Akustyka muzyczna. Wykład 9 Głos ludzki. Instrumenty perkusyjne. dr inż. Przemysław Plaskota

Transkrypt

1 Akustyka muzyczna Wykład 9 Głos ludzki. Instrumenty perkusyjne. dr inż. Przemysław Plaskota

2 Głos ludzki Głos jest instrumentem dętym o podwójnym organicznym stroiku Elementy składowe mechanizm powietrzny (płuca, oskrzela, tchawica) krtań z więzadłami głosowymi przestrzenie rezonansowe (jama gardłowa, jama gardłowo-nosowa, jama nosowa, jama ustna) 2

3 Głos ludzki Objętość oddechu spokojnego wynosi około 500 cm 3 Objętość oddechu głębokiego wynosi około 3500 cm 3 Miejscem powstawania dźwięku jest krtań Przestrzeń rezonansową dla głosu stanowią przewody oddechowe powyżej krtani Długość więzadeł głosowych wynosi mm u mężczyzn i mm u kobiet 3

4 Głos ludzki Rozróżniamy kilka rodzajów głosu szept mowa dźwięczna i śpiew falset gwizd Śpiew jest mową przedłużoną na samogłoskach 4

5 Głos ludzki Cechą odróżniającą śpiew od muzyki instrumentalnej jest połączenie wydobycia dźwięku z wymawianiem odpowiednich słów (samogłosek i spółgłosek) Na powstawanie samogłosek ma wpływ wielkość i kształt jamy ustnej położenie języka 5

6 Głos ludzki Na powstawanie spółgłosek ma wpływ udział (lub jego brak) strun głosowych spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne rejon powstawania szumu sposób przedostania się powietrza przez szczelinę (spółgłoski wybuchowe lub ciągłe) kierunek strumienia powietrza (przez usta lub nos) 6

7 Głos ludzki Wyróżniamy 6 zakresów głosu śpiewaków solistów głosy męskie bas baryton tenor głosy żeńskie alt mezzosopran sopran 7

8 Głos ludzki W chórach wyróżniamy 4 głosy głosy męskie bas tenor głosy żeńskie (lub chłopięce) alt sopran 8

9 Instrumenty perkusyjne Instrumenty perkusyjne dzielą się na następujące grupy instrumenty membranowe instrumenty płytowe instrumenty sztabkowe instrumenty rurowe i płytkowe instrumenty krótkobrzmiące 9

10 Instrumenty membranowe Membrana błona skórzana, ciało stałe z natury niesprężyste, o kształcie płaskim Grubość membrany jest mała w stosunku do długości i szerokości Membrana uzyskuje sprężystość poprzez naciągnięcie na obręczy Drgania rozchodzą się we wszystkich kierunkach płaszczyzny drgania rozchodzące się w poprzek można pominąć 10

11 Instrumenty membranowe Fala dźwiękowa odbija się od punktów mocowania membrany węzły zawsze przypadają na obręczy Jeżeli na powierzchni membrany nie powstają inne węzły, to jedyna strzałka powstanie na środku płaszczyzny membrana wychyla się całą płaszczyzną jest to mod podstawowy drgań 11

12 Instrumenty membranowe W praktyce na membranie powstają linie węzłowe przebiegające wzdłuż średnic i współśrodkowych okręgów podział membrany tworzy szereg nieharmoniczny tonów składowych Drgania membrany mają charakter szumowy stosuje się dodatkowe rezonatory w celu uwypuklenia wybranej częstotliwości wybrzmienie jest stosunkowo krótkie 12

13 Instrumenty membranowe Membrana pobudzana jest za pomocą pałki stosuje się również pocieranie, uderzanie palcami lub innymi przyrządami niż pałki Uzyskana barwa zależy od rodzaju pałki materiał główki (filc, flanela, korek, drewno, drewno obciągnięte skórą, guma, itp.) stopień twardości główki 13

14 Instrumenty membranowe Barwa zależy również od miejsca pobudzenia membrany pobudzenie w środku eliminuje drgania ze średnicowymi liniami węzłowymi pobudzenie w odległości nieco mniejszej niż połowa długości promienia eliminuje tony o kolistych liniach węzłowych położonych w pobliżu połowy promienia Odpowiednią barwę i czas wybrzmienia można regulować za pomocą zmian naciągu membrany 14

15 Instrumenty membranowe Pałki do kotłów 15

16 Instrumenty płytowe Płyta ciało stałe z natury sprężyste, którego grubość jest mała w porównaniu do długości i szerokości Wywołane drgania rozchodzą się po powierzchni drgania rozchodzące się w poprzek płyty można pominąć 16

17 Instrumenty płytowe Na płytach tworzą się fale stojące brzeg płyty nie jest umocowany wibruje najmocniej Węzły fal stojących tworzą figury Chladniego Płyty są płaskie lub wygięte, często ich grubość zmienia się obraz drgań jest znaczenie bardziej złożony 17

18 Instrumenty płytowe Każda samodzielnie drgająca część płyty generuje nieharmoniczne tony składowe Instrumenty płytowe nie posiadają ściśle określonej wysokości brzmienia wybrane częstotliwości można wzmacniać poprzez wygięcia i zgrubienia przekroju Do pobudzania płyt do drgań stosuje się pałki, inne ciała sprężyste, uderza się płyty o siebie wybrzmienie jest stosunkowo długie 18

19 Instrumenty sztabkowe Sztabki przedmioty metalowe lub drewniane, sztywne i z natury sprężyste Kształt sztabki jest wydłużony, przekrój jest prostokątny Dominujące są drgania rozchodzące się w kierunku długości sztabki drgania rozchodzące w kierunku szerokości i grubości można pominąć 19

20 Instrumenty sztabkowe Sztabki spoczywają swobodnie w pozycji poziomej, oparte na odpowiednich podkładach Na obu końcach i w środku tworzą się strzałki, dwa węzły powstają w pewnej odległości od końca sztabki Mogą się również tworzyć drgania o większej liczbie węzłów drgania sztabek są nieharmoniczne 20

21 Instrumenty sztabkowe Przy wyższych modach drgań zwiększa się liczba węzłów oraz zmniejsza się odległość skrajnych węzłów od końca sztabki Podparcie sztabki w miejscu węzłów pierwszego tonu składowego powoduje wymuszenie drgań pierwszego tonu składowego i stłumienie drgań nieharmonicznych uzyskane brzmienie jest łagodne 21

22 Instrumenty sztabkowe Pierwszy ton składowy może być dodatkowo wzmocniony poprzez umieszczenie pod sztabką rury o odpowiednio dobranej długości Sztabki drewniane mają wybrzmienie krótkie Sztabki metalowe mają wybrzmienie stosunkowo długie, którego czas można regulować poprzez odpowiednie tłumienie 22

23 Instrumenty rurowe i prętowe Rury i pręty przedmioty metalowe, twarde i sztywne, z natury sprężyste Kształt jest wydłużony szerokość i grubość jest mała w stosunku do długości Drgania rozchodzą się w kierunku długości rozchodzenie się drgań w innych kierunkach można pominąć wybrzmienie jest stosunkowo długie Do pobudzania stosuje się pałki lub pręty 23

24 Instrumenty rurowe i prętowe Różnica między prętami i rurami widoczna jest w przekroju przekrój pręta jest kołem przekrój rury jest pierścieniem kołowym Pręty i rury są zawieszone swobodnie Pręty i rury drgają analogicznie jak sztabki w przypadku rur można stosować wzmocnienie tonu podstawowego za pomocą drgań słupa powietrza zawartego wewnątrz rury pręty nie mają określonej wysokości dźwięku 24

25 Instrumenty krótkobrzmiące Kastaniety Pudełka drewniane (okrągłe lub płaskie) Instrumenty efektowe klekotka terkotka grzechotka inne służące celom ilustracyjnym 25

26 Instrumenty perkusyjne 26

27 Instrumenty perkusyjne 27

28 Instrumenty perkusyjne 28

29 Instrumenty perkusyjne Kotły 29

30 Instrumenty perkusyjne Bęben wielki 30

31 Instrumenty perkusyjne Werbel 31

32 Instrumenty perkusyjne Tamburyn 32

33 Instrumenty perkusyjne Dzwonki (czelesta) 33

34 Instrumenty perkusyjne Dzwony rurowe 34

35 Instrumenty perkusyjne Ksylofon 35

36 Instrumenty perkusyjne Wibrafon 36

37 Instrumenty perkusyjne Talerze 37

38 Instrumenty perkusyjne Trójkąt 38

39 Instrumenty perkusyjne Gong 39

40 Instrumenty perkusyjne Klawesy 40

41 Instrumenty perkusyjne Kastaniety 41