Nr 3, 2014 r. Publikacja współfinansowana ze środków Strona 1 Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Transkrypt

1 Biuletyn Rzeczników Konsumentów Nr 3, 2014 r. Publikacja współfinansowana ze środków Strona 1 Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

2 S p i s t r e ś c i 1. Koleżanki i koledzy 3 2. Ustawa o prawach konsumenta 4 3. Dziecko jako konsument 9 4. Wybrana działalność Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wybrane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego Wybrane orzecznictwo sądów powszechnych Z prac Komisji Europejskiej Z działalności Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce Z działalności Urzędu Komunikacji Elektronicznej Rada reklamy - wybrane uchwały 68 STOWARZYSZENIE RZECZNIKÓW KONSUMENTÓW ul. Goldhammera 3, Tarnów tel , fax rzecznicy@konsumentow.eu ZESPÓŁ WYDAJĄCY BIULETYN: Wojciech Krogulec redaktor naczelny Elżbieta Sługocka-Krupa Kinga Czarnota Katarzyna Marczyńska Cezary Orłowski Lidia Baran-Ćwirta Krzysztof Majcher Marek Radwański Robert Kwiatkowski Renata Piwowarska Krzysztof Podgórski Biuletyn jest współfinansowany ze środków Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Strona 2

3 Koleżanki i Koledzy Rzecznicy! Oddajemy do Waszych rąk trzeci numer Biuletynu Rzeczników Konsumentów, który redagowany jest dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Cieszymy się, że możemy po raz kolejny przedstawiać artykuły autorstwa Waszych kolegów i koleżanek oraz ciekawe, a przede wszystkim przydatne orzeczenia sądowe. Zachęcamy Was nie tylko do lektury Biuletynu, ale także do przesyłania własnych publikacji, interesujących orzeczeń sądów oraz sygnalizowania ciekawych problemów, które warte są omówienia na łamach naszego wydawnictwa. Liczymy, że i ta publikacja spotka się z Waszym zainteresowaniem. Życzymy Wam interesującej lektury. Zespół Redakcyjny Strona 3

4 Ustawa o prawach konsumenta Wprowadzenie 30 maja 2014 roku została ostatecznie uchwalona ustawa o prawach konsumenta, opublikowana następnie w dzienniku ustaw z dnia 24 czerwca 2014 roku. Z uwagi na przewidziany w art.55 ustawy sześciomiesięczny okres vacatio legis, ustawa wejdzie w życie 25 grudnia 2014 roku. Przyjęte w ustawie regulacje można generalnie podzielić na dwie zasadnicze grupy - przepisów implementujących dyrektywę UE 2011/83 i przepisów zmieniających ustawową regulację odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanych. Prace nad przyjęciem ustawy prowadzone były pod egidą Ministerstwa Sprawiedliwości, w ramach prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, zasadniczo przez zespół ds. umów o przeniesienie praw. W skład zespołu wchodzili przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, w tym osoby głęboko zaangażowane w prace nad dyrektywą 2011/83 na szczeblu unijnym, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nauki oraz przedsiębiorców. Prace te trwały ponad dwa lata, a na ich kształt duży wpływ miał wymuszony przez przepisy prawa unijnego sposób implementacji dyrektywy 2011/83. Przyjmowane w latach 90-tych XX wieku dyrektywy konsumenckie stanowiły wyraz tzw. harmonizacji minimalnej, a zatem pozwalały ustawodawcom krajowym na wprowadzenie rozwiązań prawnych przewidujących wyższy poziom ochrony i zawierają rozwiązania opcjonalne, dające państwom członkowskim możliwość przyjęcia lub odrzucenia niektórych unormowań. W 2008 roku Komisja przedstawiła natomiast projekt dyrektywy zakładający połączenie czterech dyrektyw: dyrektywy 85/577/EWG w sprawie umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa, dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich., dyrektywy 97/7/WE w sprawie umów zawieranych na odległość oraz dyrektywy 1999/44/WE w sprawie sprzedaży konsumenckiej i gwarancji w jeden instrument horyzontalny, który w myśl pierwotnych założeń miał regulować wspólne aspekty w sposób systematyczny, upraszczając i aktualizując istniejące przepisy, eliminując niespójności i wypełniając luki w prawie. Projekt odchodził od podejścia minimalnej harmonizacji przyjętego w czterech wymienionych dyrektywach (zgodnie z którym państwa członkowskie mogą utrzymać lub przyjąć bardziej surowe przepisy krajowe niż te określone w dyrektywie) i zakładał pełną harmonizację (państwa członkowskie nie mogą utrzymać ani przyjąć przepisów odbiegających od tych określonych w dyrektywie). Wskutek krytyki ze strony różnych środowisk wielu państw członkowskich Komisja ograniczyła swe pierwotne założenia i w rezultacie dyrektywa z 2011 reguluje tylko niektóre z wcześniej wymienionych kwestii, a mianowicie: generalne obowiązki informacyjne ciążące na przedsiębiorcach w umowach z konsumentami, regulację umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa i umów zawieranych na odległość. W dalszym ciągu jednak utrzymano wymóg harmonizacji zupełnej, wyraźnie wyartykułowany w art.4 dyrektywy, zgodnie z którym państwa członkowskie nie mogą utrzymywać ani wprowadzać do swojego prawa krajowego przepisów odbiegających od tych, które zostały ustanowione w dyrektywie, w tym również przepisów surowszych lub łagodniejszych w celu zapewnienia innego poziomu ochrony konsumentów, chyba że dyrektywa stanowi inaczej. Zakres swobody legislacyjnej polskiego ustawodawcy został zatem znacząco ograniczony, a przepisy rozdziału drugiego, trzeciego i czwartego w przeważającej mierze stanowią po prostu odzwierciedlenie regulacji dyrektywy. Z uwagi na nowe uregulowanie w ustawie o prawach konsumenta w kwestii umów zawieranych w okolicznościach nietypowych poza lokalem i na odległość, uchylona zostanie (z dniem 25 grudnia 2014 r.) ustawa z 2 marca 2000 roku o ochronie praw konsumentów, z tym że jej postanowienia będą w dalszym ciągu stosowane do umów zawartych przed dniem 25 grudnia 2014 roku. Przepisy u umowach dotyczących usług finansowych świadczonych na odległość (rozdział piąty ustawy z 30 maja 2014 r.) zostały w istocie przeniesione z ustawy ochronie praw konsumentów (w związku z jej uchyleniem), natomiast nie uległy one istotnej zmianie. Ustawa z 30 maja 2014 wprowadza bardzo istotne zmiany co do odpowiedzialności za jakość Strona 4

5 rzeczy sprzedanej. W tym zakresie nowelizacja przepisów nie wynikała ze zmian prawa unijnego - co do tzw. sprzedaży konsumenckiej w dalszym ciągu obowiązuje dyrektywa 2009/44. Niemniej jednak ustawodawca polski, biorąc pod uwagę doświadczenie płynące z ponad dziesięciu lat obowiązywania ustawy z 27 lipca 2002 roku o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, zdecydował się na wprowadzenie zmian zmierzających do ujednolicenia i uproszczenia obecnie obowiązujących reżimów odpowiedzialności sprzedawcy i gwaranta. Najważniejsze zmiany wyliczenie Najważniejsze zmiany wprowadzone przez nową ustawę obejmują: a) Nałożenie na przedsiębiorców kontrahujących z konsumentami (także w lokalu przedsiębiorstwa) ogólnych obowiązków informacyjnych b) Szczegółowe określenie obowiązków informacyjnych przedsiębiorców zawierających z konsumentami umowy poza lokalem lub na odległość c) Wydłużenie do czternastu dni terminu do odstąpienia od umowy zawieranej poza lokalem i na odległość d) Doprecyzowanie zasad wzajemnych rozliczeń między stronami umowy w razie odstąpienia przez konsumenta od umowy, w tym kosztów odesłania towaru e) Uchylenie ustawy z 2 marca 2000 roku o ochronie niektórych praw konsumentów f) Wprowadzenie jednolitej koncepcji odpowiedzialności za wady fizyczne i prawne rzeczy sprzedanych, niezależnie od kwalifikacji podmiotowej stron umowy g) Włączenie reżimu odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową do ogólnego kodeksowego reżimu odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady rzeczy h) Uchylenie ustawy z 27 lipca 2002 roku o sprzedaży konsumenckiej i powrót odpowiedzialności za wady w obrocie B2C do kodeksu cywilnego i) Zastąpienie drabinki roszczeń i uprawnień konsumentów w razie wstąpienia wady rzeczy przez regulację kodeksową j) Uchylenie obowiązku konsumenta zawiadomienia o wadzie rzeczy w ciągu dwóch miesięcy od jej wykrycia k) Wydłużenie domniemania wadliwości rzeczy z 6 miesięcy do roku l) Wydłużenie terminu odpowiedzialności sprzedawcy za wady fizyczne rzeczy we wszystkich sferach obrotu do dwóch lat w odniesieniu do rzezy ruchomych i pięciu lat w odniesieniu do nieruchomości m) Objęcie obrotu B2C kodeksowym reżimem gwarancji. n) Wprowadzenie szczegółowej regulacji regresu Podmiotowy zakres zastosowania ustawy Ustawę stosuje się do umów B2C, nie znajduje natomiast zastosowania do transakcji C2C, a także do umów, w których konsument przenosi dobra na przedsiębiorcę (np. odsprzedaż używanych samochodów czy biżuterii). Znacznie trudniej określić zasady stosowania ustawy w umowach B2B. W preambule dyrektywy (recital siedemnasty) stwierdzono, że w przypadku umów o podwójnym charakterze, gdy umowa zawierana jest w celach, które częściowo są związane z działalnością handlową danej osoby, a częściowo nie są z nią związane, a cel handlowy jest do tego stopnia ograniczony, że nie jest dominujący w ogólnym kontekście umowy, taka osoba również powinna być uznawana za konsumenta. W związku z tym w projekcie ustawy przygotowanym przez KKPC zaproponowano wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym przepisy o ochronie konsumentów stosuje się również do osoby fizycznej, która dokonując czynności związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową, działa także w celu niezwiązanym z tą działalnością i cel ten przeważa. Rozwiązanie to zostało jednak odrzucone w toku dalszych prac legislacyjnych. Ostatecznie definicja konsumenta została nieco zmieniona (poprzez doprecyzowanie, że chodzi o umowy zawierane z przedsiębiorcami), jednakże sposób rozumienia pojęcia konsumenta nie uległ w istocie zmianie. Strona 5

6 Przedmiotowy zakres zastosowania Co do zasady ustawę stosuje się do wszelkich umów zawieranych przez przedsiębiorcę z konsumentem, niezależnie od sposobu w jaki umowa została zawarta, a zatem tak umów zawieranych w, jak i poza, lokalem przedsiębiorstwa. Dotyczy to zwłaszcza generalnych obowiązków informacyjnych i odpowiedzialności za wady rzeczy. Natomiast umowom zawieranym w okolicznościach nietypowych poświęcono szczególne uregulowania zawarte w rozdziałach trzy do pięć ustawy. Szczegółowy katalog wyłączeń przewidziano w art.3 i 4 ustawy z tym że odnoszą się one wyłącznie do kwestii regulowanych ustawą, a nie np. kodeksem cywilnym (a zatem wprowadzone przez ustawę zmiany np. co do odpowiedzialności z tytułu rękojmi należy stosować także do umów, które nie są objęte zakresem regulacji rozdziałów 1-3 ustawy o prawach konsumenta). W odróżnieniu od dotychczas obowiązujących przepisów ustawę stosuje się do umów zawieranych na portalach aukcyjnych (DG JUSTICE GUIDANCE DOCUMENT concerning Directive 2011/83/EU of the European Parliament and of the Council of 25 October 2011 on consumer rights, amending Council Directive 93/13/EEC and Directive 1999/44/EC of the European Parliament and of the Council and repealing Council Directive 85/577/EEC and Directive 97/7/EC of the European Parliament and of the Council). Ogólne obowiązki informacyjne Istotnym novum wprowadzonym przez ustawę jest nałożenie na wszystkich przedsiębiorców, których nawet tylko potencjalnymi klientami mogą być konsumenci, obowiązku udzielania konsumentom stosownych informacji (z wyjątkiem drobnych umów życia codziennego wykonywanych natychmiast po ich zawarciu). Szczegółowo są one wyliczone w art.8 ustawy. Trzeba podkreślić, że informacje muszą być przedstawione konsumentowi najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową, a zatem w praktyce nim zapłaci za towar. Nie mogą zatem być podane np. tylko na paragonie, czy schowane w pudełku z towarem. Powinny być np. albo wywieszone w sklepie, albo przykładowo umieszczone przy kasie. Sankcją niedochowania obowiązku informacyjnego jest kara grzywny. Nowym, bardzo ważnym rozwiązaniem, wprowadzonym przez ustawę jest obowiązek uzyskania wyraźnej zgody konsumenta na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne obowiązki umowne przedsiębiorcy (art.10). Dotyczy to zwłaszcza transakcji online, w których przedsiębiorcy zakładają istnienie zgody konsumenta na dodatkowe usługi (np. ubezpieczenie w razie zakupu biletu lotniczego). Ustawa nie wprowadza zakazu przyjmowania takiej domniemanej zgody konsumenta, jednakże w takim wypadku konsument ma prawo do zwrotu uiszczonej płatności dodatkowej. Obowiązki informacyjne w umowach poza lokalem i na odległość Nim dojdzie do zawarcia umowy z konsumentem, ustawodawca przewidział obowiązek zamieszczania odpowiednich informacji w celu ułatwienia życia konsumentowi i w praktyce ochrony przed zbędna strata czasu. Na stronach internetowych służących do prowadzenia handlu elektronicznego przedsiębiorca ma obowiązek w sposób wyraźny, najpóźniej na początku składania zamówienia, podać jasne i czytelne informacje o ograniczeniach dotyczących dostarczania oraz akceptowanych sposobach płatności. Ustawa znacznie poszerza w porównaniu z dotychczasowymi unormowaniami zakres obowiązku informacyjnego w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa (pokazy, wycieczki zakupowe itp.), a także zwiększa ów obowiązek co do umów zawieranych na odległość. Artykuł 12 ustawy reguluje tzw. obowiązki przedkontraktowe, które powinny być przekazane albo na papierze lub innym trwałym nośniku co do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, albo w sposób odpowiadający rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość co do umów zawieranych na odległość. Przedsiębiorca jest zobowiązany wydać konsumentowi dokument umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub potwierdzenie jej zawarcia, utrwalone na papierze lub, za zgodą konsumenta, na innym trwałym nośniku. Warto podkreślić, że pod pojęciem trwałego nośnika rozumie się (recital Strona 6

7 23 preambuły do Dyrektywy 2011/83) w szczególności papier, pamięć USB, płyty CD-ROM, DVD, karty pamięci lub dyski twarde komputerów, a także pocztę elektroniczną. Bardzo istotnym rozwiązaniem jest wprowadzenie obowiązku podawania informacji o odpłatnym charakterze umowy (czy związanej z nią usługi). Chodzi tu np. o ukryte obowiązki płatności SMSem, czy przy pobieraniu plików. Przedsiębiorca musi stworzyć takie rozwiązania, by konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie potwierdził, że wie, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Jeżeli do złożenia zamówienia używa się przycisku lub podobnej funkcji, muszą być one oznaczone w łatwo czytelny sposób słowami zamówienie z obowiązkiem zapłaty lub innego równoważnego jednoznacznego sformułowania. Jeżeli przedsiębiorca nie spełnia tych wymagań, umowa nie zostaje zawarta (art.17 ustawy). Odstąpienie od umowy Ustawa wprowadza dość duże zmiany co do odstąpienia od umowy zawieranej poza lokalem lub na odległość. Trzeba podkreślić, że nie wprowadza takiego prawa w odniesieniu do umów np. zawieranych w lokalu przedsiębiorstwa sklepie, a także w art. 38 ustawy limituje zakres jego zastosowania. Wydłużeniu do 14 dni ulega zasadniczy termin do wykonania prawa odstąpienia. Ponadto jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy, chyba że w tzw. międzyczasie konsument został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia, wówczas termin do odstąpienia od umowy upływa po 14 dniach od udzielenia konsumentowi informacji o tym prawie. Oświadczenie o odstąpieniu można złożyć w każdy sposób, między innymi można skorzystać z formularza, którego wzór załączono do ustawy, lub też wykorzystać formularz na stronie internetowej przedsiębiorcy, o ile ten zdecyduje się na zamieszczenie go na swojej stronie. Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie przesłać konsumentowi na trwałym nośniku potwierdzenie otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy Niezmiennie, do zachowania terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. W sposób bardzo szczegółowy uregulowano kwestię wzajemnych rozliczeń w razie odstąpienia przez konsumenta od umowy. Co do kosztów wysłania i odesłania nałożono na przedsiębiorcę obowiązek zwrotu kosztów wysyłki towaru do konsumenta, jeśli ten ostatni odstąpi od umowy. Jednakże przedsiębiorca może określić najtańszy zwykły sposób dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę. Wówczas przedsiębiorca nie jest zobowiązany do zwrotu konsumentowi poniesionych przez niego dodatkowych kosztów, jeśli ten ostatni wybrał sposób dostarczenia rzeczy inny niż najtańszy zwykły sposób dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę. Innymi słowy, jeżeli przedsiębiorca proponuje wysyłkę pocztą zwykłą, a konsument np. wybierze przesyłkę kurierską i następnie od umowy odstąpi, przedsiębiorca zwraca koszt zwykłej przesyłki. Przedsiębiorca ma co do zasady obowiązek niezwłocznego, jednakże nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrotu konsumentowi wszystkich dokonanych przez niego płatności, w tym kosztów dostarczenia rzeczy, jednakże może wstrzymać się ze swym świadczeniem do chwili otrzymania rzeczy z powrotem lub dostarczenia przez konsumenta dowodu jej odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie nastąpi wcześniej. Albowiem konsument powinien zwrócić rzecz przedsiębiorcy niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem. W sposób bardziej jednoznaczny uregulowano kwestie zakresu korzystania przez konsumenta z rzeczy w razie odstąpienia od umowy. Konsument ponosi bowiem odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy. Odpowiedzialność sprzedawcy Jak już wyżej wskazano, bardzo duże zmiany dotyczą odpowiedzialności za jakość towaru. Całość regulacji zostaje ujęta wyłącznie w kodeksie cywilnym i objęta jednym reżimem rękojmi za wady rzeczy. Strona 7

8 Definicja wady fizycznej zostaje zmieniona, w zasadzie uzupełniona rozwiązaniami przejętymi z ustawy o sprzedaży konsumenckiej o niezgodności towaru z umową. Nowa definicja wady stanowi w istocie połączenie dawnego ujęcia wady z konceptem niezgodności. Ponadto wyraźnie także do umów B2C stosuje się przepisy o wadach prawnych rzeczy, przy czym pojęcie wady prawnej także zostało nieco zmienione w porównaniu z obecnie obowiązującym stanem prawnym. Wydłużeniu do roku ulegnie termin domniemania wady - jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (art KC). Z punktu widzenia konsumenta polepszeniu uległa jego sytuacja co możliwych żądań związanych z wadliwością rzeczy. Po pierwsze zniesiona została drabinka uprawnień. Obecnie wszystkie cztery możliwości naprawy, wymiany, obniżenia ceny i odstąpienia od umowy co do zasady przysługują konsumentowi równolegle. Najbardziej zmienia się sytuacja co do możliwości tzw. zwrotu gotówki czyli odstąpienia od umowy. Stosuje się bowiem rozwiązanie dotychczas obowiązujące w obrocie B2B, iż w sytuacji gdy rzecz sprzedana ma wadę, kupujący odstąpić od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Jednakże ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna. Innymi słowy: jeżeli kupujący żąda zwrotu gotówki, sprzedawca może (bez uzyskiwania zgody konsumenta) jeden raz towar wymienić lub naprawić (według własnego uznania). Jeżeli jednak wada (taka sama lub inna) wystąpi ponownie, a kupujący chce od umowy odstąpić, wówczas ma do tego prawo, chyba że wada jest nieistotna. W przypadku naprawy lub wymiany, sytuacja co do zasady nie ulega zmianie. Jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. A zatem w istocie to sprzedawca decyduje, który sposób załatwienia reklamacji wybierze. Nowym rozwiązaniem, będącym w istocie efektem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jest uregulowanie kwestii rozliczeń kosztów montażu i demontażu rzeczy. Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie ograniczeń w tym zakresie - konsument może on żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania, jest obowiązany jednak ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej. Innymi słowy sprzedawca ponosi koszty montażu i demontażu tylko do wysokości ceny towaru. Istotnej zmianie ulegają terminy dochodzenia roszczeń z tytułu wady. Dotychczas obowiązujący w obrocie z konsumentami termin dwuletni zostaje rozciągnięty na wszystkie sfery obrotu, natomiast termin dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi za wady nieruchomości zostaje wydłużony do pięciu lat. Ponadto wprowadzono nowe rozwiązanie, również wydłużające podstawowy termin dwuletni - jeżeli termin przydatności rzeczy do użycia kończy się po upływie dwóch lat od dnia wydania rzeczy kupującemu, sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi za wady fizyczne tej rzeczy stwierdzone przed upływem tego terminu. Niezmienna pozostaje regulacja umożliwiająca skrócenie do roku odpowiedzialności za wady rzeczy używanych, a także kwestia przedawnienia roszczeń o usunięcie wady rzeczy. Trzeba podkreślić, że ustawodawca zrezygnował z nałożenia na konsumenta obowiązku zawiadomienia o wadzie w ciągu dwóch miesięcy od jej wykrycia. Utrzymano natomiast przepis sankcjonujący nieustosunkowanie się przez sprzedawcę do żądania wymiany, naprawy lub bonifikaty w terminie 14 dni, przyjmując że wówczas żądanie to uznał Strona 8

9 za uzasadnione. Gwarancja Obecnie obowiązująca regulacja gwarancji w obrocie B2C jest bardzo ograniczona. W związku z tym ustawodawca zdecydował się na przywrócenie obowiązywania kodeksowej regulacji gwarancji także w obrocie z konsumentami. Jednocześnie zmianie ulegnie większość obecnie obowiązujących przepisów o gwarancji. Nie są to jednak zmiany daleko idące. Ponadto trzeba mieć na uwadze, że przepisy te mają w większości charakter dyspozytywny, a zatem i tak znajdą zastosowanie dopiero wtedy, gdy strony (w praktyce przedsiębiorca) nie postanowią inaczej. Z perspektywy obrotu B2C najistotniejsze jest właśnie wprowadzenie konkretnych regulacji, tak np. jak domniemanie rocznego terminu gwarancji, przyznanie konsumentowi prawa żądania wymiany lub naprawy (chyba że strony postanowią inaczej), czy przyjęcie czternastodniowego terminu na wykonanie obowiązków z gwarancji. Regres W sposób bardzo szczegółowy uregulowana została problematyka regresu finalnego sprzedawcy (sprzedającego towar konsumentowi) wobec poprzedników w łańcuchu sprzedaży i dystrybucji. Nie wchodząc w szczegóły (jest to bowiem już regulacja obrotu B2B), wskazać należy, że sprzedawca, który zaspokoił roszczenia konsumenta, może kierować roszczenie zwrotne do tego z poprzedników w łańcuchu, wskutek którego działania lub zaniechania rzecz stała się wadliwa. Termin do wniesienia roszczenia wynosi sześć miesięcy od dnia poniesienia kosztów przez sprzedawcę w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi przez konsumenta, nie później jednak niż w dniu, w którym sprzedawca powinien wykonać swoje obowiązki wobec konsumenta. dr hab. Monika Jagielska Dziecko jako konsument We współczesnej gospodarcze rynkowej konsumenci stają się jednymi z najważniejszych podmiotów rynku. Jako najmniejsza, ale zarazem najliczniejsza komórka ekonomiczna jest zbiorowością, z którą muszą liczyć się zarówno przedsiębiorcy, jak i różnego rodzaju grupy interesu. Konsumenci wyznaczają kierunek i specyfikę aktywności gospodarczej podmiotów kreujących dla nich podaż określonych dóbr i usług. Stają się jedną ze stron gry rynkowej. 1 Rozwój technik sprzedaży, rozwój rynku, a przede wszystkim obecna sytuacja określana jako rynek konsumenta powoduje, ze konsumentem coraz częściej stają się osoby niepełnoletnie dzieci. Dzieci nie tylko dysponują własnym kieszonkowym, ale również coraz aktywniej uczestniczą w decyzjach handlowych swojej rodziny. Warto zdać sobie przy tym sprawę, że już osiemnasto miesięczne dziecko rozpoznaje znaki towarowe, a dwuletnie spośród kilku rzeczy może wybrać tę, która najbardziej przypadła mu do gustu. Sześciolatek jest w stanie zrozumieć cel reklamy, ośmiolatek natomiast podejmuje już w pełni samodzielne decyzje zakupowe. 2 Stan ten rodzić to może pewne problemy dla praktyki. Zgodnie z treścią przepisu art Kodeksu cywilnego za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Wynika z tego, że również dziecko może być uznane za konsumenta. 1 A. Gardocka Jałowiec, Konsument jako uczestnik gry rynkowe, (w:) Zachowania rynkowe gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w okresie transformacji systemowej w Polsce, Szczecin 2006, s K. Podgórski, DZIECKO KONSUMENT SZCZEGÓLNY, Biuletyn Rzeczników Konsumentów Rok 1, Nr 1, 20 października 2009 r., s. 2. Strona 9

10 Atrybutem każdej osoby fizycznej jest zdolność prawna, czyli zdolność do bycia podmiotem praw lub obowiązków o charakterze cywilnoprawnym. 3 Zdolność prawną w polskim systemie prawnym nabywa człowiek od chwili urodzenia (art. 8 1 Kodeksu cywilnego). Od zdolności prawnej należy odróżnić zdolność do czynności prawnych. Jest to kompetencja do dokonywania czynności prawnych własnymi działaniami i we własnym imieniu 4. O ile zdolność prawną ma każdy człowiek, o tyle zdolność do czynności prawnych jest już delimitowana, m. in. ze względu na wiek osoby. Zgodnie z treścią przepisu art. 12 Kodeksu cywilnego nie mają zdolności do czynności prawnych m. in. osoby, które nie ukończyły lat trzynastu. Oznacza to, że dziecko poniżej 13 r. ż. nie może samodzielnie składać oświadczeń woli, w tym zawierać umów czy dokonywać czynności prawokształtujących. Nie ma żadnej możliwości wcześniejszego uzyskania tej zdolności, nawet w odniesieniu do bardzo zdolnych lub nad wiek umysłowo rozwiniętych dzieci. 5 Brak tej zdolności nie stanowi przeciwwskazania do pełnienia przez dziecko funkcji posłańca, polegającej tylko na przenoszeniu oświadczenia woli innej osoby. W szczególności dziecko może dokonać zakupów, podczas gdy w rzeczywistości umowę zawiera jego ojciec lub matka. Powstające wtedy problemy związane ze zmianą treści przenoszonego oświadczenia woli rozstrzyga się na podstawie przepisów o błędzie (art. 85 Kodeksu cywilnego) 6. Osoba małoletnia, która nie ma ukończonych 13 lat, może stać się posiadaczem rachunku oszczędnościowego, jeżeli w jej imieniu stosowną umowę z bankiem zawrze jej przedstawiciel ustawowy, natomiast po ukończeniu 13 lat małoletni może zawrzeć samodzielnie taką umowę, z tym że ważność umowy uzależniona jest od jej potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego. 7 Jako posiadacz rachunku bankowego może takie dziecko posługiwać się np. kartą płatniczą. Aby osoba bez zdolności do czynności prawnych mogła uczestniczyć w obrocie prawnym musi być należycie reprezentowana. Wg treści art Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO) rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską do osiągnięcia pełnoletniości, tj. wieku 18 lat. 8 Bezwzględna nieważność czynności prawnej dokonanej przez osobę w wieku poniżej 13 r. ż. osłabiona jest przez regulację art Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Przepis art łagodzi w pewnym sensie unormowanie z art. 14 1, w odmienny sposób traktując umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Przy ocenie tych umów należy mieć na względzie to, że chodzi tu w zasadzie o zaspokojenie bieżących potrzeb osób niemających zdolności do czynności prawnych. W grę wchodzą takie przedmioty, jak produkty żywnościowe, słodycze, prasa, książki i w ogóle drobne zakupy dokonywane także przez inne osoby w sposób masowy. 9 Konstrukcję z art kodeksu cywilnego najczęściej tłumaczy się konstrukcją konwalidacji nieważnej czynności prawnej, rzadziej przyznaniem osobie ograniczonej i warunkowej kompetencji do dokonywania czynności prawnych lub koncepcją złożonego zdarzenia cywilnoprawnego. 10 Warto wskazać, że omawiana konwalidacja nieważnej czynności dotyczy jedynie umowy wykonanej i to całkowicie przez obie strony. Np. przy umowie sprzedaży konwalidacja nastąpiłaby po 3 Z. Radwański, Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa1979, s M. Pazdan (w:) Prawo cywilne część ogólna Tom I, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2007, s T. Sokołowski, Komentarz do art. 12 Kodeksu cywilnego, teza 4, LEX stan prawny Z. Radwański, op. cit., s D. Rogoń, Komentarz do art. 58 Prawa bankowego, LEX stan prawny Co do zasady, bowiem kobieta która osiągnęła 16 r. ż., w pewnych sytuacjach (art KRiO i art KC) może zawrzeć związek małżeński i jest od tej daty pełnoletnia. Orzeczenie rozwodu lub nieważności tak zawartego małżeństwa przed osiągnięciem przez tą kobietę 18 r. ż. nie pozbawia ją przymiotu pełnoletniości. 9 K. Piasecki, Komentarz do art. 14 Kodeksu cywilnego, teza 4, LEX stan prawny M. Pazdan (w:) Prawo cywilne część ogólna, Tom I, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2007, s Strona 10

11 dokonaniu zapłaty i wydaniu towaru nabywcy. 11 Wyjątkiem od omawianej konwalidacji, jest regulacja, zgodnie z którą umowa jest ważna chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Konstrukcja tego przepisu wskazuję, że rażące pokrzywdzenie musi zostać udowodnione przez tego, kto się na taką okoliczność powoła 12, czyli w praktyce przez przedstawiciela ustawowego dziecka. Pomiędzy 13 r. ż. a uzyskaniem pełnoletności dziecko korzysta z ograniczonej zdolności do czynności prawnych (art. 15 Kodeksu cywilnego). Ograniczoną zdolność do czynności prawnych charakteryzują trzy cechy: brak kompetencji do dokonywania pewnych rodzajów czynności prawnych, system kontroli nad dokonywaniem określonych postaci czynności prawnych oraz pełna kompetencja do dokonywania czynności prawnych. 13 Rozpatrując te zagadnienie od strony dziecka jako konsumenta należy wskazać, że dziecko takie będzie mogło uczestniczyć w obrocie cywilnoprawnym w dość szerokim zakresie. Przede wszystkim, zgodnie z treścią przepisu art. 20 Kodeksu cywilnego, osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Chodzi tu o umowy przeciętne, ustawodawca nie odnosi się do indywidualnych właściwości osoby małoletniej, o którą in concreto chodzi. 14 Przepis nie uzależnia ważności tak zawartych umów od braku rażącego pokrzywdzenia małoletniego, wobec czego można rozpatrywać ich skuteczność z punktu widzenia art. 388 Kodeksu cywilnego lub przepisów o wadach oświadczenia woli, 15 a dodać należy że również oceniać można takie umowy pod kątem klauzul abuzywnych. Ponadto dziecko, na podstawie art. 21 Kodeksu cywilnego może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi. Oznacza to, że za pieniądze otrzymane jako zarobek może dokonywać zakupów, stając się tym samym konsumentem. Na podstawie art. 22 Kodeksu cywilnego, jeżeli przedstawiciel ustawowy dziecka oddał mu określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego. Oznacza to, że dziecko może samodzielnie rozporządzać np. kieszonkowym otrzymanym od rodziców lecz już nie ubraniem, które dziecko otrzymało do określonego, a nie swobodnego użytku. 16 Aby właściwie stosować ten przepis trzeba zwrócić uwagę, że 17 : oddania rzeczy musiał dokonać przedstawiciel ustawowy, a nie inna osoba, np. inny członek rodziny, przedmioty powinny być indywidualnie określone (np. określona suma pieniężna lub ilość rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku), oddanie nastąpiło do swobodnego, a nie określonego użytku. Dalej, pewnych czynności prawnych dziecko ograniczone w zdolności do czynności prawnych może dokonywać, jednakże obowiązuje przy tym system kontroli, tj. dla dokonania określonych czynności prawnych przez takie dziecko, wymagane jest uzyskanie zgody przedstawicieli ustawowych tej osoby (art. 17 Kodeksu cywilnego), a na dokonanie pewnych szczególnie doniosłych czynności prawnych zgoda sądu opiekuńczego (np. art KRiO, KRiO, art. 156). Zgoda rodziców na dokonanie przez dziecko czynności prawnej jednostronnej musi być udzielona przed dokonaniem przez dziecko takiej czynności prawnej (art. 19 Kodeksu cywilnego). Taka ewentualna czynność prawna dokonana bez uprzedniej zgody rodziców jest bezwzględnie nieważna od samego początku i nie może być konwalidowana. 18 Zgoda rodziców na dokonanie przez dziecko ograniczone w zdolności do czynności prawnych czynności prawnej, przez którą dziecko 11 M. Pazdan, op. cit. 12 H. Dąbrowski, Kodeks Cywilny Komentarz, Warszawa 1972, s Z. Radwański, op. cit., s M. Pazdan, op. cit.,. s S. Grzybowski, System prawa cywilnego, część ogólna, warszawa 1974, s Z. Radwański, op. cit., s M. Pazdan (w:) Kodeks cywilny Komentarz Tom I, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2002, s T. Sokołowski, Komentarz do art. 19 Kodeksu cywilnego, teza 1, LEX stan prawny Strona 11

12 zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem może być udzielona również po dokonaniu czynności prawnej (art. 17 Kodeksu cywilnego). 19 Potwierdzenie umowy nadaje je pełen walor prawny, a odmowa potwierdzenia powoduje nieważność umowy ex tunc. 20 Przez okres pomiędzy zawarciem umowy, a jej potwierdzeniem istnieje stan tzw. bezskuteczności zawieszonej, a umowa jest umową niezupełną lub kulejącą (negotium claudicans). Stanowią o tym przepisy art. 18 i 63 1 Kodeksu cywilnego. Druga strona umowy (np. przedsiębiorca - sprzedawca) jest umową związana. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Ta regulacja może być szczególnie skutecznie wykorzystywana przez rodziców pociech, które zawarły umowy przez Internet. 21 Stosując tą regulację mogą oni skutecznie zakończyć niechciany stosunek prawny. Jednakże w takiej sytuacji pozostaje otwarta kwestia wzajemnych roszczeń odszkodowawczych, takich jak za ewentualne uszkodzenie przedmiotu jak też odszkodowanie w ramach ujemnego interesu umownego Pewnych czynności prawnych wskazanych wyraźnie w przepisach osoba bez pełnej zdolności do czynności prawnych dokonać nie może. Naruszenie zakazu dokonywania takich czynności powoduje ich bezwzględną nieważność. Są to jednak czynności nie mające charakteru konsumenckich. 24 Powyższy skrótowe przedstawienie zagadnienia wskazuje, że dziecko może być aktywnym uczestnikiem obrotu, występując jako konsument, Udział ten jednakże w praktyce może rodzić wiele problemów praktycznych. Marek Radwański radca prawny Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Poznaniu 19 Na marginesie należy wskazać, że gdyby dziecko ograniczone w zdolności do czynności prawnych chciało wystawić i wręczyć weksel, to powinno mieć zgodę rodzica (przedstawiciela ustawowego), a i także sądu opiekuńczego, przy czym nie jest jasne czy zastosowanie miałby przepis art. 18 Kodeksu cywilnego czy art. 19 Kodeksu cywilnego (M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo wekslowe i czekowe Komentarz, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2007, s. 59). 20 Z. Radwański, op. cit., s Np. kazus Pobieraczka. 22 E. Łętowska, Ochrona dziecka jako konsumenta problemy legislacyjne,(w:): Dziecko jako konsument zagrożenia i ochrona, Biuletyn Biura Studiów i Ekspertyz Sejmu, Warszawa 1998, s Trzeba wskazać, że w obecnym stanie prawym nie ma przepisu, który wprost w tej sytuacji statuowałby powstania obowiązku naprawienia szkody w ramach ujemnego interesu umownego. Inaczej było pod rządami Kodeksu zobowiązań (Dz. U. z 1933 r., Nr 82, poz. 598 ze zm.) stanowił, iż Kto, ukrywając podstępnie swą niezdolność do działań prawnych, składa oświadczenie woli drugiej osobie, która nie mogła się z łatwością przekonać o niezdolności składającego oświadczenie, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, jaką druga strona ponosi przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o tej niezdolności. 24 Np. zgodnie z art Kodeksu cywilnego dziecko nie może sporządzić ani odwołać testamentu. Strona 12

13 Wybrana działalność Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 1. EUROPARK NIEZGODNE Z PRAWEM OPŁATY Warszawska spółka Europark jest właścicielem sieci płatnych niestrzeżonych parkingów w Warszawie, Wrocławiu, Katowicach, Sopocie, Łodzi i Lublinie. Do UOKiK wpływały skargi konsumentów dotyczące m.in. wprowadzającego w błąd oznakowania parkingów i stosowania nieuzasadnionych opłat windykacyjnych. Postępowanie wszczęte przez UOKiK wykazało, że konsumenci, którzy zostawili samochód na parkingu Europark bez wykupienia biletu znajdywali za wycieraczką wezwanie do uiszczenia w ciągu dwóch tygodni opłaty dodatkowej. Jeżeli należność za parking nie została uregulowana we wskazanym terminie właściciel auta otrzymywał wezwanie do zapłaty pocztą wraz z żądaniem uregulowania dodatkowo kosztów windykacji w wysokości 150 zł, jako opłaty administracyjnej. Urząd zakwestionował wysokość i sposób obliczania tej opłaty. Zgodnie z prawem opłaty windykacyjne powinny jedynie rekompensować przedsiębiorcy wydatki ponoszone w związku z odzyskaniem należności. W opinii UOKiK opłata w wysokości 150 zł nie była związana z kosztami windykacji i znacznie je przewyższała. W konsekwencji mogła być ona dla przedsiębiorcy bezprawnym źródłem zarobku, kosztem konsumenta. Za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów na spółkę Europark została nałożona kara pieniężna w wysokości zł. Cieszy fakt, że przedsiębiorca zaprzestał stosowania nieuczciwych praktyk. Urząd nie po raz pierwszy kwestionuje praktyki spółki Europark. W roku 2011 wydana została decyzja stwierdzająca, że spółka wprowadzała konsumentów w błąd. 2. POLSKA TELEFONIA STACJONARNA POSTĘPOWANIE UOKiK Czy Polska Telefonia Stacjonarna wprowadzała konsumentów w błąd oferując usługi telekomunikacyjne? Rozstrzygnie to postępowanie administracyjne Prezesa UOKiK Polska Telefonia Stacjonarna (PTS) we Wrocławiu, wcześniej działająca pod nazwą Telekomunikacja Dzień Dobry, to operator telekomunikacyjny, który oferuje swoje usługi podczas rozmowy telefonicznej z konsumentem. Do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów napływały skargi od klientów, którzy zostali wprowadzeni w błąd przez konsultantów co do tożsamości przedsiębiorcy, z którym zawarli umowę. Postępowanie UOKiK przeciwko PTS zostało wszczęte w lipcu 2014 roku. Wątpliwości Urzędu wzbudziło 6 praktyk przedsiębiorcy, m.in. klauzule w umowach oraz sposób oferowania zawarcia kontraktu przez call-center. UOKiK sprawdza m.in., czy spółka wprowadziła klientów w błąd, sugerując podczas rozmowy, że zawierają oni nową umowę z dotychczasowym operatorem, a nie z PTS, lub przedłużają aktualną. Z informacji, które zgromadził Urząd wynika także, że kurierzy dostarczający umowy klientom, na pytanie o nadawcę przesyłki, podawali nazwę dotychczasowego operatora. Ponadto, ze skarg wynika, że po podpisaniu umowy kurier zabiera większość dokumentów, łącznie z cennikiem i formularzem odstąpienia od umowy. PTS odsyłało je po upływie 10-dniowego terminu na odstąpienie od umowy. Zdaniem skarżących, utrudniało to odstąpienie od zawartego kontraktu w ustawowym terminie 10 dni. Urząd sprawdza także, czy regulamin został sporządzony w czytelnej formie. Ze wstępnych ustaleń wynika, że regulamin został napisany czcionką wielkości jednego milimetra, co przeciętnemu konsumentowi może utrudniać zapoznanie się z warunkami oferty. Strona 13

14 Postępowanie w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów może zakończyć się nałożeniem kary do 10 proc. ubiegłorocznego przychodu przedsiębiorcy. 3. ECO-VITAL i MAT-MEDIC DWIE DECYZJE UOKiK Eco-Vital i Mat-Medic to spółki z Poznania. Pierwsza oferuje sprzęt do gotowania, druga urządzenia paramedyczne, tzw. rezonatory biofotonowe. Obie prowadzą sprzedaż na licznych pokazach w całej Polsce zawierając umowy z konsumentami. Zapraszają na nie niemal wyłącznie osoby starsze w przypadku Mat-Medic dolna granica wieku wynosi 55 lat. W Krajowym Rejestrze Sądowym pomiędzy spółkami istnieją powiązania osobowe. Eco Vital działa obecnie pod nazwą Alibiostar Trading Limited. Sygnałem do wszczęcia postępowania przez Urząd były skargi konsumentów, ich rodzin oraz organizacji zajmujących się ochroną praw konsumenckich. Dotyczyły najczęściej nieinformowania w zaproszeniach o handlowym charakterze pokazów. Jak wykazało postępowanie UOKiK, spółka Eco-Vital zachęcała do udziału w poczęstunkach, spotkaniach, warsztatach kulinarnych, występach gwiazd, bez podawania informacji, że chodzi o sprzedaż. Pracownicy byli szkoleni by skupiać się na niekomercyjnych aspektach spotkania (np. występach artystycznych, kabaretowych, wykładach o zdrowym żywieniu). Również na rozdawanych biletach nie było informacji, że warsztaty kulinarne organizowane są w celach handlowych. W ocenie UOKiK spółka Eco-Vital naruszyła zbiorowe interesy konsumentów: nie ujawniała handlowego celu prezentacji i nienależycie informowała konsumentów o ich uprawnieniach. Urząd nakazał zaniechania niedozwolonych praktyk i nałożył na przedsiębiorcę blisko 650 tys. zł kary. Druga wydana decyzja dotyczy spółki Mat-Medic, której telemarketerzy, by ukryć fakt, że w rzeczywistości chodzi o sprzedaż produktów, przedstawiali się jako przedstawiciele poradni diagnostycznej Mat-Medic i zapraszali na refundowane badania. W tej samej formie prowadzone były pokazy: sale oznaczano tablicami informującymi o badaniach, a handlowcy, nierzadko przebrani w lekarskie fartuchy i przedstawiali się jako konsultanci medyczni. Niezgodnie z prawdą zapewniali także o refundacji zakupów z UE, NFZ lub instytutu medycznego. Jak wykazało postępowanie UOKiK spółka manipulowała również wysokością cen sprzedawanych produktów - stwarzając wrażenie, że decydując się na natychmiastowy zakup uczestnicy pokazu otrzymają wysoki rabat. Tę nieuczciwą praktykę pracownicy spółki nazywali techniką uciekającej okazji. Zdaniem Urzędu Mat-Medic naruszył zbiorowe interesy konsumentów poprzez ukrywanie handlowego celu spotkania, stosowanie fałszywych upustów oraz informowanie o nieistniejącej refundacji. Urząd nakazał przedsiębiorcy zaniechania niedozwolonych praktyk z rygorem natychmiastowego wykonania i nałożył ponad 250 tys. zł kary finansowej. Decyzje nie są ostateczne, obaj przedsiębiorcy mogą odwołać się do Sądu. Urząd nie po raz pierwszy zakwestionował praktyki Eco-Vital. Już w ubiegłym roku wydana została decyzja zobowiązująca do zaprzestania 8 niedozwolonych praktyk i nakładająca prawie 200 tys. zł kary. 4. LAMA GOLD, MEDFORLIFE DZIAŁANIA UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stale sprawdza, czy przedsiębiorcy zawierający umowy poza lokalem przedsiębiorcy działają zgodnie z prawem. Najnowsze działania Urzędu to wydana decyzja dotycząca Lama Gold oraz postępowanie wyjaśniające w sprawie MedForLife oraz MedForLife Opieka Abonamentowa. Lama Gold - decyzja Postępowanie przeciwko Lama Gold w Poznaniu zostało wszczęte w sierpniu 2013 roku. Spółka sprzedaje m.in. pościel wełnianą na pokazach organizowanych w świetlicach, w domach kultury, zawiera więc umowy poza lokalem przedsiębiorstwa. Urząd otrzymał skargi od klientów Lama Gold. Strona 14

15 Postępowanie UOKiK wykazało, że przedsiębiorca m.in. nie wręczał obowiązkowego wzoru odstąpienia od umowy, który musi dostać każdy klient kupujący na pokazie. Tę praktykę potwierdziły zawiadomienia od konsumentów. Ponadto, sprzedawca zastrzegał, że nie będzie przyjmował zwrotu produktów bez oryginalnego opakowania czy zamknięcia. Zgodnie z prawem, kupując poza lokalem, konsument ma prawo obejrzeć i sprawdzić produkt po jego dostarczeniu w ramach tzw. zwykłego zarządu. Oznacza to, że można otworzyć opakowanie lub sprawdzić, czy dostarczono produkt zgodny z zamówieniem. W takiej sytuacji klient nie traci prawa do odstąpienia od umowy. Za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów na Lama Gold została nałożona kara tys. zł. Urząd nakazał zaprzestanie stosowania niezgodnych z prawem praktyk. Spółka musi również natychmiast zacząć wręczać klientom formularz odstąpienia od umowy tej części decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Decyzja nie jest ostateczna spółka odwołała się do sądu. MedForLife postępowanie wyjaśniające Urząd bada także praktyki MedForLife oraz MedForLife Opieka Abonamentowa spółek organizujących pokazy i oferujących płatne pakiety medyczne. Postępowanie zostało wszczęte pod koniec lipca 2014 roku po doniesieniach medialnych. Sprawdzamy, czy spółki wywiązują się z obowiązku informacyjnego wobec klientów, czy nie utrudniają im odstąpienia od umowy. Postępowanie jest na wczesnym etapie, nie zostały postawione zarzuty, ma na celu wyjaśnienie mechanizmów działania przedsiębiorców. W tej chwili Urząd oczekuje na wyjaśnienia spółek. 5. VIGGET FIKCYJNA PROMOCJA Spółka Vigget sprzedaje urządzenia paramedyczne o nazwie RezonMed i suplementy diety. Swoje produkty oferuje konsumentom na pokazach oraz przez Internet. Postępowanie przeciwko spółce UOKiK wszczął we wrześniu 2013 roku. UOKiK przeanalizował wzory umów sprzedaży zawieranych przez Vigget z uczestnikami pokazów. Niedozwoloną praktyka przedsiębiorcy było w ocenie Prezesa Urzędu sugerowanie konsumentom, że kupując urządzenie podczas pokazu zyskują upust do 50%. Spółka informowała, że regularna cena aparatu wynosi około 7 tys. zł i proponowała uczestnikom prezentacji promocyjny zakup nawet za połowę tej sumy. Postępowanie UOKiK wykazało jednak, że sprzęt nigdy nie był sprzedawany w cenie wyjściowej, zatem przedsiębiorca wprowadzał konsumentów w błąd co do wartości urządzenia. Co więcej, mogli oni nabrać przekonania o szczególnej korzyści wynikającej z podjęcia szybkiej decyzji o zakupie. Urząd zakwestionował także postanowienia wzorca umowy zwieranej z konsumentami. Zastrzeżenia Prezesa UOKiK wzbudziło między innymi postanowienie, dotyczące uznania faktu samego nadania przesyłki do konsumenta za wykonanie przez przedsiębiorcę umowy. W ocenie Urzędu mogło to sugerować konsumentom, że termin na odstąpienie od umowy zawartej na odległość rozpoczyna bieg od chwili nadania przez spółkę towaru na poczcie. Zgodnie z prawem, konsument, który zawarł umowę sprzedaży na odległość, może od niej odstąpić bez podania przyczyny w terminie dziesięciu dni od wydania towaru - przy czym, w przypadku sprzedaży wysyłkowej chodzi tu o faktyczny moment odbioru towaru przez konsumenta. Za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów na Vigget została nałożona kara blisko 90 tys. zł. Decyzja nie jest ostateczna spółka może odwołać się do sądu Źródło: Strona 15

16 Wybrane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 1. WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba) z dnia 16 czerwca 2011 r.(*) Ochrona konsumentów Sprzedaż towarów konsumpcyjnych i związane z tym gwarancje Dyrektywa 1999/44/WE Artykuł 3 ust. 2 i 3 Wymiana towaru wadliwego jako jedyny środek zaradczy Towar wadliwy już zamontowany przez konsumenta Obowiązek dokonania przez sprzedawcę demontażu towaru wadliwego i zamontowania towaru zastępczego Nieproporcjonalność absolutna Konsekwencje W sprawach połączonych C-65/09 i C-87/09 mających za przedmiot wnioski o wydanie, na podstawie art. 234 WE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożone przez Bundesgerichtshof (C-65/09) oraz przez Amtsgericht Schorndorf (C-87/09) (Niemcy) postanowieniami z dnia 14 stycznia i dnia 25 lutego 2009 r., które wpłynęły do Trybunału w dniu 16 lutego i dniu 2 marca 2009 r., w postępowaniach: Gebr. Weber GmbH (C-65/09) przeciwko Jürgenowi Wittmerowi oraz Ingrid Putz (C-87/09) przeciwko Medianess Electronics GmbH, TRYBUNAŁ (pierwsza izba), w składzie: A. Tizzano, prezes izby, J.J. Kasel, A. Borg Barthet, M. Ilešič (sprawozdawca) i E. Levits, sędziowie, rzecznik generalny: J. Mazák, sekretarz: B. Fülöp, administrator, uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 25 lutego 2010 r., rozważywszy uwagi przedstawione: w imieniu Gebr. Weber GmbH przez R. Lindnera, Rechtsanwalt, w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę oraz J. Kemper, działających w charakterze pełnomocników, w imieniu rządu belgijskiego przez T. Materne a, działającego w charakterze pełnomocnika, w imieniu rządu hiszpańskiego przez J. Lópeza-Medela Basconesa, działającego w charakterze pełnomocnika, w imieniu rządu austriackiego przez E. Riedla oraz E. Handla-Petza, działających w charakterze pełnomocników, w imieniu rządu polskiego przez M. Dowgielewicza, działającego w charakterze pełnomocnika, w imieniu Komisji Europejskiej przez W. Wilsa oraz H. Krämera, działających w charakterze pełnomocników, po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 18 maja 2010 r., wydaje następujący Wyrok 1 Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 3 ust. 2 i art. 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz.U. L 171, s. 12, zwanej dalej dyrektywą ). Strona 16

17 2 Wnioski te zostały złożone w ramach dwóch sporów: w sprawie C-65/09 pomiędzy Gebr. Weber GmbH (zwanej dalej Gebr. Weber ) a J. Wittmerem w przedmiocie dostawy płytek podłogowych zgodnych z umową sprzedaży oraz wypłaty odszkodowania i w sprawie C-87/09 pomiędzy I. Putz a Medianess Electronics GmbH (zwanej dalej Medianess Electronics ) w przedmiocie zwrotu ceny zakupu zmywarki niezgodnej z umową sprzedaży w zamian za zwrot tego urządzenia. Ramy prawne Uregulowania Unii 3 Motyw 1 dyrektywy stanowi: [a]rtykuł 153 ust. 1 i 3 [WE] stanowi, iż Wspólnota powinna przyczyniać się [do] osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez środki, które podejmuje na podstawie jego art. 95 [WE]. 4 Motywy 9 11 dyrektywy mają następujące brzmienie: (9) Sprzedawca powinien [być] bezpośrednio odpowiedzialny przed konsumentem za zgodność towarów z umową [ ]; jednakże sprzedawca powinien mieć swobodę, zagwarantowaną w prawie krajowym, do podjęcia kroków przeciwko producentowi, poprzedniemu sprzedawcy w tym samym łańcuchu umownym lub przeciwko każdemu innemu pośrednikowi, o ile nie zrzeknie się takich uprawnień; niniejsza dyrektywa nie narusza zasady swobody umowy [umów] między sprzedawcą a producentem, poprzednim sprzedawcą czy jakimkolwiek innym pośrednikiem; zasady regulujące, przeciwko komu i jakie kroki mogą być podjęte przez sprzedawcę, będą ustalone w prawie krajowym; (10) W przypadku braku zgodności towaru z umową konsumenci powinni być uprawnieni do uzyskania bezpłatnie przywrócenia zgodności towaru z umową, wybierając naprawę lub zastąpienie [poprzez wybranie naprawy lub wymiany], lub, jeśli to nie wystarczy, do obniżenia ceny lub wymówienia [odstąpienia od] umowy; (11) Po pierwsze, konsument może żądać od sprzedawcy naprawy towaru lub jego wymiany, chyba że te sposoby naprawienia szkody [środki zaradcze] byłyby niemożliwe lub nieproporcjonalne; to, czy sposób naprawienia szkody [środek zaradczy] jest nieproporcjonalny, powinno być ustalone obiektywnie; sposób naprawienia szkody [środek zaradczy] byłby nieproporcjonalny, gdyby jego zastosowanie, w porównaniu z innym środkiem, wiązało się z nadmiernymi kosztami; w celu ustalenia, czy koszty są nadmierne, koszty jednego ze sposobów naprawienia szkody [środków zaradczych] powinny być znacząco wyższe niż koszty innego naprawienia szkody [środka zaradczego]. 5 Artykuł 1 dyrektywy, zatytułowany Zakres i definicje, stanowi: 1. Celem niniejszej dyrektywy jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji, w celu zapewnienia jednolitego minimalnego poziomu ochrony konsumentów w kontekście rynku wewnętrznego. 2. Do celów niniejszej dyrektywy: [...] f)»naprawa«oznacza, w przypadku braku zgodności, doprowadzenie towarów konsumpcyjnych do stanu zgodności z umową sprzedaży. [...]. 6 Artykuł 2 dyrektywy, zatytułowany Zgodność z umową, stanowi: 1. Sprzedawca musi dostarczyć konsumentowi towary, które są zgodne z umową sprzedaży. [...] 5. Wszelki brak zgodności wynikający z nieprawidłowego montażu towarów konsumpcyjnych uznawany będzie za równoznaczny z brakiem zgodności towarów, jeżeli montaż stanowi część umowy sprzedaży towarów i towary były montowane przez sprzedawcę lub na jego odpowiedzialność. Ma to zastosowanie także, gdy produkt przeznaczony do montażu przez konsumenta jest montowany przez konsumenta, a nieprawidłowy montaż wynika z niedociągnięcia w instrukcji montażu. Strona 17

18 7 Artykuł 3 dyrektywy, zatytułowany Prawa konsumenta, przewiduje: 1. Sprzedawca odpowiada przed konsumentem za każdy brak zgodności, który istnieje w momencie dostawy towarów. 2. W przypadku braku zgodności konsument jest upoważniony do wolnego od opłat przywrócenia zgodności poprzez naprawę lub zastąpienie [wymianę], zgodnie z ust. 3, lub do uzyskania stosownej obniżki ceny, lub do unieważnienia [odstąpienia od] umowy w odniesieniu do tych towarów, zgodnie z ust. 5 i Po pierwsze, konsument może żądać, aby sprzedawca naprawił towary, albo może żądać od sprzedawcy ich zastąpienia [wymiany], w obu przypadkach jest to wolne od opłat, chyba że byłoby to niemożliwe lub nieproporcjonalne. Sposób naprawienia szkody [środek zaradczy] uznaje się za nieproporcjonalny, jeśli nakłada on na sprzedawcę koszty, które w porównaniu z alternatywnym sposobem naprawienia szkody [środkiem zaradczym] są nadmiernie wysokie, biorąc pod uwagę: wartość, jaką miałyby towary, gdyby nie występował brak zgodności, znaczenie braku zgodności, oraz czy alternatywny sposób naprawienia szkody [środek zaradczy] może zostać dokonany bez istotnych niedogodności dla konsumenta. Każda naprawa lub zastąpienie [wymiana] powinna być dokonana w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta, z uwzględnieniem charakteru towarów i celów, dla których konsument ich potrzebuje. 4. Sformułowanie»wolny od opłat«w ust. 2 i 3 odnosi się do niezbędnych kosztów związanych z przywróceniem towarom zgodności, w szczególności do kosztów wysyłki, robocizny i materiałów. 5. Konsument może domagać się stosownej obniżki ceny lub unieważnienia [odstąpienia od] umowy: jeżeli konsumentowi nie przysługuje ani naprawa, ani zastąpienie [wymiana], lub jeżeli sprzedawca nie dokonał naprawienia szkody [nie zrealizował środka zaradczego] w rozsądnym czasie, lub jeżeli sprzedawca nie dokonał naprawienia szkody [nie zrealizował środka zaradczego] bez istotnych niedogodności dla konsumenta. 6. Konsument nie ma prawa do unieważnienia umowy, jeżeli brak zgodności ma nikłe znaczenie. 8 Artykuł 4 dyrektywy, Prawo regresu, stanowi: W przypadku gdy sprzedawca końcowy odpowiada przed konsumentem za brak zgodności wynikający z działania bądź zaniechania producenta, poprzedniego sprzedawcy w tym samym łańcuchu umów lub każdego innego pośrednika, sprzedawca końcowy ma prawo dochodzić naprawienia szkód od osoby lub osób odpowiedzialnych w łańcuchu umownym. Osoba lub osoby odpowiedzialne, od których sprzedawca końcowy może dochodzić naprawienia szkód, wraz z istotnymi działaniami i warunkami ich egzekucji zostaną ustalone w prawie krajowym. 9 Artykuł 5 dyrektywy, zatytułowany Terminy, stanowi w ust. 1 zdanie pierwsze: Sprzedawca ponosi odpowiedzialność na mocy art. 3, gdy brak zgodności uwidoczni się w ciągu 2 lat od daty dostawy towarów. 10 Artykuł 7 dyrektywy, zatytułowany Charakter wiążący, przewiduje: 1. Wszelkie warunki umowne lub ustalenia zawarte ze sprzedawcą przed zgłoszeniem sprzedawcy braku zgodności, które bezpośrednio lub pośrednio uchylają lub ograniczają prawa wynikające z niniejszej dyrektywy, nie będą, zgodnie z prawem krajowym, wiążące dla konsumenta. [...]. 11 Artykuł 8 dyrektywy, zatytułowany Prawo krajowe i minimalna ochrona, brzmi: Strona 18

19 1. Prawa wynikające z niniejszej dyrektywy są wykonywane bez uszczerbku dla innych praw, na które konsumenci mogą powołać się na podstawie przepisów krajowych, regulujących odpowiedzialność umowną lub deliktową [pozaumowną]. 2. Państwa członkowskie mogą, dla zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów, przyjąć bądź utrzymać w mocy surowsze przepisy, zgodne z traktatem w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą. Uregulowania krajowe 12 Paragraf 433 Bürgerliches Gesetzbuch (niemieckiego kodeksu cywilnego, zwanego dalej BGB ), zatytułowany Obowiązki wynikające z umowy sprzedaży, przewiduje w ust 1: Przez umowę sprzedaży sprzedawca rzeczy zobowiązuje się wydać tę rzecz kupującemu i przenieść na niego własność rzeczy. Sprzedawca obowiązany jest przenieść na kupującego rzecz wolną od wad fizycznych i prawnych. 13 Paragraf 434 BGB, zatytułowany Wada fizyczna, stanowi: 1. Rzecz jest wolna od wad fizycznych, gdy w chwili przejścia niebezpieczeństwa ma ona uzgodnione właściwości [...]. 14 Paragraf 437 BGB, zatytułowany Prawa kupującego w razie wad, brzmi: Jeżeli rzecz jest wadliwa, kupujący może, o ile spełnione są warunki określone w poniższych przepisach i o ile inne przepisy nie stanowią inaczej, 1) żądać wykonania następczego zgodnie z 439, 2) odstąpić od umowy zgodnie z 440, 323 i 326 ust. 5 lub żądać obniżenia ceny sprzedaży zgodnie z 441, 3) żądać odszkodowania zgodnie z 440, 280, 281, 283 i 311a lub zwrotu poniesionych kosztów zgodnie z Paragraf 439 BGB, zatytułowany Wykonanie następcze, brzmi następująco: 1. W ramach wykonania następczego kupujący może żądać, wedle swojego wyboru, usunięcia wady albo dostarczenia rzeczy wolnej od wad. 2. Sprzedawca musi ponieść wydatki niezbędne do wykonania następczego, w szczególności koszty transportu, wysyłki, robocizny i materiałów. 3. [ ] [S]przedawca może odmówić zgody na sposób wykonania następczego wybrany przez kupującego jedynie, jeśli pociąga on za sobą nieproporcjonalne koszty. W tym względzie należy w szczególności wziąć pod uwagę wartość, jaką miałaby rzecz wolna od wad, znaczenie wady oraz kwestię, czy można zastosować inny sposób wykonania następczego bez większych niedogodności dla kupującego. W takim przypadku prawo kupującego ogranicza się do innego sposobu wykonania następczego bez uszczerbku dla prawa sprzedawcy do odmowy zastosowania również tego sposobu na warunkach określonych w zdaniu pierwszym. 4. Jeśli w celu wykonania następczego sprzedawca dostarcza rzecz wolną od wad, może on żądać od kupującego zwrotu wadliwej rzeczy [ ]. Postępowania przed sądem krajowymi i pytania prejudycjalne W sprawie C-65/09 16 J. Wittmer i Gebr. Weber zawarli umowę sprzedaży dotyczącą polerowanych płytek podłogowych za cenę 1382,27 EUR. Po tym jak około dwie trzecie tych płytek zostało ułożone w jego domu, J. Wittmer stwierdził obecność na tych płytkach widocznych gołym okiem smug. 17 W rezultacie J. Wittmer złożył reklamację, którą Gebr. Weber odrzucił po porozumieniu się z producentem wspomnianych płytek. We wszczętym przez J. Wittmera postępowaniu mającym na celu zabezpieczenie dowodów wyznaczony biegły doszedł do wniosku, że wspomniane smugi stanowiły Strona 19

20 drobne ślady mikroszlifowania, których nie można usunąć, tak że jedynym środkiem zaradczym była całkowita wymiana płytek. Biegły oszacował koszty tej operacji na 5830,57 EUR. 18 W braku odpowiedzi na skierowane do Gebr. Weber wezwanie do spełnienia świadczenia J. Wittmer wniósł powództwo przeciwko tej spółce przed Landgericht Kassel z żądaniem dostawy płytek wolnych od wad oraz zapłaty kwoty 5830,57 EUR. Sąd ten zasądził od Gebr. Weber zapłatę na rzecz J. Wittmera kwoty 273,10 EUR z tytułu obniżenia ceny sprzedaży oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Oberlandesgericht Frankfurt am Main w wyniku apelacji J. Wittmera od orzeczenia Landgericht Kassel, po pierwsze, nakazał Gebr. Weber dokonanie dostawy nowych płytek wolnych od wad oraz uiszczenie na rzecz J. Wittmera kwoty 2122,37 EUR za demontaż i usunięcie niezgodnych z umową płytek, a po drugie, oddalił apelację w pozostałym zakresie. 19 Gebr. Weber wniósł rewizję od wyroku Oberlandesgericht Frankfurt do Bundesgerichtshof, który wskazuje, że jego orzeczenie zależeć będzie od tego, czy sąd apelacyjny słusznie uznał, iż J. Wittmer może żądać zwrotu kosztów demontażu wadliwych płytek. Jako że na mocy prawa niemieckiego J. Wittmer nie miałby roszczenia o taki zwrot, odpowiedź na to pytanie zależy od wykładni art. 3 ust. 2 i art. 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy, zgodnie z którą należałoby w razie potrzeby interpretować 439 BGB. 20 Bundesgerichtshof zauważa w tym względzie, że z zastosowania określenia wymiana w art. 3 ust. 2 dyrektywy można by wnioskować o istnieniu obowiązku nie tylko dostarczenia towaru zgodnego z umową, ale również wymiany towaru wadliwego, a zatem i dokonania jego demontażu. Ponadto obowiązek uwzględnienia charakteru i przeznaczenia towaru, o którym mowa w art. 3 ust. 3, związany z obowiązkiem doprowadzenia tego towaru do stanu zgodnego z umową, mógłby sugerować, że obowiązek sprzedawcy w ramach wymiany towaru obejmuje nie tylko dostawę towaru zgodnego z umową, ale i demontaż towaru wadliwego, tak aby umożliwić korzystanie z towaru zastępczego zgodnie z jego charakterem i przeznaczeniem. 21 Bundesgerichtshof zwraca uwagę, że rozstrzygnięcie wspomnianego zagadnienia nie byłoby jednak konieczne, gdyby Gebr. Weber była uprawniona do odmowy zwrotu kosztów demontażu płytek niezgodnych z umową ze względu na nieproporcjonalność tych kosztów. Sąd ten wyjaśnia, że na mocy 439 ust. 3 BGB sprzedawca może odmówić realizacji wybranego przez kupującego rodzaju wykonania następczego nie tylko wtedy, gdy ten rodzaj wykonania pociąga za sobą dla niego nieproporcjonalne koszty w porównaniu do drugiego rodzaju wykonania ( nieproporcjonalność względna ), ale również wtedy, gdy koszty rodzaju wykonania wybranego przez sprzedawcę nawet jeśli jest to jedyny możliwy rodzaj wykonania są samoistnie nieproporcjonalne ( nieproporcjonalność absolutna ). W niniejszej sytuacji żądanie wykonania następczego poprzez dostawę płytek zgodnych z umową stanowiłoby taki przypadek nieproporcjonalności absolutnej, gdyż wymagałoby od Gebr. Weber poniesienia oprócz kosztów tej dostawy, szacowanych na 1200 EUR, kosztów demontażu płytek niezgodnych z umową w wysokości 2100 EUR, czyli łącznej kwoty 3300 EUR, przekraczającej próg 150% wartości towaru wolnego od wad, na podstawie którego oceniana jest a priori proporcjonalność takiego żądania. 22 Jednakże w ocenie Bundesgerichtshof przyznana sprzedawcy na mocy prawa niemieckiego możliwość odmówienia wykonania następczego ze względu na taką nieproporcjonalność absolutną może być niezgodna z art. 3 ust. 3 dyrektywy, który zgodnie ze swoim brzmieniem wydaje się odnosić tylko do nieproporcjonalności względnej. Niemniej jednak nie można wykluczyć, że odmowa oparta na nieproporcjonalności absolutnej wchodzi w zakres pojęcia niemożliwości, o którym mowa w tymże art. 3 ust. 3, gdyż nie można zakładać, że dyrektywa odnosi się wyłącznie do przypadków niemożliwości fizycznej, a jej zamiarem jest nałożenie na sprzedawcę obowiązku wykonania następczego pozbawionego sensu pod względem ekonomicznym. 23 W tych okolicznościach Bundesgerichtshof postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi: Strona 20

21 1) Czy przepisy art. 3 ust. 3 akapity pierwszy i drugi dyrektywy [ ] należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one krajowemu przepisowi ustawowemu, zgodnie z którym sprzedawca w przypadku niezgodności z umową dostarczonego towaru może odmówić usunięcia tej niezgodności w sposób zaproponowany przez konsumenta, jeśli wiązałoby się to dla sprzedawcy z kosztami, które w porównaniu z wartością, jaką miałyby towary, gdyby nie występowała niezgodność, i biorąc pod uwagę znaczenie niezgodności, byłyby nadmiernie wysokie (całkowicie nieproporcjonalne)? 2) W przypadku odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze: czy przepisy art. 3 ust. 2 i art. 3 ust. 3 akapit trzeci [ ] dyrektywy należy interpretować w taki sposób, że sprzedawca w przypadku przywrócenia zgodności z umową poprzez zastąpienie musi ponieść koszty demontażu towaru niezgodnego z umową z rzeczy, do której konsument go wmontował zgodnie z jego charakterem i przeznaczeniem?. W sprawie C-87/09 24 I. Putz zawarła przez internet z Medianess Electronics umowę sprzedaży dotyczącą nowej zmywarki za cenę 367 EUR, powiększoną o koszty dostawy w wysokości 9,52 EUR. Strony porozumiały się co do tego, że towar zostanie dostarczony do drzwi wejściowych domu I. Putz. Zmywarka została dostarczona, a cena uiszczona zgodnie z uzgodnieniem. 25 Po tym jak I. Putz zamontowała zmywarkę u siebie w mieszkaniu, została stwierdzona jej nieusuwalna wada, przy czym powodem tej wady nie mógł być montaż tego urządzenia. 26 Strony porozumiały się zatem co do wymiany wspomnianej zmywarki. I. Putz zażądała, by Medianess Electronics nie tylko dostarczyła nową zmywarkę, ale również by dokonała demontażu wadliwego urządzenia i zamontowała urządzenie zamienne lub pokryła koszty demontażu i nowego zamontowania, czego spółka ta odmówiła. Ponieważ Medianess Electronics nie zareagowała na skierowane do niej wezwanie do spełnienia świadczenia, I. Putz odstąpiła od umowy sprzedaży. 27 I. Putz wniosła w rezultacie powództwo przeciwko Medianess Electronics przed Amtsgericht Schorndorf, żądając zwrotu ceny zakupu w zamian za jednoczesne wydanie wadliwej zmywarki. 28 W postanowieniu odsyłającym uściślono, że zgodnie z prawem niemieckim to, czy odstąpienie od umowy jest ważne, zależy od tego, czy I. Putz wyznaczyła bezskutecznie Medianess Electronics użyteczny termin na wykonanie następcze umowy, ograniczając się tylko do żądania tego, do czego Medianess Electronics była zobowiązana. W rezultacie w celu rozstrzygnięcia sporu konieczne jest ustalenie, czy I. Putz miała prawo żądać od Medianess Electronics, by dokonała ona demontażu wadliwego urządzenia i zamontowała nowe urządzenie lub pokryła koszty związane z tymi czynnościami. 29 Amtsgericht Schorndorf zwraca w tym względzie uwagę, że prawo niemieckie nie nakłada na sprzedawcę obowiązku, w sposób niezależny od kwestii ponoszenia winy, dokonania demontażu wadliwej rzeczy lub zamontowania rzeczy zamiennej bądź poniesienia odpowiednich kosztów, nawet w przypadku gdy konsument zamontował wadliwą rzecz zgodnie z jej przeznaczeniem przed wystąpieniem wady. W ocenie Amtsgericht Schorndorf taki obowiązek może jednak wynikać z dyrektywy, gdyż ma ona na celu osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, a jej art. 3 ust. 3 akapit trzeci przewiduje, że wszelka wymiana powinna być dokonana bez istotnej niedogodności dla konsumenta. 30 Sąd ten zauważa, że jeżeli kupujący nie otrzyma zwrotu kosztów montażu towaru zastępczego, musi te koszty ponieść dwukrotnie, a mianowicie po raz pierwszy w związku z montażem wadliwej rzeczy, a po raz drugi w związku z montażem towaru zastępczego. Natomiast w przypadku dostawy zgodnej z warunkami umowy musiałby je ponieść tylko raz. Amtsgericht Schorndorf uważa, że możliwe byłoby wprawdzie uznanie, że sprzedawca jest obowiązany do poniesienia kosztów montażu towaru zastępczego wyłącznie w przypadku winy. Jednakże okoliczność, że konsumentowi nie można zarzucić Strona 21

22 żadnej winy i że za wystąpienie wady należy obarczyć raczej sprzedawcę niż konsumenta, uzasadnia to, by przyznać konsumentowi uprawnienie niezależne od winy sprzedawcy, który to sprzedawca może zresztą łatwiej zwrócić się przeciwko producentowi. 31 W odniesieniu do demontażu rzeczy wadliwej sąd krajowy stwierdza, że zgodność z umową nie tylko obejmuje dostarczenie towaru wolnego od wad, lecz również zakłada, iż żaden towar wadliwy nie pozostaje u kupującego, co przemawiałoby na korzyść wykładni, zgodnie z którą na sprzedawcy ciąży obowiązek demontażu takiego towaru. Ponadto okoliczność, że rzecz wadliwa pozostaje u konsumenta, mogłaby stanowić dla niego istotną niedogodność. Wreszcie, pojęcie wymiany, do którego odnosi się art. 3 dyrektywy, wydaje się wskazywać, że obowiązek sprzedawcy nie ogranicza się do samego dostarczenia towaru zamiennego wolnego od wad, ale też wymaga od niego, by wymienił ten towar w zamian za towar wadliwy. 32 W tych okolicznościach Amtsgericht Schorndorf postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi: 1) Czy przepisy art. 3 ust. 2 i art. 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy [ ] należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one krajowemu przepisowi ustawowemu, zgodnie z którym sprzedawca w przypadku przywrócenia zgodności towaru konsumpcyjnego z umową poprzez jego zastąpienie nie musi ponosić kosztów montażu dostarczonego zamiennie towaru do rzeczy, do której konsument wmontował towar niezgodny z umową zgodnie z jego charakterem i przeznaczeniem, jeżeli pierwotnie nie był on na podstawie umowy zobowiązany do dokonania montażu? 2) Czy przepisy art. 3 ust. 2 i art. 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w przypadku przywrócenia zgodności towaru konsumpcyjnego z umową poprzez jego zastąpienie sprzedawca musi ponieść koszty demontażu towaru niezgodnego z umową z rzeczy, do której konsument wmontował go zgodnie z jego charakterem i przeznaczeniem?. W przedmiocie połączenia spraw 33 Mając na uwadze powiązanie spraw C-65/09 oraz C-87/09, zgodnie z art. 43 w związku z art. 103 regulaminu postępowania należy je połączyć do celów wydania wyroku. W przedmiocie pytań prejudycjalnych W przedmiocie dopuszczalności pytań w sprawie C-65/09 34 Gebr. Weber stwierdza, że oba pytania postawione w sprawie C-65/09 są niedopuszczalne. Pytanie pierwsze jest jej zdaniem natury hipotetycznej, gdyż odpowiedź na to pytanie nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu przed sądem krajowym. Prawo niemieckie nie nakłada bowiem na sprzedawcę, który nie ponosi winy, obowiązku dokonania demontażu towaru niezgodnego z umową, tak że żądanie zwrotu kosztów tego demontażu należy oddalić bez względu na wysokość związanych z tym kosztów. Niedopuszczalność pytania pierwszego pociąga za sobą również niedopuszczalność pytania drugiego, jako że sąd krajowy uzależnił zadanie tego pytania od odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze. 35 W tym względzie należy przypomnieć, że w ramach postępowania określonego w art. 267 TFUE, opartego na wyraźnym rozdziale zadań sądów krajowych i Trybunału, wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za wydanie przyszłego wyroku, należy, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy do wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, które zadaje Trybunałowi. W konsekwencji, jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, co do zasady Trybunał jest zobowiązany wydać orzeczenie (zob. w szczególności wyroki: z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawie C-419/04 Conseil général de la Vienne, Zb.Orz. s. I-5645, pkt 19; z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C-119/05 Lucchini, Zb.Orz. s. I-6199, pkt 43; z dnia 17 lutego 2011 r. w sprawie C-52/09 TeliaSonera, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 15). Strona 22

23 36 Odmowa wydania orzeczenia w odniesieniu do pytania prejudycjalnego, które postawił sąd krajowy, jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą się zwrócono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego albo prawnego, które są konieczne, aby skutecznie odpowiedzieć na przedstawione mu pytania (zob. w szczególności ww. wyroki: w sprawie Conseil général de la Vienne, pkt 20; w sprawie Lucchini, pkt 44; w sprawie TeliaSonera, pkt 16). 37 Tymczasem należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie tak nie jest. 38 Za pomocą swoich pytań Bundesgerichtshof zwraca się bowiem o wykładnię dyrektywy właśnie po to, by być w stanie stwierdzić, czy prawo krajowe jest z nią zgodne, gdyż prawo to, po pierwsze, nie nakłada na sprzedawcę obowiązku poniesienia kosztów demontażu towaru niezgodnego z umową, a po drugie, daje mu możliwość odmowy dostarczenia towaru zamiennego, gdy dostarczenie to wymaga ze względu na wspomniane koszty nieproporcjonalnych nakładów. Ponadto z postanowienia odsyłającego wynika, że odpowiedź na te pytania ma decydujące znaczenie dla wyniku sporu przed sądem krajowym, gdyż Bundesgerichtshof wskazuje, że w razie potrzeby może nadać wspomnianemu uprawnieniu wykładnię zgodną z dyrektywą. Kolejność postawienia pytań jest w tym kontekście pozbawiona znaczenia. W tym ostatnim względzie należy również zauważyć, że sama Gebr. Weber podniosła w swoich uwagach co do istoty sprawy, że aby odpowiedzieć na pytanie pierwsze, należy znać zakres wynikającego z art. 3 ust. 3 dyrektywy obowiązku wymiany towaru niezgodnego z umową, a zatem uzyskać odpowiedź na pytanie drugie, i zasugerowała, by to pytanie zostało przeanalizowane w pierwszej kolejności. 39 W konsekwencji należy oddalić podniesiony przez Gebr. Weber zarzut niedopuszczalności. W przedmiocie nałożonego na sprzedawcę obowiązku dokonania demontażu towaru niezgodnego z umową i montażu towaru zastępczego lub poniesienia odpowiednich kosztów 40 W ramach pytania drugiego w sprawie C-65/09 oraz pytań pierwszego i drugiego w sprawie C-87/09, które należy przeanalizować łącznie, sądy krajowe dążą do ustalenia, czy art. 3 ust. 2 i art. 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w przypadku doprowadzenia do stanu zgodnego z umową poprzez wymianę niezgodnego z umową towaru konsumpcyjnego, który przed wystąpieniem wady został zamontowany przez konsumenta zgodnie z charakterem i przeznaczeniem tego towaru, sprzedawca jest obowiązany sam dokonać demontażu tego towaru z miejsca, w którym został zamontowany, i zamontować tam towar zastępczy albo ponieść koszty związane z tym demontażem i zamontowaniem towaru zastępczego bez względu na okoliczność, że umowa sprzedaży nie przewidywała obowiązku zamontowania przez sprzedawcę zakupionego pierwotnie towaru konsumpcyjnego. 41 Gebr. Weber oraz rządy niemiecki, belgijski i austriacki sądzą, że na pytania te należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Ich zdaniem pojęcie wymiany zastosowane w art. 3 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy odnosi się wyłącznie do dostarczenia towaru zgodnego z umową sprzedaży i artykuł ten nie może w rezultacie nakładać na sprzedawcę obowiązków nieprzewidzianych przez tę umowę. Takie obowiązki demontażu towaru wadliwego i montażu towaru zastępczego nie wynikają także ze wspomnianego art. 3 ust. 3 i 4, zgodnie z którym wymiana powinna nastąpić w sposób wolny od opłat i bez istotnych niedogodności dla konsumenta. Warunki te odnoszą się bowiem do samej dostawy towaru zastępczego i nie mają na celu nałożenia na sprzedawcę obowiązków, które wykraczają poza wspomnianą umowę, ani ochrony konsumenta przed kosztami i niedogodnościami wynikającymi z korzystania przez niego na własną odpowiedzialność z niezgodnego z umową towaru. W rezultacie szkody poniesione z powodu zamontowania wadliwego towaru przez konsumenta nie są objęte zakresem stosowania dyrektywy, ale w razie potrzeby powinny być przedmiotem roszczenia na podstawie prawa krajowego mającego zastosowanie do odpowiedzialności umownej. Strona 23

24 42 Rządy hiszpański i polski oraz Komisja podtrzymują tezę przeciwną. Rząd hiszpański uważa, że sprzedawca powinien ponieść wszystkie koszty związane z wymianą wadliwego towaru, w tym koszty demontażu tego towaru i koszty zamontowania towaru zastępczego, gdyż w przeciwnym razie konsument musiałby ponieść dwukrotnie te koszty, co jest nie do pogodzenia z wysokim poziomem ochrony, do którego dąży dyrektywa. Rząd polski podkreśla, że zamierzony przez art. 3 ust. 3 i 4 dyrektywy cel polega na zagwarantowaniu, by konsument nie ponosił żadnych kosztów realizacji środków ochrony prawnej przewidzianych przez dyrektywę w pierwszej kolejności, czyli naprawienia i wymiany towaru niezgodnego z umową. Według Komisji wprowadzony w art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy paralelizm między dwoma sposobami doprowadzania towaru wadliwego do zgodności z umową pozwala na uznanie, że przedmiotem wymiany, tak jak i naprawy, jest towar w położeniu, w jakim znajduje się w chwili wystąpienia braku zgodności. Jeśli towar niezgodny z umową został już zamontowany zgodnie ze swoim charakterem i przeznaczeniem, to podlega on doprowadzeniu do zgodności z umową w takim położeniu. W rezultacie wymiana powinna zostać dokonana w taki sposób, by nowy towar znalazł się w takim położeniu, w którym znajdował się towar wadliwy. Ponadto okoliczność, że konsument w braku demontażu towaru niezgodnego z umową przez sprzedawcę musi zachować go i nie może używać towaru zastępczego ze względu na to, że nie został on zamontowany, stanowi istotną niedogodność dla konsumenta w rozumieniu wspomnianego art. 3 ust Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego za każdy istniejący w chwili dostawy towaru brak zgodności towaru z umową. 44 Artykuł 3 ust. 2 dyrektywy wymienia prawa, z których konsument może korzystać wobec sprzedawcy w razie braku zgodności dostarczonego towaru. W pierwszej kolejności konsument ma prawo żądać doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową. W razie niemożności doprowadzenia do tego stanu może on w dalszej kolejności żądać obniżenia ceny lub rozwiązania umowy. 45 W odniesieniu do doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową art. 3 ust. 3 dyrektywy wyjaśnia, że konsument ma prawo żądać od sprzedawcy naprawienia towaru lub jego wymiany, w obu przypadkach bez żadnych opłat, chyba że żądanie takie byłoby niemożliwe do spełnienia lub nieproporcjonalne. 46 Trybunał miał już sposobność zwrócić uwagę, że zarówno z brzmienia art. 3 dyrektywy, jak i zresztą z odpowiednich prac przygotowawczych wynika, że prawodawca Unii zamierzał uczynić z nieodpłatności doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową przez sprzedawcę istotny element ochrony zagwarantowanej konsumentowi w tej dyrektywie. Ciążący na sprzedawcy obowiązek nieodpłatnego doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową, czy to w formie naprawy, czy wymiany towaru, ma na celu ochronę konsumenta przed ryzykiem obciążeń finansowych, które to ryzyko w braku tego rodzaju ochrony mogłoby zniechęcić go do korzystania z przysługujących mu praw (zob. wyrok z dnia 17 kwietnia 2008 r. w sprawie C-404/06 Quelle, Zb.Orz. s. I-2685, pkt 33, 34). 47 Tymczasem należy stwierdzić, że gdyby w przypadku wymiany towaru niezgodnego z umową konsument nie mógł żądać od sprzedawcy dokonania demontażu tego towaru z miejsca, w którym został on zamontowany zgodnie z jego charakterem i przeznaczeniem, oraz zamontowania towaru zastępczego w tymże miejscu bądź poniesienia odpowiednich kosztów, wymiana ta pociągnęłaby za sobą dla niego dodatkowe nakłady finansowe, których nie musiałby ponieść, gdyby sprzedawca należycie wykonał umowę sprzedaży. Gdyby bowiem sprzedawca od razu dostarczył towar zgodny z umową, konsument poniósłby tylko jednokrotnie koszty montażu i nie musiałby ponosić kosztów demontażu towaru wadliwego. 48 Interpretowanie art. 3 dyrektywy w ten sposób, iż nie nakłada on na sprzedawcę obowiązku dokonania demontażu towaru niezgodnego z umową i zamontowania towaru zastępczego lub poniesienia odpowiednich kosztów, skutkowałoby tym, że aby mieć możliwość skorzystania Strona 24

25 z uprawnień przyznanych mu we wspomnianym artykule, konsument musiałby ponieść te dodatkowe koszty wynikające z dostawy przez sprzedawcę towaru niezgodnego z umową. 49 W takim przypadku wymiana tego towaru nie byłaby dokonywana wbrew temu, co przewiduje art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy w sposób wolny od odpłat dla konsumenta. 50 Wprawdzie koszty demontażu towaru niezgodnego z umową i zamontowania towaru zastępczego nie widnieją pośród wyraźnie wymienionych w art. 3 ust. 4 dyrektywy, który definiuje sformułowanie wolny od opłat jako odnoszące się do niezbędnych kosztów związanych z przywróceniem towarom zgodności, w szczególności do kosztów wysyłki, robocizny i materiałów. Jednakże Trybunał orzekł już, że z użycia przez prawodawcę Unii wyrażenia w szczególności wynika, że wykaz ten ma charakter orientacyjny i nie jest wyczerpujący (zob. ww. wyrok w sprawie Quelle, pkt 31). Ponadto koszty te są od tego momentu niezbędne, by można było dokonać wymiany towaru niezgodnego z umową, i stanowią w rezultacie niezbędne koszty związane z przywróceniem towarom zgodności w rozumieniu wspomnianego art. 3 ust Ponadto, jak zauważyła Komisja, z systematyki art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy wynika, że wymienione we wspomnianym artykule dwa sposoby doprowadzenia do zgodności mają na celu zapewnienie tego samego poziomu ochrony konsumenta. Tymczasem bezsporne jest, że naprawa towaru niezgodnego z umową dokonywana jest co do ogólnej zasady w odniesieniu do tego towaru w położeniu, w jakim znajdował się w chwili wystąpienia wady, tak że konsument nie ponosi w tym przypadku kosztów demontażu i nowego zainstalowania. 52 Poza tym należy zauważyć, że na mocy art. 3 ust. 3 dyrektywy naprawa i wymiana towaru niezgodnego z umową powinny być dokonane nie tylko w sposób wolny od kosztów, ale również w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta. Ten potrójny wymóg jest wyrazem wyraźnej woli prawodawcy Unii, by zapewnić konsumentowi skuteczną ochronę (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Quelle, pkt 35). 53 Co się tyczy tej woli prawodawcy, wyrażeniu bez istotnej niedogodności dla konsumenta, widniejącemu w art. 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy, nie można nadać zawężającej wykładni proponowanej przez rządy niemiecki, belgijski i austriacki. Otóż bez wątpienia okoliczność, że towar niezgodny z umową nie został zdemontowany i że towar zastępczy nie został zamontowany przez sprzedawcę, może stanowić istotną niegodność dla konsumenta, w szczególności w sytuacjach takich jak rozpatrywane przed sądami krajowymi, w których towar zastępczy aby mógł być używany zgodnie ze swoim zwykłym przeznaczeniem musi być najpierw zamontowany, co wymaga uprzedniego demontażu towaru niezgodnego z umową. Co więcej, wspomniany art. 3 ust. 3 akapit trzeci stanowi wyraźnie, że należy uwzględnić charakter towarów i celów, dla których konsument ich potrzebuje. 54 W odniesieniu do terminu wymiana należy stwierdzić, że jego dokładne znaczenie jest rozbieżne w poszczególnych wersjach językowych. Podczas gdy w pewnej liczbie tych wersji, takich jak hiszpańska ( sustitución ), angielska ( replacement ), francuska ( remplacement ), włoska ( sostituzione ), niderlandzka ( vervanging ) i portugalska ( substituição ), termin ten odnosi się do całości czynności, w następstwie której towar niezgodny z umową powinien zostać rzeczywiście wymieniony, nakładając w ten sposób na sprzedawcę obowiązek przedsięwzięcia wszystkiego co niezbędne, by osiągnąć ten rezultat, inne wersje językowe, takie jak w szczególności niemiecka ( Ersatzlieferung ), mogą sugerować trochę węższą interpretację. Jednakże, jak zauważają sądy krajowe, nawet w tej ostatniej wersji językowej wspomniany termin nie ogranicza się do samego dostarczenia towaru zamiennego; przeciwnie, może wskazywać na istnienie obowiązku jego wymiany w zamian za towar niezgodny z umową. Strona 25

26 55 Ponadto wykładnia art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy w sposób, zgodnie z którym w przypadku wymiany towaru niezgodnego z umową nakłada ona na sprzedawcę obowiązek dokonania demontażu tego towaru z miejsca, w którym konsument go zamontował zgodnie z charakterem i przeznaczeniem tego towaru przed wystąpieniem wady, oraz zamontowania towaru zastępczego, odpowiada celowi dyrektywy, który jak wskazuje jej motyw 1 polega na zagwarantowaniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. 56 Należy w tym kontekście zauważyć, że rezultat takiej wykładni nie jest również niesprawiedliwy. Nawet bowiem w przypadku, w którym niezgodność towaru nie wynika z winy sprzedawcy, i tak poprzez dostarczenie towaru niezgodnego sprzedawca ten nie wykonał należycie zobowiązania, które na siebie przyjął na mocy umowy sprzedaży, a zatem musi ponieść konsekwencje jego nieprawidłowego wykonania. Natomiast konsument ze swej strony zapłacił cenę sprzedaży, a przez to należycie wykonał swe zobowiązanie umowne (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Quelle, pkt 41). Ponadto okoliczność, że konsument w przeświadczeniu, iż dostarczony towar jest zgodny z umową, zamontował w dobrej wierze towar wadliwy zgodnie z jego charakterem i przeznaczeniem przed wystąpieniem wady, nie może stanowić winy, którą można by zarzucić temu konsumentowi. 57 W rezultacie w sytuacji, w której żadna z obu stron umowy nie działała w sposób zawiniony, słuszne jest, by to sprzedawca poniósł koszty demontażu towaru niezgodnego z umową i zamontowania towaru zastępczego, jako że, po pierwsze, udałoby się uniknąć tych kosztów, gdyby sprzedawca od razu należycie wykonał swoje zobowiązania umowne, a po drugie, koszty te są od tego momentu niezbędne do doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową. 58 Co więcej, interesy finansowe sprzedawcy są chronione nie tylko dzięki dwuletniemu terminowi przedawnienia przewidzianemu w art. 5 ust. 1 dyrektywy i dzięki danej mu w jej art. 3 ust. 3 akapit drugi możliwości odmowy wymiany towaru, jeśli ten środek zaradczy okazuje się nieproporcjonalny jako wiążący się z nałożeniem na niego nadmiernie wysokich kosztów (zob. ww. wyrok w sprawie Quelle, pkt 42), ale również dzięki potwierdzonemu w art. 4 dyrektywy prawu regresu wobec osób odpowiedzialnych w tym samym łańcuchu umownym. Okoliczność, że dyrektywa obciąża sprzedawcę odpowiedzialnością wobec konsumenta za każdą niezgodność z umową istniejącą w chwili dostawy towaru (zob. ww. wyrok w sprawie Quelle, pkt 40), zrównoważona jest zatem okolicznością, że sprzedawca ma możliwość zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa krajowego do podjęcia kroków przeciwko producentowi, poprzedniemu sprzedawcy w tym samym łańcuchu umownym lub przeciwko każdemu innemu pośrednikowi. 59 Ta wykładnia art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy jest niezależna od kwestii, czy sprzedawca był zobowiązany na mocy umowy sprzedaży do zamontowania dostarczonego towaru. O ile w umowie sprzedaży ustalono bowiem, jak określa to art. 2 dyrektywy, stan zgodności tego towaru z umową, a zatem w szczególności ustalono, co stanowi brak takiej zgodności, o tyle jednak w razie zaistnienia takiej wady obowiązki sprzedawcy wskutek nieprawidłowego wykonania tej umowy wynikają nie tylko z tej umowy, ale przede wszystkim z przepisów dotyczących ochrony konsumentów, w szczególności z art. 3 dyrektywy, nakładających obowiązki, których zakres jest niezależny od warunków wspomnianej umowy i które mogą w razie potrzeby wykraczać poza obowiązki przewidziane w tej umowie. 60 W ten sposób przyznane konsumentom w art. 3 dyrektywy uprawnienia mające na celu nie postawienie ich w sytuacji korzystniejszej niż sytuacja, do której mogliby oni rościć sobie prawo na podstawie umowy sprzedaży, ale po prostu ustanowienie sytuacji, która istniałaby, gdyby sprzedawca od razu dostarczył towar zgodny z umową mają na mocy art. 7 dyrektywy charakter wiążący dla sprzedawcy. Zresztą z art. 8 ust. 2 dyrektywy wynika, że przewidziana w niej ochrona ma charakter minimalny, i chociaż państwa członkowskie mogą przyjmować surowsze przepisy, to nie mogą one naruszać gwarancji przewidzianych przez prawodawcę Unii (zob. ww. wyrok w sprawie Quelle, pkt 36). Strona 26

27 61 Wreszcie, przy założeniu, że sprzedawca nie dokonuje sam demontażu towaru niezgodnego z umową i zamontowania towaru zastępczego, do sądu krajowego należy określenie kosztów, jakie konieczne są dla wspomnianego demontażu i zamontowania, a o których zwrot konsument może się ubiegać. 62 Z całości powyższych rozważań wynika, że art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w przypadku doprowadzenia do stanu zgodnego z umową poprzez wymianę niezgodnego z umową towaru konsumpcyjnego, który przed wystąpieniem wady został zamontowany w dobrej wierze przez konsumenta zgodnie z charakterem i przeznaczeniem tego towaru, sprzedawca jest obowiązany sam dokonać demontażu tego towaru z miejsca, w którym został zamontowany, i zamontować tam towar zastępczy albo ponieść niezbędne koszty związane z demontażem i zamontowaniem towaru zastępczego. Ten obowiązek sprzedawcy istnieje niezależnie od tego, czy na mocy umowy sprzedaży podjął się on zamontowania zakupionego pierwotnie towaru konsumpcyjnego. W przedmiocie możliwości odmowy przez sprzedawcę poniesienia nieproporcjonalnych kosztów demontażu towaru wadliwego i zamontowania towaru zastępczego 63 Stawiając pytanie pierwsze w sprawie C-65/09, sąd krajowy w istocie dąży do ustalenia, czy przepis art. 3 ust. 3 akapity pierwszy i drugi dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by sprzedawca na mocy prawa krajowego mógł odmówić wymiany towaru niezgodnego z umową na tej podstawie, że wymiana taka wymaga od niego ze względu na obowiązek dokonania demontażu towaru z miejsca, w którym został on zamontowany, i zamontowania tam towaru zastępczego poniesienia kosztów nieproporcjonalnych w stosunku do wartości, jaką miałby towar, gdyby był zgodny z umową, i do znaczenia braku zgodności. 64 Gebr. Weber oraz rządy niemiecki i austriacki sugerują udzielenie przeczącej odpowiedzi na to pytanie. Otóż ich zdaniem dyrektywa nie może mieć na celu nałożenia na sprzedawcę obowiązku poniesienia kosztów ekonomicznie nadmiernie wysokich w przypadku, gdy istnieje tylko jeden środek zaradczy. Ponadto brzmienie art. 3 ust. 3 nie daje żadnej wskazówki na temat tego przypadku. Poza tym w odniesieniu do systematyki tego artykułu należy tym bardziej w takim przypadku zastosować kryteria wyliczone w jego ust. 3 akapit drugi, które to wyliczenie nie jest enumeratywne. Zresztą, o ile porównanie z kosztami wynikającymi z alternatywnego środka zaradczego jest wprawdzie niemożliwe, o tyle ewentualna nieproporcjonalność może być jednak oceniona za pomocą pozostałych kryteriów wymienionych we wspomnianym akapicie. Co więcej, w świetle celu tego przepisu, polegającego na ochronie sprzedawcy przed nadmiernymi niedogodnościami ekonomicznymi, należy nadać mu wykładnię zapewniającą taką ochronę także w braku alternatywnego środka zaradczego. 65 Natomiast rządy belgijski, hiszpański i polski oraz Komisja opowiadają się za udzieleniem odpowiedzi twierdzącej na wspomniane pytanie. Podnoszą, że z brzmienia art. 3 ust. 3 akapit drugi dyrektywy wynika, iż odnosi się on wyłącznie do względnej nieproporcjonalności, co zresztą potwierdzone jest przez motyw 11 dyrektywy. Celem wspomnianego przepisu jest zapobieżenie możliwości nadużywania przez konsumenta swoich praw poprzez żądanie od sprzedawcy realizacji danego sposobu doprowadzenia do zgodności, gdy inny sposób okazałby się mniej uciążliwy dla sprzedawcy i prowadziłby do tego samego rezultatu. Tymczasem, podczas gdy oba sposoby doprowadzenia do zgodności mają na celu zagwarantowanie tych samym interesów konsumentów, czyli wykonania zobowiązań umownych i możliwości rozporządzania towarem zgodnym z umową, środki uzupełniające, polegające na obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy, nie pozwalają na ochronę tychże interesów. Gdyby sprzedawca mógł odmówić realizacji jedynego możliwego środka zaradczego ze względu na jego absolutną nieproporcjonalność, konsument dysponowałby tylko wspomnianymi środkami uzupełniającymi wbrew systematyce wspomnianego art. 3, który daje pierwszeństwo zachowaniu wzajemności zobowiązań wynikających z umowy sprzedaży i celowi dyrektywy polegającemu na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Komisja dodaje jednakże, że nie jest wykluczone, iż w skrajnych przypadkach, w których wyłącznie możliwy środek zaradczy pociągałby za sobą koszt znacząco nieproporcjonalny w stosunku do interesu konsumenta polegającego Strona 27

28 na uzyskaniu środka zaradczego, dochodziłoby do niemożliwości w rozumieniu art. 3 ust. 3 akapit pierwszy dyrektywy. 66 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 3 ust. 3 akapit pierwszy dyrektywy, po pierwsze, konsument może żądać, aby sprzedawca naprawił towary, albo może żądać od sprzedawcy ich wymiany, a w obu przypadkach jest to wolne od opłat, chyba że byłoby to niemożliwe lub nieproporcjonalne. 67 Wspomniany art. 3 ust. 3 akapit drugi uściśla, że środek zaradczy uznaje się za nieproporcjonalny, jeśli nakłada on na sprzedawcę koszty, które w porównaniu z alternatywnym środkiem zaradczym są nadmiernie wysokie, biorąc pod uwagę wartość, jaką miałyby towary, gdyby nie występował brak zgodności, znaczenie braku zgodności oraz kwestię tego, czy alternatywny środek zaradczy może zostać zrealizowany bez istotnej niedogodności dla konsumenta. 68 Należy zatem stwierdzić, że o ile art. 3 ust. 3 akapit pierwszy dyrektywy jest co do zasady sformułowany w sposób na tyle otwarty, że może obejmować również przypadki nieproporcjonalności absolutnej, o tyle wspomniany art. 3 ust. 3 akapit drugi definiuje termin nieproporcjonalny wyłącznie w odniesieniu do pozostałego środka zaradczego, ograniczając w ten sposób ten termin do przypadków nieproporcjonalności względnej. Zresztą z brzmienia i systematyki art. 3 ust. 3 dyrektywy w jasny sposób wynika, że odnosi się on do dwóch środków zaradczych przewidzianych w pierwszej kolejności, czyli do naprawy i wymiany towaru niezgodnego z umową. 69 Stwierdzenia te potwierdza motyw 11 dyrektywy, zgodnie z którym środek zaradczy byłby nieproporcjonalny, gdyby jego zastosowanie w porównaniu z innym środkiem wiązało się z nadmiernymi kosztami, a w celu ustalenia, że koszty są nadmierne, koszty jednego ze środków zaradczych powinny być znacząco wyższe niż koszty innego środka zaradczego. 70 O ile prawdą jest jak to podnoszą Gebr. Weber i rząd niemiecki że niektóre wersje językowe motywu 11, w tym w szczególności wersja w języku niemieckim, nie są całkiem jednoznaczne, gdyż odnoszą się do innych środków zaradczych w liczbie mnogiej, o tyle znaczna liczba wersji językowych, takich jak w językach angielskim, francuskim, włoskim, niderlandzkim i portugalskim, nie dopuszcza żadnych wątpliwości co do okoliczności, że prawodawca zamierzał odnieść się we wspomnianym motywie jak zresztą w art. 3 ust. 3 dyrektywy, który jest sformułowany we wszystkich wersjach językowych, w tym w wersji niemieckiej, w liczbie pojedynczej wyłącznie do drugiego środka zaradczego przewidzianego w pierwszej kolejności przez ten przepis, czyli do naprawy towaru niezgodnego z umową albo jego wymiany. 71 W rezultacie wydaje się, że prawodawca Unii zamierzał przyznać sprzedawcy prawo odmowy naprawy lub wymiany towaru wadliwego wyłącznie w przypadku niemożliwości lub nieproporcjonalności względnej. Przy założeniu, że tylko jeden z tych dwóch środków zaradczych okazuje się możliwy, sprzedawca nie może zatem odmówić realizacji jedynego środka zaradczego umożliwiającego doprowadzenie towaru do stanu zgodnego z umową. 72 Ten dokonany przez prawodawcę Unii w art. 3 ust. 3 akapit drugi dyrektywy wybór związany jest jak podniosły rządy belgijski i polski oraz Komisja z okolicznością, że w interesie obu stron umowy dyrektywa daje pierwszeństwo jej wykonaniu za pomocą dwóch środków zaradczych przewidzianych w pierwszej kolejności w stosunku do rozwiązania umowy lub obniżenia ceny sprzedaży. Wybór taki uzasadniony jest poza tym okolicznością, że ogólnie te dwa środki uzupełniające nie pozwalają na zapewnienie tego samego poziomu ochrony konsumentów co doprowadzenie towaru do zgodności z umową. 73 O ile art. 3 ust. 3 akapit drugi dyrektywy stoi w rezultacie na przeszkodzie temu, by ustawodawstwo krajowe przyznało sprzedawcy prawo do odmowy realizacji jedynego możliwego Strona 28

29 środka zaradczego ze względu na jego nieproporcjonalność absolutną, o tyle artykuł ten umożliwia jednak skuteczną ochronę uzasadnionych interesów finansowych sprzedawcy, która jest dodatkowa jak zostało to stwierdzone w pkt 58 niniejszego wyroku w stosunku do tej przewidzianej w art. 4 i 5 dyrektywy. 74 W tym względzie należy zauważyć, że w odniesieniu do specyficznej sytuacji rozpatrywanej przez sąd krajowy, w której wymiana towaru wadliwego jako jedyny możliwy środek zaradczy pociąga za sobą nieproporcjonalne koszty ze względu na konieczność demontażu towaru niezgodnego z umową z miejsca, w którym został zamontowany, i zamontowania towaru zastępczego, art. 3 ust. 3 dyrektywy nie stoi na przeszkodzie temu, by roszczenie konsumenta o zwrot kosztów demontażu towaru wadliwego i zamontowania towaru zastępczego ograniczało się w razie potrzeby do wysokości proporcjonalnej do wartości, jaką miałby towar, gdyby był zgodny z umową, i do znaczenia braku zgodności. Takie ograniczenie nie narusza bowiem prawa konsumenta do żądania wymiany towaru niezgodnego z umową. 75 W tym kontekście należy podkreślić, że wspomniany art. 3 ma na celu ustanowienie właściwej równowagi między interesami konsumenta i sprzedawcy, gwarantując temu pierwszemu jako słabszej stronie umowy pełną i skuteczną ochronę przeciwko nieprawidłowemu wykonaniu przez sprzedawcę jego obowiązków umownych, jednocześnie pozwalając na wzięcie pod uwagę przywoływanych przez sprzedawcę względów natury ekonomicznej. 76 Badając, czy w sprawie przed sądem krajowym należy ograniczyć roszczenie konsumenta o zwrot kosztów demontażu towaru wadliwego i zamontowania towaru zastępczego, sąd ten będzie musiał uwzględnić, po pierwsze, wartość, jaką miałby towar, gdyby był zgodny z umową, i znaczenie braku zgodności, a po drugie, cel dyrektywy polegający na zagwarantowaniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Zatem możliwość takiego ograniczenia nie może skutkować pozbawieniem w praktyce treści prawa konsumenta do uzyskania zwrotu tych kosztów w sytuacji, gdy zamontował on w dobrej wierze towar wadliwy zgodnie z charakterem i przeznaczeniem tego towaru przed wystąpieniem wady. 77 Wreszcie, przy założeniu ograniczenia roszczenia o zwrot wspomnianych kosztów należy przyznać konsumentowi możliwość domagania się zamiast wymiany towaru niezgodnego z umową stosownej obniżki ceny lub odstąpienia od umowy zgodnie z art. 3 ust. 5 tiret ostatnie dyrektywy, gdyż okoliczność, że doprowadzanie towaru wadliwego do zgodności z umową może zostać uzyskane przez konsumenta jedynie poprzez poniesienie części tych kosztów, stanowi dla niego istotną niedogodność. 78 Z powyższych rozważań wynika, że art. 3 ust. 3 dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by ustawodawstwo krajowe przyznawało sprzedawcy prawo do odmowy wymiany towaru niezgodnego z umową, jedynego możliwego środka zaradczego, na tej postawie, że wymiana ta wymaga od niego ze względu na obowiązek dokonania demontażu towaru z miejsca, w którym został on zamontowany, i zamontowania tam towaru zastępczego poniesienia kosztów nieproporcjonalnych w stosunku do wartości, jaką miałby towar, gdyby był zgodny z umową, i do znaczenia braku zgodności. Przepis ten nie stoi jednak na przeszkodzie temu, by roszczenie konsumenta o zwrot kosztów demontażu towaru wadliwego i zamontowania towaru zastępczego ograniczało się w takim przypadku do poniesienia przez sprzedawcę kwoty proporcjonalnej. W przedmiocie kosztów 79 Dla stron postępowania przed sądami krajowymi niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tymi sądami, do nich zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi. Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje: Strona 29

30 1) Artykuł 3 ust. 2 i 3 dyrektywy 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji należy interpretować w ten sposób, że w przypadku doprowadzenia do stanu zgodnego z umową poprzez wymianę niezgodnego z umową towaru konsumpcyjnego, który przed wystąpieniem wady został zamontowany w dobrej wierze przez konsumenta zgodnie z charakterem i przeznaczeniem tego towaru, sprzedawca jest obowiązany sam dokonać demontażu tego towaru z miejsca, w którym został zamontowany, i zamontować tam towar zastępczy albo ponieść niezbędne koszty związane z demontażem i zamontowaniem towaru zastępczego. Ten obowiązek sprzedawcy istnieje niezależnie od tego, czy na mocy umowy sprzedaży podjął się on zamontowania zakupionego pierwotnie towaru konsumpcyjnego. 2) Artykuł 3 ust. 3 dyrektywy 1999/44 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by ustawodawstwo krajowe przyznawało sprzedawcy prawo do odmowy wymiany towaru niezgodnego z umową, jedynego możliwego środka zaradczego, na tej postawie, że wymiana ta wymaga od niego ze względu na obowiązek dokonania demontażu towaru z miejsca, w którym został on zamontowany, i zamontowania tam towaru zastępczego poniesienia kosztów nieproporcjonalnych w stosunku do wartości, jaką miałby towar, gdyby był zgodny z umową, i do znaczenia braku zgodności. Przepis ten nie stoi jednak na przeszkodzie temu, by roszczenie konsumenta o zwrot kosztów demontażu towaru wadliwego i zamontowania towaru zastępczego ograniczało się w takim przypadku do poniesienia przez sprzedawcę kwoty proporcjonalnej. * Język postępowania: niemiecki. Źródło: InfoCuria - Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości 1. UCHWAŁA z dnia 26 stycznia 2012 r. III CZP 90/11 Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący) Sędzia SN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) Sędzia SN Iwona Koper Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa P.P.H.U.A., sp. z o.o. w C. przeciwko P sp.j. Ewa W., Grzegorz N. w G. z udziałem interwenienta ubocznego Ewy K. po stronie pozwanego o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 26 stycznia 2012 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z dnia 16 listopada 2011 r.: Czy w razie nabycia rzeczy oznaczonej co do tożsamości w nieświadomości wady, kupujący po upływie terminu rękojmi może złożyć oświadczenie woli o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu? podjął uchwałę: W razie nabycia wadliwej rzeczy oznaczonej co do tożsamości kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi albo uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Uzasadnienie Powód P.P.H.U.A., sp. z o.o. w C. zamierzał nabyć samochód o wartości ok zł z przebiegiem mniejszym niż km. Kupił samochód stanowiący własność Ewy K. u pozwanego komisanta P. sp.j. Ewa W. i Grzegorz N. w G. Z umowy sprzedaży zawartej w dniu 30 marca 2007 r. Strona 30

31 wynikało, że samochód ma przebieg km. Jak ustalono, powód zapłacił za kupiony samochód kwotę zł. W 2008 r. doszło do uszkodzenia kupionego samochodu. W czasie naprawy powód dowiedział się, że samochód był przemalowany, a wcześniej był taksówką w Niemczech i w rzeczywistości w chwili kupna miał przebieg ponad km. W tej sytuacji pismem z dnia 18 listopada 2008 r. powód uchylił się od skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w umowie sprzedaży jako złożonego pod wpływem błędu i po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa żądał zasądzenia od pozwanego kwoty zł. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo, gdyż doszedł do wniosku, że powód nie znał rzeczywistego stanu samochodu i nie wiedział, iż stan licznika nie odpowiada prawdzie, oraz że był on przemalowany i wykorzystywany jako taksówka. Oznacza to zdaniem Sądu Rejonowego że powód działał pod wpływem błędu, inne bowiem były jego oczekiwania i gdyby znał prawdziwy stan pojazdu, nie kupiłby go. Mając na względzie, że pozwany sprzedawca był komisantem, który prowadził komis samochodowy, mógł jako profesjonalista wykorzystując swoją wiedzę, błąd powoda łatwo zauważyć. Rozpoznający apelację pozwanej i interwenienta ubocznego Sąd Okręgowy w Toruniu w uzasadnieniu zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu podkreślił, nawiązując do poglądów wyrażonych w orzecznictwie i doktrynie, że błąd w rozumieniu art. 84 k.c. może polegać również na fałszywym wyobrażeniu o cechach przedmiotu transakcji. W razie umowy sprzedaży, błąd może zatem dotyczyć także jakości kupionego towaru, np. samochodu. W takiej sytuacji kupującemu, który działała pod wpływem błędu, przysługuje możliwość uchylenia się od skutków prawnych złożonego w umowie oświadczenia woli. Wadliwa jakość rzeczy nabytej w wyniku umowy sprzedaży jest też podstawą do skorzystania przez kupującego z uprawnień z tytułu rękojmi (art k.c), do tego samego stanu faktycznego można więc zastosować więcej niż jedną normę. Sąd Okręgowy wskazał, że taka sytuacja jest źródłem kontrowersji w doktrynie. (...) Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...) Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne dotyczy istotnej praktycznie, kontrowersyjnej teoretycznie problematyki wzajemnej relacji przepisów regulujących odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy oraz przepisów o możliwości uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Zgodnie z art k.c, jeżeli sprzedana rzecz ma wady, kupujący może od umowy odstąpić; gdy skorzysta z tego uprawnienia o charakterze kształtującym, strony powinny zwrócić sobie otrzymane świadczenia według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej (art k.c). Z kolei zgodnie z art k.c, można uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej; jeżeli oświadczenie zostało złożone drugiej stronie, warunkiem uchylenia się od jego skutków, jest nie tylko to, aby błąd dotyczył treści czynności prawnej i był istotny, ale druga strona musi co najmniej z łatwością błąd zauważyć. Skuteczne uchylenie się od skutków oświadczenia woli powoduje utratę podstawy prawnej świadczeń i strony to co świadczyły na podstawie umowy powinny sobie zwrócić według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Skutek zastosowania powołanych przepisów jest więc bardzo podobny; umowa stron zostaje zniweczona i muszą one zwrócić sobie to co świadczyły. Samochód nabyty przez kupującego był niewątpliwie wadliwy, gdyż nie miał właściwości, o których zapewniał sprzedawca. Taka sytuacja może być kwalifikowana również jako błąd istotny co do treści czynności prawnej. Umowa sprzedaży dotyczyła przeniesienia własności i wydania samochodu, o określonym przebiegu; gdyby kupujący znał prawdziwy jego przebiegu nie dokonałby kupna. Sprzedawca, jako przedsiębiorca prowadzący komis samochodowy, powinien z dokumentów pojazdu z łatwością wykryć taki błąd. Niewątpliwie może wobec tego pojawić się zbieg uprawnienia kupującego, który chce skorzystać z odstąpienia od umowy, wykonując przysługujące mu uprawnienie z tytułu rękojmi, z jego uprawnieniem do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w umowie sprzedaży jako złożonego pod wpływem błędu. Na temat wzajemnej relacji pomiędzy uprawnieniem kupującego, który zamierza odstąpić od umowy z powodu wadliwości zakupionej rzeczy, a jego uprawnieniem do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, pojawiły się w doktrynie odmienne Strona 31

32 stanowiska. Liczna grupa autorów skłania się do wniosku, że przepisy o rękojmi za wady rzeczy wyłączają możliwość powołania się na błąd. Z reguły podkreśla się, że przepisy o rękojmi są przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów o błędzie; regulacja rękojmi za wady, jako specjalnie stworzona na potrzeby umowy sprzedaży, wyłącza stosowanie ogólnych norm dotyczących błędu. Dodatkowo wskazuje się, że ustawodawca uregulował w art. 564 k.c. skutki podstępnego działania sprzedawcy, który wadę zataił lub zapewnił kupującego, że ona nie istnieje. Regulacja ta wskazuje na odmienne niż przy wadach oświadczenia woli określenie skutków działania sprzedawcy, które mogą wprowadzić w błąd kupującego. Jest to więc potwierdzenie, że przepisy o rękojmi należy traktować jako lex specialis w stosunku do przepisów o błędzie; w całościowy i wyczerpujący sposób regulują one problematykę skutków sprzedaży rzeczy wadliwej, a tym samym nie jest uzasadnione powoływanie się także na przepisy o błędzie. Dostrzegając, że pomiędzy zerwaniem umowy na podstawie przepisów o błędzie i rękojmi istnieją wyraźne różnice konstrukcyjne, proponuje się, aby uznać, iż z punktu widzenia pragmatycznego instytucja rękojmi konsumuje regulację o błędzie, rękojmia bowiem pozwala na zrealizowanie tego samego celu co uchylenie się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Kolejnym argumentem, który ma uzasadniać wyłączenie przepisów o błędzie przez przepisy o rękojmi jest podkreślenie, że rękojmia zapewnia ochronę nie tylko uzasadnionych interesów kupującego, ale także sprzedawcy, może on wobec tego, gdy nie działa podstępnie, liczyć, iż po stosunkowo krótkim, rocznym okresie od wydania rzeczy jego odpowiedzialność wobec kupującego skończy się. Także z tego względu nie należy dopuszczać możliwości powoływania się przez kupującego na przepisy o wadach oświadczenia woli, tym bardziej że możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli zawartego w umowie sprzedaży pozbawiałyby przepisy o rękojmi doniosłości praktycznej. Nabywca wadliwej rzeczy, mając do wyboru rękojmię i przepisy o błędzie, wybierałby drugie rozwiązanie, co pozwalałoby na obchodzenie przepisów o rękojmi, szczególnie tych, które zostały wprowadzone z myślą o ochronie sprzedawcy. Wygaśniecie uprawnień z rękojmi w stosunkowo krótkim czasie od wydania rzeczy i wyłączenie możliwości powoływania się na błąd stwarza też większą pewność w obrocie, gdyż strony umowy sprzedaży mają gwarancję, że ich sytuacja prawna nie ulegnie już zmianie. Argumenty zwolenników koncepcji o wyłączeniu lub pochłonięciu przepisów o błędzie przez przepisy o rękojmi za wady rzeczy nie są jednak przekonujące. Prawo prywatne oparte jest na zasadzie autonomii woli jego podmiotów; wpisuje się w nią mechanizm ochrony interesów podmiotów tego prawa sprowadzający się do zapewnienia im możliwości wyboru różnych środków ochrony przewidzianej przez prawo. Jeżeli wobec dochodzi do sytuacji, że ten sam stan faktyczny może być kwalifikowany jako wada rzeczy oraz może uzasadniać powołanie się na działanie pod wpływem błędu, co do zasady brak podstaw do ograniczania uprawnionemu prawa do dokonania wyboru jednego z przewidzianych przez ustawę środków ochrony jego interesu. Jest to tym bardziej uzasadnione, że brak wyraźnych argumentów za traktowaniem przepisów o rękojmi jako lex specialis w stosunku do przepisów o błędzie, gdyż przesłanki, które uzasadniają skorzystanie z jednej z tych instytucją są wyraźnie zróżnicowane. W szczególności nie można stwierdzić, aby przepisy o rękojmi pozwoliły na konstruowanie hipotezy normy prawnej, która całkowicie mieści się w hipotezie normy prawnej zbudowanej z przepisów o błędzie. Na błąd można się powołać tylko wtedy, gdy sprzedawca o wadzie wiedział lub z łatwością mógł ją zauważyć, natomiast przy rękojmi te okoliczności nie mają istotnego znaczenia, gdyż wystarczy, że wada wystąpiła i tkwiła w rzeczy sprzedanej. W konsekwencji nie każdy przypadek nabycia rzeczy wadliwej uzasadnia odpowiedzialność z tytułu rękojmi lub uprawnia do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego przez kupującego. Hipotezy norm wywiedzionych z przepisów o błędzie i rękojmi nie pochłaniają się, lecz krzyżują, możliwe są więc sytuacje, w których ten sam stan faktyczny uzasadnia powołanie się na jedną z tych instytucji oraz takie, w których możliwe jest skorzystanie z obu środków ochrony. Skoro kodeks cywilny przewiduje możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, jeżeli zostały spełnione przesłanki określone w art i 88 k.c, a żaden przepis nie wyłącza takiej możliwości, nie można dopatrywać się takiego wyłączenia tylko w tym, że w danym stanie faktycznym spełnione zostały także przesłanki powoływania się na rękojmię za wady. Przede wszystkim należy zauważyć, że zbieg uprawnień dotyczy tylko jednego z tych, które Strona 32

33 przysługują kupującemu, gdy chce korzystać z rękojmi. Ponadto odstąpienie od umowy przy rękojmi jest uzależniona od tego, czy sprzedawca zaoferuje wymianę rzeczy na nową lub jej naprawę. Wykonanie tego uprawnienia jest także uzależnione od dopełnienia przez kupującego aktów staranności, tj. zbadania rzeczy i zawiadomienia o wadzie sprzedawcy, bez znaczenia jest natomiast wiedza sprzedawcy o wadzie. Możliwość powoływania się na błąd jest zależna od tego, czy sprzedawca mógł go z łatwością zauważyć, czyli czy mógł zauważyć wadę rzeczy. Realna możliwość wyboru pomiędzy uprawnieniem przewidzianym przy błędzie a uprawnieniem wynikającym z rękojmi dotyczy więc tylko nieznacznej ilości przypadków; są to sytuacje, w których sprzedawca mógł z łatwością zauważyć, że rzecz jest wadliwa. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że to czy sprzedawca mógł z łatwością zauważyć wadliwość rzeczy (art. 84 k.c), nie jest tożsame z tym, iż ją podstępnie zataił lub zapewniał kupującego, że ona nie istnieje (art. 564 k.c). W rozpoznawanej sprawie brak podstaw do stwierdzenia, że komisant podstępnie zataił przed kupującym rzeczywisty przebieg pojazdu, bo przebieg ten mógł znać właściciel pojazdu (komitent), a nawet mogło to również pozostawać poza jego wiedzą. Niewątpliwie jednak od komisanta jako przedsiębiorcy zajmującego się profesjonalnie sprzedażą samochodów można wymagać, aby z łatwością zauważył znacznie zmieniony przebieg pojazdu od deklarowanego oraz zmianę lakieru tego samochodu. Przepisy o rękojmi nie chronią zatem kupującego w tym samym zakresie co przepisy o błędzie. Wiąże się to z inną ich funkcją; rękojmia za wady rzeczy ma przywrócić ekwiwalentność świadczeń zachwianą przez sprzedaż rzeczy wadliwej, a możliwość powoływania się na błąd służy wzmocnieniu autonomii woli podmiotu prawa prywatnego i zapewnia każdemu składającemu oświadczenie woli, a więc nie tylko sprzedawcy, aby miał okazje do podjęcia świadomej decyzji co do skutków prawnych, jakie zamierzał osiągnąć. Nieliczne sytuacje, w których przez możliwość powoływania się na błąd umowa sprzedaży może zostać wzruszona po upływie dłuższym niż rok od wydania rzeczy, nie mogą stanowić argumentu przemawiającego za wyłączeniem możliwości uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Kupujący będący konsumentem znajduje się w gorszej sytuacji od sprzedawcy, który z reguły ma lepszą możliwość zapoznania się w właściwościami rzeczy w chwili zawierania umowy sprzedaży. Jeżeli więc spełnione są surowe wymagania powoływania się na błąd, to brak podstaw, aby pozbawiać kupującego możliwości uchylenia się od skutków prawnych jego oświadczenia woli; taki zabieg jest w istocie nieznajdującym żadnych wyraźnych podstaw pozbawieniem go przyznanego mu przez ustawę uprawnienia przed niezasługującym na ochronę zachowaniem jego kontrahenta (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1967 r., I CR 521/66, OSNCP 1967, nr 9, poz. 211 oraz z dnia 20 lipca 1990 r I CR 528/90, nie publ.). Pozostawienie wyboru samemu zainteresowanemu, z jakich uprawnień przewidzianych przez ustawę chce skorzystać, jest rozwiązaniem stosunkowo często stosowanym w prawie prywatnym. Tak jest m.in. w przypadku odpowiedzialności ex contractu i ex delicto, w przypadku uprawnień z rękojmi lub gwarancji, czy w razie zbiegu odpowiedzialności z rękojmi i odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania na zasadach ogólnych. O dopuszczalności zbiegu uprawnień w tych przypadkach decyduje wprawdzie sam ustawodawca (art. 443, 579 i 566 k.c), ale nie można z tego wyciągać wniosku, że brak takiego wskazania w ustawie wyłącza zbieg uprawnień. Przeciwnie, tylko wyraźny zakaz korzystania równocześnie z wchodzących w grę uprawnień, który przewiduje ustawodawca, może taki zbieg wyłączyć, gdyż możliwość wyboru przez podmiot środków przewidzianych przez prawo, należy do podstawowych zasad prawa cywilnego. Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w uchwale (art. 390 k.p.c). Uchwałę otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu Strona 33

34 2. III CZP 53/14 Skład 3 sędziów Data orzeczenia: 11 września 2014 r. Czy jest możliwym uwzględnienie powództwa, którym powód domaga się zasądzenia na jego rzecz odsetek w wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, w tym za okres po dniu wydania wyroku? Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 r. Dopuszczalne jest orzeczenie o odsetkach za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas opóźnienia po wydaniu wyroku zasądzającego to świadczenie, także wtedy, gdy wysokość odsetek została określona na podstawie stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Źródło: 3. III CZP 43/14 Skład 3 sędziów Data orzeczenia: 17 lipca 2014 r. Czy niewskazanie przez powoda w pozwie miejsca zamieszkania pozwanego, będącego osobą fizycznąprzy jednoczesnym wskazaniu miejsca jego pracy, w sposób umożliwiający doręczanie pism procesowych-stanowi brak formalny pozwu uzasadniający zarządzenie zwrotu pozwu? Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2014 r. Niewskazanie przez powoda w pozwie miejsca i adresu zamieszkania pozwanego będącego osobą fizyczną jest brakiem formalnym pozwu uniemożliwiającym nadanie mu prawidłowego biegu. Źródło: 4. III CZP 30/14 Skład 3 sędziów Data orzeczenia: 26 czerwca 2014 r. Czy referendarz sądowy w sądzie rejonowym jest uprawniony do orzekania w postępowaniu egzekucyjnym w sprawach ze skargi na czynność komornika? Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2014 r. Referendarz sądowy nie jest uprawniony do rozpoznawania skarg na czynności komornika (art. 767 k.p.c.). Źródło: Strona 34

35 Wybrane orzecznictwo sądów powszechnych 1. Sygn. akt I C 842/12 Dnia 14 stycznia 2013 r. WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Rejonowy w Zgorzelcu Wydział I Cywilny w składzie następującym: Przewodniczący SSR Dorota Florkowska po rozpoznaniu w dniu 7 stycznia 2013 r. w Zgorzelcu na rozprawie sprawy z powództwa T. K. (1) i P. C. przeciwko B. S. o zapłatę I. zasądza od pozwanej B. S. solidarnie na rzecz powodów T. K. (1) i P. C. kwotę ,99 zł (trzynaście tysięcy siedemset czterdzieści dwa złote dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 21 października 2010 r. do dnia zapłaty; II. zasądza od pozwanej B. S. solidarnie na rzecz powodów T. K. (1) i P. C. kwotę 3.105,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.400,- zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. UZASADNIENIE Powodowie, T. K. (1) i P. C., prowadzący działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej pod firmą K5 (...) s.c., domagali się zasądzenia solidarnie na ich rzecz od pozwanej B. S. kwoty ,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 października 2010 r. i kosztami procesu. W uzasadnieniu swojego żądania powodowie wskazali, iż zawarli z pozwaną umowę sprzedaży dachówki udokumentowaną fakturą VAT o nr (...) z dnia 15 października 2010 r., wystawioną na kwotę ,99 zł. Powodowie wydali pozwanej przedmiotową dachówkę, a zapłata ceny sprzedaży miała nastąpić w formie przelewu w terminie oznaczonym na fakturze VAT. Pozwana do dnia wniesienia pozwu w sprawie nie zapłaciła powodom za dostarczony jej towar. Złożyła natomiast reklamację, którą po przeprowadzeniu badań przez producenta powodowie rozpoznali negatywnie (k. 3-4, 81). Nakazem zapłaty z dnia 3 lipca 2012 r. (sygn. akt I Nc 580/12) Sąd Rejonowy w Zgorzelcu uwzględnił w całości żądanie powodów (k. 12). W skutecznie wniesionym sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwana, B. S., wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. Pozwana zarzuciła, iż odstąpiła od zawartej z powodami w grudniu 2009 r. umowy i zwróciła cały opisany w fakturze VAT nr (...) z dnia 15 października 2010 r. towar, z powodu jego niezgodności z umową. Pozwana wskazała, iż po założeniu przedmiotowej dachówki okazało się, że pomiędzy dachówkami wytworzyły się szpary, a pojedyncze dachówki klawiszowały. W dniu 14 grudnia 2009 r. pozwana zgłosiła u powodów reklamację, żądając bezzwłocznej wymiany wadliwych dachówek i dostarczenia takiej samej ilości towaru zgodnego z umową. Powodowie do zgłoszonej reklamacji nie ustosunkowali się w ustawowym terminie 14 dniu, co zgodnie z dyspozycją art. 8 ust. 3 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej pozwoliło pozwanej przypuszczać, iż uznali reklamację za uzasadnioną. Ponadto, pozwana zarzuciła, iż producent dachówki pobrał do analizy pojedyncze próbki z palety stojącej na chodniku, co podważa wiarygodność dokonanej przez niego ekspertyzy i wniosków o zgodności towaru z umową. Na dowód niezgodności towaru z umową pozwana powołała opinię techniczną sporządzoną przez J. K. (1), którą wcześniej przesłała producentowi dachówek. Wraz z pismem z dnia 3 listopada 2010 r. pozwana odesłała powodom wystawioną przez nich fakturę, informując ich ponownie o niezgodności dachówki z umową, a kolejnym pismem z dnia 25 listopada 2010 r. odstąpiła od zawartej Strona 35

36 z powodami umowy sprzedaży. W dniu 30 listopada 2010 r. pozwana na własny koszt przetransportowała towar na plac hurtowni K5 przy ul. (...) w B. (k ). Sąd ustalił następujący stan faktyczny: W miesiącu grudniu 2009 r. strony zawarły ustną umowę, na mocy której pozwana zakupiła u powodów dachówkę renesansową (L 15 firmy (...)) wraz innymi elementami poszycia dachowego, w tym elementami mocującymi, za łączną cenę ,99 zł. Powodowie zobowiązali się do dostarczenia zakupionego przez pozwaną towaru na budowę przy ul. (...) w B., natomiast pozwana zobowiązała się do zapłaty umówionej ceny sprzedaży po wystawieniu przez powodów faktury, w terminie w niej wskazanym. Dachówkę dostarczono na teren budowy pozwanej na początku grudnia 2010 r.. (dowód: zeznania świadka K. S., k , zeznania powoda T. K. (1), k , zeznania powoda P. C., k. 83, zeznania powódki B. S., k ) Zakupiona przez pozwaną dachówka została ułożona w grudniu 2010 r. przez A. M., który był również wykonawcą więźby dachowej w nieruchomości małżonków S.. Niezwłocznie po ułożeniu dachówki pozwana poinformowała ustnie powodów, iż dachówki nie przylegają do siebie w oczekiwany przez nią sposób, a miejscami chwieją się. (dowód: zeznania świadka K. S., k , zeznania świadka R. A., k. 54 verte, zeznania świadka A. M., 81 verte, zeznania powoda T. K. (1), k. 82 verte, zeznania powoda P. C., k. 83, zeznania pozwanej B. S., k. 84, dokumentacja fotograficzna, k. 30,42) Następnego dnia po otrzymaniu powyższego zgłoszenia powód, T. K. (1), udał się z pozwaną na teren jej budowy, by odebrać załączone do palet certyfikaty, będące podstawą reklamacji u producenta dachówek. Znajdujące się na budowie certyfikaty były już niekompletne, a folie z palet popalone. Po uzyskaniu certyfikatu od K. S. powodowie zgłosili zastrzeżenia pozwanej co do jakości dachówki swojemu dostawcy - (...) sp. z o.o. oraz producentowi. (dowód: zeznania powoda T. K. (1), k. 82 verte, zeznania powoda P. C., k. 83) Na początku stycznia 2010 r. przedstawiciel producenta pobrał z dwóch palet znajdujących się na budowie pozwanej próbki dachówek (w ilości kilku sztuk), które następnie poddano badaniu laboratoryjnemu. Pismem z dnia 8 stycznia 2010 r. doradca techniczny firmy (...) powiadomił powodów o pobraniu próbek sprzedanej przez nich dachówki i ich przesłaniu do laboratorium producenta, wskazując jako przewidywaną datę zakończenia badań 31 stycznia 2010 r.. Po dokonaniu badań laboratoryjnych pobranych próbek dachówki producent stwierdził, iż zakupiona przez pozwaną dachówka spełnia wymogi obowiązującej normy i kwalifikuje się do pierwszej jakości, ponadto posiada zdaniem producenta odpowiednie właściwości użytkowe i techniczne, a występujące w dachu pozwanej częściowe niedomknięcia dachówek nie są spowodowane zastosowanym produktem, o czym poinformował powodów w piśnie z dnia 5 lutego 2010 r.. Treść ekspertyzy producenta została niezwłocznie podana przez powodów do wiadomości pozwanej. (dowód: pismo z dnia 8 stycznia 2010 r., k. 25, pismo z dnia 5 lutego 2010 r., k. 26, zeznania świadka K. S., k. 54, zeznania świadka A. M., k. 81 verte, zeznania powoda T. K. (1), k. 82 verte, zeznania pozwanej B. S., k. 83 verte) Wykonawca dachu w budynku pozwanej, A. M. w obecności pozwanej, kierownika budowy, R. A., oraz powoda, T. K. (1) dokonał próby ułożenia przedmiotowych dachówek na wykonanej przez siebie drewnianej konstrukcji o wielkości 2m 2. Na konstrukcji tej dachówki nie układały się równo, w przeciwieństwie do dachówki udostępnionej przez S. P., którą ten zakupił 10 lat temu na potrzeby własnej budowy. (dowód: zeznania świadka A. M., k. 81 verte, zeznania świadka S. P., k. 55, zeznania świadka R. A., k. 54 verte, zeznania świadka K. S., k , zeznania pozwanej, B. S. k ) W marcu 2010 r. pozwana zwróciła się z prośbą do S. W., prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie usług dekarskich, pod nazwą E. S., o cenę jakości zakupionej przez nią dachówki i wykonania więźby dachowej. S. W. rozebrał część dachu pozwanej (na połaci znajdującej się nad garażem) i przełożył dachówki na nowo, jednakże nadal nie przylegały one do siebie idealnie. Właściciel firmy (...) nie podjął się wydania kategorycznej oceny w przedmiocie jakości dachówki, albowiem niewielka powierzchnia dachu, na której wykonywał prace związane z przełożeniem Strona 36

37 dachówek nie uprawniała go do wydania takiej opinii. Stwierdził natomiast, że dach w budynku pozwanej został wykonany niechlujnie. (dowód: zeznania świadka R. A., k. 54 verte, zeznania świadka S. W., k. 55, zeznania pozwanej B. S., k. 84) W dniu 3 marca 2010 r. K. i B. małżonkowie S. poinformowali pisemnie powodów o zamiarze zwrócenia się do NOT w J. o sporządzenie prywatnej ekspertyzy przedmiotowej dachówki. Informację tą powodowie przekazali swojemu dostawcy (...) sp. z o.o., który w odpowiedzi wskazał, iż pobranie reprezentantów dachówek do prywatnej ekspertyzy powinno odbyć się zgodnie z normą badawczą, po uprzednim poinformowaniu o terminie tej czynności przedstawicieli handlowych producenta. (dowód: pismo z dnia 3 marca 2010 r. wraz z potwierdzeniem odbioru przez T. K., k. 27, pismo z dnia 4 marca 2010r., k. 28, pismo z dnia 8 marca 2010 r., k. 29) Nie zgadzając się z ekspertyzą producenta, pozwana zleciła wykonanie opinii Naczelnej Organizacji Technicznej w J., uzyskując prywatną opinię techniczną, sporządzoną przez J. K. (1), w której wywiódł on, iż zamki ułożonej na dachu budynku dachówki nie są całkowicie domknięte, a sposób pobrania przez producenta reprezentantów dachówki do badań nie spełniał standardów, o których mowa w piśmie z dnia 8 marca 2010 r.. J. K. (1) we wnioskach końcowych swojej opinii zalecił, aby producent wskazał i umówił firmę dekarską, która zdjęłaby z połaci dachu na powierzchni m 2 ułożoną dotąd dachówkę i komisyjnie oceniła przygotowane przez wykonawcę robót podłoże pod dachówkę; w razie konieczności dokonała przebicia łat i wbudowała na tę powierzchnię dachu uprzednio zdjętą dachówkę w obecności przedstawiciela producenta, kierownika budowy, wykonawcy ułożenia dachówki i pozwanej. Stosując się do zaleceń J. K., mąż pozwanej, K. S., zwrócił się do producenta o wskazanie odpowiednio przeszkolonego zakładu dekarskiego, który wykonałby czynności wskazane w opinii, jednocześnie przesyłając producentowi odpis prywatnej opinii technicznej. Odpowiadając na powyższe, przedstawiciel producenta podtrzymał dotychczasowe stanowisko i zaznaczył, że w celu ustalenia, czy zakupiona przez pozwaną partia dachówki odpowiada podstawowym właściwościom wystarczyło zbadać jedną spośród pobranych próbek. Producent stwierdził, iż przyczyną niedomykania się dachówek nie jest wadliwość zastosowanego produktu, lecz niewłaściwe wykonanie podłoża pod dachówkę. (dowód: prywatna opinania J. K. (1), k , pismo z dnia 15 kwietnia 2010 r., k. 33, pismo z dnia 22 maja 2010 r., k. 37, zeznania powódki B. S., k ) W połowie 2010 r. pozwana korzystając z propozycji T. K. (1) zleciła wykonanie oględzin dachu zatrudnianemu na innych budowach inspektorowi nadzoru budowlanego, W. J., który stwierdził zastosowanie przez wykonawcę niezgodnej z projektem budowlanym belki łączącej dwie części dachu budynku i zalecił wykonawcy zastosowanie grubszej o 2 cm belki oraz przebicie łat dachowych o 1mm. A. M. odmówił przebicia łat zgodnie z tym zaleceniem i prośbą pozwanej. (dowód: zeznania świadka A. M., k , zeznania pozwanej B. S., k , zeznania powoda T. K. (1), k. 82 verte, zeznania powoda P. C., k. 83) We wrześniu 2010 r. dachówka nabyta przez pozwaną w hurtowni K5 została rozebrana przez wykonawcę dachu, a następnie spaletowana. Pozwana zakupiła nową dachówkę tego samego producenta, jednakże wybrała inny model dachówki. Przed ułożeniem nowej dachówki wykonawca wymienił belkę konstrukcyjną dachu i przebił łaty. Pozwana nie wypłaciła A. M. wynagrodzenia za ułożenie dachówki zakupionej u powodów, natomiast jego wynagrodzenie z tytułu ponownego wykonania dachu obniżyła o koszty przeprowadzonych ekspertyz. (dowód: zeznania świadka A. M., k. 54 verte, zeznania pozwanej Barbary S., k. 84) W dniu 15 października 2010 r. T. K. (1) w imieniu K5 (...) s.c. wystawił pozwanej, B. S., fakturę VAT z tytułu sprzedaży dachówki i innych elementów poszycia dachowego na kwotę ,99 zł. W piśmie datowanym na ten sam dzień powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty wskazanej w fakturze i w terminie w niej określonym, tj. do dnia 20 października 2010 r. (dowód: faktura VAT nr (...), k. 6, pismo z dnia 15 października 2010 r., k. 8, zeznania powoda T. K. (1), k. 82 verte, zeznania pozwanej B. S., k. 84) W piśmie z dnia 25 listopada 2010 r., nadanym w placówce pocztowej w dniu 26 listopada 2010 r., pozwana oświadczyła powodom, iż odstępuje od zawartej z nimi umowy sprzedaży dachówki i innych elementów poszycia wskazanych w treści faktury z dnia 15 października 2010 r., z powodu wad Strona 37

38 fizycznych dostarczonego towaru. W piśmie tym pozwana wskazała, iż powodowie nie ustosunkowali się do jej żądania wymiany towaru w terminie 14 dni, przez co jej zdaniem uznali reklamację za uzasadnioną. (dowód: pismo z dnia 25 listopada 2010 r., k. 41 b) Zdjętą z dachu i spaletowaną dachówkę oraz inne elementy poszycia pozwana przetransportowała na własnych koszt z placu budowy do magazynu hurtowni K5. Powodowie odmówili podpisania dokumentu potwierdzającego przyjęcie dachówki. (dowód: zeznania świadka K. S., k. 54, zeznania pozwanej B. S., k. 84) Sąd zważył, co następuje: Pozwana nie kwestionowała okoliczności zawarcia z powodami umowy sprzedaży, ani wysokości umówionej przez strony ceny sprzedaży dachówki. Chcąc zwolnić się od obowiązku zapłaty żądanej przez powodów kwoty zarzuciła, iż kierując do powodów pismo datowane na dzień 25 listopada 2010 r. skutecznie odstąpiła od zawartej pomiędzy stronami umowy z powodu wad fizycznych towaru. Zrzuciła także, iż wobec nieustosunkowania przez powodów do zgłoszonej przez nią reklamacji w terminie 14 dni zgodnie z dyspozycją art. 8 ust. 3 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej uznali oni reklamację za uzasadnioną. W art. 4 ust. 1 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej wprowadzona została zasada, zgodnie z którą odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego za brak zgodności towaru konsumpcyjnego z umową powstanie, jeśli stan taki występował w chwili jego wydania kupującemu. Sytuację kupującego wzmacnia wprowadzenie w tym przepisie domniemania istnienia niezgodności towaru z umową na wypadek stwierdzenia niezgodności przed upływem sześciu miesięcy od dnia wydania towaru. Z domniemania tego kupujący może skorzystać, jeżeli udowodni istnienie braku zgodności towaru z umową oraz że brak zgodności wystąpił w okresie sześciu miesięcy od dnia wydania towaru (art. 6 kc ( =WDU )). Wykazanie przez nabywcę towaru konsumpcyjnego tych dwóch okoliczności jest warunkiem powstania odpowiedzialności przez sprzedawcę. Każda z wad fizycznych objętych regulacją kodeksową zawiera się w zakresie pojęcia niezgodności towaru. Pozwana winna była zatem wykazać w sprawie, iż zakupiona przez nią dachówka nie posiadała użyteczności zgodnej z celem umowy lub jej przeznaczeniem, tymczasem na okoliczność istnienia wad nabytej od powodów dachówki zaproponowała dowód w postaci prywatnej opinii (vide: art. 245 kpc ( id=wdu )), sporządzonej przez J. K. (1), która nie zawiera w swojej treści kategorycznego stwierdzenia wadliwości sprzedanej przez powodów dachówki. W swej opinii J. K. (1) wywiódł jedynie, że sposób pobrania przez producenta reprezentantów dachówki do badań nie spełniał standardów, o których mowa w piśmie dostawcy powodów z dnia 8 marca 2010 r., a ponadto zaproponował, aby wskazana przez producenta firma dekarska dokonała oceny nabicia łat dachowych przez dotychczasowego wykonawcę dachu w budynku należącym do pozwanej, a następnie w razie konieczności przebiła łaty i wbudowała na powierzchnię m2 dachu uprzednio zdjętą dachówkę. Podjęcie tych czynności autor prywatnej ekspertyzy zalecił w celu ustalenia, czy przyczyną niedomykania się dachówek jest wadliwość zastosowanego towaru, czy też niewłaściwie wykonanie podłoża dachu, na które w swych pismach wskazywał producent. O istnieniu wad towaru nie przeświadcza także nieudana próba ułożenia przedmiotowych dachówek na wykonanej przez A. M. drewnianej konstrukcji o wielkości 2m 2, ani ułożenie na tejże konstrukcji dachówek udostępnionych przez S. P., które ten zakupił 10 lat temu. Na przestrzeni dekady mogły bowiem ulec zmianie normy producenta i wymagane przez niego właściwości poszczególnych modeli produktu. Oceny przyczyn niedomykania się dachówek nie podjął się S. W., który na prośbę pozwanej rozebrał część dachu (na połaci znajdującej się nad garażem) i przełożył dachówki na nowo. Na rozprawie w dniu 15 października 2012 r. świadek wskazał, iż rozebrany przez niego fragment dachu był zbyt mały, by móc kategorycznie stwierdzić, co było przyczyną niedomykania się dachówek. Świadek wskazał, iż w celu ustalenia tej przyczyny należałoby rozebrać cały dach i ułożyć dachówkę na nowo. Wykonania tych czynności mimo prośby pozwanej A. M. odmówił, poprzestając jedynie na ułożeniu dachówki na konstrukcji o niewielkich gabarytach. Również w opinii J. K. (1) zasugerowano Strona 38

39 konieczność przełożenia dachówki na większej powierzchni dachu, tj m 2. Ponadto, świadek S. W., który ma wieloletnie doświadczenie dekarskie zeznał, iż dach w budynku pozwanej został wykonany przez A. M. dość niechlujnie. Zaznaczyć należy, iż na konieczność przebicia łat dachowych o 1 mm zwracał wykonawcy uwagę inspektor nadzoru budowlanego, W. J., co potwierdzone zostało treścią zeznań świadka A. M. oraz treścią zeznań powodów T. K. (1) i P. C.. Okoliczności te rodzą poważne wątpliwości co do prawidłowości wykonania podłoża dachu (więźby dachowej) przez A. M., którego pozwana wszak obciążyła kosztami prywatnych ekspertyz, a który odmówił pozwanej przebicia łat dachowych, albowiem pozwana nie wypłaciła mu wynagrodzenia za pierwotne ułożenie dachówki (vide: zeznania świadka A. M., k. 81 verte). Ponadto, zarówno z zeznań świadka A. M., jak i zeznań samej pozwanej wynika, iż wykonawca zastosował do wykonania dachu niewłaściwą belkę konstrukcyjną, która wymieniona została dopiero po rozebraniu przedmiotowej dachówki. W ocenie Sądu, w celu wyjaśnienia powyższych wątpliwości (w tym ustalenia wpływu zastosowania belki konstrukcyjnej o niewłaściwym przekroju na prawidłowość wykonania innych elementów więźby dachowej) i wykazania niezgodności towaru z umową pozwana winna była powołać dowód z opinii biegłego sądowego, czego wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 6 kc ( nie uczyniła. Odnosząc się do zarzutu pozwanej uznania przez powodów reklamacji na skutek nieustosunkowania się do niej w terminie 14 dni, zaznaczyć należy, że ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej wprowadza dwustopniową hierarchię uprawnień konsumenta na wypadek niezgodności towaru z umową (sekwencyjność wykonywania uprawnień). W pierwszej sekwencji konsument jest uprawniony tylko do dochodzenia naprawy albo wymiany towaru. Jeżeli sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie konsument nabywa prawo do odstąpienia od umowy. Początek 14-dniowego terminu, o którym mowa w art. 8 ust. 3 cyt. ustawy, stanowi dzień doręczenia sprzedawcy (vide: art kc ( ) i 97 kc ( /DetailsServlet?id=WDU )) zgłoszenia konkretnej niezgodności i dokonanie wyboru jednego z roszczeń w ramach pierwszej sekwencji. Zarówno z zeznań powoda, T. K. (1), jak i zeznań samej pozwanej, B. S., wynika, iż pozwana przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu od umowy jedynie zawiadomiła powodów o domniemanej niezgodności, nie zgłosiła natomiast sprzedawcom żądania obniżenia ceny ani żądania wymiany towaru na nowy. Wobec niezgłoszenia przez pozwaną roszczenia z pierwszej sekwencji powodowie nie mieli obowiązku ustosunkowania się do tego żądania w terminie czternastu dni ze skutkiem milczącego uznania (vide: T. K., Odpowiedzialność, s. 91, M. O., Sprzedaż konsumencka, k. 156, J. J., Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej Komentarz, k. 265). Z drugiej strony z zeznań powodów wynika, iż rozpoczęli procedurę reklamacyjną niezwłocznie po uzyskaniu informacji od pozwanej o niedomykaniu się dachówek i na bieżąco informowali pozwaną o przebiegu procedury reklamacyjnej. Również sama pozwana w swych zeznaniach przyznała, iż w chwili zawiadomienia powodów o swoim podejrzeniu co do istnienia wady towaru została ona przez nich poinformowana o konieczności zgłoszenia tego faktu do producenta. Gdyby powodowie nie zgłosili zastrzeżeń pozwanej producentowi w terminie 14 dni, to z pewnością nie doszłoby do oględzin z udziałem jego przedstawiciela już na początku stycznia 2010 r.. Ponadto, dowodem na datę zawiadomienia o wadzie towaru nie może być jak sugeruje pełnomocnik pozwanej treść pisma z dnia 2 lutego 2010 r. (k. 26). Jak bowiem wynika ze zgodnych w tym zakresie zeznań stron zawiadomienie to zostało dokonane przez pozwaną ustnie, a protokół reklamacyjny, o którym mowa w tym piśmie został zgłoszony dostawcy, tj. (...) sp. z o.o., przez powodów. O decyzji producenta pozwana również została przez powodów powiadomiona. Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, iż pozwana nie wykazała okoliczności skutecznego odstąpienia od umowy sprzedaży, a okoliczności zawarcia z powodami umowy sprzedaży dachówki i ceny sprzedaży nie kwestionowała i zasądził na rzecz powodów żądaną przez nich z tego tytułu kwotę. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 kc ( DetailsServlet?id=WDU ) uznając, iż do wypłaty należności pozwana zobowiązana była niezwłocznie po upływie terminu zakreślonego jej przez powodów w fakturze VAT nr (...) z dnia 15 października 2010 r. Strona 39

40 O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc ( DetailsServlet?id=WDU ), albowiem powodowie wygrali proces. Na koszty poniesione przez powodów składały się: koszty zastępstwa procesowego w wysokości 2.400,- zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,- zł oraz opłata od pozwu w kwocie 688,- zł. Uchwałę otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu 2. Sygn. akt I C 1333/12 Dnia 18 lutego 2013 r. WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny w składzie następującym: Przewodniczący SSR Izabela Kosińska - Szota po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2013 r. w Kłodzku na rozprawie sprawy z powództwa (...) z siedzibą w W. przeciwko Z. S. o zapłatę 179,40 zł oddala powództwo. UZASADNIENIE Strona powodowa (...)z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanego Z. S. kwoty 179,40 z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu podnosząc w uzasadnieniu pozwu, iż na podstawie umowy ubezpieczenia oc pojazdów komunikacyjnych potwierdzonych polisą i na podstawie wyciągu z ksiąg rachunkowych Funduszy zasadne jest zasądzenie dochodzonej kwoty. Strona powodowa wskazał, ze pozwany związany był z pierwotnym wierzycielem umową i z tytułu tej umowy winien był uiścić na rzecz pierwotnego wierzyciela kwotę stanowiącą wartość przedmiotu sporu. Ponadto wskazała, że nabyła wierzytelność od pierwotnego wierzyciela (...) S.A. na podstawie umowy przelewu wierzytelności z dnia 4 lipca 2011 r. Pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym zaskarżając nakaz w całości i zażądał dostarczenia oryginałów faktur, umów dotyczących żadnej kwoty oraz dostarczenie kompletnej umowy cesji wierzytelności. Sąd ustalił następujący stan faktyczny: Dnia 30 sierpnia 2009 r. (...) wystawiło polisę nr (...) dotycząca ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego i ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków kierowcy i pasażerów na kwotę 302 zł płatną w dwóch ratach po 151 zł. Dowód: polisa - k.26 (...) i strona powodowa (...) z siedzibą w W. zawarły w dnu 4 lipca 2011 r. umowę przelewu wierzytelności. Dowód: umowa przelewu wierzytelności - k Strona powodowa sporządziła 1 sierpnia 2011 r. zawiadomienie o przelewie wierzytelności, a w dniu 17 sierpnia 2011 r. wezwanie do zapłaty kwoty 167,62 zł. Dowód: wezwanie do zapłaty- k zawiadomienie o przelewie wierzytelności - k.28 verte W dniu 10 kwietnia 2012 r. strona powodowa wystawiła wyciąg z ksiąg rachunkowych przeciwko Z. S. na kwotę łącznie 179,40 zł. Dowód: wyciąg z ksiąg rachunkowych - k.23 Sąd zważył, co następuje: Powództwo podlegało oddaleniu. Strona powodowa wniosła o przeprowadzenie dowodów z wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu, wezwania do zapłaty, umowy przelewu wierzytelności i polisy określając ja jako umowę ubezpieczenia. Z dowodów tych w żaden sposób nie wynika, by pozwanego Z. S. łączyła umowa z (...), a w szczególności wysokość przysługującą pierwotnemu wierzycielowi. W sprzeciwie od nakazu zapłaty Strona 40

41 pozwany wskazywał, że brak jest dokumentów potwierdzających dochodzona kwotę oraz kompletu dokumentów, z których wynikałaby cesja wierzytelności. Mimo doręczonego pełnomocnikowi strony pozwanej kserokopii sprzeciwu strona powodowa nie wniosła o przeprowadzenie żadnych innych dowodów. Strona powodowa winna zgodnie z przepisem art. 6 k.c. ( DetailsServlet?id=WDU ) udowodnić swe żądanie. Zatem w związku z zarzutami pozwanego jej rzeczą w pierwszej kolejności było wykazanie, że na mocy umowy przelewu wierzytelności z dnia 4 lipca 2011 r. wierzytelność mająca przysługiwać (...) S.A. od pozwanego Z. S. podlegała również sprzedaży przez (...) na rzecz strony powodowej. Tymczasem strona powodowa nie dołączyła załącznika do umowy przelewu wierzytelności, by wykazać przejście tej wierzytelności na jej rzecz, a zatem wbrew jej stanowisku wyrażonemu w piśmie procesowym powoda z 15 stycznia 2013 r., to jej twierdzenia są całkowicie gołosłowne i bezpodstawne. Sąd nie ma obowiązku wzywania strony powodowej reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika do składania odpowiednich wniosków dowodowych, czy dokumentów, wszak naruszałoby to zasadę równości stron i kontradyktoryjności procesu cywilnego. Zupełnie niezrozumiały jest wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego księgowego na wypadek kwestionowania przez pozwanego faktu zawarcia umowy ubezpieczenia i braku wpłaty należnej składki. Wnioski te są wciąż powielane w kolejnych pozwach mimo, że Sąd wielokrotnie wypowiadał się w ich przedmiocie w uzasadnieniach innych spraw. Wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego podlegał oddaleniu, ponieważ jest bezzasadny. Strona powodowa winna wykazać nabycie konkretnej wierzytelności przeciwko pozwanemu, przeciwko któremu kieruje pozew i wobec zarzutów podnoszonych przez pozwanego udowodnić zawarcie umowy ubezpieczenia przez pozwanego z pierwotnym wierzycielem. Przedłożona polisa nie zawiera podpisu pozwanego, ani innych osób współubezpieczonych. Wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu nie jest również takim dowodem, który miałby potwierdzać nabycie wierzytelności przeciwko pozwanemu na podstawie umowy cesji z dnia 4 lipca 2011 r. Stanowisko strony powodowej określone w piśmie z dnia 15 stycznia 2013 r. odnosi się do orzecznictwa sprzed daty wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 lipca 2011 r. w sprawie P 1/10, zgodnie z którym art. 194 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych ( /DetailsServlet?id=WDU ) (Dz. U. Nr 146, poz. 1546, ze zm.) w części, w jakiej nadaje moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ( oraz nie jest niezgodny z art. 20 Konstytucji ( WDU ). W związku z powyższym, skoro strona powodowa nie udowodniła swego roszczenia, powództwo należało oddalić. Uchwałę otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu 3. Sygn. akt I C 1218/12 upr. Dnia 30 listopada 2012 roku WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Rejonowy w Głogowie I Wydział Cywilny w składzie następującym: Przewodniczący: SSR Michał Gabrysz po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2012 roku w Głogowie na rozprawie sprawy z powództwa P. S. przeciwko (...) Sp. z o.o. w G. o zapłatę Strona 41

42 I. zasądza od strony pozwanej (...) Sp. z o.o. w G. na rzecz powoda P. S. kwotę złotych (sześć tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od tej kwoty od dnia 29 września 2012 roku do dnia zapłaty, II. oddala dalej idące powództwo, III. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. UZASADNIENIE Powód P. S. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej (...) Sp. z o.o. w G. kwoty zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 14 czerwca 2012 r. oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż w dniu 1 sierpnia 2011 r. zawarł ze stroną pozwaną przedwstępną umowę pożyczki gotówkowej oraz wpłacił opłatę przygotowawczą w kwocie zł. Podniósł również, iż pismem z dnia 11 czerwca 2012 r. odstąpił od umowy, jednak strona pozwana odmówiła mu zwrotu uiszczonej opłaty przygotowawczej. W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, argumentując przede wszystkim, iż poza sytuacją określoną w 4 ust. 4 zawartej umowy opłata przygotowawcza w żadnym wypadku nie podlega zwrotowi. Sąd ustalił następujący stan faktyczny: W dniu 1 sierpnia 2011 r. powód P. S. oraz strona pozwana (...) Sp. z o.o. w G. zawarli przedwstępną umowę pożyczek gotówkowych nr (...), na mocy której powód miał otrzymać kwotę łącznie zł. W związku z zawarciem tej umowy powód uiścił opłatę przygotowawczą w wysokości zł. Według 11 ust. 2 umowy, klient, który nie otrzymał jeszcze promesy pożyczek, może zrezygnować z umowy przedwstępnej w dowolnym czasie pod warunkiem, że złoży pisemne oświadczenie woli. Wzór takiego oświadczenia jest każdorazowo wręczany klientowi. Podpisanie niniejszej umowy jest jednoznaczne z oświadczeniem klienta, że takowy wzór otrzymał. Zgodnie z 14 ust. 3 umowy, opłata przygotowawcza w żadnym przypadku, poza przewidzianym w 4.4, nie podlega zwrotowi, co jest zgodne z ustawą, o której mowa w 1 punkt 2a). Powód nie ustanowił zabezpieczeń pożyczki, nie otrzymał promesy wypłaty pożyczek. Pismem z dnia 11 czerwca 2012 r., złożonym na formularzu przygotowanym przez stronę pozwaną, powód odstąpił od przedwstępnej umowy nr (...) z dnia 1 sierpnia 2011 r. Dowód: przedwstępna umowa pożyczek gotówkowych z dnia 1 sierpnia 2011 r., k. 8, oświadczenie o odstąpieniu z dnia 11 czerwca 2012 r. wraz z dowodem nadania, k. 9-10, potwierdzenie przelewu, k. 11, w zakresie braku złożenia zabezpieczeń i nieudzielenia przez stronę pozwaną promesy wypłaty pożyczek okoliczności bezsporne, W dniu 6 sierpnia 2012 r. na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 16 marca 2011 r., XVII AmC 520/10 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 marca 2012 r., VI ACa 1183/11, wydanych w postępowaniu przeciwko stronie pozwanej, klauzula o treści opłata przygotowawcza w żadnym wypadku, poza przewidzianym w 4.4, nie podlega zwrotowi, co jest zgodne z ustawą, o której mowa w 1 punkt 2a) została pod numerem 3520 wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Sąd zważył, co następuje: Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemal w całości. Wbrew odmiennym stanowiskom obu stron, dla oceny prawnej żądania powoda podleganie lub nie zawartej umowy przedwstępnej pożyczek gotówkowych reżimowi ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim ( WDU ) (Dz. U. Nr 100, poz ze zmianami) nie miało decydującego znaczenia. Istotne znaczenie miała natomiast kwestia nieco przemilczana w treści pozwu (choć bez konsekwencji dla powoda) skuteczności odstąpienia przez powoda od przedwstępnej umowy nr (...) z dnia 1 sierpnia 2011 r. Dopiero bowiem przesądzenie skuteczności odstąpienia od umowy otwierało drogę do oceny zasadności żądania zwrotu uiszczonej opłaty przygotowawczej, w tym do oceny znaczenia dla tego żądania uznania zamieszczonej w treści umowy klauzuli za niedozwoloną. Nieskuteczność odstąpienia od umowy oznaczałby zaś, że Strona 42

43 strony wobec braku dowodów pozwalających uznać, że umowa została rozwiązana w inny sposób, choćby konkludentny nadal związane są stosunkiem prawnym wynikającym z zawartej umowy, co z kolei czyniłoby bezprzedmiotowym rozstrzyganie o obowiązku zwrotu opłaty przygotowawczej. Powód skutecznie jednak odstąpił od umowy z dnia 1 sierpnia 2011 r. W umowie przedwstępnej postanowiono, że po wniesieniu opłaty przygotowawczej strona pozwana przyjmie umowę do realizacji ( 4 ust. 1). Po przyjęciu umowy przedwstępnej do realizacji powód obowiązany był do złożenia zabezpieczeń, a także wymaganych umową dokumentów ( 5 ust. 2 i 9). Dopiero po złożeniu wszystkich wymaganych zabezpieczeń i dokumentów strona pozwana udzielała promesy wypłaty pożyczek ( 6 ust. 1), a wypłata pierwszej pożyczki następowała po otrzymaniu podpisanej umowy pożyczek ( 6 ust. 6). W 11 ust. 2 umowy strony przewidziały zaś, że klient, który nie otrzymał jeszcze promesy pożyczek, może zrezygnować z umowy przedwstępnej w dowolnym czasie pod warunkiem, że złoży pisemne oświadczenie woli. Między stronami nie było sporu, że po przyjęciu umowy przedwstępnej do realizacji powód nie złożył zabezpieczeń, a strona pozwana nie udzieliła mu promesy wypłaty pożyczek. Powód uprawniony był zatem do odstąpienia od zawartej umowy przedwstępnej w dowolnym czasie, co też uczynił pismem z dnia 11 czerwca 2012 r. Strona pozwana odmawiała zwrotu uiszczonej przez powoda opłaty przygotowawczej powołując się na postanowienie 14 ust. 3 umowy. Klauzula o identycznej treści stosowana przez stronę pozwaną we wzorcach umów uznana została jednak za niedozwoloną i wpisana do rejestru 43 klauzul niedozwolonych. Stosownie do przepisu art. 479 k.p.c. ( /DetailsServlet?id=WDU ), wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art ( /DetailsServlet?id=WDU ) (rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone). Wpis do rejestru dotyczył nie tylko klauzuli o identycznej treści, lecz ponadto stosowanej przez tego samego przedsiębiorcę. Z punktu widzenia niniejszej sprawy zbędne było zatem rozstrzyganie spornego w orzecznictwie sądowym i doktrynie zagadnienia, czy rozszerzona prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma charakter dwustronny i obejmuje także podobne lub nawet takie same postanowienia stosowane przez innego przedsiębiorcę w innym wzorcu (por. np. uchwały SN z dnia 7 października 2008 r., III CZP 80/08, OSNC 2009, nr 9, poz. 118 oraz z dnia 13 stycznia 2011 r., III CZP 119/10, OSNC 2011, nr 9, poz. 95). Nie budzi natomiast wątpliwości pogląd, że skutek erga omnes takiego wyroku odnosi się do relacji między tym samym przedsiębiorcą, który stosował niedozwoloną klauzulę, a jego klientelą, co oznacza, że w sporze pomiędzy konsumentem a tym samym przedsiębiorcą, który uprzednio był stroną postępowania przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dokonujący kontroli incydentalnej sąd jest związany takim wyrokiem co do ustalenia, że dana klauzula nie wiąże konsumenta jako niedozwolona w obrocie, bez konieczności podejmowania przez konsumenta dodatkowych czynności zmierzających do wykazania abuzywności określonego postanowienia wzorca. Jest więc taki wyrok dowodem abuzywności klauzuli. Klauzula taka nie wywołuje żadnych skutków prawnych względem konsumenta także wówczas, gdy zawarł on umowę z danym przedsiębiorcą jeszcze przed wydaniem wyroku w ramach kontroli abstrakcyjnej (por. M. Bednarek Wzorce umów w prawie polskim, Warszawa 2005, s ; J. Wszołek Rejestr klauzul niedozwolonych zagadnienia systemowe oraz wątpliwości konstytucyjne wokół skutków wpisu, Monitor Prawniczy 2011, nr 12, s. 643, 647). Wychodząc z założenia, iż przepisy regulujące eliminację z obrotu niedozwolonych postanowień wzorca odnoszą się do określonego fragmentu tekstu wzorca, trafnie w doktrynie wskazuje się przy tym, iż w sporze z konsumentem przedsiębiorca, którego klauzula w ramach kontroli abstrakcyjnej uznana została za niedozwoloną, nie może bronić się zarzutem, że klauzula ta w konkretnej sprawie była uzgadniania indywidualnie (por. M. Skory Klauzule abuzywne w polskim prawie ochrony konsumenta, Kraków 2005, s. 314). W przeciwnym wypadku ochrona konsumenta byłaby iluzoryczna. Z przedstawionych wyżej względów zawarta w 14 ust. 3 umowy przedwstępnej klauzula nie wywierała skutku względem powoda. Mając zaś na uwadze, że powód skutecznie odstąpił od tej umowy, strona pozwana obowiązana była do zwrotu uiszczonej przez niego opłaty przygotowawczej w kwocie zł (art. 494 k.c. ( /DetailsServlet?id= WDU )). Strona 43

44 Na podstawie art i 2 k.c. ( ) odsetki ustawowe od dochodzonej kwoty zasądzone zostały od dnia następnego po doręczeniu stronie pozwanej odpisu pozwu, co nastąpiło w dniu 28 września 2012 r. W sprawie nie ujawniono, by powód wzywał stronę pozwaną do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem jeszcze przed jego wniesieniem (art. 455 k.c. ( )), stąd też niezasadne było żądanie przyznania odsetek za opóźnienie od daty wcześniej. Jedynie w tym zakresie powództwo podlegało oddaleniu. Z tych względów orzeczono, jak w punkcie I i II sentencji wyroku. Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu wydano na podstawie art. 100 zdanie drugie i art k.p.c. ( oraz 6 pkt 4 w zw. z 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( /DetailsServlet?id=WDU ) (Dz. U. Nr 163, poz. 1349), mając na uwadze, że powód wygrał sprawę niemal w całości. Na poniesione przez niego koszty procesu w łącznej wysokości zł składały się: opłata od pozwu w kwocie 250 zł oraz koszty zastępstwa prawnego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości zł. Uchwałę otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu 4a. Sygn. akt: I C 326/12 upr. Dnia 14 lutego 2013 r. WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Rejonowy w Krośnie I Wydział Cywilny w składzie następującym: Przewodniczący: SSR Halina Sekuła po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2013 r. w Krośnie na rozprawie sprawy z powództwa D.J. przeciwko P.P.H.U. ( ) Spółka Jawna w Krośnie o nakazanie wymiany wadliwego towaru na pozbawiony wad I. Nakazuje pozwanemu P.P.H.U. ( ) Spółka Jawna w Krośnie dokonania wymiany znajdującej się w Krośnie, przy ul. ( ) kostki brukowej NOSTALIT 3 - ELM 6CM (11,2) rubin w ilości 100,30 m2 oraz kostki brukowej NOSTALIT 3 - ELM 6CM (11,2) szary w ilości 33,50 m2 na nową pozbawioną wad - wykwitów na jego koszt, w terminie 3 miesięcy od prawomocności wyroku. II. Zasądza od pozwanego P.P.H.U. ( ) Spółka Jawna w Kośnie na rzecz powódki D.J. kwotę 1 120,35 zł (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia złotych trzydzieści pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania. III. Nakazuje Kasie Sądu Rejonowego w Krośnie zwrócić powódce D.J. kwotę 41,80 zł (czterdzieści jeden złotych osiemdziesiąt groszy) tytułem nadpłaconej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego. UZASADNIENIE Powódka D.J. pozwem z dnia r. domagała się nakazania stronie pozwanej Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu R.ENODACH Prync Spółka Jawna w Krośnie dokonania wymiany kostki brukowej NOSTALIT 3 ELEM 6CM (11,2) rubin w ilości 100,80 m² oraz kostki NOSTAUIT 3 - ELEM 6CM (11,2) szarej w ilości 33,60 m² na, nową, bez wykwitów, na koszt pozwanego - pokrywa koszty materiału, demontażu i montowania oraz transportu, w terminie 30 dni od prawomocności wyroku, zasądzenia kosztów postępowania wg norm przepisanych. Strona 44

45 Na uzasadnienie powyższego żądania wskazała, że w dniu r. dokonała zakupu kostki brukowej. Kierując się, jakością (gatunek 1) i walorami estetycznymi, na podstawie informacji, przekazanej przez pozwanego, dokonała wyboru towaru, wskazując, jako wzornik, kostkę znajdującą się na ekspozycji w kolorze rubinowym i szarym w ilości 134,40 m², za którą zapłaciła kwotę 4 975,20 zł, a która obejmowała również rozładunek.. Przed dokonaniem sprzedaży pozwany nie poinformował jej o możliwości wystąpienia na kostce jakichkolwiek zmian, ani też nie wręczył żadnych dokumentów, które by o takiej ewentualności mówiły. Na fakturze wydanej po zakupie pozwany przybił pieczątkę o możliwości reklamacji jedynie na podstawie karty gwarancyjnej będącej równocześnie wzorem oświadczenia o zapoznaniu się przez klienta z warunkami gwarancji znajdującej się na palecie. Powódka takiego oświadczenia nie podpisała, a kostka dostarczona została przez pozwanego dopiero po zakupie, co potwierdza, że nic została wydana jej karta gwarancyjna do zapoznania się przed zakupem. Po ułożeniu kostki pojawiły się na niej wykwity wapienne, istotnie zaburzające estetykę placu przed domem powódki. Złożyła ona reklamację z tytułu niezgodności towaru z urnową, żądając wymiany kostki na nową ale pozwany reklamację przyjął, jednakże w terminie 14 dni nie ustosunkował się do jej żądania. W odpowiedzi wskazał jedynie, że wiążące informacje, stanowisko, co do jej praw reklamacyjnych może mieć producent wyrobu. D.J. zwróciła się do Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Krośnie z prośbą o pomoc. Mimo podjętych przez Rzecznika działań strona pozwana odmówiła uznania jej roszczeń. Powódka nie została poinformowana w sposób prawidłowy przez pozwanego o wadach mogących dotknąć zakupionego przez nią towaru, zaś ona zgodnie z przepisami zareklamowała wadliwy towar, domagając się jego wymiany. Na rozprawie w dniu r. sprecyzowała żądanie pozwu w ten sposób, że domagała się nakazania stronie pozwanej dokonania wymiany wadliwej kostki, opisanej w pozwie, na nową, bez wykwitów, w tym także w myśl art. 8 ust. 2 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, nakazanie demontażu kostki oraz ponownego montażu, a w tym celu także zapewnienie transportu, robocizny oraz zasądzenia kosztów postępowania. Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości, dopuszczenia zawnioskowanych dowodów, zasądzenia kosztów postępowania. Zarzucił, że przedstawione w pozwie twierdzenia i wnioski dowodowe są wybiórcze i stronnicze. Faktem jest, że pozwany był sprzedawcą koski brukowej w ilości i kolorze określonym w fakturze VAT nr ( ). Została ona wystawiona na rzecz powódki, ale wyboru dokonał R.J. Sama D.J. nie była obecna, zarówno przy wyborze kostki, jej zakupie czy odbiorze, a co za tym idzie nie posiada żadnych informacji o powyższym oraz faktu informowania lub nie o warunkach gwarancji, reklamacji i możliwości wystąpienia wykwitów wapiennych. Wbrew jej twierdzeniom pracownik pozwanego P.J., udzielił R.J. pełnych, niebudzących wątpliwości informacji odnośnie prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru oraz o wszystkich istotnych warunkach gwarancji. Podkreślił również, że mąż powódki był przed zakupem dokładnie zorientowany o możliwości wystąpienia wykwitów i sam ten fakt wielokrotnie poruszał i podkreślał. Zakupiony towar został dostarczony na wskazane miejsce, R.J. po tym fakcie zgłosił się do pozwanego informując, że na dwóch paletach brakuje kart gwarancyjnych - metek", co zostało odnotowane przez sprzedawcę na fakturze, jako uwaga. Nie polega, zatem na prawdzie twierdzenie powódki, iż pozwany nie wiedział o możliwości wystąpienia wykwitów, ani nie wręczył żadnych dokumentów informujących o takiej możliwości - metki", takie informacje zawierają. Skoro jej mąż zauważył i zgłosił stronie pozwanej brak dwóch metek", nie sposób zgodzić się o braku wiedzy w tym zakresie. Nadto powódka pominęła istotną informację, że przed zgłoszeniem reklamacji pozwanemu pismem z dnia r. uzyskał już negatywną odpowiedź na reklamację złożoną w dniu r., bezpośrednio złożoną producentowi kostki, a która uznana została za pozbawioną podstaw faktycznych i prawnych. Strona 45

46 Producent pismem z dnia r. poinformował R.J. o przeprowadzonych oględzinach oraz, że nabyty towar jest produktem pełnowartościowym, spełniającym wymagania Polskiej Normy, dopuszczającą wystąpienie wapiennych wykwitów jako zjawiska z technicznego punktu widzenia nie do uniknięcia i niepodlegającemu reklamacji. Wykwity po pewnym okresie czasu znikają samoistnie wskutek używania oraz są wypłukiwane poprzez opady atmosferyczne. Powódka zwróciła się również do Rzecznika Praw Konsumenta w Krośnie, który w jej imieniu prowadził korespondencję z pozwanym. Pozwany wbrew twierdzeniom strony powodowej w sposób prawidłowy dokonał wszelkich czynności odnośnie złożonej reklamacji i nigdy świadomie nie wprowadził w błąd odnośnie sprzedaży kostki powódki, a wręcz przeciwnie otrzymała ona wszelkie niezbędne informacje odnośnie towaru. Mając powyższe na uwadze, zdaniem pozwanego, roszczenie D.J. jest niezasadne, a z ostrożności procesowej podniósł, że żądanie wymiany kostki ponad 130 m2 jest stanowczo zawyżone i wygórowane. Wykwity na zakupionej kostce wystąpiły nie na całej powierzchni, a jedynie na jej niewielkiej ilości. Sąd ustalił i zważył, co następuje: Powódka zamierzała na nieruchomości położonej w Krośnie, przy ulicy ( ), położyć kostkę brukową. Wraz z mężem oglądała wzory i kolory kostek na tzw, wystawkach u pozwanego. Wspólnie dokonali wyboru. R.J. jeszcze przed zakupem rozmawiał z P.J., który informował go, jak każdego klienta, że mogą wystąpić wykwity oraz, że jest to tylko zwykły beton, a co za tym idzie, przy układaniu może ulec uszkodzeniu. R.J. powtarzał, że w wypadku gdyby mu coś nie pasowało, to pozwany będzie miał kłopoty. Po ustaleniu wzoru i koloru mąż powódki dokonał zakupu, ale fakturę wystawiono na nazwisko D.J. Po zakupie przybito pieczątkę reklamacyjną, która mówiła jedynie o warunkach reklamacyjnych oraz oświadczenie, że klient zapoznał się z tymi warunkami. Nie było natomiast wzmianki o możliwości wystąpienia wykwitów. Zakupiony towar został dostarczony na posesję powódki na drugi dzień. W momencie przywózki towaru przywieziono tzw. wz, które określa tylko ilość dostarczonego towaru. Na paletach były zafoliowane karty gwarancyjne (tzw. metki"), z czego jedne były czytelne, drugie nie. Kostka była dostarczona w marcu 2011 r., a układano ją w kwietniu 2011 r. i wówczas, przy rozpakowywaniu palet wyjęto metki" i okazało się, że dwóch takich kart nie dołączono do palet. Na pozostałych kartach była informacja o możliwości wystąpienia wykwitów. Mąż powódki po ułożeniu kostki zwrócił palety i poinformował P.J. o braku dwóch metek", który ten fakt zaznaczył na fakturze. Kostkę układała zamówiona firma. Powódka jak i jej mąż nie mieli wiadomości, czy w momencie, kiedy kostka była wyciągana z palet miała już wykwity. Po ułożeniu w całości zasypano ją piaskiem, który po około miesiącu został całkowicie zmieciony. Wówczas okazało się, że na jej części znajdują się plamy. Wydawało się na początku, że kostka jest tylko brudna i plamy znikną po deszczu. Również R.J. sam próbował je zmyć. Niestety plamy nie zniknęły, w dalszym ciągu były widoczne. Wówczas pojechał on do pozwanego zapytać, co ma z tym zrobić i czy te plamy kiedykolwiek znikną oraz do kogo ma ewentualnie zgłosić reklamację. P.J. powiedział mu, że reklamację winien zgłosić do producenta kostki. Przedstawiciel producenta, po oględzinach kostki, nie uwzględnił reklamacji. Jednak on reklamację zgłosił do firmy ( ) z uwagi na niezgodność towaru z umową. Po jakimś czasie przyszły pisma od producenta oraz pozwanego z informacją, że reklamacja nie zostaje uwzględniona, a kostka spełnia wszelkie normy, a występujące wykwity nie stanowią wady towaru. Wobec takiego stanowiska powódka zwróciła się o pomoc do Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Krośnie, który po przeanalizowaniu całego stanu faktycznego stwierdził, że żądanie Danuty Jaworskiej wymiany kostki brukowej na nową jest zasadne. Dowód: 1. odpis faktury VAT nr FS/1 1 - k. 27; 2. metka" - k. 26; 3, odpisy krajowej deklaracji zgodności nr 0lA, nr 02A, nr 03A - k ; 4. odpis pism STAL-BRUK z dnia r., r. - 33, 43; S. odpis karty gwarancyjnej - k. 34; 6. dokumentacja fotograficzna - k. 6; Strona 46

47 7. odpis pism pozwanego z dnia r., 24, r., r. - k ; S. odpis pisma powódki z dnia r. - k. 39; 9. odpis pism Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Krośnie z dnia r., 26, r. k ; 10. pogląd Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Krośnie k ; 11. zeznania świadków: R.J. - k ; P.J. - k. 85; 11. zeznania powódki - k. 95/2-96; Plamy na kostkach z czasem nie znikły, a wręcz przeciwnie, zwiększyły się. Biegły J.B. po dokonaniu oględzin kostki ułożonej na nieruchomości powódki stwierdził, że na około 30% występują białe wykwity. Biegły również wskazał, procesy związane z produkcją kostek i zachowania betonu, z którego produkuje się kostki - reakcji chemicznych. W świetle zgromadzonego przez niego materiału do sporządzenia opinii w niniejszej sprawie, brak jest możliwości stwierdzenia w jakim okresie wykwity ustąpią. Dowody: 1. opinia biegłego J.B. - k. 6373; 2. odpowiedź na zarzuty pozwanego - k. 98; 3. dokumentacja fotograficzna - k. 102; 4. zeznania świadka R.J. k. 103/2; 5. zeznania powódki - k. 103/2; Zgodnie z treścią art. 8 ustawy z dnia 27, r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz z późn, zm.), jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę lub wymianę na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe łub wymagają nadmiernych kosztów. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru zgodnego z umową oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia (ust 1). Nieodpłatność naprawy i wymiany w rozumieniu powyższego oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia (ust. 2), W niniejszej sprawie bezsporny jest fakt, że na kostce zakupionej u pozwanego i ułożonej na posesji powódki, wystąpiły wapienne wykwity. Mimo znacznego upływu czasu, różnych warunków atmosferycznych zalegający śnieg, mróz, opady deszczu, nie zniknęły, a nawet zwiększyły swoją powierzchnię. Mając na uwadze opinię biegłego J.B., przewidywalny czas na ustąpienie takich wykwitów, to ok. 2-3 lata, przy czym, czy powyższy czasookres ma być liczony od daty wyprodukowania, czy też od daty ułożenia kostki nie jest jednoznacznie określony. Wskazał też, że na powstanie wykwitów ma również wpływ sam proces produkcji kostki, betonu, z którego jest ona wytwarzana. Istnieje możliwość usunięcia takich wykwitów mechanicznie i chemicznie, o czym mowa w literaturze fachowej, która równocześnie wskazuje zalety oraz wady takich działań. Powódka przedłożyła sześć zdjęć wykonanych r., (ok. 5 miesięcy po oględzinach biegłego), gdzie widać, że wykwity nie zanikają i na kostce widoczne są białe plamy (k 102). Zgodnie z Polską Normą oraz stanowiskiem producenta - gwaranta, wykwity wapienne nie stanowią wady nabytego towaru. Mąż powódki, jak stwierdził świadek P.J., już przy zakupie kostki oświadczył, że jak mu coś nie będzie odpowiadało, to pozwany może mieć problemy. To jego zdaniem świadczyło, że strona powodowa zdawała sobie sprawę z możliwości wystąpienia wykwitów, a on o takiej możliwości poinformował przy zakupie, czemu przeczyła powódka oraz świadek R.J. Mając na uwadze zeznania świadka P.J. nie wynika, że poinformował męża powódki, że istnieje również możliwość, że wykwity te mogą nie ustąpić z uwagi na błędy projektowania i wykonawstwa betonu jak również niewłaściwymi warunkami jego dojrzewania. Świadek sam stwierdził, że nabywcom zależało na dobrym gatunkowo towarze, niemającym ukrytych wad, a co oznacza, że nie zostałaby nabyta przez nich kostka mająca tego typu wady. Strona 47

48 Powódka oraz świadek R.J., który bezpośrednio brał udział w zakupie przedmiotowej kostki, przeczą, aby pozwany, czy któryś z jego pracowników poinformował ich o możliwości wystąpienia na niej wykwitów, a takie informacje znajdowały się na tzw. metkach", które zafoliowane znajdowały się na paletach i zostały otworzone W momencie przystąpienia do układania kostki, a więc już po zakupie (dwóch metek zresztą brakowało, co zaznaczono na fakturze). Według biegłego w literaturze fachowej wskazano mechaniczne i chemiczne sposoby usuwania wykwitów, określając równocześnie ich zalety i wady. Powódka chciała nabyć towar bez wad, natomiast zakupiona kostka nie spełniła jej wymagań i mimo, że według Polskiej Normy wykwity na niej występujące nie stanowią wady towaru, to jednak w sposób dość znaczny szpecą jej nieruchomość. Mimo prób reklamacyjnych kierowanych zarówno do producenta jak i sprzedawcy nie zostały one uwzględnione, a mimo zapewnień z ich strony wykwity do chwili obecnej nie zniknęły- czasokres ich ustąpienia wynosi 2-3 lata (od jej produkcji minęło prawie 3 lata, a od ułożenia ponad 1,5 roku). Powódka zwróciła się o pomoc i ocenę całej sytuacji do Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Krośnie, który po analizie sprawy przychylił się do jej stanowiska wskazując, że jej żądanie wymiany kostki na nową, pozbawioną wad, jest w pełni uzasadnione. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia r, o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz z późn. zm.), to po stronie klienta należy wybór określonego uprawnienia (art. 8 ust 1), samo zaś uprawnienie do żądania stosownego zachowania sprzedającego ma charakter prawokształtujący. Wykonanie uprawnienia przez kupującego - złożenie sprzedawcy stosownego oświadczenia, kreuje po stronie sprzedawcy obowiązek zadośćuczynienia, który może być realizowany również na drodze sądowej. Skutkiem skorzystania przez kupującego z uprawnienia do wymiany rzeczy na wolne od wad jest możliwość domagania się przez kupującego od sprzedawcy dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad. Żądaniu takiemu sprzedawca nie może się przeciwstawić, o ile zostanie wykazana wadliwość rzeczy sprzedanej. Kupujący nie będzie mógł zasadnie żądać wykonania uprawnień przewidzianych w art. 8 ust 1 zdanie pierwsze, w razie wystąpienia przesłanek negatywnych w postaci niemożliwości albo nadmiernych kosztów wykonania naprawy bądź wymiany. Na powyższe przesłanki, jako okoliczności zwalniające z obowiązku wykonania zgłoszonego żądania może powoływać się sprzedawca, na którym też ciąży obowiązek ich wykazania. Jednocześnie ustawa wskazuje na okoliczności, które należy brać pod uwagę przy ocenie nadmierności kosztów, zaliczając do nich wartość towaru zgodnego z urnową, rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia. Pozwany w toku niniejszego postępowania, nie wykazał żadnych negatywnych przesłanek, o których mowa wyżej. Sąd dał wiarę zeznaniom powódki, oraz świadkowi R.J. gdyż, są spójne wzajemnie się potwierdzają. Odnośnie zeznań świadka P.J. - pracownika pozwanego, należy oceniać je w sposób obiektywny, a w szczególności czy udzielił on pełnej informacji powódce o możliwości. wystąpienia na zakupionej kostce wykwitów oraz fakcie, że istnieje też taka możliwość, że mimo upływu czasu, z uwagi na błędy produkcyjne, mogą one jednak nie ustąpić. Sąd dał również wiarę opinii biegłego J.B. oraz jego pisemnym wyjaśnieniom, gdyż zostały wydane przez osobę posiadającą stosowne kwalifikacje. Są wewnętrznie spójne i logiczne, a wnioski z nich wynikające w przekonaniu Sądu są słuszne i przekonywujące Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał żądanie powódki za w pełni uzasadnione i nakazał pozwanemu Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu ( ) Spółka Jawna w Krośnie dokonania wymiany znajdującej się w Krośnie, przy ulicy ( ) kostki brukowej NOSTALIT 3 -. ELEM 6CM (112) rubin w ilości 100,80 m² oraz kostki NOSTALIT 3 - ELEM 6CM (112) szarej w ilości 33,60 m² na nową pozbawioną wad - wykwitów, na koszt pozwanego, w terminie 3 miesięcy od prawomocności wyroku. Zdaniem Sądu wymiana kostki tylko tej, na której znajdują się wykwity, nie znajduje uzasadnienia, gdyż nowo położona, dotychczas nieużytkowana, nie będzie kolorystycznie odpowiadać pozostałej, a nadto wykwity mimo upływu czasu mogą objąć kolejne kostki. Orzeczenie o kosztach znajduje uzasadnienie w treści art. 96 kpc. Strona 48

49 4b. Sygn. akt: I Ca 237/13 Dnia 10 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Krośnie I Wydział Cywilny w składzie następującym: Przewodniczący SSO Andrzej Dziedzic ( spr.) Sędziowie WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ : SSO Piotr Bartnik SSO Anna Bembenek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 września 2013 r. w Krośnie sprawy z powództwa D.J. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu ( ) w Krośnie o nakazanie wymiany wadliwego towaru na pozbawiony wad na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Krośnie z dnia 14 lutego 2013 roku, sygn. akt. I C 326/12 zmienia zaskarżony wyrok w części orzekającej o żądaniu (pkt. I) oraz o kosztach procesu ( pkt. II ) w ten sposób, że nakazuje stronie pozwanej dokonanie wymiany kostki brukowej NOSTALIT3- ELM6CM (11,2) rubin w zakresie dotkniętym wykwitami na nową pozbawioną tych wykwitów na jej koszt w terminie trzech miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, a w pozostałym zakresie powództwo i apelację oddala oraz znosi między stronami koszty postępowania za obie instancje. 5. Sygn. akt: XV C 262/13/8 Dnia 20 marca 2014 r. WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Wyroki otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pani Elżbiety Sługockiej-Krupa - PRK w Poznaniu Sąd Rejonowy dla Krakowa śródmieścia w Krakowie XV Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Miechowie w składzie następującym: Przewodniczący: SSR Jarosław Koczański. po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2014 r. w Miechowie sprawy z powództwa M.G. oraz Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Miechowie wytoczonego na rzecz M.G. przeciwko K.Z. o nakazanie usunięcia i zapłatę: I. zasądza od pozwanej K.Z. na. rzecz M.G. kwotę zł (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt siedem złotych) z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia r. do dnia zapłaty; II. nakazuje pozwanej K.Z. zdemontowanie i zabranie filtra do uzdatniania wody zamontowanego w budynku M.G. położonego w S( ) gmina Miechów; III, nakazuje ściągnąć od pozwanej K.Z. na rzecz Skarbu Państwa - kasa Sądu Rejonowego dla Krakowa. Śródmieścia w Krakowie kwotę 30zł (trzydzieści złotych) tytułem wpisu od pozwu od uiszczenia którego powód był zwolniony. UZASADNIENIE Pozwem z dnia 25 kwietnia 2013 r. Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Miechowie działający na rzecz M.G. wniósł o zasądzenie od K.Z. kwoty zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie domagał się zobowiązania pozwanej do zdemontowania i zabrania filtra do uzdatniania wody. W uzasadnieniu powód podniósł, że M.G. nabyła w dniu 11 czerwca 2010 r. filtr do wody w sprzedaży dokonanej poza lokalem przedsiębiorstwa. Filtr został zamontowany w domu w tym samym dniu i konsumentka zapłaciła za niego kwotę zł. Powód wskazał, iż w dniu 17 czerwca 2010r. M.G. wysłała listem poleconym oświadczenie o odstąpieniu Strona 49

50 umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, prosząc o zwrot kwoty zł. W odpowiedzi otrzymała pismo pozwanej, w którym pozwana stwierdziła, że została zawarta umowa na odległość przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość - telefonu, a prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie przysługuje konsumentowi w wypadku świadczenia usługi rozpoczętej za zgodą konsumenta przed upływem 10 dni od zawarcia umowy. Powód podniósł także, iż pozwana zawierając z M.G. umowę w dniu r. stosowała praktyki uznane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za naruszające przepisy prawa. W dniu r. Prezes UOKiK wydał decyzję nr RKT-50/2005 nakazującą zaniechanie bezprawnych działań K.Z. prowadzącej działalność gospodarczą jako Wodeks3 w Bytomiu. Decyzja ta stała się ostateczna w dniu r. Na koniec powód podniósł, iż Prezes UOKiK decyzją nr RLT-26/2009 z dnia r. nałożył na pozwaną karę pieniężną za niewykonanie prawomocnej decyzji nr RKT 50/2005 z dnia r. Pismem z dnia r. powód sprecyzował żądanie pozwu wskazując, iż oprócz zobowiązania pozwanej K.Z. do zdemontowania i zabrania filtra do uzdatniania wody, domaga się zasądzenia od niej kwoty zł na rzecz konsumentki M.G. W odpowiedzi na pozew pozwana K.Z. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu pozwana podniosła, że w dniu r. zawarła z M.G. umowę na odległość, która następnie została potwierdzona na piśmie. Pozwana wskazała, iż M.G. została telefonicznie poinformowana o ofercie pozwanej, zaznajomiona z cennikiem, zaakceptowała złożoną ofertę, co potwierdziła pismem. Pozwana nadmieniła, że z łączącej strony umowy wynika, że strony zawarły umowę na usługi budowlane, polegającą na rozbudowie instalacji wodnej o system filtracji wody VQV Quartus w lokalu mieszkalnym za kwotę zł. K.Z. wskazała także, iż M.G. została poinformowana, że osoba składająca u niej wizytę jest jedynie posłańcem i nie ma możliwości składania jakichkolwiek oświadczeń woli w imieniu pozwanej. K.Z. podniosła nadto, że umowa łącząca strony to umowa o świadczenie usług. Z ostrożności procesowej pozwana wskazała, iż na wypadek gdyby Sąd uznał, że była to umowa o dzieło pozwana podniosła zarzut przedawnienia z art. 646 kc. W odniesieniu do powyższego stanowiska pozwanej powód podniósł, iż nawet gdyby przyjąć jak twierdzi pozwana, że umowa została zawarta na odległość to nie była to umowa o usługi budowlane lecz umowa sprzedaży filtra połączona z jego montażem i nie dotyczy ona realizacji usług budowlanych określonych przez kodeks cywilny jako umowa o roboty budowlane. Tym samym nie może być mowy O świadczeniu usług. Odnośnie zarzutu przedawnienia powód wskazał, iż art. 646 kc nie znajdzie w niniejszej sprawie zastosowania, gdyż zawarta umowa była umową sprzedaży. Nadto powód wskazał, iż zarzut przedawnienia nie może być uwzględniony bowiem konsumentka opiera swoje roszczenie nie na nienależytym wykonaniu umowy o dzieło czy umowy sprzedaży, lecz na art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. W toku dalszego postępowania powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Powódka M.G. przyłączyła się do tego stanowiska, a na rozprawie dnia r. oświadczyła, iż przystępuje do niniejszej sprawy w charakterze powoda. Pozwana K.Z. podtrzymała stanowisko wyrażone w odpowiedzi na pozew, Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy: W dniu r. w S( ) do miejsca zamieszkania M.G. przybył przedstawiciel firmy K.Z., który zaproponował jej wykonanie testu wody. Po przeprowadzeniu testu wody okazało się, iż woda jest bardzo zanieczyszczona. Przedstawiciel pozwanej zaproponował M.G. skorzystanie z urządzenia uzdatniającego wodę. M.G. wyraziła zgodę i podała swój numer telefonu stacjonarnego. W trakcie rozmowy telefonicznej z pozwaną K.Z., M.G. potwierdziła fakt zainteresowania kupnem urządzenia filtrującego wodę oraz uzyskała informację na temat kosztów założenia filtra. Po zakończeniu rozmowy telefonicznej M.G. podpisała wszystkie dokumenty przedłożone jej przez przedstawiciela pozwanej oraz uiściła cenę w wysokości zł. Powódka złożyła podpis pod dokumentem zatytułowanym Potwierdzenie zawarcia umowy na odległość", pod cennikiem, potwierdzeniem odbioru towaru oraz pod oświadczeniem o wyrażeniu zgody na rozpoczęcie świadczenia usługi polegającej na rozbudowie instalacji o system filtracji wody typu VQV Quartus w budynku mieszkalnym w dniu r. Przedstawiciel pozwanej nie pozostawił powódce egzemplarza umowy, po czym oddalił się z jej miejsca Strona 50

51 zamieszkania. Niezwłocznie po opuszczeniu domu przez przedstawiciela K.Z., w miejscu zamieszkania M.G. pojawił się monter, który miał zainstalować filtr. Monter dokonał wywiercenia dwóch otworów w sieci, instalacji wodnej. W jednym z nich zainstalował mały kranik, który połączył z filtrem. Do filtra zaś podłączył wężyk przyłączony wcześniej do instalacji wodnej. Dowody: przesłuchanie powódki M.G. k v, potwierdzenie zawarcia umowy k. 48, cennik. 49, potwierdzenie odbioru towaru k. 50, oświadczenie k.. 51, przesłuchanie pozwanej K.Z. k. 87v-88 W dniu r. M.G. przesłała pozwanej pismo z dnia r., w którym odstąpiła od umowy zawartej w dniu r. poza lokalem przedsiębiorstwa a dotyczącej instalacji filtra do uzdatniania wody. Jednocześnie M.G. zwróciła się do pozwanej o demontaż urządzenia i zwrotu pobranej kwoty zł. Dowody; przesłuchanie powódki M.G. k v, odstąpienie od umowy k. 11, przesłuchanie pozwanej K.Z. k. 87v-88 Pozwana K.Z. pismem z dnia r. powołując się na art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny poinformowała M.G., iż zawarła ona umowę na odległość przy wykorzystaniu środka masowego porozumiewania się na odległość i prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie przysługuje. Za działania bezprawne zostało także uznane niewręczenie konsumentom przy zawarciu umowy kredytowej informacyjnego egzemplarza umowy odpowiadającego jej treści oraz stosowanie w umowach kupna - sprzedaży urządzenia filtrującego postanowienia wzorców umów, które zostało wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy, które zostały uznane za niedozwolone. Dowód: decyzja nr RKT k Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dokumentów oraz zeznań M.G. i K.Z. Należy zauważyć, iż w istocie stan faktyczny był zasadniczo bezsporny, a strony różniła wykładnia dotycząca charakteru prawnego umowy zawartej pomiędzy M.G. a pozwaną w dniu r. oraz możliwości odstąpienia od niej. Sąd z uwagi na prekluzję dowodową odrzucił wniosek strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z decyzji Prezesa UOKiK z 2009 r. na okoliczność ustalenia, iż wbrew twierdzeniom pozwanej nowe umowy po 2005 r. nie były kwestionowane przez urząd. Sąd zważył, co następuje: Poza sporem w sprawie było, iż M.G. w dniu r. zawarła z firmą K.Z. umowę obejmującą swym zakresem montaż filtra typu VQV Quartus W budynku mieszkalnym za cenę zł. Jak to wspomniano we wcześniejszej części uzasadnienia spór koncentrował się wokół oceny charakteru prawnego umowy zawartej w dniu r. oraz możliwości odstąpienia od niej przez M.G. W tym zaś zakresie pozwana utrzymywała, iż w dniu r. zawarła z M.G. umowę na odległość. Pozwana wskazywała, iż M.G. została telefonicznie poinformowana o ofercie pozwanej, zaznajomiona z cennikiem, zaakceptowała złożoną ofertę, co potwierdziła pismem. Pozwana powołując się na treść przedłożonej umowy podniosła, że strony łączyła umowa usługi budowlanej polegająca na rozbudowie instalacji wodnej o system filtracji wody VQV Quartus w lokalu mieszkalnym za kwotę zł, a M.G. została poinformowana, że osoba składająca u niej wizytę jest jedynie posłańcem i nie ma możliwości składania jakichkolwiek oświadczeń woli w imieniu pozwanej. K.Z. podniosła także, że umowa łącząca strony to umowa o świadczenie usług. Z powyższym stanowiskiem pozwanej nie sposób się jednak zgodzić. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odległość nie przysługuje konsumentowi w wypadku świadczenia usług rozpoczętego za zgodą konsumenta przed upływem 10 dni od zawarcia umowy. Dowody: pismo pozwanej K.Z. k. 12, przesłuchanie pozwanej K.Z. k. 87y88 M.G. zwróciła się do Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Miechowie z prośbą o interwencję w związku z nieuwzględnieniem w piśmie z dnia r. odstąpienia od wyżej wymienionej umowy. W dniu r. Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Miechowie skierował wystąpienie do K.Z. o zwrot M.G. kwoty zł i demontażu filtra. Dowody: wystąpienie powoda z dnia ,2010r. k Strona 51

52 W odpowiedzi na wystąpienie Powiatowego Rzecznika Konsumentów K.Z. w piśmie z dnia r. podtrzymała swoje wcześniejsze stanowisko wyrażone w piśmie skierowanym do M.G. Dowody: pismo pozwanej z dnia Or. k. 15 Decyzją z dnia r. nr RKT- 50/2005 Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakazał K.Z. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Wodeks3 w Bytomiu (obecnie zaniechania bezprawnych działań. Działania te polegały na naruszeniu przez pozwaną obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji przez: 1. działanie sprzeczne z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.łJ. Nr 22. poz. 271 z późn. zm.) w szczególności poprzez: a) nieinformowanie na piśmie konsumentów przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa o prawie odstąpienia od takiej umowy w ciągu 10 dni, b) niewręczanie konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. 7 oznaczeniem swojego imienia 1 nazwiska (nazwy) oraz miejsca zamieszkania (siedziby), c) niewręczenie konsumentom pisemnego potwierdzenia zawarcia umowy stwierdzającego jej datę i rodzaj oraz przedmiot świadczenia i cenę, konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U t.j.) umowy zawierane z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, w szczególności drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia niezaadresowanego lub zaadresowanego, listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, WizjOfOITu, wideotekstu, poczty elektronicznej lub innych środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usiug drogą elektroniczną (Dz. U. 144, poz. 1204, z późn. zm.). są umowami na odległość, jeżeli kontrahentem konsumenta jest przedsiębiorca, który w taki sposób zorganizował swoją działalność. Jak z powyższego wynika istotą umowy zawieranej na odległość jest brak jednoczesnej obecności stron przy zawarciu urnowy, zaś do zawarcia umowy dochodzi przy wykorzystaniu technik porozumiewania się na odległość. Ustalony w sprawie stan faktyczny wskazuje, iż M.G. po wyrażeniu woli zakupu urządzenia filtrującego odbyła z pozwaną rozmowę telefoniczną, w trakcie której potwierdziła fakt zainteresowania kupnem urządzenia filtrującego i uzyskała informację na temat kosztów założenia filtra, a następnie podpisała w obecności przedstawiciela pozwanej przedłożone jej dokumenty i uiściła kwotę 1177 zł. Zdaniem Sądu bezpośredni kontakt M.G. z osobą reprezentującą pozwaną w trakcie zawierania umowy, która udzieliła powódce dodatkowych informacji związanych z umową oraz przedłożyła dokumenty do podpisu wyklucza uznanie umowy Z dnia r., jako umowy zawartej na odległość. Niczego w tym zakresie nie zmienia fakt, iż powódka w początkowej fazie kontraktowania odbyła rozmowę telefoniczną z pozwaną, w trakcie której uzyskała ona informację o warunkach umowy. W świetle powyższego należało uznać, że M.G. w dniu r. dokonała z pozwaną zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, skoro zarówno prezentacja oferty jak i zawarcie umowy miało miejsce w jej domu. Przedmiotowa umowa była umową sprzedaży filtra połączoną z jego zamontowaniem. Natomiast w ocenie Sądu działania pozwanej sprowadzające się do przeprowadzania sprzedaży urządzenia filtrującego, w ściśle wyreżyserowanym uprzednio schemacie działania, kiedy z konsumentem nawiązuje kontakt osoba nazywana wyłącznic posłańcem pozwanej, która tak naprawdę przedstawia konsumentowi ofertę i nakłania do zawarcia umowy, w powiązaniu z tym, iż prawie natychmiast po przeprowadzeniu rozmowy telefonicznej z pozwaną, pojawia się monter, który błyskawicznie dokonuje montażu urządzenia filtrującego, mają tylko i wyłącznie stworzyć pozory zawierania umowy na odległość oraz uniemożliwić konsumentowi odstąpienie od umowy po błyskawicznym montażu filtra. W rzeczywistości jest to umowa zawierana poza siedzibą pozwanej jako przedsiębiorcy, a konsumentowi przysługuje pełne prawo do odstąpienia od umowy w ustawowym terminie. Nie sposób też zaaprobować stanowiska pozwanej, iż umowa łącząca strony była umową o świadczenie usług budowlanych. W tym zakresie pozwana powoływała się na treść pisemnego oświadczenia M.G. o wyrażeniu zgody na rozpoczęciu świadczenia usługi polegającej na rozbudowie Strona 52

53 instalacji wodnej o system filtracji wody typu VQV Quartus. Jednocześnie pozwana wskazywała, iż powódka potwierdziła, że została poinformowana o możliwości odstąpienia od umowy łączącej strony w terminie 10 dni od jej zawarcia, za wyjątkiem sytuacji, gdy świadczenie usługi zostanie rozpoczęte za jej zgodą przed upływem 10 dnia od zawarcia umowy. Zauważyć należy, iż oświadczenie na które powołuje się powódka było jednym z kilku dokumentów podsuniętych jej do podpisu przez przedstawiciela pozwanej. W żadnym jednak wypadku nie można mówić w niniejszej sprawie o uznaniu zawartej umowy za umowę o świadczenie usługi oczyszczania wody, usługi budowlanej. Zgodnie z art. 647 kc przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowywaniem robót, w szczególności do przekazania terenu umowy i dostarczania projektu oraz odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia, Pojęcie robót budowlanych określone w kodeksie cywilnym nie obejmuje zatem swym zakresem takich czynności jak montaż urządzenia filtrującego wodę polegającego na dokonaniu wywiercenie dwóch otworów w sieci instalacji wodnej. Charakter umowy zawartej z M.G. przemawia za uznaniem jej za umowę sprzedaży filtra połączoną z umową o dzieło polegającą na montażu filtra. Konstatując, w przedmiotowej sprawie doszło do zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa. To zaś stwarza możliwość skorzystania z prawa do odstąpienia od takiej umowy, stosownie do treści art. 2 ust. I ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż M.G. pismem z dnia r. odstąpiła od umowy zawartej w dniu r. poza lokalem przedsiębiorstwa a dotyczącej instalacji filtra do uzdatniania wody. Zostało to dokonane w terminie z art. 2 ust. 1 ww, ustawy, tj. w terminie 10 dni. Tym samymi niezależnie od twierdzeń pozwanej, zdaniem Sądu wyżej wymienione odstąpienie było skuteczne, tym bardziej, że konsument, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, może od niej odstąpić bez podania przyczyn. Odpowiadając zaś pozwanej na, zarzut przedawnienia z art. 646 kc należy wskazać iż jest on chybiony. Jak to zostało dowiedzione w toku postępowania zawarta umowa była umową sprzedaży wraz z urnową o dzieło montażu filtra, to zatem przepis art. 646 kc nie znajdzie w niniejszej sprawie zastosowania. Ponadto jak wynika z treści pozwu podstawą roszczenia M.G. było nie nienależyte wykonanie umowy sprzedaży lecz art. 2 ust. 3 ustawy z dnia ustawy z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, zgodnie z którym w razie odstąpienia od umowy urnowa jest uważana za niezawartą, a konsument zwolniony jest od wszystkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Zwrot powinien nastąpić niezwłocznie w terminie 14 dni, Jeżeli konsument dokonał jakichkolwiek przedpłat należą się od nich odsetki ustawowe od daty dokonania przedpłaty. Mając na uwadze powyższe rozważania przyjęto, że M.G. skutecznie odstąpiła od urnowy zawartej z pozwaną K.Z., w związku z czym Sąd uwzględnił powództwo i zasądził od pozwanej K.Z. na rzecz M.G. kwotę zł,. stanowiącą certę sprzedaży filtra wraz ustawowymi odsetkami liczonymi. od dnia r. do dnia zapłaty, o czym orzekł jak w pkt I wyroku. Jednocześnie Sąd w pkt II nakazał pozwanej K.Z. zdemontowanie i zabranie filtra do uzdatniana wody zamontowanego w budynku M.G. położonym w ( ) gmina Miechów. Mając na uwadze wynik sprawy, orzeczenie w pkt III wyroku o nakazaniu pobrania od pozwanej K.Z. na rzecz Skarbu Państwa kwoty 30 zł tytułem wpisu od pozwu - od którego uiszczenia powód był zwolniony- uzasadnia art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Jarosława Siółko - PRK w Miechowie Strona 53

54 6. I OSK 1971/12 - Wyrok Data orzeczenia Sąd Naczelny Sąd Administracyjny Sędziowie Aleksandra Łaskarzewska /przewodniczący sprawozdawca/ Anna Lech Jolanta Sikorska Skarżony organ Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego Treść wyniku Oddalono skargę kasacyjną Powołane przepisy Dz.U nr 100 poz 696; art. 205b ust. 1 pkt 2, art. 209b ust. 1; Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze - tekst jednolity Dz.U. UE. L 2004 nr 46 poz 1; art. 6, art. 7 ust. 1 lit. a, ust. 4, art. 5 ust. 3, art. 5 ust. 1 lit. c, art. 16 ust. 3; Rozporządzenie (WE) NR 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Tekst mający znaczenie dla EOG) Sentencja Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska (spr.), Sędzia NSA Anna Lech, Sędzia del. NSA Jolanta Sikorska, Protokolant starszy inspektor sądowy Kamil Wertyński, po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej R. L. C. H. O. D. A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 marca 2012 r. sygn. akt VII SA/Wa 249/11 w sprawie ze skargi R. L. C. H.O. D. A. na decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] listopada 2010 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia naruszenia przez przewoźnika lotniczego prawa przez nie wypłacenie pasażerowi odszkodowania oraz nałożenia kary pieniężnej oddala skargę kasacyjną. Uzasadnienie Wojewódzki Sąd Administracyjny we Warszawie wyrokiem z dnia 21 marca 2012 r., sygn. akt VII SA/Wa 249/11 oddalił skargę [...] w I. na decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] listopada 2010r., nr [...] w przedmiocie stwierdzenia naruszenia przez przewoźnika lotniczego prawa przez nie wypłacenie pasażerowi odszkodowania oraz kary pieniężnej za opóźnienie lotu. W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji wskazał, że Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego decyzją nr [...] wydaną dnia [...] czerwca 2010 r. na podstawie art. 205 b ust. 1 pkt 2 oraz art. 209b ust. 1 i 3 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz.U. z 2006 r., Nr 100, poz. 696 ze zm.) oraz art i art. 62 kpa stwierdził naruszenie przez przewoźnika lotniczego [...] postanowień art. 7 ust. 1 lit. a w zw. z art. 6 rozporządzenia nr 261/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie nr 295/91 (Dz. U. UE L 46 z r.) zwanego dalej "rozporządzeniem", polegające na niewypłaceniu pasażerowi J. R. A. odszkodowania w wysokości 250 EUR, w związku z opóźnieniem lotu nr [...] z G. do B. w dniu [...] stycznia 2010 r, ustalił termin usunięcia ww. nieprawidłowości w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji oraz nałożył na przewoźnika lotniczego [...] karę pieniężną za naruszenie art. 7 rozporządzenia w wysokości tysiąca złotych. Strona 54

55 W uzasadnieniu decyzji organ podał, że J. R. A. miał potwierdzoną rezerwację na rejs przewoźnika lotniczego [...] z G. do B. dniu [...] stycznia 2010 r. na godzinę 13:25 (LT). Rejs ten był opóźniony o 7 godzin i 55 minut w wyniku czego pasażer zrezygnował z przelotu. Przyczyną opóźnienia tego lotu była usterka techniczna samolotu [...] o znakach rejestracyjnych [...]. Usterkę zauważono w trakcie odkołowania tuż przed lotem [...] w dniu [...] stycznia 2010 r. Samolot wycofano z eksploatacji celem naprawy. Usunięcie usterki wymagało sprowadzenia mechaników ze S. Samolot przywrócono do eksploatacji w tym samym dniu, a rejs do B. ostatecznie był opóźniony o 7 godzin 55 minut. Przewoźnik na potwierdzenie faktu wystąpienia usterki przesłał kopię raportu technicznego samolotu [...] oraz szczegółowe informacje dotyczące zdarzenia. Dokumenty te zostały przekazane do Departamentu Techniki Lotniczej celem ich oceny pod kątem zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności. Zgodnie z art. 7 ust. 1 lit. a w związku z art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia za odwołanie lotu o długości do 1500 kilometrów przysługuje odszkodowanie w wysokości 250 EUR. Odległość z lotniska w G. do B. wynosi 655 kilometrów. Zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia w przypadku odwołania lotu pasażerowie, których odwołanie dotyczy mają prawo do ww. odszkodowania od obsługującego przewoźnika chyba, że przewoźnik udowodni, że odwołanie zostało spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Zgodnie z punktem 14 Preambuły rozporządzenia za nadzwyczajne okoliczności można uznać m.in. nieoczekiwane wady mogące wpłynąć na bezpieczeństwo lotu. Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w wyroku z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawach połączonych C-402/07 i C-432/07 Sturgeon i inni "Artykuły 5, 6 i 7 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów odwołanych lotów oraz, że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia jeżeli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Niemniej takie opóźnienie nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego". W rozpoznawanej sprawie bezsporny jest fakt, że pasażer dotarłby do B. z opóźnieniem wynoszącym ponad 3 godziny. W opinii Dyrektora Departamentu Techniki Lotniczej Urzędu Lotnictwa Cywilnego przedstawione przez przewoźnika dokumenty potwierdzają, że wycofanie samolotu z eksploatacji w dniu [...] stycznia 2010 r. spowodowane było niesprawnością zespołu rozruchowego (starter engin) silnika prawego nr 2. Decyzja o wycofaniu tego samolotu z eksploatacji była zasadna, ale usterka mieści się w granicach ryzyka związanego z prowadzoną normalną działalnością przewoźnika. Ponadto, w dodatkowej opinii z dnia [...] maja 2010 r. Dyrektor Departamentu Techniki Lotniczej podtrzymał swoją wcześniejszą opinię dodając, że w załączonych do sprawy materiałach nie ma informacji o przyczynie pożaru (płomienia) w rejonie silnika nr 2, a przypadek ten był badany przez ekipę techniczną [...] na miejscu w G. Jak wskazano w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C 549/07 "mimo, że ustawodawca wspólnotowy wymienił w tym wykazie "nieoczekiwane wady mogące wpłynąć na bezpieczeństwo lotu" i mimo, że problem techniczny statku powietrznego można zaliczyć do takich wad, okoliczności związane z takim zdarzeniem mogą zostać uznane za "nadzwyczajne" w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 tylko wówczas, gdy odnoszą się do zdarzenia, które - na wzór okoliczności wymienionych w motywie czternastym tego rozporządzenia nie wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwala na skuteczne nad nim panowanie ze względu na jego charakter lub źródło. (...) W konsekwencji w ocenie organu problemy techniczne wykryte podczas przeglądu statków lotniczych lub z powodu braku takiego przeglądu nie mogą stanowić, jako takie "nadzwyczajnych okoliczności", o których mowa w art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004. Nie można jednakże wykluczyć, że problemy techniczne są następstwem tych nadzwyczajnych okoliczności, jeżeli ich źródło stanowią zdarzenia, które nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwalają mu na skuteczne nad nimi panowanie". Strona 55

56 Organ przeanalizował również zapisy art. 7 ust. 1 lit. a w związku z art. 6, art. 8 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 lit. iii, art. 9 ust. 1 i 2 w zw. z art. 5 ust. 1 lit. b i art. 14 rozporządzenia i uznał, że w sprawie przedmiotowego lotu przepisy powyższe nie zostały przez przewoźnika lotniczego naruszone. Uzasadniając nałożoną na przewoźnika lotniczego karę pieniężną organ podał, że stosownie do art. 209 b ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo lotnicze, kto działa z naruszeniem obowiązków lub warunków wnikających z przepisów rozporządzenia nr 261/2004/WE podlega karze pieniężnej w wysokości od 200 do 4800 zł. Wykaz naruszeń obowiązków lub warunków, o których mowa w ust. 1 oraz wysokość kar pieniężnych za poszczególne naruszenia określa załącznik nr 2 do ustawy Prawo lotnicze. Zgodnie z pkt 1.5 załącznika nr 2 do ustawy za naruszenie obowiązku, o którym mowa w art. 7 Prezes Urzędu nakłada karę w wysokości od 1000 do 2500 PLN. Zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia, ustanowione przez Państwa Członkowskie sankcje za naruszenia niniejszego rozporządzenia powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Mając na uwadze, iż przewoźnik lotniczy zaniedbał obowiązku wypłaty odszkodowania w stosunku do ww. pasażera, zasadnym jest nałożenie na niego kary pieniężnej. Jednak ze względu na fakt, iż Prezes Urzędu nie stwierdził innych naruszeń rozporządzenia oraz biorąc pod uwagę, iż w przedmiotowym przypadku przewoźnik był obowiązany z mocy prawa wypłacić pasażerowi odszkodowanie w kwocie 250 EUR, organ uznał, iż kara w wysokości minimalnej stanowiąca średnią równowartość niewypłaconego odszkodowania spełni swoją funkcję odstraszającą, będąc jednocześnie proporcjonalną do naruszenia prawa. Mając na uwadze powyższe, zasadnym w ocenie organu jest nałożenie na przewoźnika kary w wysokości 1000 PLN za naruszenie art. 7 ust. 1 lit. a rozporządzenia. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy złożył [...] z siedzibą w I. podnosząc zarzut naruszenia art. 205 ust. 1 pkt 2, art. 209 b ust. 1 pkt 1 Prawa lotniczego, art. 7 ust. 1 lit. a i art. 6 rozporządzenia nr 261/2004 oraz art. 7, 77 i kpa. Po rozpatrzeniu wniosku Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego decyzją nr [...] wydaną [...] listopada 2010 r. na podstawie art pkt 1 kpa utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] czerwca 2010 r. W uzasadnieniu decyzji drugoinstancyjnej organ podtrzymał wszystkie ustalenia i oceny przedstawione w decyzji z dnia [...] czerwca 2010 r., a odnosząc się do zarzutów wniosku podał, powołując treść art. 5 ust. 3 rozporządzenia, że przewoźnik nie wykazał jakie zdarzenie nie wpisujące się w ramy jego działalności i znajdujące się poza jego kontrolą było przyczyną usterki samolotu. Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego złożyła spółka [...]. Wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji z [...] czerwca 2010 r. pełnomocnik skarżącego zarzucił organowi: 1. naruszenie art. 205 b ust. 1 pkt 2 i art. 209 b ust. 1 pkt 1 w związku z punktem 1.5 załącznika nr 2 do ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze oraz art. 7 ust. 1 lit. a w związku z art. 6 rozporządzenia ( WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (dalej rozporządzenie), poprzez ich błędne zastosowanie i stwierdzenie, że [...] był zobowiązany do wypłaty J. R. A. zryczałtowanego odszkodowania w wysokości 250 EURO chociaż przepisy rozporządzenia nie przyznają pasażerom opóźnionych lotów prawa do zryczałtowanego odszkodowania; 2. naruszenie art. 5 ust. 3 rozporządzenia poprzez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że [...] był zobowiązany do wypłaty J. R. A. zryczałtowanego odszkodowania w wysokości 250 EURO pomimo wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, których nie można byłoby uniknąć pomimo podjęcia przez [...] wszelkich racjonalnych środków. W uzasadnieniu skargi podniesiono, że awaria jaka wystąpiła tuż przed startem samolotu na trasie z G. do B. była poważna, kontynuowanie lotu było niemożliwe. Awarie tego rodzaju nie występują w samolotach Boeing w sposób typowy czy częstotliwy przy czym samolot jest prawidłowo serwisowany co uzasadnia przyjęcie, że awaria była niecodziennym problemem technicznym, który nie wpisuje się w normalne ramy wykonywanej przez przewoźnika lotniczego działalności. W odpowiedzi na skargę Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego wnosząc o jej oddalenie podtrzymał argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Strona 56

57 W dniu 26 lipca 2011 r. wniosek o dopuszczenie do udziału w sprawie złożyło Europejskie Stowarzyszenie [...] z siedzibą w W. Postanowieniem wydanym dnia 9 marca 2012 r. Sąd na podstawie art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. dopuścił ww. Stowarzyszenie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznając skargę za niezasadną wskazał, że sąd administracyjny, zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz ze zm.), kontroluje jedynie legalność zaskarżonej decyzji, a więc prawidłowość zastosowania przepisów obowiązującego prawa oraz trafność ich wykładni. Uwzględnienie skargi następuje wówczas, gdy Sąd stwierdzi, że doszło do naruszenia prawa ( art pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz.U z 2002 r. Nr 153, poz ze zm.) przy czym ocena tego naruszenia następuje w świetle prawa obowiązującego w dacie wydania zaskarżonej decyzji. Sąd I instancji zaznaczył, że od dnia wejścia w życie Traktatu Akcesyjnego z dnia 16 kwietnia 2003 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864) na mocy, którego Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, kontrola sądu administracyjnego obejmuje również zgodność rozstrzygnięć organów administracji publicznej z prawem wspólnotowym rozumianym jako całokształt dorobku prawnego Wspólnoty Europejskiej, w tym zasad ogólnych prawa wspólnotowego, interpretowanym oraz stosowanym w sposób jednolity na całym obszarze Unii Europejskiej. W ocenie Sądu I instancji analizowana pod tym kątem skarga nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem kontrolowana decyzja Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] listopada 2010 r. nie narusza prawa. Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów (Dz.Urz. UE L 46 z dnia 17 lutego 2004 r.) w przypadku odwołania lotu obsługujący przewoźnik lotniczy powinien wypłacić pasażerowi odszkodowanie na zasadach określonych w art. 7 rozporządzenia nr 261/2004 w kwocie zależnej od długości trasy przelotu. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność odszkodowawczą określone zostały w art. 5 ust. 1 lit. c pkt i, ii, iii rozporządzenia nr 261/2004 stanowiącym, że pasażerom nie należy się odszkodowanie jeżeli m.in. zostaną poinformowani o odwołaniu lotu co najmniej dwa tygodnie przed planowanym odlotem oraz w art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, w którym wskazano, że przewoźnik zwolniony jest z tego obowiązku jeżeli może dowieść, iż odwołanie zostało spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Sąd I instancji podkreślił, że przepisy omawianego rozporządzenia mają nie tylko zapewniać wysoki poziom świadczonych przez przewoźników lotniczych usług na obszarze Wspólnoty, ale nade wszystko mają gwarantować pasażerom możliwość egzekwowania ich praw. Stosownie do treści postanowień pkt 14 preambuły do rozporządzenia nr 261/2004, zobowiązania przewoźników powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona w przypadku gdy zdarzenie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Okoliczności te mogą w szczególności zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika. Sąd I instancji podniósł, że interpretując przepis art. 5, 6, 7 rozporządzenia pod kątem możliwości ich stosowania w przypadku żądania odszkodowania w sytuacji opóźnienia lotu oraz pojęcia nadzwyczajnych okoliczności wyłączających odpowiedzialność przewoźnika w wyroku połączonych spraw o sygn. C-402/07 i 432/07 Trybunał Sprawiedliwości uznał, iż przepisy art. 5, 6 i 7 należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów lotów odwołanych oraz, że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia jeśli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynosząca co najmniej trzy godziny czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Strona 57

58 Sąd I instancji zaznaczył, że takie opóźnienie nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego. Ponadto, Sąd I instancji wskazał, że poza powyższym Trybunał podał, że art. 5 ust. 3 rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że problem techniczny, który wystąpił w statku powietrznym nie jest objęty "nadzwyczajnymi okolicznościami" w rozumieniu tego przepisu chyba, że problem ten jest następstwem zdarzeń, które ze względu na swój charakter lub źródło nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli. Uwzględniając powyższe, Sąd I instancji podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, iż: - start samolotu o nr lotu [...] z G. do B. w dniu [...] stycznia 2010 r. opóźnił się o 7 godzin 55 minut, - przyczyną opóźnienia lotu była usterka techniczna polegająca na niesprawności zespołu rozruchowego silnika prawego nr 2, - przewoźnik nie wypłacił pasażerowi stosownego odszkodowania (art. 5 ust. 1 c rozporządzenia) na zasadach określonych w art. 7, - przewoźnik lotniczy nie wykazał, że awaria, której wystąpienie spowodowało opóźnienie lotu została spowodowana zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków (art. 5 ust. 1 lit. c pkt i, ii, iii). Przepis art. 5 rozporządzenia był przedmiotem wykładni dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 22 grudnia 2008 r. sygn. C 549/07, gdzie stwierdzono m.in., że nie wszystkie nadzwyczajne (a więc takie, których nie można przewidzieć) okoliczności zwalniają przewoźnika z obowiązku wypłacenia pasażerom odszkodowania, przewoźnik musi jednoznacznie wykazać, że przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich, materiałowych i środków finansowych jakimi dysponował nie mógł bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa uniknąć sytuacji, w której nadzwyczajne okoliczności skutkowały odwołaniem lotu. Tego w rozpoznawanej sprawie, w ocenie Sądu I instancji, skarżący nie wykazał. Podał jedynie, że awaria nastąpiła nagle, dla jej usunięcia koniecznym było sprowadzenie odpowiednio wykwalifikowanych mechaników z W. (do czego był zobowiązany przez irlandzkie władze lotnicze), samolot był prawidłowo serwisowany, a wady tego rodzaju nie występują w samolotach typu Boeing. Biorąc pod uwagę powyższe po przeanalizowaniu dokumentów znajdujących się w aktach Sąd I instancji wskazał, że podziela stanowisko organu, iż przedstawione dokumenty nie wskazują źródła usterki, a jedynie wynika z nich, że usterka dotyczyła zespołu rozruchowego i powstała niespodziewanie, co nie przesądza jednak, by spowodowana była nadzwyczajnymi okolicznościami, o których mowa w art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia oraz, że nie mieści się w zakresie prowadzonej działalności przewoźnika. Sąd I instancji podkreślił, że organ właściwie zakwalifikował lot w niniejszej sprawie, zgodnie z zasadą określoną w art. 7 ust. 4 rozporządzenia. W związku z powyższym, zdaniem Sądu I instancji organ słusznie uznał, że przewoźnik lotniczy zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania zgodnie z art. 7 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 261/2004 w wysokości 250 EUR. Sąd I instancji stwierdził, że organ wyczerpująco zbadał wszystkie istotne okoliczności faktyczne związane z niniejszą sprawą oraz przeprowadził dowody służące ustaleniu stanu faktycznego zgodnie z zasadami prawdy obiektywnej (art. 7 i 77 1 kpa), uzasadnił też właściwie wysokość nałożonej na przewoźnika kary pieniężnej. W ocenie Sądu I instancji Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego rozstrzygając sprawę oparł się na materiale prawidłowo zebranym w toku postępowania, dokonując jego wszechstronnej oceny. Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła [...] i zaskarżając wyrok w całości zarzuciła: 1. naruszenie prawa materialnego tj. art. 205b ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo lotnicze w związku z art. 209b ust. 1 tej ustawy oraz w zw. z art. 6 i 7 ust. 1 lit. a) w zw. z art. 6 rozporządzenia poprzez ich błędne zastosowanie i stwierdzenie, że [...] był zobowiązany do wypłaty J. R. A. zryczałtowanego Strona 58

59 odszkodowania w wysokości 250 EURO chociaż przepisy rozporządzenia nie przyznają pasażerom opóźnionych lotów prawa do zryczałtowanego odszkodowania; 2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 5 ust. 3 rozporządzenia poprzez jego błędną wykładnię i stwierdzenie, że [...] był zobowiązany do wypłaty J. R. A. zryczałtowanego odszkodowania w wysokości 250 EURO pomimo wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, których nie można byłoby uniknąć mimo podjęcia przez [...] wszelkich racjonalnych środków. Powołując się na powyższe zarzuty wniesiono o uchylenie wyroku w całości i rozpoznanie skargi, względnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że skarżąca nie naruszyła przepisów prawa tj. art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia zasadnie odmawiając wypłaty odszkodowania, a zatem kara pieniężna nałożona na skarżącą jest bezpodstawna. Za błędną uznać należy interpretację przepisów rozporządzenia zastosowaną przez organ, a następnie Sąd I instancji. Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 7 ust. 1 rozporządzenia, odszkodowanie należy się tylko w przypadku, gdy inny przepis odwołuje się do tego artykułu. Takie odwołania znajdują się w art. 4, 5 rozporządzenia, co oznacza, że odszkodowanie przysługuje pasażerowi w przypadku nieuzasadnionej odmowy przyjęcia na pokład oraz w przypadku odwołania lotu. W artykule 6, dotyczącym opóźnienia lotu, brak odwołania do art. 7, w przypadku więc opóźnienia lotu, jak w niniejszej sprawie, odszkodowanie nie przysługuje. Stwierdzenie Sądu I instancji z powołaniem się na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w połączonych sprawach C-402/07 i 432/07, że pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów lotów odwołanych, jest nie tylko interpretacją contra legem, ale również bierze pod uwagę stanowisko Trybunału w sprawie Sturgeon jedynie częściowo. Orzeczenie Trybunału oznacza, że aby uznać lot opóźniony za odwołany, muszą być spełnione dwa warunki: musi to być inny lot, niż przewidziany w rozkładzie Trybunał częściowo wyjaśnia to w motywie 36, z którego wynika, że odwołanie lotu następuje, gdy przewidziany opóźniony lot zostaje przeniesiony na inny lot, innymi słowy chodzi tu o przeniesienie pasażerów lotu opóźnionego na inny, przewidziany w rozkładzie lot; opóźnienie musi wynieść ponad 3 godziny. Jeżeli nie zachodzi pierwsza z przesłanek, tj. przeniesienie na inny lot, to zgodnie z orzeczeniem Trybunału wielkość opóźnienia nie ma znaczenia. Dopiero gdyby pierwsza z przesłanek została spełniona, należałoby zbadać wielkość opóźnienia, a lot z 3- godzinnym opóźnieniem można uznać za odwołany. Taka interpretacja potwierdza treść motywu 35 wyroku: "lot może zostać uznany za odwołany tylko wtedy, gdy przewoźnik lotniczy zapewnia przewóz pasażerów w ramach alternatywnego lotu, którego pierwotny rozkład różni się od rozkładu pierwotnie przewidzianego". W niniejszej sprawie lot był jedynie lotem opóźnionym. Nawet, gdyby wykładnia Sądu I instancji o uznaniu lotów opóźnionych za odwołane była prawidłowa, tj. że pasażer opóźnionego lotu może domagać się wypłaty zryczałtowanego odszkodowania od przewoźnika lotniczego, to w niniejszej sprawie skarżąca nie była zobowiązana do wypłaty takiego odszkodowania z uwagi na wystąpienie przesłanek egzoneracyjnych, przewidzianych w rozporządzeniu. Zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia, przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania przewidzianego w art. 7 rozporządzenia, jeżeli można dowieść, że lot został odwołany z powodu zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Motyw czternasty preambuły do rozporządzenia wskazuje przy tym wprost, że takimi okolicznościami mogą być, między innymi nieoczekiwane wady mogące wpłynąć na bezpieczeństwo lotu. Awaria silnika samolotu, który zapalił się w czasie kołowania do startu może zatem zwolnić przewoźnika z obowiązku wypłaty zryczałtowanego odszkodowania, jeśli będzie można uznać ją za okoliczność nadzwyczajną, której skarżąca nie uniknęłaby nawet gdyby podjęła wszelkie racjonalne środki zapobiegawcze. Sąd I instancji powołał się na wykładnię pojęcia "nadzwyczajnych okoliczności" dokonaną w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C-549/07 Wallentin-Hermann. Zgodnie z nią problem techniczny samolotu będzie wyłączać odpowiedzialność przewoźnika, gdy będzie nadzwyczajny, nie wpisujący się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika oraz nie można było go uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, problem nie pozwala na skuteczne nad nim panowanie. Zdaniem skarżącej należy przyjąć, że niespodziewana usterka techniczna prawidłowo serwisowanego samolotu stanowi "nadzwyczajną okoliczność" w rozumieniu rozporządzenia. Za takim rozwiązaniem Strona 59

60 przemawia poddanie przewoźników rygorystycznym regulacjom międzynarodowym oraz unijnym, gwarantującym zdatność samolotów do lotu i bezpieczeństwo transportu lotniczego. Skarżąca wskazała, że rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie wymaga zadania pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o treści: Czy przepisy art. 5, 6, 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania praw do odszkodowania, o którym mowa w art. 7 rozporządzenia pasażerów opóźnionych lotów należy traktować jak pasażerów odwołanych lotów i czy taka interpretacja jest zgodna z postanowieniami Kraty Praw Podstawowych dotyczącymi wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz prawa własności? W razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze, czy zgodna z postanowieniami Karty Praw Podstawowych dotyczącymi wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz prawa własności jest interpretacja przepisów art. 5, 6 i 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w ten sposób, iż do celów stosowania prawa do odszkodowania, o którym mowa w art. 7 rozporządzenia, pasażerów lotów opóźnionych o więcej niż 3 godziny należy traktować jak pasażerów odwołanych lotów, czy też aby pasażerowie opóźnionych lotów byli traktowani jak pasażerowie odwołanych lotów czas trwania opóźnienia powinien być dłuższy, np. przekraczać 24 godziny? Czy nagły i niespodziewany problem techniczny samolotu o charakterze losowym, niewykryty podczas regularnych i prawidłowo przeprowadzonych przeglądów technicznych, stanowi nadzwyczajne okoliczności w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004, wyłączające obowiązek wypłaty odszkodowania, o którym mowa w art. 7 rozporządzenia? Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie. Stosownie do art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Związanie Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej oznacza, iż podstawy, na jakich zostaje oparta skarga kasacyjna wyznaczają kierunek i zakres kontroli kasacyjnej zaskarżonego wyroku. W myśl art. 174 P.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu przepisów prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jednocześnie zgodnie z art. 176 P.p.s.a. skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem żądanego uchylenia lub zmiany. Skarga kasacyjna zarzuca wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 205b ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo lotnicze w związku z art. 209b ust. 1 tej ustawy oraz w zw. z art. 6 i 7 ust. 1 lit. a) w zw. z art. 6 rozporządzenia oraz art. 5 ust. 3 rozporządzenia. W pierwszej kolejności rozstrzygnięcia wymagał wniosek skarżącego o wystąpienie przez Naczelny Sąd Administracyjny do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym o dokonanie wykładni art. 5, 6 i 7 omawianego rozporządzenia z uwagi na występujące, zdaniem skarżącej rozbieżności w interpretacji tego przepisu. Wykładnia prawa unijnego odbywa się w pierwszej kolejności na poziomie krajowym, gdyż to sądy krajowe odgrywają w niej główną rolę. Dopiero w momencie pojawienia się racjonalnych wątpliwości, co do treści norm wspólnotowych, które nie mogą zostać przezwyciężone na poziomie wykładni krajowej, w drodze art. 234 TWE mogą się one stać przedmiotem pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, dla ostatecznego rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy, nie jest konieczne zwrócenie się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem dotyczącym wykładni powołanych wyżej przepisów rozporządzenia. Wyrokiem Trybunału Strona 60

61 Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 19 listopada 2009r., opisanym poniżej dokonana została już wykładnia tych norm. Jej prawidłowość nie budzi wątpliwości Naczelnego Sądu Administracyjnego, które uzasadniałyby pytanie prejudycjalne, tym samym tak jak i pozostałe organy państwa, sąd I instancji zobowiązany był stosować się do niej (por. Stosowanie Prawa Unii Europejskiej przez Sądy pod. Redakcją Andrzeja Wróbla, Wydawnictwo Zakamycze 2005, str. 811). Przechodząc do oceny zarzutów skargi kasacyjnej wskazać należy, że są one nieusprawiedliwione. Sąd pierwszej instancji dokonał właściwej, zgodnej z wyrokiem Trybunału interpretacji przepisów art. 5, 6, 7 rozporządzenia uznając, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów lotów odwołanych i że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia jeśli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej 3 godziny. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 19 listopada 2009r. zapadł w sprawach połączonych C - 402/07 i C - 432/07 Sturgeon. Konieczność dokonania interpretacji norm zawartych w art. 5-7 rozporządzenia wynikła ze zwrócenia się przez sądy krajowe do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniami dotyczącymi - ustalenia pojęcia "opóźnienia" w relacji, do pojęcia "odwołanie lotu"; po drugie - możliwości traktowania pasażerów opóźnionych lotów tak jak pasażerów lotów odwołanych w zakresie stosowania prawa do odszkodowania, przewidzianego w art. 7 rozporządzenia nr 261/2004 oraz - zakresu znaczeniowego pojęcia "nadzwyczajne okoliczności" (w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004) w odniesieniu do problemów technicznych statku powietrznego. Trybunał Sprawiedliwości w omawianym orzeczeniu stwierdził, że pasażerowie lotów opóźnionych mogą powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli z tego powodu poniosą stratę czasu wynoszącą, co najmniej 3 godziny, czyli przybędą do ich miejsca docelowego, co najmniej 3 godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika godzinie przylotu. Takie opóźnienie nie rodzi jednak prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, czyli okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika. Skarżąca kasacyjnie wskazuje, że w niniejszej sprawie lot był jedynie lotem opóźnionym, tożsamym z pierwotnie przewidzianym w rozkładzie lotem i na tej podstawie wywodzi, że skoro lot ten nie mógł zostać uznany za odwołany zgodnie z orzeczeniem w sprawie Sturgeon, stąd odszkodowanie nie było należne, a decyzja o nałożeniu kary okazała się bezpodstawna. Taka interpretacja powołanego wyżej orzeczenia nie jest właściwa. Z jasno sformułowanej tezy wynika bowiem, że bez względu na fakt czy lot jest opóźniony w rozumieniu art. 6 rozporządzenia, czy odwołany, pasażer tego lotu ma prawo do odszkodowania. Jedyną przesłanką wyłączającą odpowiedzialność przewoźnika jest kwestia opóźnienia, które nie może wynosić trzech godzin i więcej, a także zaistnienia okoliczności, które nazwano nadzwyczajnymi, co najistotniejsze jednak, których zaistnienie udowodni( dowiedzie) przewoźnik. Przy zasadzie związania sądu krajowego wykładnią prawa unijnego dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości nie jest możliwe przyjęcie odmiennej interpretacji norm prawa unijnego, linia orzecznicza Trybunału Sprawiedliwości jest w omawianym zakresie konsekwentna i ustanawia wytyczną wysokiego poziomu ochrony prawa pasażerów. Taka linia orzecznicza wynika także z zasady równego traktowania, która wymaga, aby porównywalne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a sytuacje odmienne nie były traktowane w sposób jednakowy. W konsekwencji tego nie można w sposób mniej korzystny traktować pasażerów lotów opóźnionych przyjmując, że nie nabywają oni prawa do odszkodowania, w sytuacji gdy ponoszą oni analogiczną stratę czasu w ramach transportu, wynoszącą co najmniej trzy godziny. Dokonując zrównania ochrony pasażerów lotów opóźnionych i odwołanych, Trybunał Sprawiedliwości wykazał zasadność tezy, że dopuszczalne jest przy interpretacji tekstu rozporządzenia przyjęcie pierwszeństwa wykładni celowościowej przed wykładnią gramatyczną. Ta ostatnia jednoznacznie wyklucza, bowiem możliwość przyznania pasażerowi odszkodowania w przypadku powstania opóźnienia, choćby było ono wielogodzinne. Przyjęcie w orzeczeniu Sturgeon prymatu Strona 61

62 wykładni celowościowo-funkcjonalnej nad gramatyczną, wynika z faktu, że ewentualne nieprzyznanie pasażerowi uprawnienia do odszkodowania, bez wątpienia, kłóciłoby się z zasadniczym celem rozporządzenia nr 261/2004, jakim jest podniesienie poziomu ochrony pasażerów lotniczych poprzez naprawienie szkód przez nich poniesionych w ramach transportu lotniczego, a polegających na stracie czasu danych pasażerów, która może, ze względu na jej nieodwracalny charakter zostać złagodzona jedynie przez odszkodowanie. Pragnąc zwolnić się z odpowiedzialności w rozumieniu przepisów rozporządzenia przewoźnik musi zatem dowieść, że nawet przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w sposób oczywisty nie mógł - bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w tym momencie - uniknąć sytuacji, w której zaistniałe nadzwyczajne okoliczności skutkowały opóźnieniem lotu. W rozpoznawanej sprawie zasadnie Sąd I instancji wskazał, że przewoźnik lotniczy nie wykazał, by awaria której wystąpienie spowodowało opóźnienie lotu została spowodowana zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Jak wynika bowiem z poczynionych wyżej rozważań tylko wyjątkowa sytuacja może zwolnić przewoźnika z obowiązku wypłaty odszkodowania, gdyż z zasady jest on zobowiązany do jego uregulowania. Skarżący w niniejszej sprawie oświadczył, że awaria nastąpiła nagle, dla jej usunięcia koniecznym było sprowadzenie mechaników z W., samolot był prawidłowo serwisowany, wady takiego rodzaju jak przedmiotowa, nie występują w samolotach typu Boeing. Wskazał, że jego zdaniem niespodziewana usterka techniczna, prawidłowo serwisowanego samolotu stanowi nadzwyczajną okoliczność w rozumieniu rozporządzenia. Podnieść należy, że zdanie 2 Motywu 14 preambuły rozporządzenia wskazuje przykłady, kiedy przewoźnik może mieć do czynienia z nadzwyczajnymi okolicznościami - "Okoliczności te mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika". Przyjąć, należy za Sądem I instancji, że opóźnienie lotu w niniejszej sprawie nastąpiło z powodu usterki silnika, co mieści się w granicach ryzyka związanego z normalną działalnością przewoźnika. Przewoźnik nie wskazał przyczyn które spowodowały usterkę. Okoliczność, iż przewoźnik lotniczy przedstawił dokumenty, z których wynikało, że zaistniała usterka dotyczyła zespołu rozruchowego, powstała niespodziewanie, jednocześnie nie wskazując źródła usterki nie może sama w sobie wystarczyć dla wykazania, że usterka nie wiąże się z normalną działalnością przewoźnika, który podjął "wszelkie racjonalne środki" w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, a w konsekwencji dla zwolnienia go z ciążącego na nim obowiązku wypłacenia odszkodowania przewidzianego w art. 7 ust. 1 tego rozporządzenia. Na sądzie krajowym ciąży obowiązek - wskazany w tezie 42 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 22 grudnia 2008 r., C-549/07 - sprawdzenia, czy w okolicznościach postępowania przed tym sądem przewoźnik lotniczy podjął dostosowane do sytuacji środki, czyli takie, które w chwili wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, odpowiadałyby między innymi warunkom technicznie i ekonomicznie możliwym do przyjęcia przez tego przewoźnika. W rozpoznawanej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny, dopełniając wyżej wskazanego obowiązku dokonał prawidłowej oceny, że skarżąca nie wykazała, by nawet przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponowała, w sposób oczywisty nie mogła - bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości tego przedsiębiorstwa w tym momencie - uniknąć sytuacji, w której zaistniałe nadzwyczajne okoliczności skutkowały opóźnieniem lotu nr [...] z [...] stycznia 2010 r. na trasie G.-B. o 7 godzin 55 minut. Stosownie do art. 209 b ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo lotnicze i Załącznika nr 2 do tej ustawy, kto działa z naruszeniem obowiązków lub warunków wynikających z przepisów rozporządzenia nr 261/2004/WE podlega karze pieniężnej w wysokości od 200 do 4800 zł. Wykaz naruszeń obowiązków lub warunków, o których mowa w ust. 1 oraz wysokość kar pieniężnych za poszczególne naruszenia określa załącznik nr 2 do ustawy - Prawo lotnicze. Zgodnie z pkt 1.5 załącznika nr 2 do ustawy, za naruszenie obowiązku, o którym mowa w art. 7 Prezes Urzędu nakłada karę w wysokości od 1000 do Strona 62

63 2500 PLN. Zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia, ustanowione przez Państwa Członkowskie sankcje za naruszenia niniejszego rozporządzenia powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Zgodzić się należy z Sądem I instancji, że organ właściwie zakwalifikował lot w myśl zasady określonej w art. 7 ust. 4 rozporządzenia, a w konsekwencji słusznie uznał istnienie zobowiązania do wypłaty odszkodowania w myśl art. 7 ust. 1 lit a) rozporządzenia w wysokości 250 EUR i właściwie nałożył karę pieniężną w wysokości 1000 złotych. Tym samym podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia prawa materialnego należało uznać jako nie mający usprawiedliwionych podstaw. Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji. Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu Z prac Komisji Europejskiej 1. Przepisy UE mają być mniej liczne, prostsze i tańsze Komisja ocenia postępy w kierunku ograniczenia biurokracji i ogłasza nowe plany uproszczenia przepisów UE na rzecz pobudzenia wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Komisyjny program sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) został uruchomiony w grudniu 2012 r. Ma on na celu uproszczenie unijnych ram regulacyjnych, aby stworzyć jak najlepsze warunki dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia z zachowaniem minimum obciążeń administracyjnych. Obecnie zasięg programu REFIT jest rozszerzany, tak aby zmaksymalizować jego korzyści dla przedsiębiorstw i obywateli poprzez ukierunkowanie przepisów UE na kwestie, które można najwłaściwiej regulować na poziomie unijnym. W ramach programu analizowane są obciążenia regulacyjne, niespójności i nieskuteczne środki oraz działania naprawcze. Sprawozdanie z postępów prac Na pierwszej rocznej tablicy wyników można prześledzić postęp osiągnięty odkąd Komisja opublikowała w październiku 2013 r. swój ambitny plan działań na rzecz ograniczenia obciążeń regulacyjnych. Większość wniosków ustawodawczych dotyczących uproszczenia i ograniczania obciążeń została już przyjęta lub będzie przyjęta w tym roku. Ponadto wycofano około 53 wnioski oczekujące na rozpatrzenie, trwa uchylenie już obowiązujących przepisów, jak również rozpoczęto prace w obszarach wymagających oceny. Przedstawiono także najistotniejsze propozycje dla sektora działalności gospodarczej: wprowadzenie standardowej deklaracji VAT i poprawę skuteczności europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń. Dalsze działania Zadaniem UE jest zagwarantowanie, że prawodawstwo zawsze jest dostosowane do potrzeb. Po przeanalizowaniu wyników najnowszych analiz przepisów UE i po wysłuchaniu zainteresowanych stron, Komisja określiła kilka nowych obszarów, które wymagają podjęcia działań. Są to m.in.: uproszczenie przepisów UE dotyczących dokumentów tożsamości i podróży nowy system statystyki przedsiębiorstw uproszczenie przepisów dotyczących wymogów wizowych dla obywateli spoza UE Strona 63

64 portal internetowy poświęcony podatkowi VAT. Istnieją także plany związane z uchyleniem przepisów w sprawie etykietowania energetycznego, stawek i warunków transportu, wspólnej polityki rolnej i sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska. Wspólne przedsięwzięcie Komisja pragnie, aby wszystkie instytucje UE zaangażowały się w zwiększanie sprawności regulacyjnej tak, aby wpływ decyzji politycznych był oceniany w trakcie całego procesu legislacyjnego. Szacuje się, że jedna trzecia obciążeń administracyjnych wynika z krajowych środków wykonawczych, dlatego też rządy państw UE powinny skorzystać z możliwości uproszczeń dostępnych na mocy prawa UE. Komisja będzie kontynuować monitorowanie wdrażania przez państwa członkowskie i w 2015 r. opublikuje nową tablicę wyników, przedstawiającą ocenę poczynionych postępów. Źródło: 2. Zbadanie korzyści dla zdrowia oferowanych przez aplikacje na urządzenia mobilne UE rozpoczyna konsultacje w celu zgromadzenia opinii na temat tego, jak technologie mobilne mogą zostać wykorzystane w celu poprawy usług zdrowotnych w Europie i przyczynić się do potencjalnych oszczędności sięgających 99 mld euro. Program m-zdrowie zakłada możliwości wykorzystania mobilnych aplikacji w smartfonach i tabletach do: pomiaru ciśnienia krwi przypominania o konieczności zażycia leków dostarczania insuliny cukrzykom poprzez przesyłanie odpowiednich sygnałów do pomp insulinowych. UE uważa, że dzięki tym aplikacjom można by w Europie oszczędzić do 99 mld euro, zmniejszając koszty służby zdrowia dzięki: umożliwieniu postawienia wczesnej diagnozy położeniu nacisku na zapobieganie, nie zaś na leczenie skróceniu o 30 proc. czasu oczekiwania pracowników służby zdrowia na dostęp do danych i ich analizę. Dzięki programowi m-zdrowie pacjenci uzyskają większą kontrolę nad swoim własnym zdrowiem i samopoczuciem. Inwestycje w innowacje Szacuje się, że do 2017 r. 3,4 miliarda ludzi na całym świecie będzie właścicielem smartfona, a połowa z nich będzie korzystać z aplikacji m-zdrowie. Obecnie dostępnych jest niemal 100 tys. aplikacji tego rodzaju. 20 najpopularniejszych, bezpłatnych aplikacji z dziedziny sportu, fitnessu i zdrowia pobrano ponad 230 milionów razy na całym świecie. Do tej pory UE zainwestowała 100 mln euro w badania naukowe w zakresie m-zdrowia, finansując w ich ramach duże projekty innowacyjne. Przykładowo: pacjenci z niewydolnością nerek będą wkrótce mogli monitorować ich dializę na swoich smartfonach istnieją już aplikacje obniżające poziom stresu dzięki stworzeniu wirtualnego środowiska, w którym ich użytkownicy mogą nauczyć się technik relaksacyjnych personel medyczny w Grazu znacznie zwiększył poziom skuteczności wewnętrznego systemu zarządzania dzięki nowemu systemowi na urządzenia mobilne. W ciągu najbliższych dwóch lat na dalsze inwestycje w tym zakresie przeznaczone zostanie niemal 95 mln euro. Strona 64

65 Konsultacje społeczne Pomimo oczywistych korzyści płynących z programu m-zdrowie, w dalszym ciągu istnieją związane z nim obawy, dotyczące np. ochrony danych gromadzonych przez aplikacje na urządzenia mobilne oraz zasad dotyczących certyfikowania ich jako urządzeń medycznych. Dlatego UE zwraca się do obywateli, pracowników służby zdrowia, przedstawicieli władz publicznych i producentów telefonów komórkowych i innych zainteresowanych stron do wyrażenia swoich opinii na temat programu m-zdrowie, w tym na temat wymogów w zakresie bezpieczeństwa oraz sposobów pobudzania przedsiębiorczości wokół programu w Europie. W konsultacjach dotyczących programu m-zdrowie można wziąć udział do 3 lipca. Podsumowanie odpowiedzi zostanie opublikowane pod koniec roku. Źródło: Z działalności Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce Czas przylotu to moment otwarcia drzwi samolotu Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE rzeczywisty czas przylotu odpowiada chwili, w której co najmniej jedne drzwi samolotu otwierają się. Dopiero w tym momencie można określić, do celów ewentualnego odszkodowania, wielkość opóźnienia. Opóźnienie lotu wykonywanego przez przewoźnika lotniczego Germanwings z Salzburga (Austria) na lotnisko Kolonia/Bonn (Niemcy) pozwoliło Trybunałowi Sprawiedliwości określić moment odpowiadający rzeczywistemu czasowi przylotu samolotu. Maszyna obsługująca lot wystartowała z opóźnieniem wynoszącym 3 godz. 10 min., natomiast jej koła dotknęły drogi startowej lotniska Kolonia/Bonn z opóźnieniem wynoszącym 2 godz. 58 min. W chwili osiągnięcia przez samolot pozycji postojowej opóźnienie wynosiło 3 godz. 3 min. Drzwi samolotu zostały otwarte wkrótce potem. Jeden z pasażerów lotu podniósł, że miejsce docelowe zostało osiągnięte z opóźnieniem względem planowej godziny przylotu przekraczającym 3 godziny, i że w konsekwencji może ubiegać się jak wynika z uprzedniego wyroku Trybunału o odszkodowanie w wysokości 250 EUR. Zdaniem Germanwings rzeczywistym czasem przylotu był moment, w którym koła maszyny dotknęły płyty lotniska Kolonia/Bonn, a tym samym opóźnienie względem planowej godziny przylotu wynosiło jedynie 2 godziny 58 minut, w związku z czym odszkodowanie nie jest należne. Sąd austriacki, który rozpoznawał spór między pasażerem a Germanwings, zwrócił się więc do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, której chwili odpowiada rzeczywisty czas przylotu samolotu. Trybunał wskazał, że w trakcie lotu pasażerowie pozostają odosobnieni w zamkniętej przestrzeni, pod dyrektywami i nadzorem przewoźnika lotniczego, gdzie ze względów technicznych i bezpieczeństwa ich możliwości komunikacji ze światem zewnętrznym są poważnie ograniczone. W takich warunkach pasażerowie nie mogą kontynuować prowadzenia aktywności osobistej, rodzinnej, społecznej lub zawodowej. O ile tego typu niedogodności należy uznać za niemożliwe do uniknięcia, kiedy czas trwania lotu nie przekracza przewidzianego okresu, inaczej ma się sprawa w razie opóźnienia, jako że pasażerowie nie mogą wykorzystać czasu straconego do realizacji celów, które wpłynęły na to, iż wybrali właśnie ten lot. Wynika stąd, że pojęcie rzeczywistego czasu przylotu należy rozumieć jako odpowiadające chwili, w której taka sytuacja ograniczenia dobiega końca. Strona 65