STANOWISKO KOMISJI MEDYCZNEJ FEDERACJI ZWIĄZKÓW ALPINISTYCZNYCH

Transkrypt

1 THE INTERNATIONAL MOUNTAINEERING AND CLIMBING FEDERATION UNION INTERNATIONALE DES ASSOCIATIONS D ALPINISME Office: Mnbijustrasse 61 Pstfach CH-3000 Berne 23 SWITZERLAND Tel.: +41 (0) Fax: +41 (0) ffice@uiaa.ch STANOWISKO KOMISJI MEDYCZNEJ FEDERACJI ZWIĄZKÓW ALPINISTYCZNYCH CZĘŚĆ 7 Ocena jakści wyprawy lub trekkingu kmercyjneg Przeznaczne dla lekarzy, sób zaintereswanych, peratrów wypraw trekkingwych i ekspedycji Th. Küpper, D. Hillebrandt, U. Gieseler, V. Schöffl 2008 [tłumaczenie: Maciej Uchwicz] Wersja 1-1 Strna: 1 / 13

2 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Wprwadzenie Ze wzrstem liczby turystów przyłączających się d zrganizwanych trekkingów lub wypraw rśnie również liczba zachrwań na chrby wyskściwe. Shlim (1992) stwierdził, że 77% zgnów spwdwanych wyskściwym brzękiem płuc (highaltitude pulmnary edema, HAPE) lub mózgu (high-altitude cerebral edema, HACE) wystąpił w zrganizwanych grupach trekkingwych ale tylk 40% wszystkich turystów brał udział w zrganizwanym wyjściu [1]. Innymi słwy: ryzyk zgnu z pwdu chrby związanej z wyskścią rśnie krtnie w chwili rezerwacji! Chciaż być mże sytuacja uległa pprawie d mmentu publikwania pwyższych danych, technicznie prste wyskie szczyty trekkingwe z łatwą drgą wejścia i zejścia, takie jak Kilimanjar lub Acncagua, alb przejście pd Munt Everest z przeltem d Lukli wciąż są ptencjalnie niebezpieczne z pwdu prfilu wyskściweg przyjmwaneg przez rganizatrów takich wypraw. Pniższe zalecenia stanwią pmc turystm wyskgórskim w mżliwie najdkładniejszej cenie (w rzsądnym zakresie), czy na etapie planwania wyprawy, rganizatr wziął pd uwagę ptencjalne zagrżenia dla zdrwia. Mżna mieć również nadzieję, że pdniesienie świadmści zdrwtnej i ddatkweg ryzyka twarzysząceg wyprawm wyskściwym będzie skutkwać uwzględnianiem tych aspektów w przedsięwzięciach kmercyjnych. Zagadnienia wymagające wyjaśnienia przed dknaniem rezerwacji t wyskść, temperatura i drgi pknywane przez wyprawę. Prfil wyskściwy dstępu i djścia d zaplanwaneg najwyższeg punktu Czy prfil dpwiada złtemu standardwi : nie wspinać się zbyt szybk zbyt wysk? Pwyżej 2500 m, różnica wyskści dla klejnych nclegów nie pwinna przekraczać 300 d 500 m dziennie Uwaga: Na wielu wyprawach druga nc jest planwana na wyskści 3500 d 4000 m! [2] Szczególną uwagę należy zwrócić na prfil wyskściwy wypraw rzpczynanych z wysk płżnych dróg (np. w Tybecie lub niektórych bszarach Ameryki Płudniwej, itp). Przed rzpczęciem dalszeg pdchdzenia lub pdróży pjazdem d wyżej płżnych reginów plan musi uwzględniać dni dpczynkwe. Uwaga: Defensywny prfil wyskściwy jest preferwany, jeśli klimat rejnu w którym dbywa się ekspedycja jest znacząc cieplejszy lub chłdniejszy niż w dmu. Dstswanie rganizmu d wysiłku w nwych warunkach klimatycznych pprzez zmiany w pceniu się, prdukcji mczu, zwiększeniu aktywnści fizycznej itp. mże zająć więcej czasu. Strna: 2 / 13

3 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Infrmacje prezentwane przez rganizatra Czy pdane infrmacje gólne są wystarczając szczegółwe d uzyskania prawdziweg brazu wyprawy i rganizatra? tj. szczegółwe infrmacje prfilu pdejścia, wyżywieniu, warunkach higienicznych, piece i ubezpieczeniu, w tym tragarzy i pzstałych sób z persnelu miejscweg Specyficzne wymgi wyjścia Wymgi techniczne (tj. stpień trudnści wspinaczkwej, nachylenie ldu, itp.) Oczekiwania medyczne jakie są graniczenia związane z wypsażeniem medycznym (tj. pakiety pmcy draźnej, antybityki, leki przeciwmalaryczne jeśli ptrzebne, metdy zwalczania bólu itp.). Jaka jest dległść d najbliższeg szpitala i jakie dstępne są frmy transprtu? Czy ubezpieczenie pkrywa transprt ltniczy? Czy przewidzian becnść sby z zespłu wyprawy twarzyszącej turyście z nagłym zachrwaniem, bez angażwania pzstałych człnków? Wymgi fizyczne Czasami, dczytanie prezentwanej infrmacji mże sprawiać trudnści. W Tabeli 1 pdan typwe pisy wypraw raz ich interpretacje. Typwe zagrżenia zdrwtne u celu pdróży raz spsby chrny np. chrby zakaźne / zalecane szczepinki, chrby wyskściwe, higiena wdna, utylizacja dpadków itp. Być mże lepszym rzwiązaniem jest, jeśli rganizatr nie pdaje szczegółwej infrmacji, zalecając kntakt z lekarzem specjalizującym się w medycynie pdróżniczej i wyskgórskiej. Prady przy wybrze wszechstrnneg ubezpieczenia medyczneg i pdróżneg. Uwaga: Niektóre typy ubezpieczeń nie uwzględniają ksztów pszukiwań i akcji ratwniczej I/lub transprtu d miejsca stałeg pbytu! Ubezpieczenia takie są nieprzydatne dla turystów i wypraw wyskściwych. Uwaga: Niektóre typy ubezpieczeń nie bejmują ekspedycji, natmiast inne zawierają bardz graniczne i zindywidualizwane definicje. Wyjaśnić należy jednznacznie, czy wyprawa zstanie bjęta ubezpieczeniem, czy nie! Strna: 3 / 13

4 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Czy rganizatr feruje indywidualne wsparcie, umżliwiające bezpśrednie uzyskanie dpwiedzi na knkretne pytania? Grąca linia z dświadcznym persnelem (nie: call center!) Sptkanie grupy trekkingwej / wyprawy przed wyjazdem Infrmacja taktyce pstępwania wbec ryzyka, tj. jak grupa pwinna reagwać i pstępwać w przypadku zagrżenia charakterze wyskgórskim, sytuacji nagłych i wypadków. Czy przewdnik / kierwnik / któryklwiek z człnków grupy jest przeszklny w udzielaniu draźnej pmcy w bszarach dległych i ratwnictwie wyskgórskim (techniki, taktyka, psychlgia)? Uwaga: Dane wskazują, że zasób wiedzy wielu kierwników / przewdników z zakresu draźnej pmcy wyskgórskiej jest zbliżny d pzimu prezentwaneg przez klientów (tj. pdstawwy!) [3]. Samcena wiedzy nie wystarcza [3]! Kwalifikacje uzyskane na pdstawwym kursie pmcy draźnej nie wystarczają, pnieważ zagadnienia tam mawiane skupiają się na sytuacjach nagłych w śrdwisku miejskim. Knieczne jest ddatkwe szklenie w medycynie górskiej, pnieważ na wyskści zmianie ulegają prcesy fizjlgiczne raz istnieją chrby związane przyczynw z wyskścią [4]! Obecnść lekarza nie gwarantuje wystarczającej pieki medycznej na dużej wyskści! Musi n dbyć szklenie szczegółwe w medycynie górskiej (pwtarzane nie rzadziej niż c 3 lata) [3]! Czy w przypadku zachrwania lub urazu człnka wyprawy, kierwnika lub tragarza, istnieje realna mżliwść zatrzymania wyprawy i zejścia pacjenta z sbą twarzyszącą psiadającą dświadczenie wystarczające d pknania trudnści terenwych raz prblemów zdrwtnych, które mgą wystąpić w drdze pwrtnej? Uwaga: Wielu rganizatrów dpwie na t pytanie czywiście, bez prblemu (planwanie bezprblemwe : patrz pniżej!). Osba, która zachruje na strą chrbę pwinna zdawać sbie sprawę, że zmiana planu wyprawy jest nrmalną, realistyczną pcją! Czy rganizatr przewidział realistyczne plany transprtu d kraju, jeśli staną się ptrzebne? Strna: 4 / 13

5 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Czy plany firmy dtyczące działań ratwniczych i kmunikacji w dległych rejnach są realistyczne (tj. telefny satelitarne, itp)? Czy rganizatr zapewnia grupie zestaw pmcy draźnej? Elementy? Uwaga: Każdy uczestnik jest zbwiązany d zabrania wszystkich leków, które stsuje na chrby przewlekłe lub w prfilaktyce (np. malarii)! Należy zabrać je w dpwiedniej ilści plus rezerwę. Pwinny być transprtwane w ddzielnych miejscach na wypadek utraty. Należy sprawdzać, czy pacjent wymagający ewakuacji / zejścia psiada przy sbie swje leki. Jeśli element wypsażenia stanwi kmra hiperbaryczna lub tlen, czy ze strny rganizatra jest sba np. kierwnik przeszklna i psiadająca kmpetencje d ich użycia w sytuacji nagłej? Uwaga: Zarejestrwan przypadki zgnów spwdwane niewłaściwym użyciem kmry hiperbarycznej / przez sby nieprzeszklne! Chciaż Kmisja Medyczna UIAA nie była w stanie jednznacznie t udwdnić, każde niewłaściwe użycie kmry hiperbarycznej mże zwiększać ryzyk dla pacjenta (szczegóły w Rekmendacji nr 3 Kmisji Medycznej Przenśne kmry hiperbaryczne ) Jeśli w skład wypsażenia wchdzi przenśna kmra hiperbaryczna, strategia jej stswania pwinna stanwić integralną część planwania przedwyprawweg. Należy ustalić, kt w grupie jest przeszklny raz psiada kmpetencje w używaniu tlenu / kmry hiperbarycznej, raz jaka będzie strategia pstępwania pzwalająceg zyskać czas w trakcie przygtwań d zejścia w nagłej sytuacji. Czy rganizatr ma przejrzystą plitykę lub dświadczenie w zarządzaniu ryzykiem? Klienci pwinni unikać krzystania z usług rganizatra, który nie jest w stanie przedstawić statystyki na temat wcześniejszych wypadków / sytuacji nagłych, które zdarzyły się w trakcie wypraw, zastswanych metd pstępwania i ich efektu, lub prezentująceg za duż danych pdkreślających wcześniejsze pmyślne wejścia! Strna: 5 / 13

6 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Infrmacje sbiste wymagane przez rganizatra Przed przyjęciem rezerwacji, rganizatr pwinien wymagać d klienta przedstawienia pniższych infrmacji: Dświadczenie w górach typu alpejskieg i przygtwanie fizyczne ptencjalneg klienta Osba dpwiedzialna za piekę medyczną w czasie wyprawy pwinna wymagać infrmacji na temat każdeg isttneg zdarzenia dtycząceg stanu zdrwia klienta (tj. czy przebywał już na dużej wyskści, czy chrwał na chrbę wyskściwą?) Kt pnsi dpwiedzialnść za dpuszczenie klienta d uczestnictwa w wyprawie? Czy rganizatr kreśla, jakie wymgi klienci pwinni spełniać, tj. jakie psiadają dświadczenie alpejskie, umiejętnści wspinaczkwe i sprawnść fizyczną? Czy rganizatr wymaga pinii na temat stanu zdrwia ptencjalneg klienta? Infrmacje, które pwinny zaniepkić ptencjalneg klienta planwanie bezprblemwe Planwanie trekkingu lub wyprawy stanwi zawsze trudne zadanie. Bądź strżny, jeśli na każde zadane pytanie usłyszysz dpwiedź bez prblemu! infrmacja brak ryzyka Klienci pwinni unikać rganizatra / agencji ferującej trekkingi lub wyprawy, prezentujące mentalnść lub wydające pinię braku ryzyka. Ze swej natury każda wyprawa niesie ze sbą element ryzyka. Zadaniem firmy rganizującej jest uwzględnienie i cena teg ryzyka. Należy być bardz strżnym wbec rganizatra który dpwiada brak lub mał c na pytania dtyczące wypadków które wystąpiły w czasie pprzednich wypraw, lub niepdająceg takich infrmacji. Leki na aklimatyzację Istnieją leki zmniejszające bjawy chrby wyskściwej. W warunkach nrmalnych nie są ne ptrzebne. Organizatr rekmendujący stswanie leków na aklimatyzację jest ptencjalnie wątpliwy i być mże zakłada zbyt szybkie temp pdchdzenia. Ogólnie, stswanie leków nie jest zalecane pza kilkma wyjątkami pisanymi w Rekmendacji Nr 2 Kmisji Medycznej UIAA. Jeśli rganizatr zaleca stswanie leków w prfilaktyce chrby wyskściwej, pwinien pdać uzasadnienie dla ich użycia w knkretnej sytuacji raz wyjaśnić dlaczeg sam złty standard aklimatyzacji mże nie wystarczyć. Strna: 6 / 13

7 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Niejasna infrmacja Wszystkie infrmacje pisujące w spsób niejednznaczny pdstawwe załżenia wyprawy (np. prfil wyskściwy) są pdejrzane! Uczciwść i dpwiednie pstępwanie wbec lkalnych człnków wyprawy Wnisek Czy rganizatr rzumie i stsuje zasady chrny tragarzy i zatrudnineg persnelu w takim samym zakresie jak klientów, zgdnie z sugestiami Międzynardwej Grupy Ochrny Tragarzy (Internatinal Prter Prtectin Grup)? (załącznik)! Klienci być mże zapłacą więcej za trekking wlniejszym przebiegu, c pdniesie kszty związane z wyprawą wakacyjną, ale firmy wyskiej renmie prpnują naprawdę rzsądny prfil zdbywania wyskści uwzględniający czas na aklimatyzację, c minimalizuje ryzyk chrby wyskściwej. W rzeczywistści, ten ddatkwy czas i kszty mgą przyczynić się d większeg zadwlenia, niż wysiłku włżneg w wakacje życia i skłaniać d pwrtu w góry wyskie! Strna: 7 / 13

8 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Tabela 1: Typwe zwrty pisujące warunki występujące na wyprawie raz ich interpretacja Zwrt Interpretacja Przykłady Łatwy przemarsz na umiarkwanej wyskści Wyprawa wyskgórska d 6000 m, bez trudneg terenu Trekking bez szczególnych wymagań Pdróż tam i z pwrtem z pdziwianiem krajbrazów i kilkma ambitnymi szczytami wyskści d 6000 m Trudna wyprawa alpejska Bardz trudny trekking charakterze ekspedycyjnym Ekspedycje d 7500 m Wyskść maksymalnie m Maksymalnie 1000 m wyskści dziennie Maksymalny czas przemarszu: 6 gdzin Okl 8-10 gdzin przemarszu dziennie Zwiększne wymgi spwdwane wyskścią Knieczne dśwadczenie w turystyce alpejskiej Knieczne dpwiednie przygtwanie fizyczne (>2.5 W/kg masy ciała) i dbry stan zdrwia Brak lub łatw dstępne szczyty d wyskści kł 5600 m Okł 4-8 (maksymalnie 10) gdzin przemarszu dziennie Knieczne dpwiednie przygtwanie (>2 W/kg masy ciała) i dbry stan zdrwia Okł gdzin przemarszu w fazie zdbywania szczytu Zwiększne wymgi spwdwane wyskścią Knieczne dświadczenie w turystyce alpejskiej Knieczne dpwiednie przygtwanie (>2 W/kg masy ciała) i dbry stan zdrwia Bezwględnie knieczne dświadczenie w turystyce alpejskiej Oczekiwany czas wejścia d 10 gdzin (plus kilka gdzin na zejście) Knieczny dbry stan zdrwia i bardz dbre przygtwanie fizyczne Knieczna silna wla, chęć i dbre przygtwanie psychiczne Trawrerswanie ldwców, częt trudny teren Knieczne dśwadczenie alpejskie Czas przemarszu dziennie: Niezbędna bardz dbra kndycja Tylk dla dświadcznych turystów wyskgórskich zdlnych d samdzielneg działania, bardz dbrze przygtwanych kndycyjnie i mentalnie Brak baw przed trudami Duch zespłwy Wielletnie dświadczenie w Alpach lub prównywalnych górach Czas wspinania czasami pnad >12 gdzin Tskania Wyspy (Azry, Majrka, Teneryfa) Wycieczki w Alpach d schrniska d schrniska Kilimandżar Przejście wkół Mt. Kenya Trekking wkół Annapurny Wulkany w Meksyku lub łatwiejsze szczyty w Ameryce Płudniwej Mt. Ararat Chimbrazz Elbrus długie trawersy alpejskie Trekking d schrniska Knkrdia Mt. McKinley Pik Lenina Strna: 8 / 13

9 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Zwrt Interpretacja Przykłady Ekspedycje na szczyty > 7500 m Granica prfesjnalnej turystyki wyskgórskiej Bardz dświadczne sby zdlne d samdzielneg działania, które prezentują wyłącznie bardz dbre przygtwanie kndycyjne i mentalne. Niektóre etapy przebiegają przez trudny teren, ptrzebne większe dświadczenie w psługiwaniu się sprzętem asekuracyjnym Niezbędna niezwruszna siła mentalna Wyska zdlnść d rzwiązywania prblemów, pnieważ częst nie będzie szansy na wsparcie ratunkwe w sytuacji nagłej! Szczyty > m Trawers Mt. McKinley Piśmiennictw 1. Shlim, D.R. and J. Gallie, The cause f death amng trekkers in Nepal. Int J Sprts Med, (1): p Kupper, T., Organisierte Berg- und Trekkingturen - ein faires Geschäft? Rundbrief der Österr. Ges. f. Alpin- & Höhenmed, : p Kupper, T., et al., First aid knwledge f alpine muntaineers. Resuscitatin, (2): p Kupper, T., [Wrklad and prfessinal requirements fr alpine rescue]. Prfessral thesis at Aachen Technical University / Germany, 2006 (english publicatin in preparatin), in Dept. f Aerspace Medicine. 2006, Aachen Technical University: Aachen. Publikacje ddatkwe Brytyjskie standardy dtyczące aktywnych urlpów, dstępne pd adresami: dwrk+plicy/british+standards+initiative.htm Cntent/General/News-Cntent/ Strna: 9 / 13

10 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Ddatek: Wytyczne Międzynardwej Grupy Ochrny Tragarzy (Internatinal Prter Prtectin Grup, IPPG) 1. Etyka wyprawwa 1. Tragarzm przysługuje ubiór dpwiedni d pry rku i wyskści, chrniący przed zimnem, deszczem i śniegiem. Mże t być: kurtka i spdnie wiatrszczelne, kurtka plarwa, kalesny, dpwiednie buwie (buty skórzane d śniegu) skarpety, nakrycia głwy, rękawiczki i kulary. 2. Pwyżej granicy lasu, tragarze należy zapewnić schrnienie w pstaci pkju w schrnisku lub namit (mesa uczestników wyprawy nie jest dpwiednia, pnieważ nie jest dstępna d późneg wieczra), matę sypialną i kc (lub śpiwór). Należy zapewnić im jedzenie i ciepłe napje, lub dstarczyć wypsażenie kuchenne i paliw. 3. Tragarzm należy zapewnić pmc medyczną i ubezpieczenie na życie prównywalne d prpnwaneg uczestnikm wyprawy. 4. Tragarza nie mżna zwlnić z bwiązków i dprawić z pwdu chrby / urazu bez pwiadmienia kierwnika lub uczestników wyprawy, którzy przeprwadzą szczegółwą cenę stanu chreg tragarza. Osba dpwiedzialna (sirdar) musi pwiadmić kierwnika, że chry tragarz pwinien być zwlniny. Brak takieg pstępwania był przyczyną wielu zgnów. Chrzy / pszkdwani tragarze nie mgą być desłani na dół samtnie, ale z kimś kt mówi ich językiem i rzumie ich prblem raz będzie przechwywał list pisujący prblem. Należy zapewnić fundusze wystarczające na pkrycie ksztów akcji ratunkwej i leczenia. 5. Żaden tragarz nie mże przensić ładunku ciężarze przekraczającym jeg mżliwści fizyczne (maksimum: 20 kg na Kilimandżar, 25 kg w Peru i Pakistanie, 30 kg w Nepalu). Limity bciążeń mgą być zmieniane dla danej wyskści, szlaku i warunków pgdwych; pdjęcie decyzji c d zmiany wagi ładunku wymaga dświadczenia. 2. Pytania które należy zadać rganizatrwi wyprawy: 1. Czy firma która ma rganizwać wyprawę działa zgdnie z pięcima wytycznymi Międzynardwej Grupy Ochrny Tragarzy w zakresie bezpieczeństwa tragarzy? 2. Jaka jest jej plityka dnśnie wypsażenia i pieki zdrwtnej tragarzy? 3. Jakie pdejmuje działania zapewniające dpwiednie szklenie persnelu wyprawy w zakresie dbałści dbr tragarzy? 4. Jaka jest jej plityka dnśnie szklenia i kntrlwania pieki nad tragarzami przez peratra w Nepalu? 5. Czy kwestinariusz pwyprawwy zawiera pytania dnśnie leczenia tragarzy? Z: data dstępu 3 sie Strna: 10 / 13

11 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Strna: 11 / 13

12 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Strna: 12 / 13

13 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 7: Jakść kmercyjnej wyprawy / trekkingu Człnkwie Kmisj Medycznej UIAA (w prządku alfabetycznym) C. Angelini (Włchy), B. Basnyat (Nepal), J. Bgg (Szwecja), A.R. Chicni (Argentyna), S. Ferrandis (Hiszpania), U. Gieseler (Niemcy), U. Hefti (Szwajcaria), D. Hillebrandt (Wielka Brytania.), J. Hlmgren (Szwecja), M. Hrii (Japnia), D. Jean (Francja), A. Kukutsi (Grecja), J. Kubalva (Republika Czeska), T. Kuepper (Niemcy), H. Meijer (Hlandia), J. Milledge (Wielka Brytania), A. Mrrisn (Wielka Brytania), H. Msaedian (Iran), S. Omri (Japnia), I. Rtman (Republika Czeska), V. Scheffl (Niemcy), J. Shahbazi (Iran), J. Windsr (Wielka Brytania) Histria niniejszych zaleceń Wersja przedstawina pwyżej zstała zaakceptwana na sptkaniu Kmisji w Adrspachu Zdnvie (Republika Czeska) w 2008 rku. Strna: 13 / 13