Kryzys na rynku hipotecznym w USA może jeszcze silniej uderzyć w Europę i Polskę?

Transkrypt

1 Czasem dni są pochmurne Z Mateuszem Walczakiem, prezesem zarządu w New World Sp. z o.o., rozmawi nrk: Największym zagrożeniem dla giełdy jest... Mateusz Walczak: Rosnąca awersja do ryzyka. Na całym świecie bardzo silnie przekłada się to na postrzeganie tej klasy aktywów, jakimi są akcje. Jesteśmy, i dotyczy to w zasadzie całej gospodarki światowej, na szczycie cyklu koniunkturalnego. Mamy za sobą kilka bardzo udanych lat. W firmach jest sporo pieniędzy, ale zapowiada się jednak trudniejszy okres dla przedsiębiorstw. Kryzys na rynku hipotecznym w USA może jeszcze silniej uderzyć w Europę i Polskę? Zdecydowanie tak. Podkreślam, jest to nie tyle kryzys subprime'ów, co kryzys zaufania. Wszyscy wiedzieli, czym są kredyty typu subprime, wszyscy wiedzieli, że metodologia wyceny ich ryzyka jest bardzo uznaniowa, wszyscy nimi handlowali, ale każdy myślał, że jakoś to będzie. A kiedy pojawiły się problemy z ich spłatą, uderzyło to w zaufanie do instytucji finansowych - spadło ono w drastyczny sposób. Instytucje nie ufają sobie nawzajem, przez co wzrosła cena pieniądza na rynku. Banki pożyczają sobie środki dużo drożej niż przed kryzysem na rynku kredytów hipotecznych, i sądzę, że ten trend będzie się utrzymywał. Może w połowie roku sytuacja nieco się uspokoi, choćby dlatego, że do tego czasu dowiemy się, kto i jak duże straty poniósł w tym całym zamieszaniu. Inwestując na giełdzie w Warszawie, bardziej ryzykujemy niż na innych światowych rynkach? Naszym bankom kończą się tanie pieniądze pozyskiwane z lokat bankowych, a Rada Polityki Pieniężnej wchodzi w etap podnoszenia stóp procentowych. Na pewno zarówno wzrost inflacji, jak i konsekwencje tego wzrostu komplikują sytuację przedsiębiorców. Natomiast problem płynności polskiego rynku finansowego jest bardziej 1 / 10

2 złożony. Mieliśmy do czynienia z nadpłynnością sektora, głównie z powodu wysokich depozytów PKO BP, PKO SA i BPH - trzech największych banków z olbrzymimi rezerwami. Obecnie sytuacja jest zróżnicowana. PKO SA inaczej podchodziło do trzymania swoich rezerw złotowych niż BPH. W wyniku połączenia tych dwóch banków 90 procent aktywów - będących wcześniej w posiadaniu BPH, które trafiały na rachunek NBP - trafia teraz do PKO SA. To pogorszyło w jednej chwili płynność sektora o trzy miliardy złotych. Poza tym PKO BP - jak i każdy bank w tej chwili - jest beneficjentem rozkręconej koniunktury i w coraz większym stopniu finansuje swoją akcję kredytową z depozytów. To powoduje, że zasoby taniego pieniądza się zmniejszają. Są banki, których zasoby zmniejszyły się niemal do zera. Pieniędzy na kredyty muszą szukać gdzie indziej. Oczywiście, jak choćby Millennium czy Getin Bank - ale jest ich dużo więcej. To banki, które prowadziły najbardziej agresywną sprzedaż kredytów i jednocześnie skala ich działalności nie pozwalała na drastyczne zwiększenie własnej bazy depozytowej. Wojna o depozyty dopiero się zaczyna. Banki płacą już klientom detalicznym jakieś 150 punktów powyżej WIBOR-u - to znamiona bardzo nerwowego poszukiwania pieniędzy. Co może uratować giełdy przed długotrwałą bessą? Banki centralne, ale kosztem wysokiej inflacji. Zwiększenie ilości pieniądza na rynku spowoduje, że będziemy mieć więcej pieniędzy, chętniej będziemy je wydawać - w tym inwestując na giełdzie, ale kosztem takich działań jest inflacja. Z bessą i pewnym spowolnieniem w gospodarce trzeba się pogodzić. To jest naturalna kolej rzeczy. Nie zawsze świeci słońce, czasem mamy pochmurne dni. 2 / 10

3 Z siłami natury nie wygramy? Tu jest trochę tak jak z interwencjami banków centralnych na rynku walutowym - zdarzają się, wywołują krótkotrwały efekt, natomiast jeśli trend rynkowy jest silny, co ma miejsce na przykład w notowaniach dolara względem euro, banki się poddają. Nie walczą, bo po prostu się nie da. Czy w czasach bessy przeciętny inwestor też może zarabiać? Jak najbardziej. Pomijając szereg możliwości alternatywnych (tj. inwestycje w surowce, towary rolne, rynki walutowe, energii, zmienności, stóp procentowych, sztukę czy przedmioty kolekcjonerskie) w czasie każdej bessy są branże i spółki, które radzą sobie świetnie. Wśród trzystu spółek notowanych w Warszawie na pewno znajdzie się dziesięć takich, na których w trudnych czasach da się zarobić. Warto je mieć w portfelu. Ale teraz nie jest chyba dobrym pomysłem inwestowanie w fundusze akcyjne? Zależy dla kogo. Nie uważam, by skakanie ze spadochronem było dobrym pomysłem, ale są ludzie, którzy skaczą, i nic im się nie dzieje. Na pewno ryzyko inwestowania poprzez fundusze akcyjne, szczególnie polskie, w czasach bessy jest spotęgowane poprzez ciągle wysokie opłaty. Poza tym wyniki większości funduszy akcyjnych są powiązane z koniunkturą na polskim rynku akcji. Każdy z zarządzających ma na celu pobicie benchmarku, który w praktyce okazuje się jednym z indeksów giełdowych lub połączeniem kilku z nich. Taka konstrukcja sprawdza się w czasach koniunktury, bo pobicie benchmarku, którego zwrot był dodatni napawa dumą zarówno zarządzającego, jak i inwestora. Jednak w czasie bessy wygenerowana alpha (dodatni zwrot ponad benchmark) na mocno zniżkującym indeksie niespecjalnie zadowoli inwestora. Wciąż brakuje w Polsce specjalistycznych funduszy nastawionych na zwroty bezwzględne 3 / 10

4 (absolute return) stąd też fundusze akcyjne wydają się dziś bardzo ryzykowną inwestycją. Czy są w ogóle takie fundusze, które nie tracą na bessie? Większość funduszy dopuszczonych do obrotu publicznego w Polsce jest w mniejszym lub, przeważnie, większym stopniu skorelowana z naszą giełdą. Z drugiej strony rośnie grupa funduszy zagranicznych, które są powiązane z różnymi klasami aktywów. Dzisiaj mówi się o rozejściu dróg wzrostu gospodarki światowej z gospodarką Stanów Zjednoczonych (decoupling). Zakładam, że korelacje, które do tej pory obowiązywały, nie muszą obowiązywać w przyszłości. Jeżeli to założenie jest prawdziwe, inwestycje w akcje w Szanghaju, w Wietnamie, Rosji, krajach regionu Subsaharyczy, gdziekolwiek tam, gdzie mamy inny cykl koniunkturalny niż w Stanach Zjednoczonych, mogą mieć sens. Na rynkach azjatyckich akcje są już przecież bardzo drogie. Oczywiście - to powinno studzić entuzjazm, jeśli chodzi o inwestycje w akcje. Inwestując w czasie bessy, warto spojrzeć na instrumenty bądź strategie, których korelacja z giełdami jest żadna bądź jest odwrotna. Coraz ważniejszą częścią naszych portfeli powinny być bowiem instrumenty pochodne czy też inwestycje strukturyzowane, które ze względu na swoją konstrukcję lub przedmiot inwestycji pozwalają zarabiać w czasie dekoniunktury na światowych giełdach. Pozostają fundusze alternatywne i rynku pieniężnego. 4 / 10

5 Najlepsza jest dywersyfikacja portfela inwestycyjnego, a nie powierzenie wszystkich oszczędności jednemu określonemu funduszowi. Najpierw trzeba zastanowić się nad tym, w jaki sposób zarządzać swoimi pieniędzmi w czasach bessy, i co jest głównym celem inwestycji. Poza wyznaczanym indywidualnie celem inwestycyjnym rzędu 20, 30 czy 50 procent rocznie, warto pamiętać o pierwszej z zasad inwestycji - chroń kapitał. W czasach bessy ta zasada staje się znacznie ważniejsza. Jesteśmy już na etapie, kiedy analitycy rekomendują klientom przede wszystkim strategię ochrony kapitału? Nie do końca. Ochrona kapitału w ujęciu realnym oznacza, że musimy zarobić przynajmniej tyle, ile daje nam inflacja. Ten cel można zrealizować bardzo prosto poprzez inwestycje w depozyty bankowe, obligacje skarbowe czy jakiekolwiek inne obligacje o wysokim poziomie bezpieczeństwa. Tak naprawdę oferta, którą staramy się stworzyć, ma na celu pobić tradycyjne instrumenty i dać inwestorowi zwrot na poziomie wyższym niż tradycyjne formy inwestowania przy stuprocentowym bezpieczeństwie kapitału. Czyli pytanie o fundusze alternatywne czy rynku pieniężnego to tak naprawdę pytanie o ryzyko, jakie jest w stanie zaakceptować inwestor? Oczywiście. Każdy inwestor musi odpowiedzieć sobie na kilka pytań. Jakie ma dochody, plan zawodowy, czy utrzymuje się z zysków kapitałowych, czy z pracy na etacie, a dochody z rynku kapitałowego są tylko dodatkiem. Podejmowane poprzez inwestycje ryzyko kapitałowe powinno być tylko funkcją powyższych założeń. 5 / 10

6 Czy hedgefundy wybronią się, kiedy na wszystkich giełdach dominują spore spadki? Funduszy hedgingowych na świecie jest ponad dziesięć tysięcy i każdego dnia powstają nowe. Trudno więc uogólniać ich sytuację. Indeks hedgefundów rośnie średnio pięć, sześć procent rocznie. U podstaw funkcjonowania funduszy hedgingowych leży ochrona kapitału i zabezpieczenie zysków niezależnie od koniunktury na giełdach. Natomiast do inwestowania w fundusze hedgingowe potrzeba dużo więcej wiedzy niż do inwestowania z zyskiem na polskiej giełdzie. Tym bardziej, że żaden z tych funduszy nie jest w Polsce dostępny poprzez tradycyjne kanały dystrybucji. Pośrednio są. Pośrednio, oczywiście, możemy uzyskać dostęp do każdego funduszu, natomiast wymaga to dużo większego wysiłku ze strony inwestora albo wyspecjalizowanych instytucji - choćby takich jak nasza. Może po prostu wycofać się z rynku kapitałowego i przeczekać złe czasy z pieniędzmi na lokatach bankowych albo bezpośrednio inwestując w złoto? Pozostawienie wszystkich środków na depozycie bankowym jest pomysłem raczej dość konserwatywnym. Co do inwestycji bezpośredniej w złoto jestem jednak dość sceptyczny. Zakładając, że cena złota rośnie, to inwestując bezpośrednio, musimy je gdzieś kupić, a później komuś sprzedać. Płynność tych transakcji jest ograniczona. Koszty zaś mogą być bardzo duże, bo kupujemy od kogoś, kto realizuje swoje zyski. To jest sprzedaż detaliczna - średnio procent na wejściu, procent na wyjściu, czyli żeby nie stracić, cena złota musi wzrosnąć o 30 procent. Od niedawna pewną popularność na naszym rynku zdobywają sztabki lokacyjne. 6 / 10

7 To swego rodzaju moda. Fajnie jest ją mieć i postawić na półce czy w gablotce, czy zamknąć w sejfie, ale żeby ją sprzedać, trzeba znaleźć chętnego. Więc znowu problem z płynnością. Inwestowanie poprzez produkty kapitałowe jest lepsze? Tak, ponieważ gwarantuje wysoką płynność. W wielu wypadkach dzienną. Inwestycje w złoto jak najbardziej, ale poprzez rynek kapitałowy. Dzięki temu otrzymujemy instrument posiadający większość pozytywów wynikających z inwestycji na rynku kapitałowym, a jednocześnie brak korelacji z rynkami akcji.. Inwestycje, pośrednie rzecz jasna, w nieruchomości mają jeszcze sens? Warto zainteresować się inwestowaniem w nieruchomości, szczególnie w krajach rozwijających się. Zaangażowanie na rynku nieruchomości to zresztą średnio ok. 25 proc. wszystkich aktywów klientów zamożnych. Warto brać z nich przykład. Cykl koniunkturalny trwa, spadki kiedyś się skończą, ale dla milionów Polaków obecne doświadczenia z giełdą mogą być traumatyczne. Może to utrudnić rozwój rynku kapitałowego w Polsce, w tym również Pana pracę w przyszłości? My akurat pracujemy ze specyficznym rodzajem Klientów, jakimi są osoby zamożne. Ich przygoda z giełdą nie zaczęła się rok temu, oni wiedzą, co to jest bessa. Mają też inne cele 7 / 10

8 inwestycyjne i cały czas poszukują rozwiązań, które zapewnią im wzrost kapitału bez względu na sytuację na rynkach finansowych. Z drugiej strony, każdy zwrot koniunktury to duża dawka wiedzy, nauki, respektu do rynku czy wręcz dystansu do inwestycji. Tak, ale Pana klienci też korzystają na tym, że giełda jest dla milionów. Spadki na giełdzie nie poprawiają nikomu nastrojów i rynek lepiej by się rozwijał, gdyby giełda stabilnie rosła o pięć, dziesięć procent rocznie. Widać pewne analogie do połowy lat 90. ubiegłego wieku. Po gwałtownym załamaniu, późniejszy rozwój giełdy był utrudniony. Jednak dzisiaj rynek finansowy w Polsce to nie tylko giełda. Przez ostanie trzy, cztery lata giełda rozwijała się bardzo dynamicznie - liczba spółek, rosnąca kapitalizacja, debiutów każdego roku, wprowadzenie NewConnect - to z pewnością zmieniło świadomość Polaków. Olbrzymia praca została już wykonana. Świadomość ekonomiczna Polaków jest znacznie większa niż przed paru laty. Niekoniecznie wszyscy inwestorzy po poniesieniu strat zniechęcą się do inwestowania, na giełdzie czy w inny sposób. Tych sposobów ciągle mamy mniej niż na Zachodzie. Tak, ale to się bardzo szybko zmienia, a miniony rok można uznać za przełomowy, jeśli chodzi o ilość i jakość dostępnych na naszym rynku inwestycji. Cały czas spora cześć oszczędności Polaków trzymana jest na giełdzie - pośrednio przez fundusze czy bezpośrednio na rachunkach maklerskich. Udział inwestycji, nazwijmy to alternatywnych, które na Zachodzie stanowią procent ogółu oszczędności, w Polsce wynosi poniżej procenta. W najbliższych latach będzie pojawiało się coraz więcej nowych, aktywniejszych form oszczędzania. Giełda ciągle będzie bardzo ważnym, rozwijającym się elementem, ale tylko elementem, a nie koniem pociągowym. 8 / 10

9 Gdybym przyniósł milion złotych, co zaproponuje mi Pan w bardzo agresywnym portfelu. Najpierw wybralibyśmy takie miejsca, sektory, aktywa, które mają szansę bądź na wzrosty, bądź na utrzymanie wartości. Dzisiaj w takim portfelu znalazłyby się towary rolne, produkty związane z energią odnawialną, z pewnością rozważalibyśmy - gdyby chodziło o akcje - branże związane z zarządzaniem odpadkami i recyklingiem czy utylizacją śmieci. Zastosowalibyśmy także komponenty strategii minimalizującej zmienność wyników, czyli tak dobrali parametry portfela, aby pewne chybione inwestycje były kompensowane przez inne. Każdy z produktów w portfelu musi mieć szansę na osiągnięcie dużego zwrotu, ale w różnych scenariuszach rynkowych. Dywersyfikacja portfela choćby z tego powodu jest niezbędna. Ewentualne straty byłyby kompensowane przez zyski z innych instrumentów? Tak. Dzięki przeprowadzonym symulacjom możemy założyć, że jeżeli ziści się jeden z przykładowych scenariuszy, zarabiamy na jednym z instrumentów np. tysiąc procent, jeżeli nie - traci pan maksymalnie 20 procent kapitału, a w scenariuszu bezpiecznym tylko odsetki. Wykorzystujemy asymetrię, bo możemy zyskać bardzo dużo, a stracić niewiele. Kolejnym krokiem jest rozłożenie tych portfeli na produkty, sektory i rynki. Nie całą kwotę przeznaczoną na inwestycję wykorzystywalibyśmy od razu. Aspekt czasowy inwestycji jest bardzo często pomijany. A przecież właściwy timing leży u podstaw sukcesu każdej z możliwych strategii. A może jakąś część mojego wirtualnego portfela warto zainwestować w sztukę? Z pewnością, jeśli chodzi o dzieła malarzy, przedmioty kolekcjonerskie, wino, koniaki, samochody klasyczne - możliwości jest sporo. Tyle tylko, że wartość alokacji na aktywach emocjonalnych nie powinna przekraczać trzech, pięciu procent wartości majątku. 9 / 10

10 Jak długo będzie trwać, mówiąc delikatnie, niekorzystna sytuacja na światowych giełdach? Czyli jak długo walczy się z inflacją? Myślę, że dwa, trzy lata, to czas na dostosowanie się giełd do bardzo radykalnej polityki banków centralnych. Sądzę, że inflacja wyjdzie" bardzo mocno powyżej celów inflacyjnych każdego z krajów rozwiniętych. W Polsce mówi się o pięciu, sześciu procentach. Cały czas drożeje ropa i żywność na świecie. Te czynniki będą wpływały na inflację przez długie lata. Wróćmy do tematu inwestowania w akcje pod koniec Będzie tanio. Mateusz Walczak Absolwent kierunku finanse i bankowość na Uniwersytecie Szczecińskim. Pracował w Departamentach Skarbu BRE Banku, a następnie w Banku BPH, gdzie był odpowiedzialny za kontakty z klientami instytucjonalnymi. Do jego zadań należało przygotowanie i promocja innowacyjnych rozwiązań finansowych opartych m.in. na instrumentach pochodnych. W latach pracował w Merrill Lynch, skąd przeszedł na stanowisko dyrektora londyńskiego Citibank NA odpowiedzialnego za doradztwo klientom instytucjonalnym w rejonie Europy Środkowo-Wschodniej w zakresie produktów strukturyzowanych i inwestycji alternatywnych. W 2007 r. został prezesem zarządu w New World Sp. z o.o., właściciela marki New World Alternative Investments. Odpowiada za działalność operacyjną spółki. 10 / 10