Program Atrakcyjne Przestrzenie Miejskie 2020+

Transkrypt

1 Program Atrakcyjne Przestrzenie Miejskie mgr inż. arch. Bartosz Poniatowski Biuro Architekta Miasta Łodzi, Politechnika Łódzka Przestrzeń publiczna jest zagadnieniem, które nie może być traktowane jako wyabstrahowane z szerszej rzeczywistości. Jego wieloaspektowość, holistyczność i koherentność uniemożliwiają potraktowanie jej wyłącznie jako szczególnego rodzaju przestrzeni materialnej, zamykającej się zbiorem pojęć: ulice, place, parki, pasaże skwery, bulwary, aleje itp. Przestrzenie publiczne to coś więcej. To ogniskowa wydarzeń w mieście, to interakcje ludzi ze sobą i z przestrzenią. Pole konfliktów i wypracowywania konsensusów. Dominacji i ofiary. Dochodzimy do punktu, w którym można przestrzeń publiczną identyfikować z Istotą Miasta jako taką. I to miasta w rozumieniu zbiorowości ludzkiej z jej wszystkimi zależnościami wewnętrznymi i zewnętrznymi, umiejscowionej w określonej przestrzeni której forma i granice są zmienne. Wszystko to podlega różnorodnym interpretacjom, wynika z odmiennych ideologii i ma w sobie więcej z magii, wiary, sztuki, kultury i uczuć niż nauki. Pojawiają się z resztą pojęcia w rodzaju duch miejsca (pojęcie przywołane z czasów rzymskich), przestrzeń kultury (Lorens, 2011), czy życie między budynkami (Gehl, 2009). Wynika z tego, że zagadnienie przestrzeni publicznej powinno się rozważać z wielu perspektyw równocześnie. Filozofia, architektura i urbanistyka, antropologia kultury, geografia... Ilość dziedzin można mnożyć jeszcze wielokrotnie. Są to jednak dyscypliny naukowe mocno osadzone w człowieku, jako pewnej zbiorowości. Przestrzeń publiczna realizuje bowiem potrzeby zbiorowości, jest to jej podstawowa funkcja, co do której jest pełna zgodność badaczy. Stoi to w opozycji do przestrzeni prywatnej, w której toczy się życie osobiste i w gronie najbliższych. Podstawę niniejszej dysertacji stanowi synteza przemyśleń i idei z zakresu przestrzeni publicznych, pojawiających się w dyskursie naukowym od lat 60 XX wieku, kiedy zauważono stan agonalny, w którym sie znalazła. Cywilizacja zaczęła odczuwać jej brak w codziennym funkcjonowaniu i postępujące nawarstwianie konfliktów (Jacobs, 1961; Cullen, 1961). Rozrastające się grono naukowców zaczęło konsekwentnie przywracać ich rolę

2 w świadomości ludzi oraz, ostatecznie, przywracając jej pełną funkcjonalność i formę mieszkańcom i użytkownikom miast. Obecnie zagadnienia te (w Polsce od kilku, na Zachodzie od kilkudziesięciu) docierają do nieprofesjonalnego grona mieszkańców bezpośrednich użytkowników przestrzeni co znacznie wpływa na sposób kształtowania przestrzeni publicznej. Społeczeństwo bowiem, początkowo rękoma organizacji pozarządowych, zaczęło domagać się prawa do miasta, już nie tylko jako prawa do użytkowania lecz również jako prawa do stanowienia (Mironowicz [w:] Lorens 2011, ss ). Władza publiczna stoi więc przed faktem konieczności umożliwienia współuczestnictwa społecznego w kształtowaniu przestrzeni publicznej. Przyjmuje to wiele form, od partyzantki (wywieranie wpływu nieoficjalne) po projektowanie partycypacyjne. Niemniej jednak w Polsce demokracja jest nadal w stanie dojrzewania, dlatego przestrzeń publiczna, została zauważone jako kluczowe zagadnienie dotyczące rozwoju współczesnych miast, jednak rozwija się niespójnie, chaotycznie i w sposób sterowany przez dyktaty różnych interesów. Aby uspójnić sposób postrzegania przestrzeni publicznych w Łodzi oraz ustawić filozofię działań mających na celu poprawę jakości przestrzeni publicznych został opracowany przez Biuro Architekta Miasta program, zatwierdzony w formie uchwały Rady Miasta. Strategia Przestrzennego Rozwoju Łodzi Dokument ten, który określa politykę rozwojową Łodzi, podkreśla wyjątkową wartość kulturową Strefy Wielkomiejskiej Łodzi. Wskazuje zrównoważony rozwój jako fundament działań, a rozkwit centrum miasta jako podstawowy filar realizacji strategii. Niezwykle ważnym elementem, realizującym to zadanie jest program poprawy jakości przestrzeni publicznych. Sama strategia wskazuje na najważniejsze kierunki dotyczące kształtowania przestrzeni miejskich, jako wytyczne do programu: Dobrze zagospodarowana i utrzymana przestrzeń publiczna jest jednym z ważniejszych mierników jakości Miasta. Aby była odpowiednio ukształtowana musi być zdefiniowana przestrzennie za pomocą pierzei budynków, które wchodzą w dialog z przestrzenią, którą wyznaczają oraz za pomocą usług, znajdujących się w parterach. (...) Miarą jakości przestrzeni publicznych jest przede wszystkim

3 sposób ich użytkowania ilość i jakość aktywności ludzi w niej się pojawiających nie zaś wyłącznie uwarunkowania estetyczne. Zasadą porządkowania istniejących i wprowadzania nowych przestrzeni jest umożliwianie zaistnienia funkcji aktywizujących <życie między budynkami> oraz czytelny podział na przestrzeń publiczną dostępną dla wszystkich oraz prywatną - dostępną w zależności od woli właściciela. Program Atrakcyjne Przestrzenie Miejskie Program ten składa się z części analitycznej, prezentującej szerszemu gronu odbiorców łódzkie przestrzenie publiczne, oraz z części właściwej, przedstawiającej wytyczne dla kształtowania przestrzeni miejskich w Łodzi. Wyznacza się w nim system kluczowych przestrzeni publicznych, które: wymagają konsekwentnego podnoszenia ich jakości. Oznacza to zarówno poprawę stanu technicznego i estetyki wszystkich komponentów przestrzeni (pierzeje, posadzka, mała architektura - zobacz II.2.d), ale również prymat ruchu pieszego, rowerowego i transportu zbiorowego - poprzez rozwiązania architektoniczno komunikacyjne oraz ich odpowiednie funkcjonowanie (aktywne partery, wydarzenia, codzienne użytkowanie. Najważniejsze są wskazane w programie cztery wyróżniki przestrzeni publicznej, które decydują o jej sukcesie: dobra jakość i zaprojektowanie komponentów przestrzeni. dostępność długi okres aktywności - przestrzeń sprzyjająca interakcjom społecznym, aktywne granice architektoniczne poczucie tożsamości, dumy i współuczestnictwa mieszkańców Są one dokładnie opisane, wraz ze wskazaniami co do ich zastosowania przy przekształcaniu przestrzeni. Ponadto dla poszczególnych rodzajów przestrzeni znajdują się konkretniejsze wytyczne, np. co do minimalnej ilości drzew na odcinkach przecznic. Kolejnym istotnym elementem są mierniki jakości przestrzeni publicznych, które pozwalają weryfikować kierunki, które przyjmuje ich przekształcanie. Samo ich sformułowanie mówi o tym, jak te przekształcenia powinny wyglądać.

4 Program wprowadza pojęcie kluczowego systemu przestrzeni publicznych (załącznik nr 1). Oparty jest on o ulicę Piotrkowską oraz historyczne place, położone w komfortowej dla użytkownika pieszego odległości. W oparciu o ten kręgosłup oraz w związku z pracami nad Nowym Centrum Łodzi, szczególnie w zakresie rewitalizacji i tworzenia nowych przestrzeni publicznych, wyznaczono ciągi ulic (w tym nowych) łączących elementy węzłowe (place, skrzyżowania, dominanty architektoniczne). W ramach systemu pojawiają się przestrzenie o różnej skali i charakterze: od przestrzeni rozległych do kameralnych, zarówno istniejące jak i planowane. Zapewnia to możliwość realizacji wielu rodzajów aktywności - od kameralnych spotkań sąsiedzkich po imprezy masowe na skalę całego łódzkiego obszaru metropolitalnego. Ze względu na charakter Łodzi w rozumieniu jej uwarunkowań przestrzennych konieczne jest traktowanie układu przestrzeni publicznych jako systemu powiązań punktów (konkretnych miejsc, instytucji, placów, pasaży, parków i zieleńców) poprzez ciągi ulic (posiadających atrakcyjne wyposażenie funkcjonalne). Podejście obszarowe jest częściowo możliwe jedynie w obszarze Nowego Centrum Łodzi oraz w rejonie Starego Rynku i placu Wolności. System obszarowy zastąpiono zatem wytworzeniem pętli zamykających system, dających możliwość wyboru różnych dróg dojścia do miejsc węzłowych. Literatura: Cullen G., 2011 (org.1961), Obraz miasta. Wydanie skrócone, Ośrodek Brama Grodzka Teatr NN, Lublin; Gehl J., 2009, Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, RAM, Kraków; Jacobs J. 1961, The Death And Life Of Great American Cities, The Modern Library, New York; Lorens P., 2010, Martyniuk-Pęczek J. (red.), Problemy kształtowania przestrzeni publicznych, Wydawnictwo Urbanista, Gdańsk;

5 Załącznik nr 1. Kluczowy System Przestrzeni Publicznych Łodzi. Program Atrakcyjne przestrzenie miejskie 2020+