Wpłata. Wydatek. Jest oczywiste, Ŝe firma nie moŝe mieć co roku strat i nadal dobrze prosperować.

Transkrypt

1 Rachunek przepływów środków pienięŝnych Coraz częściej w języku polskim uŝywana jest równieŝ angielska nazwa cash flow. Jest to sprawozdanie z gospodarki środkami pienięŝnymi, które odzwierciedla obraz przepływu środków pienięŝnych i sposoby ich wykorzystania. Dokument ten nie ujmuje zasobów majątkowych, czy kapitałowych przedsiębiorstwa, a jedynie ich zmiany oraz wielkości, które nie mają bezpośredniego wpływu na zysk. Wydatek Oznacza kaŝdy rozchód środków pienięŝnych jednostki gospodarczej w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi oraz w związku z regulowaniem róŝnych zobowiązań jednostki. Wpłata KaŜde zasilenie jednostki gospodarczej w środki pienięŝne w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi oraz w związku z regulowaniem róŝnych naleŝności jednostki lub zaciąganiem zobowiązań. Jest oczywiste, Ŝe firma nie moŝe mieć co roku strat i nadal dobrze prosperować. Ale czy firma moŝe mieć straty w okresie jednego albo kilku lat i mimo tego nie zbankrutować? Albo, czy na pewno coroczny duŝy zysk jest gwarancją powodzenia gospodarczego firmy i zabezpiecza przed bankructwem? Okazuje się, Ŝe firma moŝe mieć straty przez kilka kolejnych lat i nie zbankrutować, ale wręcz dobrze prosperować i rozwijać się. Okazuje się teŝ, Ŝe gwarancja stosunkowo duŝego zysku wcale nie zabezpiecza przed bankructwem. ZauwaŜono, Ŝe bardzo istotnym elementem gospodarki firmy niezaleŝnie od tego, Ŝe firma ma dodatni zysk, jest ciągły, dodatni poziom gotówki w firmie. Wypracowany zysk w ciągu rozwaŝanego okresu moŝe mieć niewiele wspólnego ze stanem gotówki w firmie. Gotówka zaleŝy od wpływów pieniądza i jego wypływów, które mogą się zasadniczo róŝnić od kosztów i sprzedaŝy uwidocznionych w rachunku wyników. Firma, która sprzedaje za gotówkę (sprzedaŝ detaliczna), a nabywa towary z terminami spłat niegotówkowymi, zwykle ma stan gotówki duŝo wyŝszy niŝ wskazywałby na to wypracowany zysk (ze względu na moŝliwy wzrost zobowiązań). I vice versa, firmy, które nabywają towary za gotówkę, a sprzedają z terminami płatności niegotówkowymi, mają ciągłe kłopoty z gotówką (wysoki stan naleŝności). Zadanie 2 lista 3. W celu zidentyfikowania róŝnic między zyskiem a środkami pienięŝnymi naleŝy podać przykłady (minimum po pięć elementów) : a) wydatków pienięŝnych nie będących kosztami w rachunku zysków i strat, b) kosztów w rachunku zysków i strat nie stanowiących wydatków pienięŝnych, c) wpływów pienięŝnych nie będących przychodami w rachunku zysków i strat d) przychodów w rachunku zysków i strat nie stanowiących wpływów pienięŝnych oraz zanalizować ich wpływ na bilans. Przy ocenie przedsiębiorstwa na podstawie przepływów środków pienięŝnych musimy zdawać sobie sprawę, Ŝe dodatnia czy ujemna wartość cash flow nie moŝe być podstawą do jednoznacznie pozytywnej lub negatywnej, bezkrytycznej oceny danego podmiotu. NaleŜy podkreślić, Ŝe wartość dodatnia moŝe się pojawić nie tylko wtedy, gdy przedsiębiorstwo ma duŝy udział sprzedaŝy gotówkowej w całości obrotów, co jest pozytywnym zjawiskiem, ale równieŝ gdy podmiot, na przykład zuŝywa materiały zakupione w poprzednich okresach bez konieczności odtwarzania stanu zapasów. Podobnie wartość ujemna cash flow moŝe się pojawić, gdy duŝa część obrotów firmy to sprzedaŝ przez nią kredytowana, co oddziałuje negatywnie 1

2 NaleŜy więc cash flow rozpatrywać, podobnie jak i inne sprawozdania finansowe, krytycznie i na tle zmian wartości takich wielkości, jak stan zapasów materiałowych, naleŝności i zobowiązań z tytułu dostaw, zapłaconych i otrzymanych zaliczek itp. Przepływ a wynik Rachunek przepływu środków pienięŝnych, jako narzędzie analizy finansowej określa źródła pochodzenia nadwyŝki środków pienięŝnych, wygospodarowanych przez dany podmiot. Rachunek wyników przedstawia róŝnicę przychodów i kosztów, niezaleŝnie od tego, czy zaksięgowane koszty zostały faktycznie poniesione, a zaksięgowane przychody rzeczywiście osiągnięte. Przykład Firma sprzedaje częściowo na kredyt (z krótszymi lub dłuŝszymi terminami płatności, które spływają do firmy w terminie lub nie), podobnie kupuje u dostawców materiały do produkcji i towary równieŝ na kredyt (z ustalonymi terminami płatności, niekiedy bardzo długimi), zalicza do kosztów amortyzację, której w rzeczywistości nigdzie nie odprowadza (gotówka zostaje w firmie), część odbiorców zalega bardzo długo z zapłatami lub odsetkami za zwłokę (firma je zaksięgowała jako przychody, ale pieniądze nie wpłynęły), Powoduje to, Ŝe wynik finansowy firmy niekiedy diametralnie róŝni się od rzeczywistej gotówki, o którą w ciągu okresu sprawozdawczego zmienił się poziom gotówki w firmie. Zysk moŝe być i często jest dodatni, a firmie moŝe brakować gotówki i odwrotnie, firma wykazująca stratę moŝe posiadać bardzo duŝo gotówki. Sporządzania przepływów Podstawą sporządzania sprawozdania z przepływów środków pienięŝnych jest ustalenie nadwyŝki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało w danym okresie bilansowym. Uproszczając moŝna powiedzieć, Ŝe przepływ pienięŝny jest sumą zysku netto i kosztów niepienięŝnych (nie będących wydatkami), skorygowaną o przychody niepienięŝne (nie będące wpływami). Przedsiębiorstwo, oprócz nadwyŝki finansowej, w danym okresie finansuje swoją działalność korzystając takŝe z innych źródeł: długoterminowych, w postaci emisji nowych akcji, nowych udziałów lub dopłat wspólników do kapitału zakładowego, które zwiększają kapitały własne oraz z zaciągniętych kredytów i poŝyczek oraz obligacji, krótkoterminowych, wynikających ze zwiększenia stanu zobowiązań w okresie sprawozdawczym, na przykład kredytów, poŝyczek, zobowiązań wobec dostawców, zobowiązań o charakterze publicznoprawnym itp. oraz ze zmniejszenia stanu środków obrotowych, tj. zapasów i naleŝności, w których zamroŝone są środki płatnicze. Ale z drugiej strony przedsiębiorstwo wydaje środki pienięŝne na: - zakupy inwestycyjne, - udzielając poŝyczek, - płacąc za zapasy, - spłacając długi. Rachunek przepływów pienięŝnych Sporządzany jest w trzech płaszczyznach. Przepływ na: działalności operacyjnej, działalności inwestycyjnej, działalności finansowej, i ma pokazać, jakie były wpływy/wypływy poszczególnych rodzajów działalności. Działalność operacyjna Przepływy związane z podstawowym rodzajem działalności jednostki oraz z inną działalnością nie zaliczoną do działalności inwestycyjnej oraz finansowej. Wynikają głównie z transakcji oraz innych zdarzeń kształtujących wielkość zysku lub straty. 2

3 Działalność inwestycyjna (lokacyjna) Przepływy związane z nabywaniem lub zbywaniem składników trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pienięŝne koszty i korzyści. Działalność powiązana ze znaczną częścią aktywów. Pokazuje wielkość wydatków poniesionych na powiększenie zasobów trwale pozostających w jednostce, które z kolei pozwolą w przyszłości na osiągnięcie zysków i dopływ środków pienięŝnych. Wpływami są tutaj środki uzyskane ze sprzedaŝy długotrwale zaangaŝowanych zasobów lub stanowiące wynagrodzenie z Działalność finansowa Przepływy związane z pozyskiwaniem lub utratą źródeł finansowania oraz wszystkie z nimi związane pienięŝne koszty. Działalność powiązana ze znaczną częścią pasywów pozwalająca na określenie wielkości środków pienięŝnych pozyskanych od inwestorów lub kredytodawców oraz wielkość spłaty zobowiązań i kosztów z tego tytułu. Rachunek przepływów pienięŝnych Istnieją dwie podstawowe metody pozwalające sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pienięŝnych. Pierwsza to tak zwana metoda bezpośrednia, w której dokonuje się zestawienia przepływów środków pienięŝnych bezpośrednio z zapisów księgowych. Druga to metoda pośrednia, jest wygodniejsza i umoŝliwia zestawienie przepływów na podstawie bilansu i rachunku wyników oraz na podstawie informacji uzupełniającej znajdującej się w sprawozdaniach finansowych. Działalność operacyjna - sporządzanie RPP metodą pośrednią W metodzie pośredniej punktem wyjścia jest wynik finansowy netto, który zostaje skorygowany o pozycje niepowodujące zmian stanu środków pienięŝnych, jak teŝ o wynik innych działalności jak operacyjna: powiększony o wszystkie koszty, które nigdy nie generują rzeczywistych wypływów pienięŝnych, jak na przykład amortyzacja, powiększony o przyrost stanu zobowiązań (bez kredytów i poŝyczek), powiększony lub pomniejszony o inne korekty, jak zmiana stanu rezerw, zapasów, naleŝności, wynik na działalności inwestycyjnej i finansowej. Działalność operacyjna - sporządzanie RPP metodą pośrednią MoŜna powiedzieć, Ŝe wpływy i wydatki działalności operacyjnej sporządza się metodą pośrednią (memoriałową), co oznacza, Ŝe na środki pienięŝne netto z działalności operacyjnej składa się wynik finansowy netto oraz liczne korekty o: - pozycje niepienięŝne miały wpływ na wynik a nie spowodowały przepływu pieniądza amortyzacja, zmiana stanu rezerw, niezrealizowane róŝnice kursowe, - pozycje pienięŝne znajdują swoje odzwierciedlenie w wyniku finansowym, ale wymagają wykazania w działalności inwestycyjnej lub finansowej, - zmiany stanu pozycji bilansowych takich jak zapasów, naleŝności i zobowiązań dotyczących działalności operacyjnej danego okresu, Działalność operacyjna - sporządzanie RPP metodą bezpośrednią Metoda bezpośrednia polega na wykazywaniu podstawowych tytułów wpływów i wydatków działalności operacyjnej jako odrębne pozycje rachunku przepływów pienięŝnych, a następnie ich zsumowaniu do kwoty przepływów pienięŝnych netto z działalności operacyjnej. Działalność finansowa i inwestycyjna - sporządzanie RPP Przepływy z działalności inwestycyjnej oraz finansowej ustala się w oparciu o metodę bezpośrednią (kasową), czyli przedstawiając rzeczywiste wpływy i wydatki według tytułu poszczególnych pozycji (bez wpływów i wydatków z tytułu naleŝnego i podlegającego potrąceniu naliczonego podatku od towarów i usług). Przy metodzie bezpośredniej w przepływach operacyjnych ujmuje się wpływy i wydatki z tytułu podatku VAT. Działalność inwestycyjna - sporządzanie RPP powiększenie majątku trwałego rzeczowego i prawnego, w tym na inwestycje, jak równieŝ wpływy z ich zbycia, terminowe depozyty bankowe, zakup bonów skarbowych, obligacji, zakup akcji lub inne inwestycje, poŝyczki, wydatki na te cele, jak i wpływy z ich spienięŝenia, wpływy dywidend oraz odsetek, Działalność finansowa - sporządzanie RPP wpływy i wydatki związane z zaciągniętymi kredytami, poŝyczkami i wyemitowanymi obligacjami, zarówno długoterminowymi, jak i krótkoterminowymi, wypłaty dywidendy dla właścicieli lub zwrot dopłat do kapitału, wpływy z tytułu emisji akcji lub innych papierów wartościowych, wpływy z tytułu podwyŝszenia kapitału własnego, 3

4 Działalność finansowa - sporządzanie RPP Nie naleŝy utoŝsamiać działalności finansowej w sprawozdaniu przepływu środków pienięŝnych z przychodami i kosztami finansowymi wykazywanymi w rachunku zysków i strat. Przykładowo: - odsetki od przeterminowanych zobowiązań zalicza się do działalności operacyjnej, - dywidendy od posiadanych akcji i udziałów oraz otrzymane odsetki od poŝyczek zalicza się do działalności inwestycyjnej, - dywidendy wypłacone i zapłacone odsetki od kredytów znajdują się w działalności finansowej. Przepływ końcowy - sporządzanie RPP Po zsumowaniu trzech części przepływu środków pienięŝnych oraz jego powiększeniu o stan gotówki na początku okresu otrzymuje się wynikowy cash flow. Metoda pośrednia - sporządzanie RPP W opisie sprawozdań zastosowano pewną konwencję, której brak jest w Ustawie. Mianowicie część A - cash flow z działalności operacyjnej oraz część C - cash flow z działalności finansowej słuŝą do przedstawienia źródeł środków pienięŝnych, które są rozdysponowane w części B - działalność inwestycyjna. Sugeruje to odpowiednie znakowanie przepływów. Wpisywanie wartości zysku netto, wpływów z działalności operacyjnej i wpływów z działalności finansowej ze znakiem plus, a odpowiednich wydatków - ze znakiem minus. Odwrotnie są znakowane pozycje części C - przepływy z działalności inwestycyjnej; nabycie, udzielenie poŝyczki ze znakiem plus (mimo iŝ umniejsza tośrodki finansowe), a sprzedaŝ, zwrot poŝyczki ze znakiem minus. Stąd wynika, Ŝe pozycja zmiana stanu środków pienięŝnych D = A+B - C. Metoda pośrednia - sporządzanie RPP Przy zestawianiu sprawozdania z przepływów środków pienięŝnych rocznych lub częstszych dla potrzeb zarządzania finansami, moŝna pomijać korekty, których zadaniem jest przerzucenie przepływów z zysku netto do działalności finansowej i inwestycyjnej, chyba Ŝe dotyczą wartości względnie duŝych dla firmy i mogłyby zakłócić prawidłowy obraz całości działalności operacyjnej, finansowej i inwestycyjnej. Wersja analityczna Sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym Pokazuje zmiany, jakie zachodzą w kolejnych okresach bilansowych wyłącznie w oparciu o bilans. Dostarcza informacji pozwalających na analizę struktury i dynamiki zmian poszczególnych elementów kapitału własnego. Zmiany w bilansie Zgodnie z zasadą równowagi bilansu, kaŝdemu wzrostowi elementu aktywów towarzyszy odpowiednie zapotrzebowanie na nowy kapitał. Potrzebny kapitał moŝna uzyskać przez zwiększenie którejś z pozycji pasywów lub zmniejszenie innego elementu aktywów. Przykładem moŝe być wzrost zapasów. Potrzebny kapitał na ten wzrost moŝemy uzyskać zaciągając kredyt (wzrost pozycji pasywów) lub przez sprzedaŝ zbędnego środka trwałego (zmniejszenie pozycji Zmiany w aktywach i pasywach mogą być w róŝny sposób zestawiane. W zaleŝności od sposobu zestawienia otrzymuje się: 1. bilans róźnic, 2. bilans ruchu, 3. bilans pokrycia finansowego, 4. rachunki funduszowe. Bilans róŝnic Bilans róŝnic, to zestawienie wszystkich pozycji bilansowych za bieŝący i poprzedni okres oraz ich róŝnic. Suma róŝnic po stronie aktywów równa się oczywiście sumie róŝnic po stronie pasywów. T1 T2 saldo T1 T2 saldo A. Majątek trwały: A. Kapitały własne: Wartości prawne i niematerialne Kapitał podstawowy: Rzeczowe składn.majątku trwał Kapitał zapasowy Finans.składn.majątku trwałego: zysk zatrzymany B. Rezerwy: na podatek dochodowy pozostałe rezerwy B. Majątek obrotowy C. Zobowiąz.długotermin. Zapasy poŝyczki, obligacje i inne NaleŜności i roszczenia: kredyty bankowe Pap.wartośc.przezn. do obrotu: pozostałe Środki pienięŝne: D. Zobowiąz. krótkoterm. C. Rozliczenia międzyokresowe: Zobowiązania krótkoterm fundusze specjalne E. Rozliczenia międzyokres. Razem Razem

5 Bilans ruchu AKTYWA (A+, P-) Wzrost aktywów (A+) PASYWA (P+, A-) Wzrost pasywów (P+) Zwiększ.majątku trwałego netto Przyrost kapitału akcyjnego Bilans ruchu, to bilans róŝnic zmodernizowany Przyrost zapasów Przyrost kapitału zapasowego w ten sposób, Ŝe wszystkie róŝnice ujemne Przyrost naleŝności Zwiększenie zysku zatrzymanego zostały przeniesione na drugą stronę bilansu Zwiększ.krótkoterm.pap.wartośc. Wzrost zadłuŝenia ujemne róŝnice aktywów na stronę pasywów, 175 długoterminowego a ujemne róŝnice pasywów na stronę aktywów. Zwiększenie śr. pienięŝnych Zwiększenie zobowiązań bieŝących Strona pasywów mówi więc o źródłach Zmniejszenie pasywów (P-) Zmniejszenie aktywów (A-) finansowania otrzymanych w sposób Zmniejsz.zadłuŜ.długotermin. Zmniejszenie stanu naleŝności rzeczywisty przez wzrost pasywów lub względny przez zmniejszenie aktywów. Strona aktywów Zmniejsz. stanu środków pienięŝnych 210 mówi, na co tak uzyskane kapitały zostały Razem Razem wykorzystane Kwota [tys.zł] Kwota [tys.zł] Bilans pokrycia finansowego Jeśli pogrupuje się aktywa i pasywa tak, aby aktywa trwałe odpowiadały po prawej stronie kapitałom własnym, a kolejne aktywa o coraz większej płynności pasywom o coraz krótszych terminach wymagalności, to otrzyma się właśnie bilans pokrycia finansowego. AKTYWA (A+, P-) Kwota PASYWA (P+, A-) Kwota Wykorzystanie środków [tys.zł] Pochodzenie środków [tys.zł] I Zmniejszenie kapitału własnego I Wzrost kapitału własnego II Wzrost majątku trwałego Przyrost kapitału akcyjnego 2 Przyrost kapitału zapasowego 3 Przyrost zysku zatrzymanego Razem Razem długoterminowego długoterminowego 0 III Zmniejszenie zadłuŝenia II Przyrost zadłuŝenia IV Przyrost środków obrotowych III Przyrost długu krótkoterminowego 1 Przyrost zapasów Przyrost zobowiązań bieŝących Przyrost naleŝności IV Zmniejszenie środków obrotowych 3 Przyrost krótkoterm.pap.wartościowych Zmniejszenie stanu naleŝności 0 4 Przyrost stanu śr. pienięŝnych 0 2 Zmniejszenie stanu śr.pienięŝnych 210 V Zmniejszenie zobowiązań bieŝących Razem Razem Razem Razem Informacja dodatkowa Integralna część sprawozdań finansowych podnosząca uŝyteczność sprawozdań finansowych poprzez uzupełnienie danych w nich zawartych. Informacja dodatkowa Dzieli się na dwie części: - informacje liczbowe wyjaśniają zagregowane kwoty ujęte w sprawozdaniach finansowych, - informacje opisowe wyjaśniają kwoty zawarte w sprawozdaniach finansowych, jak i mające na celu wskazanie takich informacji, które nie zostały ujęte w sprawozdaniu finansowym albo z powodu braku moŝliwości wyceny lub pomiaru, albo ze względu, Ŝe zdarzenie jeszcze się nie pojawiło, jednak jest wielce prawdopodobne. Informacja dodatkowa Obejmuje dwie części: 1) Wprowadzenie do sprawozdania finansowego, 2) Dodatkowe informacje i objaśnienia. Wprowadzenie Obok danych identyfikujących jednostkę (nazwa, forma prawna, siedziba, itp.) powinno przede wszystkim zawierać krótki opis przyjętych przez jednostkę zasad (polityki) rachunkowości oraz przyczyn ich ewentualnych zmian w stosunku do roku poprzedniego, a takŝe deklarację zdolności jednostki do kontynuowania działalności bądź informację o powaŝnych jej zagroŝeniach. Dodatkowe informacje i objaśnienia BliŜej wyjaśniają poszczególne składniki i pozycje sprawozdań finansowych, obejmują: - wyjaśnienia do pozycji sprawozdawczych, - proponowany podział zysku lub sposób pokrycia strat, - inne istotne informacje. 5

6 Polityka (zasady) rachunkowości (art. 10 ustawy o rachunkowości) Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące: 1. Określenia roku obrotowego i okresów sprawozdawczych, 2. Metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru, 3. Sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym zakładowego planu kont, 4. Systemu słuŝącego ochronie danych. Polityka (zasady) rachunkowości W ramach polityki rachunkowości naleŝy zdefiniować między innymi: metody wyceny środków trwałych, metody amortyzacji Polityka rachunkowości Polityka rachunkowości warunkuje kształt sprawozdań finansowych. Ich interpretacja komplikuje się ze względu na stosowanie róŝnych rodzajów polityki w wielu dziedzinach. MoŜe powodować powstanie znacząco róŝnych sprawozdań finansowych, opisujących te same zdarzenia i warunki. Polityka rachunkowości a kreowanie rachunkowości Swoboda w kształtowaniu polityki rachunkowości prowadzi do manipulowania zasadami rachunkowości, dokonywaniu zmian w polityce rachunkowości, zmian w klasyfikacji kategorii ekonomicznych, przykładowo: zmiana stawek amortyzacyjnych, zmiana klasyfikacji kosztów, ujawnianie niepełnych informacji o gwarancjach, brak szczegółowych informacji na temat zasad wyceny aktywów. Sprawozdanie z działalności Inaczej sprawozdanie zarządu z działalności lub sprawozdanie roczne. Powinno obejmować istotne informacje o stanie majątkowym i sytuacji finansowej jednostki. Sprawozdanie z działalności Cele: - rozliczenie się zarządu jednostki przed właścicielami z gospodarowania powierzonym kapitałem oraz przedstawienie istotnych elementów działalności gospodarczej i jej sytuacji finansowej za rok sprawozdawczy, - przedstawienie dalszych perspektyw rozwoju jednostki ze wskazaniem na zamierzenia, jakie mają być realizowane w przyszłości uwzględniając przy tym otoczenie. Układ sprawozdania z działalności - wizytówka organizacji, - sytuacja w całej gospodarce i branŝy, - sprzedaŝ i portfel zamówień, - produkcja, - zaopatrzenie, - personel i świadczenia socjalne, - inwestycje, - środowisko naturalne, - finansowanie, - sytuacja majątkowa, - sytuacja finansowa, - sytuacja dochodowa, - badania i rozwój, - szczególne zdarzenia (po dacie bilansu, jak i warunkujące kontynuację działalności) 6