STANOWISKO KOMISJI MEDYCZNEJ FEDERACJI ZWIĄZKÓW ALPINISTYCZNYCH CZĘŚĆ 3

Transkrypt

1 THE INTERNATIONAL MOUNTAINEERING AND CLIMBING FEDERATION UNION INTERNATIONALE DES ASSOCIATIONS D ALPINISME Office: Mnbijustrasse 61 Pstfach CH-3000 Berne 23 SWITZERLAND Tel.: +41 (0) Fax: +41 (0) ffice@uiaa.ch STANOWISKO KOMISJI MEDYCZNEJ FEDERACJI ZWIĄZKÓW ALPINISTYCZNYCH CZĘŚĆ 3 Przenśne kmry hiperbaryczne Przeznaczne dla lekarzy, sób zaintereswanych, peratrów wypraw trekkingwych i ekspedycji Th. Küpper, U. Gieseler, J. Milledge 2008 [tłumaczenie plskie: Maciej Uchwicz] V 1-1 Strna: 1 / 7

2 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 3: Przenśne kmry hiperbaryczne Wprwadzenie Przenśne kmry hiperbaryczne stanwią knstrukcje niewielkiej wadze, przeznaczne d draźneg leczenia ciężkich pstaci strej chrby górskiej (ang. AMS, acute muntain sickness), wyskściweg brzęku płuc (ang. HAPE, high altitude pulmnary edema) i wyskściweg brzęku mózgu (ang. HACE, high altitude cerebral edema). Za pmcą pmpy nżnej lub ręcznej d kmry tłczne jest pwietrze c pwduje wzrst ciśnienia w jej wnętrzu. Mechanizm działania plega na szybkim zwiększeniu ciśnienia (wzrst ciśnienia tlenu) w rganizmie pacjenta, przypminającym szybkie zejście kł metrów. Zasady i działania zabezpieczające w zakresie chrób wyskściwych Złty standard chrób wyskściwych stanwi prfilaktyka! Prfilatyka jest lepsza niż najlepsze leczenie! Należy przyjąć schemat zwiększania wyskści prwadzący d dbrej aklimatyzacji! Kmry hiperbaryczne nie pwinny być stswane w AMS niewielkim nasileniu (prfilaktyka lub leczenie) Opóźnia t aklimatyzację! Nie ma wątpliwści, że kmry hiperbaryczne zmniejszają bjawy chrób wyskściwych ciężkim przebiegu (AMS, HAPE, HACE) Ale ich działanie jest chwilwe. Zyskany czas wykrzystaj na zejście! Staraj się pstępwać tak, aby nie dszł d nawrtu w ciężkich przypadkach! Zaleca się, aby pacjent nie chdził nawet na niewielkie dległści chyba, że nie mżna teg uniknąć w trakcie zejścia. Pszkdwany nie pwinien przy tym pdejmwać ddatkweg wysiłku. Jest t prcedura przeznaczna wyłącznie d leczenia draźneg! Nie zastępuje zejścia lub ewakuacji na niższą wyskść. Strategia pstępwania w przypadku chrby wyskściwej ciężkim przebiegu pwinna zawierać następujące elementy: 1. Zejście lub ewakuacja na niższą wyskść, c najmniej na taką, na której pacjent wcześniej czuł się dbrze. 2. Tlen / leki (w płączeniu z pkt. 1.) 3. Kmra hiperbaryczna (w płączeniu z pkt. 1. i 2.) 4. Wyłącznie leki (w sytuacji, kiedy niemżliwa jest realizacja pkt ) Przygtwanie persnelu używająceg kmry: Kmrę mgą bsługiwać wyłącznie sby przeszklne! P używaniu kmry przez sby nieprzeszklne bserwwan ciężkie pwikłania (np. nasilna hiperkania, uszkdzenie błny bębenkwej itp.). Strna: 2 / 7

3 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 3: Przenśne kmry hiperbaryczne Przed wyprawą/wspinaczką należy przeprwadzić ćwiczenia demnstracyjne, które pwinni dbyć wszyscy człnkwie grupy pd nadzrem dświadczneg instruktra. Obsługa kmry wymaga duż wysiłku, szczególnie na dużych wyskściach. W związku z tym, górna granica zastswania wynsi kł 7000 m. Pwyżej tej wyskści, preferwane jest stswanie tlenu i leków. Gdzie zabrać kmrę hiperbaryczną? Brak jest danych ptwierdzających stanwisk, że kmra pwinna być zabierana na każdą wyprawę wyskściwą, w tym również wyprawy kmercyjne. Nie istnieją regulacje prawne wymagające jej zabrania i d chwili becnej nie przeprwadzn żadnej sprawy sądwej dtyczącej teg zagadnienia. Jej zabranie należy rzpatrywać szczególnie w sytuacji, w której pbyt na dużej wyskści nie wiąże się z szybkim i łatwym zejściem na niższą wyskść lub ewakuacją drgą pwietrzną. Na przykład, należy rzważyć jej przechwywanie w bzach usytuwanych na przełęczy lub dlinie na dużej wyskści, jeśli drga zejściwa zawiera dcinki pdejściwe. W przypadku zabrania, kmra pwinna być składwana w najwyżej płżnym bzie z c najmniej dwóch pwdów: 1. Wystąpienie schrzeń związanych z wyskścią jest tam bardziej prawdpbne 2. Znszenie kmry d niżej płżneg bzu jest znacznie łatwiejsze i szybsze niż wchdzenie z nią d bzu płżneg na dużej wyskści. Niemniej jednak, decyzja lkalizacji kmry zależy d wielu innych czynników i musi być brana pd uwagę w trakcie działań zabezpieczających wyprawę. Spsób użycia Leczenie w kmrze hiperbarycznej pwinn przebiegać w następujący spsób: Należy ją używać w płączeniu z farmakterapią (deksametazn w ciężkiej pstaci AMS / HACE, nifedypina przedłużnym uwalnianiu w HAPE) Przed wejściem d kmry skntrlwać reakcję pacjenta na wzrst ciśnienia w uszach! Prblemy larynglgiczne na wyskści są pwszechne. Kmrę napełniać pwli sprawdzając, czy pacjent nadmuchał uszy (jeśli nie: zmniejszyć temp pmpwania!). Jeśli pszkdwany zgłasza wcześniejsze prblemy z uszami, przed wejściem d kmry pwinien zastswać aerzl udrażniający i dczekać następnie 5-10 minut d chwili Strna: 3 / 7

4 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 3: Przenśne kmry hiperbaryczne wystąpienia działania leku. Pacjent pwinien zabrać aerzl ze sbą d kmry. Przed wejściem d kmry pacjent pwinien ddać mcz i wypróżnić się (jeśli knieczne). Pszkdwaneg należy tak usytuwać w kmrze, aby cię widział, raz żebyś ty widział pulsksymetr (jeśli używany). Pacjenci pwinni ddychać nrmalnie i nadmuchiwać uszy w trakcie napełniania kmry. W przypadku prblemów z wyrównywaniem ciśnienia w uszach, przed napełnieniem kmry pacjent pwinien zastswać dnswy aerzl udrażniający (np. Xylmetazlin Spray). Ciśnienie w kmrze należy zwiększyć na kres d 60 d 120 minut. P 120 minutach należy spdziewać się braku dalszej pprawy. Zwiększenie ciśnienia następuje pprzez pmpwanie d wystąpienia slyszalneg syku z zastawki upustwej. Należy pamiętać stałym dpmpwywaniu pwietrza d kmry (kł 40 l/min, częstść 8 12 cykli / min)! Zapewnia t nie tylk stałe ciśnienie w kmrze, ale również wyskie ciśnienie parcjalne tlenu raz niskie dwutlenku węgla, c pzwala uniknąć zatrucia CO 2. Za pmcą pulsksymetru kntrluj SaO 2 pacjenta (jeśli urządzenie jest dstępne). Urządzenie musi być widczne przez kienk w wrku. Pacjenci z HAPE mgą nie tlerwać pzycji leżącej na plecach. D ułżenia ciała pd kątem kł 30 z głwą uniesiną ku górze wykrzystaj rzeźbę terenu. W ciężkich przypadkach, ddatkwe zmniejszenie bajwów mżna uzyskać za pmcą tlenu d ddychania w przepływie 4 6 l/min z butli umieszcznej w kmrze (wewnątrz kmry nie pwduje t zagrżenia zapłnem lub wybuchem). Jeśli p 60 d 120 minut bjawy ulegną zmniejszeniu, pdejmij próbę zejścia. Zabierz kmrę hiperbaryczną ze sbą przyda się d ddatkwej sesji w sytuacji pnwneg nasilenia bjawów! Jeśli p 120 minutach bjawy nie ulegną zmniejszeniu, pd uwagę należy brać pwikłania lub inne przyczyny (zakrzepica, infekcja, udar słneczny, hiptermia, ciężkie dwdnienie i inne). W przypadku wątpliwści c d przyczyny bajwów mżna pdjąć próbę leczenia w kmrze, pnieważ nie istnieją d teg przeciwwskazania, prócz kniecznści resuscytacji. Stan nieprzytmny nie jest przeciwwskazaniem, ile ciał zstanie ułżne w dpwiedniej pzycji (pzycja bezpieczna). Jeśli pacjent zgłasza uczucie ciśnienia lub bólu w uszach w trakcie próżniania kmry, natychmast zwlnij temp. W pierwszym rzędzie należy zawsze stswać tlenterapię i leki, szczególnie w przypadku pacjenta nieprzytmneg (łatwiejsze wdrżenie leczenia i lepsza kntrla). Strna: 4 / 7

5 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 3: Przenśne kmry hiperbaryczne Uwaga: Ilść tlenu jest graniczna, natmiast użycie kmry hiperbarycznej jest graniczne tylk zapasem sił ludzkich ptrzebnych d jej napełnienia i utrzymania ciśnienia! Zapewnij kmfrt cieplny! Zawsze pamiętaj dizlwaniu kmry d pdłża, pwierzchni zimnych lub zmrżnych! W zimnym tczeniu pacjent musi być izlwany w kmrze za pmcą śpiwra lub dzieży. D izlacji w kmrze nie należy używać dzieży puchwej. Z pwdu wyskiej wilgtnści, preferwana jest dzież plarwa. Chrń przed bezpśrednim działaniem prmieni słnecznych lub zapewnij cień! Słńce mże rzgrzać kmrę d niepżądanej temperatury. W przypadku nagłeg spadku ciśnienia w kmrze, pacjent pwinien wyknywać głębkie wydechy i unikać wstrzymywania ddechu. Zawsze pzstawaj w kntakcie z pacjentem! Pbyt w kmrze mże być stresujący. Pacjent pwinien zawsze wiedzieć c się z nim dzieje lub dkła nieg. Zapewnij dpływ świeżeg pwietrza. Nie wykrzystuj kmry w zamkniętych namitach, szególnie jeśli używane są w nich maszynki lub świetlenie paliwwe. Wyniki leczenia/ dalsze pstępwanie Próby kntrlwane i niekntrlwane wykazują na szybkie zmniejszenie bjawów w większści przypadków, utrzymujące się przez kilka gdzin. Niemniej jednak, przy pzstaniu na jednej wyskści, u większści pacjentów djdzie d nawrtu bjawów, zazwyczaj w ciągu 12 gdzin. D chwili becnej brak jest badań kntrlwanych ciężkich przypadków HAPE lub HACE, ale bserwacje plwe przypadkw wykazują dbre wyniki nawet w ciężkich przypadkach. P kilku dniach pełneg pwrtu d zdrwia mżna pdjąć strżną próbę pnweg wejścia (np. [1]). Zadbaj perfekcyjną aklimatyzację. Prfil wyskściwy pwinien mieć charakter bardziej zachwawczy, niż pprzedni. Prwadź bserwację bjawów chrby wyskściwej i jeśli nastąpi ich nawrót, zejdź natychmiast na wyskść, na której czułesz się dbrze. Nie próbuj pnwneg wejścia, jeśli przyjmujesz leki mgące zamaskwać bjawy chrby wyskściwej. Prblemy z kmrami hiperbarycznymi W wyniku pwlneg przepływu pwietrza mże djść d zatrucia CO 2 Strna: 5 / 7

6 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 3: Przenśne kmry hiperbaryczne Zapewnij dpwiednią wentylację kmry (>40 l/min, patrz wyżej)! AMS / HACE: nudnści i wymity w kmrze. D kmry zabierz plastikwą trebkę Przed wejściem mżna przyjąć leki przeciwwymitne HAPE: pacjenci mgą nie tlerwać pzycji leżącej. D uniesienia górnej płwy ciała wykrzystaj teren. Niepkój / klaustrfbia Pzstawaj w stałym kntakcie wzrkwym i słuchwym z pacjentem. Umieść kmrę i pacjenta w pzycji w której będzie mógł kmfrtw wyjrzeć na zewnątrz w dwlnej chwili. Staraj się wyjaśnić, że sytuacja mże być nieprzyjemna przez jakiś czas, ale chrba wyskściwa mże zagrażać życiu. T znacza: z tych dwóch mżliwści kmra jest lepsza. Pmpwanie utrzymujące ciśnienie i przepływ pwietrza na wyskści wymaga znaczneg wysiłku. Uszkdzenie zamka, zastawek lub samej kmry Transprtuj kmrę strżnie i psługuj się nią w dpwiedni spsób. Przetestuj ją przed każdą wyprawą. Zabierz samprzylepną taśmę uszczelniającą. Typy kmór Wrek GAMOWA kształtu cylindriczneg, wielkści 2.5 x 0.6 m pmpwanie / wentylacja za pmcą pmpy nżnej uzyskanie dpwiednieg ciśnienia (+104 mmhg / +139 mbar) i uniknięcia zatrucia CO 2 wymaga 12 naciśnięć / min Waga: 6.5 kg Wrek CERTEC Umieszczenie pacjenta ciężk chreg jest utrudnine Szczegóły dtyczące ceny itp. na strnie stżkwateg kształtu, 2.2 x 0.65 m pmpwanie / wentylacja pmpą ręczną utrzymanie dpwiednieg ciśnienia (+165 mmhg / +220 mbar) i uniknięcia zatrucia CO 2 wymaga 8 naciśnięć / min Waga 4.8 kg Strna: 6 / 7

7 Stanwisk Kmisji Medycznej UIAA Nr 3: Przenśne kmry hiperbaryczne Umieszczenie pacjenta ciężk chreg najłatwiejsze ze wszystkich knstrukcji Szczegóły dtyczące ceny itp. na strnie Przenśna kmra wyskściwa (ang. PAC, prtable altitude chamber) Kształtu mumii, pd innym względami (ciśnienie/ pmpwanie) pdbna d wrka Gamwa (brak ciśnienimierza). Waga (włącznie z pmpą, itp.) 8 kg Wejście d kmry mże być trudne dla niewspółpracująceg pacjenta. Szczegóły dtyczące ceny itp. na strnie Kask TAR (jeszcze nie dstępny, w przyszłści mże stanwić alternatywę) Urządzenie małej wadze (pełne urządzenie waży mniej niż 1 kg, razem z pmpą), w trakcie pracwywania (pmyślne wyniki testów prttypów). Pnieważ brak jest wystarczającej ilści dstępnych danych, Kmisja Medyczna UIAA pdjęła decyzję drczeniu pinii systemie. References 1. Litch, J.A. and R.A. Bishp, Reascent fllwing reslutin f high altitude pulmnary edema (HAPE). High Alt Med Bil, (1): p Człnkwie Kmisj Medycznej UIAA (w prządku alfabetycznym) C. Angelini (Włchy), B. Basnyat (Nepal), J. Bgg (Szwecja), A.R. Chicni (Argentyna), S. Ferrandis (Hiszpania), U. Gieseler (Niemcy), U. Hefti (Szwajcaria), D. Hillebrandt (Wielka Brytania.), J. Hlmgren (Szwecja), M. Hrii (Japnia), D. Jean (Francja), A. Kukutsi (Grecja), J. Kubalva (Republika Czeska), T. Kuepper (Niemcy), H. Meijer (Hlandia), J. Milledge (Wielka Brytania), A. Mrrisn (Wielka Brytania), H. Msaedian (Iran), S. Omri (Japnia), I. Rtman (Republika Czeska), V. Scheffl (Niemcy), J. Shahbazi (Iran), J. Windsr (Wielka Brytania) Histria niniejszych zaleceń Pierwsza wersja zstała napisana przez P. Baertsch, F. Berghld, J.P. Herry i O. Oelz (2000). W tym samym rku zstała zmdyfikwana przez J. Milledge. Na sptkaniu Kmisji Medycznej UIAA w Parku Nardwym Snwdnia w 2006 rku, Kmisja zdecydwała aktualizacji zaleceń. Wersja przedstawina pwyżej trzymała akceptację na sptkaniu Kmisji w Adrspachu Zdnvie (Republika Czeska) w 2008 rku. Strna: 7 / 7