II FSK 2807/12 - Wyrok NSA

Transkrypt

1 II FSK 2807/12 - Wyrok NSA Data orzeczenia orzeczenie prawomocne Data wpływu Sąd Naczelny Sąd Administracyjny Sędziowie Anna Dumas Maciej Jaśniewicz /przewodniczący/ Zbigniew Kmieciak /sprawozdawca/ Symbol z opisem 6112 Podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym zryczałtowane formy opodatkowania 6560 Hasła tematyczne Interpretacje podatkowe Podatek dochodowy od osób fizycznych Sygn. powiązane I SA/Gl 32/12 - Wyrok WSA w Gliwicach z Skarżony organ Treść wyniku Minister Finansów Oddalono skargę kasacyjną Powołane przepisy Dz.U poz 270 art , art , art. 153, art. 184, art. 204 pkt 2 Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jednolity. Dz.U nr 51 poz 307 art. 5b ust. 2, art. 8 ust. 1, art. 10 ust. 1 pkt 3, art. 14 ust. 1i, art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a, art. 30a ust. 1 pkt 4, art. 30b ust. 1 i 4, art. 44 ust. 1 pkt 1 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - tekst jednolity SENTENCJA Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Maciej Jaśniewicz, Sędzia NSA Anna Dumas, Sędzia NSA Zbigniew Kmieciak (sprawozdawca), Protokolant Justyna Bluszko-Biernacka, po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2014 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach działającego z upoważnienia Ministra Finansów od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 3 lipca 2012 r. sygn. akt I SA/Gl 32/12 w sprawie ze skargi P. K. na interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 30 września 2011 r. nr IBPB II/2/ /11/AK w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach działającego z upoważnienia Ministra Finansów na rzecz P. K. kwotę 120 (słownie: sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. UZASADNIENIE Wyrokiem z 3 lipca 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, w sprawi o sygn. akt I SA/Gl 32/12, uwzględnił skargę P. K. nazywanego dalej "Skarżącym", i uchylił interpretację indywidualną Ministra Finansów z 30 września 2011 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych. Z uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji wynika, że Skarżący wystąpił z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej. We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe. Skarżący zostanie akcjonariuszem spółki komandytowo-akcyjnej. Spółka ta osiągać będzie przychody, o których mowa jest w art. 17 ust. 1 pkt 4 oraz art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DZ. U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 z późn. zm.) powoływanej dalej jako "u.p.d.o.f.". Ponadto spółka będzie nabywała i zbywała papiery wartościowe. W tym stanie rzeczy Skarżący zadał następujące pytania: - czy przychód po jego stronie jako akcjonariusza powstanie w momencie osiągnięcia przychodu przez spółkę, czy w dacie faktycznego otrzymania dywidendy; 1/5

2 - czy zaliczkę na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych będzie zobowiązany zapłacić jedynie za miesiąc, w którym otrzymał dywidendę; - w jaki sposób należy określić podstawę opodatkowania dla faktycznie otrzymanych dochodów akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej? Skarżący zajął stanowisko, zgodnie z którym, zważywszy na treść art pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks Spółek Handlowych (Dz. U. nr 94, poz z późn. zm.) powoływanej dalej jako "k.s.h.", jego sytuacja zbliżona jest do pozycji akcjonariusza spółki akcyjnej. Stąd też przychód po jego stronie powstanie dopiero wraz z wypłatą dywidendy. Odnosząc się do kwestii uiszczania zaliczki, Skarżący stwierdził, że obowiązek jej odprowadzenia ciążyć będzie na nim wyłącznie w miesiącu, w którym otrzyma dywidendę ponieważ jedynie to zdarzenie skutkuje powstaniem po jego stronie przychodu. Dalej Skarżący wywodził, że skoro dywidenda stanowi udział w zysku netto, nie będzie uprawniony do uwzględniania przy obliczaniu podstawy opodatkowania kosztów uzyskania przychodów poniesionych przez spółkę. We wspomnianej na wstępie interpretacji podatkowej Minister Finansów uznał stanowisko Skarżącego za nieprawidłowe. Wskazując między innymi na art. 8 ust. 1 i 2, art. art. 14 ust. 1, ust. 1c, ust. 1e, ust. 1h oraz ust. 1i, art. 10 ust. 1 pkt 3 i 7, art. 17 ust. 1 pkt 4, art. 24 ust. 11 oraz art. 30b ust. 1 i 2 u.p.d.o.f., organ doszedł do wniosku, że przychód z tytułu udziału w spółce komandytowo-akcyjnej, co do zasady, należy kwalifikować jako przychód z działalności gospodarczej. Ponieważ spółka jest transparentna podatkowo, momentem powstania przychodu po stronie akcjonariusza będzie uzyskanie go przez samą spółkę. I tak w przypadku działalności gospodarczej nastąpi to wraz z uzyskaniem przychodu przez spółkę z tytułu poszczególnych transakcji gospodarczych (art. 14 u.p.d.o.f.). Natomiast w przypadku przychodów z kapitałów pieniężnych przychód powstanie w momencie dobrowolnego umorzenia udziałów w spółkach kapitałowych, niezależnie od daty faktycznej zapłaty (art. 17 ust. 1 pkt 6 u.p.d.o.f.). Nie można natomiast przyjąć, jak argumentuje na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych Skarżący, że przychód powstanie dopiero wraz z wypłaceniem dywidendy. Przepisy te bowiem nie regulują kwestii podatkowych. Skoro spółka kapitałowo-akcyjna jest z punktu widzenia ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych transparentna w istocie rzeczy nie ona, lecz jej wspólnicy osiągają przychód. Zdaniem organu, sposób w jaki następuje podział zysku pomiędzy akcjonariuszy spółki (art w zw, z art pkt 2 k.s.h.), nie ma znaczenia dla oceny możliwości wywiązania się przez Skarżącego, jako akcjonariusza, z obowiązku wpłacania zaliczek na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 44 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f.). Skoro przypadający każdemu ze wspólników dochód spółki wynika z prowadzonych przez nią ksiąg rachunkowych, w oparciu o dane w nich zawarte mogą oni określić wysokość należnych w danym miesiącu zaliczek. Wezwawszy bezskutecznie organ do usunięcia naruszenia prawa, Skarżący wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skargę na powyższą interpretację indywidualną. W skardze podniesiono między innymi zarzut naruszenia art. 8 ust. 1-2, art. 14 ust. 1, art. 24, art. 17 ust. 1 pkt 6, art. 24 oraz art. 44 ust. 1 i 3 u.p.d.o.f. Ponadto, zdaniem Skarżącego, organ naruszył art. 14b 1 w zw. z art. 14a 2 oraz art ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późń. zm.). Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał skargę za zasadną i ją uwzględnił. W motywach wyroku sąd zaznaczył, że spór dotyczy dwóch kwestii: momentu uzyskania przez akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej przychodu oraz związanego z tym obowiązku uiszczenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych; zakwalifikowania przez akcjonariusza uzyskanego przez spółkę komandytowo-akcyjną przychodu z tytułu odpłatnego zbycia udziałów w spółkach kapitałowych oraz 2/5

3 obowiązku uiszczenia z tego tytułu zaliczek. Wskazując na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 stycznia 2012 r. (sygn. akt II FPS 1/11), sąd pierwszej instancji zgodził się ze Skarżącym, że dochód akcjonariusza, będącego osobą fizyczną, z tytułu udziału w spółce komandytowo-akcyjnej, podlega opodatkowaniu dopiero w dniu otrzymania dywidendy. Jakkolwiek wspomniana uchwała dotyczyła podatku dochodowego od osób prawnych, niemniej jednak niezależnie od tego czy akcjonariuszem jest osoba prawna czy fizyczna ich przychód pochodzi z tożsamego stosunku prawnego, unormowanego przepisami Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z art w zw. z art pkt 2 k.s.h. prawo akcjonariusza do udziału w zysku powstaje dopiero po podjęciu uchwały przez walne zgromadzenie wspólników. Tym samym akcjonariusze nie mają prawa do wypracowanego na bieżąco zysku spółki w tym pochodzących z kapitałów pieniężnych. Skoro jedynym przychodem akcjonariusza jest udział w zysku spółki, czyli dywidenda, nie można zgodzić się, że w trakcie roku podatkowego osiąga on przychód np. z tytułu zbycia przez spółkę komandytowo-akcyjną udziałów w spółce kapitałowej. W konsekwencji tego stanowisko organu w zakresie obowiązku odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych należało ocenić jako chybione. Zgodnie z art. 44 ust. 3 pkt 1 oraz art. 14 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f., obowiązek wpłacenia zaliczki powstanie zatem w tym miesiącu, w którym powstał dochód czyli w miesiącu wypłacenia dywidendy. Obowiązek ten nie powstaje natomiast w trakcie roku podatkowego. Zdaniem sądu pierwszej instancji, wykładnia językowa art. 5b ust. 2, art. 8 ust. 1, art. 10 ust. 1, art. 17 ust. 1 pkt 4 oraz art. 30a ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. wskazuje wprost, że przychód wspólnika uzyskany w spółce osobowej należy kwalifikować do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Mając na uwadze zasadność zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego, sąd pierwszej instancji doszedł do wniosku, że organ naruszył także art. 14b 1 w zw. z art. 14a 2 oraz art Ordynacji podatkowej. W skardze kasacyjnej Minister Finansów podniósł, na podstawie art. 174 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2012 r. Prawo postępowania przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.) powoływanej dalej jako "P.p.s.a.", zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj.: - art w zw. z art i art. 153 P.p.s.a. z uwagi wewnętrzną sprzeczność uzasadnienia wyroku, tak że nie jest możliwe ustalenie, w jakim miesiącu Skarżący, jako akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej, powinien uiścić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych z tytułu udziału w tej spółce; - art w zw. z art. 151 P.p.s.a. oraz art. 14b 1 i art. 14a w zw. z art Ordynacji podatkowej poprzez uwzględnienie skargi i przyjęcie, że organ naruszył przepisy postępowania w ten sposób, iż dokonał oceny prawnej stanowiska Skarżącego z naruszeniem zasady zaufania do organów podatkowych. Na podstawie art. 174 pkt 1 P.p.s.a. Minister Finansów podniósł zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj.: - art. 10 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 8 ust. 1, art. 5b ust. 2, art. 14 ust. 1, art. 44 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 u.p.d.o.f. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że przychód z działalności gospodarczej po stronie akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej z tytułu udziału w tej spółce powstanie jako przychód należny w dacie otrzymania przez niego dywidendy. W związku z powyższym akcjonariusz powinien uiścić zaliczkę na podatek dochodowy z tytułu otrzymanego przychodu ze spółki tylko za miesiąc, w którym otrzymał on wypłatę zysku; - art. 5b ust. 2 i art. 5a pkt 6 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 3 oraz art. 8 ust. 1 u.p.d.o.f. poprzez błędną wykładnię 3/5

4 polegająca na uznaniu, że akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną, uzyskuje wyłącznie przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w postaci dywidendy, bez względu na to w jaki sposób spółka osiągnęła przeznaczony do podziału zysk; - art. 10 ust. 1 pkt 7 w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a i art. 30b ust. 1 i ust. 4 u.p.d.o.f. poprzez ich niezastosowanie. W ocenie organu, przychody wskazane w interpretacji indywidualnej należy uznać na przychody z kapitałów pieniężnych. Organ wniósł o uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i oddalenie skargi, ewentualnie o przekazanie Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu sprawy do ponownego rozpoznania, jak również zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Skarga kasacyjna jest niezasadna, dlatego podlega oddaleniu. Mają na uwadze treść zarzutów sformułowanych w skardze kasacyjnej, spór w istocie rzeczy sprowadza się do rozstrzygnięcia dwóch kwestii: - do jakiego źródła przychodów należy zakwalifikować przychód Skarżącego w związku z jego udziałem w spółce komandytowo-akcyjnej w roli akcjonariusza; - momentu powstania po stronie Skarżącego obowiązku wpłacenia zaliczki na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych w związku z jego udziałem w spółce komandytowo-akcyjnej w roli akcjonariusza. Zdaniem organu, wspólnik spółki osobowej może osiągnąć za jej pośrednictwem przychód nie tylko z pozarolniczej działalności gospodarczej jak przyjął sąd pierwszej instancji ale również z innych źródeł przychodów. Z art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f. wynika bowiem, że jedynie przychód uzyskany z prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej stanowi przychód z tegoż źródła. Natomiast w przypadku osiągnięcia przez spółkę osobową przychodu z innej działalności, Skarżący osiągnie przychód z źródła przychodu zależnego od sposobu zakwalifikowania danej transakcji. Nie można tym samym wykluczyć, że Skarżący, jako akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej, osiągnie przychód ze źródeł opisanych w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a u.p.d.o.f. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, stanowisko Ministra Finansów nie zasługuje na aprobatę. Przede wszystkim wykładnia językowa art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f. wyraźnie wskazuje, że przychód wspólnika z udziału w spółce niemiającej osobowości prawnej, która prowadzi działalność gospodarczą, kwalifikuje się jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Zasada ta nie znajduje wyjątku w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a i art. 30b ust. 1 i 4 u.p.d.o.f., ani w innych przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, do których odwołuje się Minister Finansów. Warunkiem przypisania przychodu z tytułu udziału w spółce osobowej do źródła wymienionego w art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. jest prowadzenie przez nią działalności gospodarczej. Nawet jeżeli spółka ta osiąga przychody z dywidend ze spółek kapitałowych, majątku z tytułu likwidacji spółki kapitałowej, albo innych przychodów wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a u.p.d.o.f. ostatecznie przychód jej wspólników stanowi przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Pogląd ten znajduje potwierdzenie w uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 maja 2013 r. (sygn. akt II FPS 6/12). Ponieważ stosowanie art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f. budziło wątpliwości, co w konsekwencji doprowadziło do rozbieżności w orzecznictwie, powyższą uchwałą rozstrzygnięto wyłaniające się na tym tle kontrowersje. Stwierdzono w niej, że przychód (dochód) osoby fizycznej, będącej akcjonariuszem spółki komandytowo-akcyjnej, stosownie do art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f. jest przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, za powyższym stanowiskiem przemawia "treść 4/5

5 przepisów art. 5b ust. 2, art. 8 ust. 1, art. 10 ust. 1 pkt 3, a także art. 17 ust. 1 pkt 4 i art. 30a ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. Podstawowe znaczenie dla wykładni powołanych przepisów ma art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f., wprowadzony do ustawy z dniem 1 stycznia 2007 r., a więc po wejściu w życie Kodeksu spółek handlowych, który stanowi, że jeżeli pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzi spółka niemająca osobowości prawnej, przychody wspólnika z udziału w takiej spółce, określone na podstawie art. 8 ust. 1, uznaje się za przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. Przepis art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f. wprowadza zasadę, zgodnie z którą przychody wspólnika będącego osobą fizyczną z udziału w każdej spółce nieposiadającej osobowości prawnej, bez względu na jej rodzaj (a więc także komandytowo-akcyjnej) są przychodami z pozarolniczej działalności gospodarczej. Przy czym pod pojęciem wspólnika ustawodawca rozumie wszystkich udziałowców każdej spółki osobowej, w tym komplementariusza i akcjonariusza spółki komandytowoakcyjnej. Zasada ta w jakimkolwiek przepisie u.p.d.o.f. nie jest ograniczana, ani modyfikowana. W pytaniu sądowym, jak również w orzecznictwie i literaturze trafnie wskazuje się, że przepis art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f. stwarza fikcję prawną uzyskiwania przez wspólnika spółki niemającej osobowości prawnej przychodów ze źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f., o ile spółka ta prowadzi działalność gospodarczą. Zwraca się przy tym uwagę «na zabsolutyzowany charakter prawnopodatkowej kwalifikacji określonego w tym przepisie stanu faktycznego (niemożność obalenia przeciwdowodem), jak i przywiązanie do potencjalnie zróżnicowanych stanów faktycznych (działalność spółki, działalność wspólnika) takiego samego skutku prawnego» (zob. wyrok NSA z dnia 23 października 2012 r., II FSK 382/11; także A. Hanusz, P. Czerski, Zasada prawdy materialnej w postępowaniu podatkowym a domniemania i fikcje prawne, «Przegląd Sądowy» 2002, nr 1, s. 93)." Mając na uwadze źródło przychodu i moment jego powstania, należy zgodzić się z sądem pierwszej instancji, że obowiązek wpłacenia zaliczki powstanie dopiero w miesiącu, w którym Skarżący otrzyma dywidendę. W tym miejscu należy odnieść się także do pierwszego z zarzutów naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie art w zw. z art i art. 153 P.p.s.a. Zdaniem pełnomocnika Ministra Finansów, z motywów wyroku nie wynika jasno, w którym miesiącu Skarżący będzie zobowiązany do uiszczenia zaliczki na podatek dochodowy. Tymczasem na stronie 38 uzasadnia sąd pierwszej instancji wyraźnie wskazał, że "akcjonariusz powinien uiścić zaliczkę na podatek dochodowy z tytułu otrzymanego przychodu ze spółki tylko za miesiąc, w którym otrzymał on wypłatę zysku." Co istotne, stanowisko to w pełni odpowiada tezie sformułowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny w cytowanej wcześniej uchwale: "w świetle art. 44 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r., Nr 51, poz. 307 ze zm.) osoba fizyczna, będąca akcjonariuszem spółki komandytowo-akcyjnej, ma jako podatnik obowiązek odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych dopiero w dacie powstania przychodu, którą w myśl art. 14 ust. 1i tej ustawy jest dzień wypłaty dywidendy." Odnosząc się do drugiego z sformułowanych w petitum skargi kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów postępowania, zauważyć należy, że stanowi on prostą konsekwencję zarzutu naruszenie przepisów prawa materialnego. Jako że do powyższego naruszenia nie doszło, zarzut ten również należy ocenić jako nietrafny. W tym stanie rzeczy, z mocy art. 184 P.p.s.a. orzeczono jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto zgodnie z art. 204 pkt 2 tej ustawy 5/5