Akustyka muzyczna. Wykład 2 Elementy muzyki. O dźwięku. dr inż. Przemysław Plaskota

Transkrypt

1 Akustyka muzyczna Wykład 2 Elementy muzyki. O dźwięku. dr inż. Przemysław Plaskota

2 Elementy muzyki Rytm organizuje przebiegi czasowe w utworze muzycznym Metrum daje zasady porządkujące przebiegi rytmiczne za pomocą akcentów Melodia jest przebiegiem dźwięków różnej wysokości Harmonia decyduje o współbrzmieniach w utworze muzycznym 2

3 Elementy muzyki Kolorystyka jest efektem stosowania różnorodnego instrumentarium Dynamika dotyczy zmian głośności dźwięków w obrębie utworów Agogika dotyczy tempa i jego zmian Architektonika utworu odnosi się do ukształtowania przebiegu utworu Artykulacja opisuje sposoby wydobycia dźwięku 3

4 Fizyczne podstawy materiału dźwiękowego Tworzywem muzyki są dźwięki Podstawą uporządkowania dźwięków muzycznych są skale muzyczne Opis dźwięku obejmuje proces fizyczny (powstawanie i przenoszenie drgań) akustyka fizyczna proces psychofizjologiczny (percepcja dźwięku) psychoakustyka 4

5 Budowa dźwięku okres drgań częstotliwość amplituda 5

6 Systematyzacja zjawisk dźwiękowych Klasyfikacja zjawisk dźwiękowych 6

7 Systematyzacja zjawisk dźwiękowych wieloton wykres drgań i widmo 7

8 Systematyzacja zjawisk dźwiękowych alikwoty, szereg harmoniczny 8

9 Szumy widmo szumu białego i barwnego 9

10 Szumy widmo mieszane 10

11 Wrażenia słuchowe pole słyszenia 11

12 Systemy dźwiękowe Materiał dźwiękowy wszystkie dźwięki muzyczne, którymi dysponuje kompozytor przy tworzeniu dzieł Wybór materiału dokonuje się z punktu widzenia wysokości brzmienia dla fortepianu: od A 2 27,5 Hz c Hz orkiestra symfoniczna: E 41,2 Hz ais Hz organy: C 2 16,4 Hz c Hz oznaczenia literowe oznaczają stopnie skali 12

13 Systemy dźwiękowe Równomiernie temperowany system dwunastostopniowy dominujący system dźwiękowy w Europie ukształtował się około roku 1700 Punktem wyjścia systemów dźwiękowych są proste stosunki częstotliwości 1:2:3:4:5 1:2 oktawa 2:3 kwinta, itd. 13

14 Systemy dźwiękowe Problem systemu dźwiękowego sprowadza się do zasady podziału wewnątrz oktawy Interwały mniejsze od oktawy występują w szeregu harmonicznym Naturalne interwały uzyskuje się w łatwy sposób na wszystkich instrumentach poprzez skrócenie struny lub słupa powietrza W ten sposób ukształtowała się skala dwunastostopniowa 14

15 Systemy dźwiękowe System pitagorejski (kwintowy), IV w p.n.e. problem: komat pitagorejski występują półtony o różnej wielkości System Didymosa (kwintowo-tercjowy) I w p.n.e. problem: komat syntoniczny występują tercje wielkie o różnej wielkości 15

16 Systemy dźwiękowe Późniejsze systemy starały się rozwiązać niedogodności powstawały różne systemy nierównomiernie temperowane System równomiernie temperowany powstał ok r. wprowadził podział na 12 równych półtonów każda kwinta została pomniejszona o 1/12 komatu pitagorejskiego 16

17 Systemy dźwiękowe Pierwsze wykorzystanie: Jan Sebastian Bach Das Wohltemperierte Klavier Istnieją inne systemy dźwiękowe muzyka perska: podział na części muzyka arabska: podział na części muzyka hinduska: podział oktawy na 22 części wczesne skale europejskie: podział na 5 części 17

18 Systemy dźwiękowe Próby rozszerzenia systemów dźwiękowych: mikrointerwalistyka system ćwierćtonowy: podział oktawy na 24 części propozycje podziału oktawy na 18, 36, a nawet na 53 części Brak perspektyw rozwoju ze względu na nieprzystosowanie do możliwości przeciętnych możliwości słuchu ludzkiego 18

19 Strój muzyczny Strój muzyczny daje punkt odniesienia dla systemu dźwiękowego Pierwsza umowa międzynarodowa z roku 1850 przyjęto dla a 1 częstotliwość 435 Hz do tego czasu posługiwano się w różnych krajach różnymi strojami, w których a 1 wahało się od 390 Hz do 475 Hz Od 1939 roku przyjęto a 1 = 440 Hz współcześnie a 1 może mieć większą częstotliwość, nawet 444 Hz. 19

20 Strój muzyczny Najprostszym przyrządem określającym strój jest kamerton, inaczej widełki strojowe wynalezione w połowie XVIII w. Kamerton pobudza się do drgań poprzez uderzenie swobodną częścią pręta 20

21 Nazwy dźwięków: A B C D E F G dźwięk A był najniższym osiąganym na kitarze Zmiana nazw: A H C D E F G początkowym dźwiękiem jest dźwięk C C D E F G A H Nazwy powtarzają się w różnych rejestrach 21

22 Podstawowe znaki nutowe 22

23 Hymn do św. Jana solmizacja ut re mi fa sol la do re mi fa sol la si 23

24 Nazwy oktaw subkontra kontra wielka mała razkreślna dwukreślna trzy-, cztero- i pięciokreślna 24

25 System pięcioliniowy, linie dodane 25

26 Klucz jest to znak ustalający położenie w systemie liniowym jednego ściśle określonego dźwięku Klucz G wskazuje g 1 (g razkreślne) Klucz F wskazuje f (f małe) Klucz C wskazuje c 1 (c razkreślne) 26

27 Klucze F, C, G 27

28 Pisownia w kluczu skrzypcowym (wiolinowym) 28

29 Praktyczny zakres klucza skrzypcowego 29

30 Klucz basowy 30

31 Praktyczny zakres klucza basowego 31

32 Klucz barytonowy i subbasowy (kontrabasowy) 32

33 Klucz C (sopranowy, mezzosopranowy, altowy, tenorowy, inne formy klucza) 33

34 Klucz altowy 34

35 Klucz tenorowy 35

36 Ta sama nuta w różnych kluczach 36

37 Ten sam dźwięk w różnych kluczach 37

38 Przenośnik oktawowy 38

39 Tabela kluczy 39

40 Zmiana klucza w utworze 40

41 Krzyżyk, podwójny krzyżyk Bemol, podwójny bemol Kasownik 41

42 Tabela nazw dźwięków 42

43 Znaki przykluczowe 43

44 Przykład notacji współczesnej 44

45 Przykład notacji współczesnej 45

46 Rytm 46

47 Łączenie nut, laski 47

48 Łączenie nut muzyka wokalna 48

49 Akordy, wielogłos 49

50 Skróty znaki repetycji 50

51 Skróty powtarzanie dźwięków 51