graficznego. Udostêpnione s¹ nastêpuj¹ce wersje: xpro wersja z kluczem sprzêtowym do pracy profesjonalnej xpro Lite ogólnodostêpna wersja programu xpro bez klucza sprzêtowego dostarczana z ka dym PLC xprom ogólnodostêpna wersja programu xpro przeznaczona do kontroli procesu technologicznego bez mo liwoœci zmiany programu PLC Program xpro ma nastêpuj¹ce w³asnoœci zintegrowany program Turbo Vision wraz z edytorem mo liwoœæ pracy z kilkoma zbiorami naraz, ka dy we w³asnym oknie kompilator na kod Ÿród³owy dla uk³adu procesora typu A, B, D, S, M i E symboliczne nazwy dla etykiet i operandów automatyczne przyporz¹dkowanie zmiennych generowanie tabeli symboli i odwo³añ krzy owych tworzenie makroinstrukcji dekompilacja programu wewnêtrzny symulator PLC TECOMAT wraz z kana³em szeregowym CH1 symulacja instrukcji u ytkownika USI symulacja panela technologicznego symulacja wyœwietlaczy ID-04, ID-05 i panela TC500 pe³ne zastosowanie œrodków strojenia PLC samodzielne generowanie konfiguracji przy³¹czonego PLC schemat przekaÿnikowy (tzw. drabinkowy) z wyœwietlaniem trasy po³¹czenia w trybie graficznym zintegrowany system pomocy zawieraj¹cy ca³y podrêcznik programisty wersja angielska i rosyjska, polska wersja jest w trakcie przygotowywania wymagana konfiguracja PC PC 486 i wy szy, min. 4 MB RAM, 10 MB HD, karta VGA, mysz Program jest produktem firmy mxsoft Hradec Králové. Program xpro w trybie programowania i strojenia w mnemokodzie. Program xpro w graficznym trybie strojenia 6 EPOS dla Windows program wykorzystuj¹cy pascalowo zorientowany jêzyk programowania JLR wy szego rzêdu zawiera edytor, systemowy analizator PLC i program dla wyœwietlaczy ID-04 i ID-05 mo liwoœæ wymiany danych z innym programem pracuj¹cym w œrodowisku Windows ³atwiejsze przejœcie do programowania PLC przy znajomoœci programowania w jêzyku PASCAL Program EPOS dla Windows w trybie strojenia

7 kompilator jêzyka JLR na kod maszynowy dla uk³adów procesorów typu A, B, D, S, M i E symboliczne nazwy etykiet i operandów samoczynne przyporz¹dkowanie zmiennych wygenerowywanie tabeli symboli i odwo³añ krzy owych tworzenie makroinstrukcji biblioteki podprogramów zintegrowany symulator PLC TECOMAT pe³ne zastosowanie œrodków strojenia PLC graficzne ustawianie konfiguracji przy³¹czonego PLC zintegrowany system pomocy zawieraj¹cy podrêcznik programisty. Wymagania sprzêtowe PC 486 i wy sze, WINDOWS 95/98/NT, karta VGA, mysz Program jest produktem firmy PROTECO Pardubice. Systém Analyzer analizator PLC Narzêdzie do tworzenia takstów na operatorskich panelach ID-04, ID-05 Analizator umo liwia archiwizacjê i graficzne wyœwietlanie przebiegów czasowych 16 zmiennych PLC w formacie bit, byte, word od okreœlonego wczeœniej zdarzenia s³u y przede wszystkim do œledzenia szybkich zmian poszczególnych zmiennych i usuwania ewentualnych stanów hazardowych stan ka dej zmiennej mo e byæ warunkiem do uruchomienia (trigg) analizatora (stan zerowy lub niezerowy), uruchomienie analizatora nastêpuje po spe³nieniu wszystkich warunków jednoczeœnie próbkowanie zmiennych odbywa siê w ka dym cyklu lub co pewien czas okreœlony w dziesi¹tkach ms analizator potrafi archiwizowaæ próbki przed spe³nieniem warunków uruchamiaj¹cych (pre trigg), w pobli u spe³nienia warunków (center trigg) lub po ich spe³nieniu (post trigg) uruchomienie analizatora mo na uwarunkowaæ kilkakrotnym spe³nieniem wszystkich warunków (dopiero po powtórzonym spe³nieniu warunków) lub d³ugotrwa³ym spe³nieniem warunków (trwaj¹cym okreœlony czas) zmienne formatu byte i word mo na wyœwietlaæ w wybranych wspó³rzêdnych (przeliczenie wartoœci analogowych na jednostki in ynierskie) wymagania sprzêtowe: PC 486 i wy szy, WINDOWS 95 / 98 / NT, karta VGA, mysz. Program jest produktem PROTECO Pardubice. Stanowi czêœæ programu EPOS oraz jest sprzedawany osobno. 7

8 KOMUNIKACJA I WIZUALIZACJA KOMUNIKACJA Z INNYMI SYSTEMAMI NADRZÊDNYMI Pod pojêciem systemu nadrzêdnego rozumiany jest dowolny komputer wyposa ony w z³¹cze szeregowe, np. klasyczny komputer standardu PC. System nadrzêdny mo e byæ komputerem Komunikace uczestnicz¹cym w innej sieci (np. Novell, Windows 95, Windows NT). Wsparcie systemowe komunikacji z systemem nadrzêdnym umo liwia stosowanie PLC TECOMAT w szeroko rozbudowanych systemach sterowania. Przemys³owa sieæ komunikacyjna EPSNET, u ywana w PLC TECOMAT, zbudowana jest w oparciu o protokó³ odpowiadaj¹cy standardowi PROFIBUS Po³¹czenie na krótk¹ odleg³oœæ standartowe z³¹cze RS-232 nie ma potrzeby wstawiania dodatkowych œrodków po³¹czenia prêdkoœæ transmisji typowo 19,2 kbd, maksymalna 57,6 kbd tylko dla pod³¹czenia pojedynczego PLC (po³¹czenie punkt-punkt) do 15 m warstwa 2. System nadrzêdny u ywany jest do programowania PLC (przygotowanie programów dla u ytkownika), zbierania danych z procesu technologicznego sterowanego przez PLC TECOMAT i ich dalszej obróbki (archiwacja, bazy danych, udostêpnianie w sieci), wizualizacji sterowanego procesu i zadawania parametrów sterowania. Komunikacja z systemem nadrzêdnym umo liwia PLC TECOMAT spe³nienie ¹dañ wy szego poziomu sterowania procesem technologicznym podczas sterowania konkretnymi wêz³ami produkcji. Dla poszczególnych wariantów po³¹czenia przedstawiono odleg³oœæ dla maksymalnej prêdkoœci transmisji. Dla po³¹czenia bezpoœredniego przewiduje siê po³¹czenie za pomoc¹ przewodu o œrednicy 0,65 mm - twin pair. PC RS-232C TECOMAT Po³¹czenie na odleg³oœæ rzêdu setek metrów z³¹cze szeregowe RS-485 dla systemów nadrzêdnych ze z³¹czem RS-232 konieczne jest zastosowanie adaptera z³¹cza szeregowego pprêdkoœæ transmisji 19,2 kbd, mo liwa jest te wy sza do jednego systemu nadrzêdnego mo na pod³¹czyæ maks. 32 PLC TECOMAT na linii w odleg³oœci do 1,2 km PC RS-485C 1,2 km adapter interfejsu szeregowego TC600 TC500 Po³¹czenie bezpoœrednie przez modem cenowo korzystny wariant dla odleg³oœci rzêdu kilometrów u ywane s¹ modemy np. Gandalf DataLine 8100 maks. prêdkoœæ transmisji 19,2 kbd maks. d³ugoœæ po³¹czenia 8 km PC modem trwa³a linia komunikacyjna modem TECOMAT 8

9 MOBIL GSM # 0 * Po³¹czenie przez publiczn¹ sieæ telefoniczn¹ przeznaczone dla autonomicznie pracuj¹cego PLC z komunikacj¹ z systemem nadrzêdnym przebiegaj¹c¹ od czasu do czasu mo liwoœæ wybrania numeru telefonicznego systemu nadrzêdnego PLC w przypadku stanów awaryjnych zastosowany modem telefoniczny powinien umo liwiaæ ustawienie parametrów transmisji na 8 bitów danych, kontrolê parzystoœci, 1 bit stopu (np. ZyXEL U-1496E) PC MODEM publiczna sieæ telefoniczna MODEM TECOMAT Komunikace Po³¹czenie przez kablow¹ sieæ telewizyjn¹ realizacja sieci PLC komunikuj¹cych z dyspozytorem w miejskiej aglomeracji za pomoc¹ sieci kabli telewizyjnych maks. prêdkoœæ transmisji 19,2 kbd pod³¹czenie maks. 99 PLC TECOMAT do jednego systemu nadrzêdnego zastosowane modemy KM100 firmy CATV PC modem sieæ telewizji kablowej modem Po³¹czenie bezprzewodowe za pomoc¹ radiomodemów stosowane wszêdzie tam gdzie u³o enie kabli dla klasycznego po³¹czenia stanowi du y koszt lub nie jest to technicznie mo liwe (np. PLC jest czêœci¹ poruszaj¹cego siê urz¹dzenia) maks. prêdkoœæ transmisji 9,6 kbd mo liwoœæ komunikacji kilku PLC uczestnicz¹cych w sieci radiowej. u ywany jest komplet nadajnika i odbiornika dla po³¹czenia radiowego, np. Racom MR25 PC radiomodemy TC600 Wykorzystanie wiadomoœci SMS w sieciach GSM przeznaczone dla autonomicznie pracuj¹cych PLC z rzadk¹ komunikacj¹ z telefonem GSM, serwerem SMS w internecie lub innym systemem steruj¹cym odbiór i nadawanie wiadomoœci SMS z i do PLC zastosowane przemys³owe telefony GSM Siemens M1, Siemens M20, Wavecom Wismo do obs³ugi telefonu GSM wykorzystana jest USI SMS telefon komórkowy GSM PC przemys³owy telefon GSM Internet TC500 Po³¹czenie przez sieæ energetyczn¹ u ywa istniej¹ce sieci przesy³u energii elektrycznej stosowane w miejscach, w których nie mo na zainstalowaæ nowej linii komunikacyjnej maks. prêdkoœæ transmisji 2,4 kbd odleg³oœci rzêdu kilku kilometrów ze wzglêdu na zak³ócenia w sieci d³ugoœæ jednej informacji ograniczona jest do 32 bajtów po³¹czenie przez modu³y Lonet, ZPA CZ Trutnov PC modul Lonet sieæ 230 V~ modul Lonet 9

10 Komunikace 10 NARZÊDZIA WIZUALIZACYJNE DLA PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH Przegl¹d oprogramowania wizualizacji wspó³pracuj¹cego z PLC TECOMAT Wizualizacja z bezpoœrednim wsparciem PLC TECOMAT Istnieje ca³y szereg programów do wizualizacji i sterowania procesu. Umo liwiaj¹ one kontrolê, sterowanie oraz monitoring procesów technologicznych za pomoc¹ komputera PC i oprogramowania graficznego (standard zwyk³y lub przemys³owy). Wizualizacja oprócz tego umo liwia te generowanie raportów stanu procesu technologicznego, archiwizacjê zmian wartoœci zmiennych w czasie i ich graficzne wykreœlanie lub zapisywanie wartoœci w tabeli. Czêœæ oprogramowania wizualizacyjnego umo liwia po³¹czenie z innymi programami za pomoc¹ mechanizmów DDE, OLE, DLL, Client / Server, itp. Przegl¹d oprogramowania do wizualizacji, które umo liwia wymianê danych z PLC TECOMAT w sieci EPSNET, przedstawiony jest w tabeli. Oprogramowanie System operacyjny Producent RTis Linux Supervisory Systems, Brno TIRS WINDOWS 3.1 i wy szy CORAL, s. r. o., Hradec Králové ASPIC WINDOWS 3.1 i wy szy MERZ, s. r. o., Liberec RT-CONTROL WINDOWS 3.1 i wy szy MERLIN, s. r. o., Praha RELIANCE WINDOWS NT, WINDOWS 98 Teco, a. s., Kolín CONTROL WEB WINDOWS NT, WINDOWS 98 Alcor, a. s., Moravské pøístroje, Zlín ASTER 32 WINDOWS NT, WINDOWS 98 Aster, s. r. o., Jièín CITECT WINDOWS NT, WINDOWS 98 AutoCont Control Systems, s. r. o., Ostrava PROMOTIC WINDOWS NT, WINDOWS 98 Microsys, s. r. o., Ostrava EasyMap OS/2 CRI (CZ), a. s., Praha System wizualizacji RELIANCE RELIANCE stanowi kompleksowy profesjonalny system SCADA/MMI przeznaczony do tworzenia aplikacji dla monitoringu, sterowania procesami technologicznymi w czasie rzeczywistym. Jest to 32-bitowe oprogramowanie przeznaczone dla systemów operacyjnych Windows 98/NT. RELIANCE stosowany jest zarówno do tworzenia prostych aplikacji jak i rozbudowanych i bardzo z³o onych systemów z mo liwoœci¹ po³¹czenia z innymi systemami. Komunikacja pomiêdzy innymi wêz³ami w sieci realizowana jest protoko³em TCP/IP. Do pracy podczas tworzenia aplikacji RELIAN- CE udostêpnia wydajne narzêdzia RAD (Rapid Application Development). Tool bar, objekt inspektor, system pop-up menu, hot key i inne elementy RELIANCE u³atwiaj¹ tworzenie i uruchamianie aplikacji wizualizacyjnej. RELIANCE umo liwia zarówno lokaln¹ archiwacjê danych jak te w technologii Client/Server z u ywaniem standardowych baz danych SQL. Zawiera najnowoczeœniejsze technologie informatyczne (HTML, Active X,...), tak e aplikacja wizualizacji mo e byæ wkomponowana w system zak³adowego Intranetu lub w Internetu. System wizualizacji RELIANCE produkuje firma GEOVAP, s. r. o., Pardubice pro Teco, a. s. DDE server I/O serwer TECOMAT s³u y do przekazywania danych z uk³adu procesora sterownika programowalnego TECOMAT do wszystkich 32-bitowych aplikacji pracuj¹cych w systemie operacyjnym Windows 95/98 i NT 4.0, które umo - liwiaj¹ wymianê danych za pomoc¹ standardu protoko³u DDE. Protokó³ DDE staje siê standardem dla programów pracuj¹cych pod Windows, które umo liwiaj¹ wzajemne korzystanie z danych w czasie rzeczywistym. Rozszerzenie komunikacji sieciowej DDE umo liwia nawet wzajemne korzystanie z danych w czasie rzeczywistym miêdzy programami pracuj¹cymi na pojedynczych komputerach po³¹czonych w sieci lub poprzez modem. Dane z PLC TECOMAT udostêpnione za pomoc¹ I/O serwera, mog¹ byæ wykorzystywane przez wszystkie programy pracuj¹ce pod Windows 95/98 i NT, które u ywaj¹ komunikacjê przez DDE. Standardowym przyk³adem takich programów jest np. InTouch (Wonderware, USA), Genesis for Windows (Iconics, USA) i inne u ywane do wizualizacji zadañ sterowanych za pomoc¹ PLC. Przyk³adem programu, który mo e korzystaæ z danych z PLC za pomoc¹ serwera DDE, jest Microsoft Excel Z powy szego wynika fakt, e dla programów pracuj¹cych z komunikacj¹ DDE nie ma potrzeby stwarzania specjalnych driverów komunikacji z PLC TECOMAT, poniewa uzyskanie danych z PLC lub ich zapis do PLC mo na zrealizowaæ za pomoc¹ serwera DDE. Serwer DDE jest chroniony przeciw niedozwolonemu u yciu kluczem sprzêtowym, który jest instalowany w z³¹czu równoleg³ym komputera. Serwer DDE dla TECOMAT zosta³ opracowany przez MCAT Plzeò. Stosowanie PLC TECOMAT w sieci MODBUS W przypadku gdy nie ma drivera dla PLC TE- COMAT i nie mo na zastosowaæ serwera DDE, mo na ten problem rozwi¹zaæ poprzez u ycie protoko³u MODBUS. Protokó³ ten jest znany i rozpowszechniony w komunikacji przemys³owej. PLC TECOMAT umo liwia komunikacjê z protoko³em MODBUS za pomoc¹ instrukcji Modbus (oznaczenie katalogowe TXF ). Mo na zastosowaæ systemowy kana³ szeregowy CH2 lub inne ustawione na tryb uni. Instrukcje (USI) Modbus s³u ¹ do przy³¹czenia PLC Tecomat do sieci przemys³owych systemów sterowania, u ywaj¹cych do komunikacji protoko³u MODBUS. Instrukcja ta zapewnia odpowiedni¹ pracê podrzêdnego uk³adu w sieci (slave). Instrukcja Modbus przyjmuje komunikat adresowany dla danego sterownika, lub komunikat z adresem typu Broadcast przeznaczony dla wszystkich sterowników. Komunikat ten rozkodowuje, przeprowadza na niej odpowiedni¹ operacjê, formu³uje odpowiedÿ dla sterownika MASTER i przesy³a j¹ z powrotem. OdpowiedŸ zawiera odpowiednie dane, potwierdzenie lub b³¹d. Instrukcja Modbus nie reaguje na komunikaty dla innych systemów pracuj¹cych w sieci. Instrukcja Modbus odpowiada systemowi MO- DICON 884. Systemy po³¹czone w sieci Modbus mog¹ byæ ustawione w jednym z dwóch trybów: ASCII lub RTU. USI Modbus pracuje tylko z RTU (Remote Terminal Unit).

11 MOZLIWOSCI KOMUNIKACYJNE PLC TECOMAT Przegl¹d mo liwoœci komunikacyjnych PLC TECOMAT TC400 TC500 TC600 CPM-2S CPM-1D CPM-2B Liczba kana³ów szeregowych uk³ad procesora modu³y dodatkowe Mo liwe tryby pracy kana³ CH1 PC PC PC PC PC PC kana³ CH2 PC,PLC, PC,PLC, PC,PLC, PC,PLC, STM, PC,PLC, MAS,uni MAS,uni MAS,uni MAS,uni MAS,uni PC kana³ CH3 kana³ CH4 inne kana³y PC,PLC, PC,PLC, STM, PC,PLC, MAS,uni MAS,uni MPC,uni PC,PLC, MAS,uni PC,PLC, MPC,uni PC,PLC, MAS,uni Komunikace tryb uni Mo liwoœci komunikacji szeregowej sterowników programowalnych (dalej PLC - Programmable Logic Controller) TECOMAT zale ¹ od typu PLC i typu uk³adu procesora. Ogólnie mo na powiedzieæ e ka dy PLC zawiera przynajmniej jeden kana³ szeregowy oznaczony CH1. Kana³ ten umo liwia dla wszystkich PLC TECOMAT pod³¹czenie do systemu nadrzêdnego i programowanie PLC. Zawiera kompletny zbiór funkcji dla sieci EPSNET. Tryb pracy PC, który zawieraj¹ pozosta³e kana³y komunikacji szeregowej PLC, stanowi podzbiór tego zbioru funkcji. Pozosta³e kana³y komunikacji szeregowej PLC oznaczone CH2, CH3, itp., mog¹ pracowaæ w nastêpuj¹cych trybach pracy: tryb STM przy³¹czenie modu³ów rozszerzaj¹cych (dotyczy tylko sterowników modularnych PLC TECO- MAT RAPID do jednego wybranego kana³u komunikacji szeregowej) tryb PC przy³¹czenie systemu nadrzêdnego, PC lub PLC w sieci EPS- NET (nie mo na u ywaæ do programowania PLC) tryb PLC po³¹czenie kilku PLC w celu wzajemnego przekazywania danych tryb MAS przy³¹czenie sieci podrzêdnych PLC (sieæ EPSNET) w celu zbierania danych tryb MPC przy³¹czenie sieci podporz¹dkowanych PLC (sieæ EPSNET) z wiêksz¹ iloœci¹ systemów nadrzêdnych, w celu zbierania danych uniwersalny kana³ do dowolnego zastosowania (pod³¹czenie falowników, wyœwietlaczy ID- 04 i ID-05, czytników kodu kreskowego, czujników inteligentnych, modemów, itp.) Wszystkie wy ej przedstawione tryby pracy maj¹ zunifikowan¹ obs³ugê, która jest taka sama dla wszystkich systemów TECOMAT. U³atwia to przekazywanie programów pomiêdzy poszczególnymi systemami jak równie ich pod³¹czanie do sieci zawieraj¹cej ró ne typy PLC TECOMAT. Wszystkie sterowniki TC400, TC500 i TC600 posiadaj¹ standardowo 2 kana³y komunikacji szeregowej. Niektóre sterowniki typu TC600 mo na, za pomoc¹ piggybacku MR-14 lub MR- 15, rozszerzyæ o nastêpny kana³ komunikacji szeregowej. Jednostki centralne CPM-2S i CPM-1D posiadaj¹ standardowo 2 kana³y szeregowe, jednostka centralna CPM-2B 4 kana³y szeregowe. Jednostki centralne CPM-1D i CPM-2B mo na za pomoc¹ dodatkowych jednostek SC-01 rozszerzyæ o dodatkowe kana³y szeregowe wspierane przez system. Jeœli maksymalna iloœæ tych kana³ów nie wystarcza, mo na dodatkowo zastosowaæ jednostki komunikacyjne SC-11 (tryb uni). Tryb STM Umo liwia przy³¹czenie modu³ów rozszerzaj¹cych i nie wymaga adnej ingerencji do programu. Tryb PC Umo liwia przy³¹czenie systemu nadrzêdnego, najczêœciej PC z wizualizacj¹ lub PLC. Przy³¹czenie systemu nadrzêdnego nie wymaga adnej ingerencji do programu. W tym trybie pracy mo na zastosowaæ te kana³ komunikacji szeregowej CH1 we wszystkich PLC. W kanale komunikacji szeregowej CH1 dostêpny jest kompletny zbiór funkcji dla sieci EPSNET, którego czêœci¹ s¹ funkcje wykorzystywane w trybie PC. Kana³ CH1 mo na wiêc zastosowaæ dla tych samych funkcji, dla których mo na zastosowaæ inne kana³y komunikacji szeregowej ustawione w trybie PC. Uwaga! Systemy programowania xpro i EPOS korzystaj¹ z wszystkich funkcji sieci EPSNET i z tego powodu mo na w nich korzystaæ tylko z kana³u CH1. 11

12 Komunikace Maksymalna liczba przenoszonych danych od jednego u ytkownika w zale noœci od ca³kowitej liczby u ytkowników TC500 CH2 PLC adr. 0 TC500 Ca³kowita liczba Maks. liczba przenoszonych danych na jednego u ytkownika u ytkowników CPM-2S, CPM-1D (CH2), CPM-2B, w sieci TC400, TC500, TC600 (CH2) CPM-1D (CH3,CH4), TC600 (CH3) bajtów 238 bajtów 3 do bajtów 238 bajtów 5 do 8 64 bajtów 238 bajtów 9 do bajtów 128 bajtów 17 do bajtów, CPM-1D CH2 PLC adr. 1 Przyk³ad po³¹czenia PLC w sieci w trybie PLC RS-485 EPSNET- F, CPM-1D + SC-01 CH4 PLC adr. 8 TC600 CH2 PLC adr. 27 TC600 Tryb PLC Ten tryb pracy s³u y tylko do po³¹czenia kilku PLC pomiêdzy sob¹ w celu wzajemnego przekazywania danych. Komunikacja przebiega za pomoc¹ protoko³u EPSNET-F na z³¹czu szeregowym RS-485, które umo liwia tworzenie sieci. We wszystkich PLC zastrze one s¹ strefy przekazywania danych w identycznych rejestrach dla ka dego u ytkownika w sieci (strefa przekazywania danych z jednego PLC umieszczona jest w identycznych rejestrach we wszystkich sterownikach przy³¹czonych do sieci). To ograniczenie pozwala uzyskaæ wy sz¹ przepustowoœæ sieci. Inicjalizacja stref przekazywania danych jest zawarta w programach po³¹czonych PLC i musi byæ dla wszystkich PLC taka sama. Maksymalna iloœæ przenoszonych danych (odczytywanych i zapisywanych) pomiêdzy systemem nadrzêdnym a podrzêdnym w zale noœci od iloœci systemów podrzêdnych w sieci Ca³kowita liczba systemów podrzêdnych w sieci Maks. iloœæ przekazywanych danych z jednego systemu podporz¹dkowanego CPM-2S, CPM-1D (CH2), TC400, TC500, TC600 (CH2) CPM-2B, CPM-1D (CH3,CH4), TC600 (CH3) 1 do bajtów* 256 bajtów* 3 do bajtów 256 bajtów* 5 do 8 64 bajtów 256 bajtów* 9 do bajtów 128 bajtów 17 do bajtów * Liczba czytanych danych lub liczba danych zapisywanych nie mo e przekroczyæ 238 bajtów. RS-485 EPSNET-F monomaster, CPM-1D + SC-01 CH3 MAS adr. 63 Tryb MAS Kana³ komunikacji szeregowej w tym trybie pracy s³u y do zbierania danych z systemów podrzêdnych do jednego nadrzêdnego PLC, zarz¹dzaj¹cego sieci¹. Komunikacja realizowana jest za pomoc¹ protoko³u EPSNET monomaster przez z³¹cze szeregowe RS-485, które umo liwia budowanie sieci. Systemem podrzêdnym mo e byæ dowolne u- rz¹dzenie, które zawiera funkcje dla sieci EPS- NET, czyli wszystkie systemy TECOMAT i TECOREG. Odpowiedni kana³ komunikacji szeregowej systemu musi byæ ustawiony w trybie PC. Wynika z tego mo liwoœæ zastosowania równie kana³u CH1 (kana³ komunikacji szeregowej, za pomoc¹ którego przebiega programowanie systemów PLC TECOMAT). Inicjalizacja strefy przekazywania danych zawarta jest tylko w programie dla nadrzêdnego PLC. TC500 TC600, CPM-1D CH2 PC adr. 0 TC500 CH2 PC adr. 1 TC600 CH2 PC adr. 8, CPM-1D CH4 PC adr. 27 Przyk³ad po³¹czenia PLC w sieæ (nadrzêdny PLC ma ustawiony kana³ komunikacji szeregowej w trybie MAS, podporz¹dkowane PLC maj¹ ustawione kana³y komunikacji szeregowej w trybie PC) 12

13 Tryb MPC Kana³ szeregowy w tym trybie pracy s³u y do wymiany danych pomiêdzy kilkoma systemami podrzêdnymi i kilkoma nadrzêdnymi, które na zmianê steruj¹ sieci¹. Komunikacja odbywa siê z protoko³em EPSNET multimaster na kanale szeregowym RS-485, umo liwiaj¹cym wytworzenie sieci. Chodzi w zasadzie o po³¹czenie kilku sieci z poprzedniego przypadku w jedn¹. Wymagania dla systemów podrzêdnych s¹ zgodne z trybem MAS. Maksymalna iloœæ przenoszonych danych patrz tabela dla trybu MAS. Tryb uni Kana³ komunikacji szeregowej w tym trybie pracy jest swobodnie dostêpny np. do pod³¹czenia drukarek szeregowych, czytników kodu kreskowego, falowników, czujników inteligentnych lub wyœwietlaczy. Tryb uni ma przeznaczenie uniwersalne. Zawiera funkcje dla znakowo zorientowanych protoko³ów komunikacji szeregowej, za pomoc¹ których mo na ustawiæ kana³ tak aby przekazywa³ z PLC tylko dane, które nie musz¹ byæ dalej kontrolowane w programie sterownika. Funkcje dla odbierania komunikatów s¹ nastêpuj¹ce: Detekcja pocz¹tku komunikatu test pierwszego znaku test parzystoœci odwrotnej pierwszego znaku Detekcja koñca komunikatu test znaku koñcowego test ciszy na linii sztywna d³ugoœæ komunikatu odczyt d³ugoœci komunikatu z dowolnego bajtu Detekcja adresu stacji Ochrona wiadomoœci kontrola parzystoœci test sumy kontrolnej komunikatu Funkcje dla nadawania komunikatu s¹ nastêpuj¹ce: Pocz¹tek wiadomoœci pierwszy znak odwrotna parzystoœæ pierwszego znaku Koniec wiadomoœci znak koñcowy cisza na linii Dope³nienie adresu sterownika Ochrona wiadomoœci obliczanie parzystoœci test sumy kontrolnej komunikatu Poszczególne funkcje oraz ich wybór mo na kombinowaæ tak, aby by³o mo liwe przybli enie do stanu idealnego, kiedy to PLC otrzymu- Przyk³ad po³¹czenia PLC w sieæ zbiorcz¹ (nadrzêdne PLC maj¹ port szeregowy nastawiony na tryb MPC, podrzêdne PLC maj¹ port szeregowy nastawiony na tryb PC), CPM-1D CH2 PC adr. 0 CPM-2B CH3 MPC adr. 2 TC500 TC500 CH2 PC adr. 1 RS-485 Czytnik kodu kreskowego przetwornica Przyk³ad u ycia portu szeregowego w trybie uni je do obróbki tylko potrzebne dane, bez u ycia innych znaków, s³u ¹cych jedynie do zabezpieczenia komunikatu. Inicjalizacja kana³u komunikacji szeregowej jest czêœci¹ programu. Prêdkoœæ transmisji szeregowej i adres nie nastawia siê w uk³adzie procesora, lecz s¹ one czêœci¹ inicjalizacji kana³u w programie. Kana³ komunikacji szeregowej w trybie pracy uni umo liwia przenoszenie ca³ego komunikatu o d³ugoœci do 254 bajtów. Format znaków jest nastêpuj¹cy: 1 start bit, 7 lub 8 bitów danych bez kontroli parzystoœci (tylko dla 8 bitów danych), parzystoœæ, 1 stop bit (2 bity stopu mo na zasymulowaæ za pomoc¹ sztywnej parzystoœci) Transmisja danych jest asynchroniczna (UART). EPSNET-F multimaster TC600 TC600 CH2 PC adr. 8 CPM-2B CH4 MPC adr. 10, CPM-1D CH4 PC adr. 27 Komunikace 13

14 KOMPAKTOWE STEROWNIKI PROGRAMOWALNE TECOMAT TC400 TC400 Charakterystyka podstawowa Parametry techniczne Podstawowe parametry Podstawowe parametry Znamionowe napiêcie zasilania (ze Ÿród³a SELV) 24 V AC, Hz lub 24 V DC tolerancja ±20 % Pobór mocy maks. 6 VA lub 4 W Masa ok. 0,5 kg RWymiary (w sz g) mm Klasa pierwsza Rodzaj urz¹dzenia do zabudowania Obudowa IP-10B Warunki eksploatacji Pozycja robocza pionowa Zakres temperatury pracy C Temperatura œrednia w ci¹gu 24 godz. maks. +50 C Zakres temperatury sk³adowania C Wilgotnoœæ wzglêdna powietrza 50 95% bez kondensacji Rodzaj eksploatacji trwa³y PLC TECOMAT TC400 zawiera jednostkê centraln¹ typu D rys. 4.1 Wymiary mechaniczne PLC TC400 Podstawowe parametry jednostki centralnej Jednostka centralna typu D Uk³ad realnego czasu (RTC) tak Pamiêæ programu 32 KB Zapasowa pamiêæ programu EEPROM tak Podtrzymywanie RAM i RTC * h Czas cyklu na 1k logicznych instrukcji 13 ms Liczba rejestrów z tego remanentnych 512 Liczba uk³adów czasowych i liczników 096 Zakres uk³adów czasowych ms 10 s, mo liwoœæ kaskadowania Zakres liczników , mo liwoœæ kaskadowania Zbiór instrukcji rozszerzony D³ugoœæ instrukcji 1 6 bajtów Kana³ komunikacji szeregowej ** 2 prêdkoœæ komunikacyjna kana³ CH1 0,3 57,6 kbd kana³ CH2 0,3 230,4 kbd TECOMAT TC400 s¹ kompaktowymi sterownikami programowalnymi przeznaczonymi dla najmniejszych aplikacji, pocz¹wszy od zast¹pienia kilku przekaÿników a po skomplikowane sterowanie prostych technologii. PLC TECOMAT TC400 s¹ zaprojektowane jako urz¹dzenia do zabudowania montowane na listwie CSN EN Zewnêtrzne wymiary PLC s¹ podane na rysunku. PLC s¹ konstruowane dla 1 stopnia zanieczyszczenia CSN Instalacja musi byæ wykonana tak, aby nie zosta³y przekroczone warunki II kategorii przepiêciowej CSN * dla jednostki bez zasilania, przy za³¹czonym zasilaniu bateria jest od³¹czona (wyd³u a siê w ten sposób czas podtrzymywania). Minimalna ywotnoœæ baterii wynosi 5 lat. ** Kana³ CH1 jest wyprowadzony przez interfejs RS-232 na konektor a na zaciski przez RS-485. Kana³ CH2 mo e byæ wyprowadzony na zaciski przez jeden z interfejsów RS-232, RS-485, RS-422. *** Zakres prêdkoœci komunikacyjnych na kanale CH2 zmienia siê w zale noœci od nastawionego trybu pracy. Warianty PLC TECOMAT TC Wariant Wariant Numery katalogowe PLC TECOMAT TC400 Modyfikacja Numer katalogowy wejœcia binarne wejœcia analogowe wyjœcia przekaÿnikowe TC TXN TC TXN Numery katalogowe piggybacków opcjonalnego interfejsu kana³u szeregowego CH2 Modyfikacja Numer katalogowy MR-02 RS-232 bez separacji galwanicznej 5XK MR-04 RS-485 bez separacji galwanicznej 5XK MR-09 RS-485 z separacj¹ galwaniczn¹ TXK MR-17 RS-422 bez separacji galwanicznej TXK Wszystkie warianty s¹ standardowo wyposa one w 2 kana³y szeregowe. Kana³ CH1 jest wyprowadzony na z³¹cze Cannon 9 przez interfejs RS-232 bez galwanicznej separacji, a nastêpnie na zaciski œrubowe przez interfejs RS-485 bez galwanicznej separacji. Kana³ CH2 jest wyprowadzony na zaciski œrubowe przez jeden z interfejsów RS-232, RS- 485, RS-422 zrealizowany za pomoc¹ opcjonalnego piggybacku (patrz wy ej). Piggybacki interfejsów kana³ów szeregowych nale y zamówiæ osobno

15 Typ kabla Numery katalogowe kabli do systemu nadrzêdnego Numer katalogowy RS-232 po³¹czenie CH1 z PC, Cannon 9 po stronie PC, d³ugoœæ 1,5 m TXK TC400 Pod³¹czenie zaciskowe Pod³¹czenie zaciskowe TC401 Pod³¹czenie zaciskowe TC402 Cyfrowe i analogowe wejœcia i wyjœcia Wejœcia cyfrowe Analogowe wejœcia TC401, TC402 ¹czna iloœæ wejœæ 6 Liczba wejœæ w grupie 1 6 Wspólny przewód grupy plus lub minus Napiêcie wejœciowe dla log. 0 maks. 11 V AC / 12 V DC dla log. 1 znamionowe 24 V AC / DC dla log. 1 min. 15 V AC / 16 V DC dla log. 1 maks. 30 V AC / DC Pr¹d wejœciowy dla log. 1 typ. 10 ma OpóŸnienie z log. 0 na log. 1 typ. 4 ms OpóŸnienie z log. 1 na log. 0 typ. 4 ms Galwaniczna separacja tak Ca³kowita iloœæ kana³ów wejœciowych 2 Iloœæ wejœæ w grupie 1 2 Wspólny przewód grupy minus Galwaniczna separacja nie Binarna reprezentacja wejœæ 12 bitów bez znaku 2 ms Czas konwersji 2 kana³ów 2 ms Cyfrowe wyjœcia przekaÿnikowe TC401, TC402 ¹czna iloœæ wyjœæ 4 Liczba wyjœæ w grupie 2 2 Parametry zestyku pr¹d zestyku 20 ma 1 A maks. za³¹czane napiêcie zmienne 250 V maks. za³¹czana moc sta³opr¹dowa 24 W (przi U z = 24 V), 43 W (przi U z = 48 V) maks. czas za³¹czenia i roz³¹czenia 5 ms Maks. pr¹d wspólnego przewodu 4 A Ochrona przed zwarciem Ochrona przy obci¹ eniu indukcyjnym zewnêtrzne Separacja galwaniczna tak Wytrzyma³oœæ elektryczna rozwartego zestyku 1 kv AC Wytrzyma³oœæ elektryczna pomiêdzy zestykami przekaÿnika a elementami zimnymi 2,2 kv AC Wytrzyma³oœæ elektryczna pomiêdzy zestykami przekaÿnika a uk³adami SELV 3,75 kv AC Wytrzyma³oœæ elektryczna pomiêdzy grupami wyjœæ 3,75 kv AC Pr¹dowe wejœcia Zakres pomiarowy/rozdzielczoœæ na 1 bit ma / 4,88 µa Rezystancja wejœciowa 100 Ω Maks. pr¹d wejœciowy 50 ma Maks napiêcie wejœciowe 5 V 15

16 KOMPAKTOWE STEROWNIKI PROGRAMOWALNE TECOMAT TC500 TC500 Charakterystyka podstawowa TECOMAT TC500 s¹ kompaktowymi sterownikami programowalnymi wyposa onymi w wyœwietlacz (panel). Umo liwiaj¹ ³atwiejsz¹ i wygodniejsz¹ realizacjê mniejszych systemów sterowania, wymagaj¹cych komunikacji z obs³ug¹. Warianty wyposa enia sterownika w wejœcia i wyjœcia umo liwiaj¹ wybranie zestawu wed³ug wymagañ u ytkownika dla ma³ych i œrednich aplikacji ³¹cznie z wejœciami i wyjœciami analogowymi. PLC TECOMAT TC500 skonstruowano do zabudowania w œcianie czo³owej lub drzwiach szafy rozdzielczej. Wymiary zewnêtrzne i lokalizacjê otworów monta owych przedstawiono na rysunku. PLC skonstruowano dla 1 klasy zanieczyszczenia (CSN ). Instalacja musi byæ przeprowadzona tak aby by³y dotrzymane warunki II kategorii ochrony przeciwprzepiêciowej (CSN ). Wymiary i lokalizacja otworów monta owych PLC TECOMAT TC Parametry techniczne Parametry podstawowe Podstawowe parametry Znamionowe napiêcie zasilania ze Ÿród³a SELV 24 V AC, Hz lub 24 V DC tolerancja 15% / +20% Pobór mocy maks. 20 VA lub 13 W Masa ok. 1 kg Klasa przedmiotu elektrycznego I wg. IEC 536-1:1976, IEC 536-2:1992) Rodzaj urz¹dzenia do zabudowania Stopieñ ochrony IP-10B, panel czo³owy IP-54 Warunki pracy Zakres temperatury pracy C Zakres temperatury magazynowania C Wilgotnoœæ wzglêdna powietrza 50 95% Rodzaj pracy trwa³a Panel sterowniczy Wyœwietlacz podœwietlony LCD Liczba znaków 2 16 Wysokoœæ znaków 5 mm Klawiatura Liczba klawiszy 14 Konstrukcja klawisze membranowe, 6 klawiszy z mo liwoœci¹ wsuniêcia opisu Sterownik kompaktowy PLC TECOMAT TC500 zrealizowany jest w czternastu ró nych wariantach wejœæ i wyjœæ. Ka dy wariant jest wyposa ony w uk³ad procesora typu D.

17 Podstawowe parametry jednostki centralnej Jednostka centralna typ D Uk³ad czasu rzeczywistego (RTC) tak Pamiêæ programu 32 KB Zapasowa pamiêæ progr. EEPROM tak DataBox pamiêæ dodatkowa do wyboru mo liwie do 0,5 MB Podtrzymanie danych RAM i RTC * h Czas cyklu na 1k instr. logicznych 13 ms Liczba rejestrów z tego remanentnych 512 Liczba uk³. czasowych i liczników Zakres uk³adów czasowych ms 10 s, mo liwoœæ kaskadowania Zakres liczników , mo liwoœæ kaskadowania Zbiór instrukcji poszerzony D³ugoœæ instrukcji 1 6 bytu Kana³ komunikacji szeregowej 2 prêdkoœæ komunikacji kana³ CH1 0,3 57,6 kbd kana³ CH2*** 0,3 230,4 kbd * Dotyczy uk³adu bez zasilania, podczas za³¹czonego zasilania bateria jest od³¹czona i czas podtrzymania danych zostaje przed³u ony. Minimalna trwa³oœæ akumulatora wynosi 5 lat. ** Kana³ komunikacji szeregowej CH1 dostêpny jest za pomoc¹ z³¹cz RS-232 i RS- 485, oba z³¹cza nie s¹ galwanicznie odseparowane od obwodów wewnêtrznych. *** Zakres prêdkoœci komunikacji kana³u komunikacji szeregowej CH2 zmienia siê w zale noœci od ustawionego trybu pracy kana³u. WARIANTY PLC TECOMAT TC500 Wariant Numery katalogowe wariantów PLC TECOMAT TC500 Specyfikacja Oznaczenie wejœcia wejœcia wyjœcia wyjœcia wyjœcia katalogowe cyfrowe analogowe tranzystorove cyfrowe analogowe TC TXN TC TXN TC503 12* 4 4 TXN TC504 16* 10 TXN TC505 12* 4 8 TXN TC506 16* TXN TC507 20* 20 TXN TC TXN TC TXN TC513 12* TXN TC514 16* 10 4 TXN TC515 12* TXN TC516 16* TXN TC517 20* 20 4 TXN * 4 wejœcia posiadaj¹ funkcje opisan¹ dwoma ostatnimi cyframi:.00 4 wejœcia standartowe.01 4 wejœcia przerwania.03 1 przy³¹czenie czujnika inkrementalnego.05 1 jednokierunkowy licznik 16 bitowy z wstêpnym ustawieniem.06 pomiar periody i przesuniêcia fazowego TC500 Typ kabla Typ Oznaczenia katalogowe kabli dla po³¹czenia do systemu nadrzêdnego Oznaczenie katalogowe RS-232 po³¹czenie CH1 z PC, Cannon 9 po stronie PC, d³ugoœæ 1,5 m TXK Oznaczenia katalogowe wyposa enia dodatkowego PLC TECOMAT TC500* Specyfikacja Oznaczenia katalogowe IM-70 DataBox, pamiêæ dodatkowa 128 KB TXK IM-70 DataBox, pamiêæ dodatkowa 512 KB TXK Wszystkie warianty PLC TECOMAT TC500 s¹ standardowo wyposa one w 2 szeregowe kana³y komunikacji szeregowej. Kana³ CH1 wyprowadzono przez dwa z³¹cza RS-232 i RS- 485, oba bez galwanicznej separacji, kana³ CH2 przez z³¹cze RS-232 bez separacji galwanicznej. * DataBox mo na wstawiæ tylko u producenta. Po³¹czenia zaciskowe Pod³¹czenie zaciskowe wariantów TC501* i TC511 Pod³¹czenie zaciskowe wariantów TC502* i TC512 17

18 TC500 Pod³¹czenie zaciskowe wariantów TC503* i TC513 Pod³¹czenie zaciskowe wariantów TC504* i TC514 Pod³¹czenie zaciskowe wariantów TC505* i TC515 Pod³¹czenie zaciskowe wariantów TC506* i TC516 * PLC TECOMAT TC501, TC502, TC503, TC504, TC505, TC506, TC507 nie zawieraj¹ wyjœæ analogowych (nie ma zacisków P). 18 Pod³¹czenie zaciskowe wariantów TC507* i TC517

19 WEJŒCIA I WYJŒCIA SYFROWE I ANALOGOWE TC501 TC502 TC503 TC504 TC505 TC506 TC507 TC511 TC512 TC513 TC514 TC515 TC516 TC517 Ca³kowita liczba wejœæ Liczba wejœæ w grupie 1 8, , , , , 1 4 Wspólny zacisk plus lub minus Napiêcie wejœciowe dla log.0 maks. 12 V AC / 11 V DC dla log.1 typ. 24 V AC / DC dla log.1 min. 16 V AC / 15V DC pdla log.1 maks. 30 V AC / DC Pr¹d wejœciowy dla log.1 typ. 10 ma OpóŸnienie z log.0 do log.1 typ. 4 ms 4 ms / 10 µs * OpóŸnienie z log.1 do log.0 typ. 4 ms 4 ms / 10 µs * Separacja galwaniczna tak * Dla wariantów z dwoma ostatnimi cyframi.01,.02,.03 s¹ to 4 szybkie wejœcia z opóÿnieniem 10 µs (patrz str. 18). TC501 TC502 TC503 TC506 TC507 TC511 TC512 TC513 TC516 TC517 Ca³kowita liczba wyjœæ Liczba wyjœæ w grupie , 1 4 Wspólny zacisk plus Napiêcie za³¹czane 9,6 V 28,8 V Maks. za³¹czany pr¹d wyjœcia 1 A Maks. pr¹d przez wspólny zacisk 6 A 4 A 6 A Maks. pr¹d przy log µa Maks. czas za³¹czania 400 µs Maks. czas roz³¹czania 400 µs Ochrona przeciwzwarciowa elektroniczna Ochrona przeciwprzepiêciwa wewnêtrzna Zabezpiecz obci¹ enia indukcyj zewnêtrzna Separacja galwaniczna tak Wejœcia cyfrowe Wyjœcia cyfrowe tranzystorowe TC500 Wyjœcia cyfrowe przekaÿnikowe Wejœcia analogowe TC503 TC504 TC505 TC506 TC513 TC514 TC515 TC516 Ca³kowita liczba wejœæ Liczba wyjœæ w grupie , , 2 1 Wspólny zacisk grupy plus lub minus Parametry styku za³¹czaj¹cego maks. za³¹czany pr¹d 20 ma 1 A maks. za³¹czane napiêcie zmienne 250 V maks. za³¹czana moc sta³a 24 W (pøi U z = 24 V), 43 W (pøi U z = 48 V) maks. czas za³¹czania i roz³¹czania 5 ms Pr¹d maks. wspólnego zacisku 4 A Ochrona przeciwzwarciowa Zabezpieczenie obci¹ enia indukcyjnego zewnêtrzna Separacja galwaniczna tak Wytrzyma³oœæ elektr. styku roz³¹czonego 1 kv AC Wytrzyma³oœæ elektr. pomiêdzy stykami przekaÿnika a czêœciami nieaktywnymi 2,2 kv AC Wytrzyma³oœæ elektr. pomiêdzy stykami przekaÿnika a obwodami SELV 3,75 kv AC Wytrzyma³oœæ elektr pomiêdzy grupami wyjœæ 3,75 kv AC TC505 TC506 TC515 TC516 Ca³kowita liczba kana³ów wejœciowych 4 4 Liczba wejœæ w grupie Wspólny zacisk w grupie minus Separacja galwaniczna nie Postaæ cyfrowa wejœcia 12 bitów bez znaku minus Czas przejœcia przez 4 kana³y 4 ms Wejœcia napiêciowe Zakres pomiarowy / rozdzielczoœæ na 1 bit V / 2,44 mv, 0 +2 V / 0,488 mv Rezystancja wejœciowa > 10 MΩ Zalecana rezystancja wewnêtrzna Ÿród³a sygna³u < 10 kω Wejœcia pr¹dowe Zakres pomiarowy / rozdzielczoœæ na 1 bit ma / 4,88 µa Rezystancja wejœciowa 100 Ω Maks. pr¹d wejœciowy 50 ma Maks. napiêcie wejœciowe 5 V Wyjœcia analogowe TC511 TC512 TC513 TC514 TC515 TC516 TC517 Ca³kowita liczba kana³ów wyjœciowych Liczba wyjœæ w grupie Wspólny zacisk w grupie minus Separacja galwaniczna nie Typ wyjœcia napiêciowy Zakres napiêcia / rozdzielczoœæ na 1 bit 0 +9,96 V / 39 mv Postaæ cyfrowa wyjœcia 8 bitów Maks. pr¹d wyjœciowy 10 ma Maks. czas ustawiania wyjœcia 30 µs 19

20 KOMPAKTOWE STEROWNIKI PROGRAMOWALNE TECOMAT TC600 CHARAKTERYSTYKA OGOLNA TECOMAT TC600 s kompaktowymi swobodnie programowalnymi sterownikami (PLC) z mo - liwoœci¹ rozbudowy za pomoc¹ modu³ów dodatkowych. W ten sposób zagwarantowane zostaj¹ szerokie mo liwoœci zmiany wejœæ i wyjœæ uk³adu, przy zachowaniu ³atwego doboru zestawu PLC dla wielu zastosowañ. PLC TECOMAT TC600 s¹ zaprojektowane do monta u na szynie monta owej EN 50022:1977. Najmniejszy, w pe³ni funkcjonalny sterownik PLC typu TC600 stanowi modu³ podstawowy (ZM). Iloœæ wejœæ i wyjœæ ZM mo na zmieniaæ poprzez pod³¹czenie modu³u rozszerzaj¹cego (RM) lub te po³ówkowego modu³u rozszerzaj¹cego (RM/2), albo ich kombinacjami. Wymiary zewnêtrzne wszystkich modu³ów i mo liwe warianty rozszerzenia ZM s¹ pokazane na rysunkach. PLC s skonstruowane dla 2 stopnia zanieczyszczenia. (CSN ) Wykonanie instalacji powinno gwarantowaæ zachowanie ochrony przeciwprzepiêciowej kategorii II (CSN ). TC600 20