Logistyka - nauka Wstęp Założenia i obszar badawczy Rynek przewozów intermodalnych w Europie i Polsce Logistyka 4/

Transkrypt

1 Wojciechowski Andrzej Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Transport intermodalny dobra praktyka PCC IntermodalS.A.dla rozwoju inwestycji w globalnym łańcuchu dostaw Wstęp Zapewnienie sprawnego transportu ładunków jest jednym z trudniejszych problemów organizacyjnych na całym świecie. Co raz większe ilości ładunków zmuszają przedsiębiorstwa do organizacji efektywnego oraz ekologicznego transportu. Obecne tendencje rozwoju transportu zdecydowanie preferują przejazdy środkami transportu kolejowego lub morskiego i ograniczanie transportu drogowego, ponieważ zwiększanie liczby samochodów ciężarowych powoduje zatłoczenie ulic, znaczne zmniejszenie realnej prędkości i zwiększa emisję spalin. Należy podkreślić, że jeden 40-tonowy samochód ciężarowy niszczy nawierzchnię drogi tak jak samochodów osobowych przy założeniu, że jeden samochód osobowy waży 1 tonę. [2] Najpopularniejszym środkiem transportu ładunków w Polsce jest transport drogowy. Według Głównego Urzędu Statystycznego w 2013 roku samochody ciężarowe przewiozły ponad 150 tys. ton ładunków. Należy zaznaczyć, że w tym samym roku koleją przewieziono około 230 tys. ton. Jest to bardzo duża różnica, która wynika głównie ze złego stanu infrastruktury kolejowej oraz z działań rządów na przełomie ostatnich kilkunastu lat. Promowany transport drogowy, przeznaczano ogromne sumy pieniędzy na rozwój dróg i autostrad, przy równoczesnym zaniedbaniu transportu kolejowego i niewielkim nakładzie inwestycji w infrastrukturę kolejową Założenia i obszar badawczy Określając założenia badawcze autor zdefiniował następujące cele: poznawczy, którym jest rozpoznanie znaczenia przewozów intermodalnych w Polsce oraz cel badawczy, który zdefiniował poprzez określenie kierunków rozwoju i wzrostu znaczenie przewozów intermodalnych na przykładzie rozwiązań stosowanych w przedsiębiorstwie PCC Intermodal SA. Badania zostały przeprowadzone w 2013 r. Do badań użyto dane statystyczne publikowane przez GUS oraz dane ze stron internetowych firmy PCC Intermodal S.A. Dotychczas na rynku wydawniczym jest niewiele publikacji, które całościowo poruszałyby tematykę rozwoju transportu intermodalnego. Dostępne publikacje dotyczą jedynie fragmentarycznych badań statystycznych takich jak: liczba przewiezionych kontenerów, dochody z działalności intermodalnej czy rozwój terminali. Brak też, szerszego spojrzenia na całość problemu, sprawia, że jest on często pomijany w rozważaniach praktycznych. Rynek przewozów intermodalnych w Europie i Polsce Rynek przewozów intermodalnych w Europie ma przed sobą perspektywy rozwoju. Wynika to z rosnącej globalnej wymiany handlowej połączonej z produkcją w Azji oraz z nieustannego wzrostu przewozów kontenerów na światowym rynku. [1] Wymienione czynniki wskazują na to, że w Europie, a szczególnie w Polsce zwiększy się udział transportu intermodalnego. Jest to związane z prowadzoną polityką Unii Europejskiej, która wpływa na nadawców towarów w celu zachęcenia do korzystania z transportu intermodalnego. Narzędzia do realizacji celu to np. programy refinansujące inwestycje w nowe terminale i sprzęt przeładunkowy, a z drugiej strony polityka restrykcji wobec transportu drogowego. Według danych statystycznych transport intermodalny kontenerów w Unii Europejskiej wynosi 30-40%. Przewagę transportu intermodalnego można dopatrywać w jakości oferowanych usług np. efektywność wynikająca z możliwości przewozu jednorazowo większej ilości kontenerów. [7] Determinanty rozwoju można podzielić na globalne, regionalne i lokalne. Globalne to przede wszystkim wzrost przewozów intermodalnych w relacji Europa-Azja jak również zaopatrywanie rynków zbytu w Ameryce. Determinantem regionalnym jest Unia Europejska, której instytucje promują transport intermodalny. 3774

2 Determinantem lokalnym jest np.: wzrost roli portów trójmiejskich na Bałtyku, coraz głośniejszy lobbing na rzecz poprawy infrastruktury kolejowej, chęć przewoźników intermodalnych do inwestowania w terminale i centra logistyczne. [8] Kluczowa jest też ż wiara przewoźników intermodalnych w sens nowych inwestycji w terminale i centra logistyczne. [4] Na wykresie 1 przedstawiono udział przewozów intermodalnych w przewozach kolejowych w poszczególnych krajach Unii Europejskiej w roku Wykres 1. Udział przewozów intermodalnych w przewozach kolejowych w UE 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 36% 34%34%32% 29%29% 24% 23% 20% 18%18% 14% 13%11%11% 6% 3% 3% 2% 2% 2% 1% Włochy Holandia Hiszpania Belgia W.Brytania Niemcy Dania Słowenia Portugalia Francja Bułgaria Irlandia Austria Czechy Węgry Estonia Polska Rumunia Finlandia Słowacja Litwa Łotwa Źródło:Opracowanie własne na podstawie danych GUS Pomimo czynników sprzyjających ych takich jak np.: tranzytowe położenie Polski, stosunkowo wysokiej gęstości infrastruktury liniowej przekraczającej 6,6 km/100 km 2, udział Polski w segmencie europejskiego rynku nie przekracza 3%. Należy podkreślić, że jest to wynik znacznie niższy niż w krajach o podobnym obszarze geograficznym jak np. Niemcy i Francja. Kraje, w których istnieje sprawna pomoc państwa w zakresie rozwoju proekologicznych systemów transportowych, udział przewozów intermodalnych z wykorzystaniem kolei przekracza 20%, a w niektórych, jak np. Holandia, Hiszpania, Belgia, oscyluje na poziomie 32-35%. 35%. Niższy udział przewozów intermodalnych, w porównaniu z polskim rynkiem, odnotowano wyłącznie w krajach o słabo rozwiniętej sieci infrastruktury kolejowej i znacznie mniejszym znaczeniu transportu kolejowego jak np. Rumunia, Łotwa i Litwa. Rozwój przewozów intermodalnych jest ściśle powiązany z ogólnymi zmianami przewozu ładunków na rynku. Równocześnie należy zaznaczyć, że e przewozy intermodalne w Polsce były i są nadal głównie rezultatem wymagań kontrahentów zagranicznych, przewożących swoje ładunki w zunifikowanych jednostkach ładunkowych. [5] Według Urzędu Transportu Kolejowego przewozy intermodalne realizowane są głównie w komunikacji międzynarodowej. Pozostałe relacje wynoszą np.: tranzyt 34%, import 30%, eksport 19%. Należy zaznaczyć, że komunikacja wewnątrz kraju stanowi tylko 19%. [6] Statystyki związane zane z rozwojem transportu w Polsce w ostatnich latach ulegają zmianie. W tabeli 1 przedstawiono dane dotyczące sieci komunikacyjnej. 3775

3 Tabela 1. Dane dotyczące sieci komunikacyjnej Polski Wyszczególnienie Linie kolejowe eksploatowane w km Drogi publiczne o twardej nawierzchni w tys. km Drogi wodne śródlądowe żeglowne w km Trasy lotnicze w tys. km na podstawie Rocznika Statystycznego 2013 Długość linii kolejowych zamiast wzrastać, ulega zmniejszaniu, przy jednoczesnym wzroście dróg publicznych. Decyduje o tym zasadnicze zachwianie proporcji w wielkości środków przeznaczonych na dwa najważniejsze rodzaje infrastruktury transportowej. Polityka transportowa prowadzona od ostatnich kilkunastu lat przez kolejne polskie rządy odznaczała się preferowaniem autostrad i przewoźników drogowych w budżecie inwestycyjnym i opłatach za korzystanie z infrastruktury. [5] W tabeli 3 zamieszczono dane dotyczące ilości przewiezionych ładunków w latach Tabela 2.Przewozy ładunków w Polsce w latach PRZEWOZY ŁADUNKÓW Wyszczególnienie W tysiącach ton Transport kolejowy Transport samochodowy Transport morski Śródlądowy transport wodny Transport lotniczy na podstawie Rocznika Statystycznego 2013 Logistyka 1/

4 Największa ilość towarów jest przewożona transportem samochodowym. Należy dostrzec, że w latach przewozy towarów w transporcie drogowym wzrosły o prawie 500 tys., natomiast w transporcie kolejowym liczba utrzymuje się w granicach 250 tys. bez znaczących wzrostów. W tabeli 3 zamieszczono dane dotyczące średniego dystansu pokonywanego przez ładunek w latach Tabela 3. Średnia odległość przewozu ładunku (w tys. ton) Wyszczególnienie Transport kolejowy Transport samochodowy Transport morski Śródlądowy transport wodny Transport lotniczy na podstawie Rocznika Statystycznego 2013 Odległości w transporcie samochodowym rosną z biegiem lat, natomiast w transporcie kolejowym utrzymują się na niskim poziomie. W tabeli 4 przedstawiono dane dotyczące stanu taboru kolejowego. Uwzględniono ilość lokomotyw oraz wagonów towarowych. Tabela 4. Tabor kolejowy w Polsce w latach Wyszczególnienie Lokomotywy: Elektryczne Spalinowe Elektryczne zespoły trakcyjne Wagony towarowe na podstawie Rocznika Statystycznego 2013 Z tabeli wynika, iż wraz ze wzrostem lat, liczba lokomotyw oraz wagonów towarowych maleje. Zatem jest to negatywny czynnik, który wpływa niekorzystnie na rozwój przewozów intermodalnych w Polsce. Dobrze kształtował się obszar przeładunkowy w polskich portach morskich. W tabeli 5 zamieszczono informacje dotyczące ładunków załadowanych i wyładowanych w portach morskich. 3777

5 Tabela 5. Ładunki załadowane i wyładowane w portach ŁADUNKI ZAŁADOWANE I WYŁADOWANE W PORTACH MORSKICH w tys. t. Wyszczególnienie Ogółem w tym: Gdańsk Gdynia Kołobrzeg Szczecin Świnoujście na podstawie Rocznika Statystycznego 2013 Do portów morskich przybywa co raz więcej ładunków. Dynamiczny rozwój obrotów kontenerowych w polskich portach morskich tworzy korzystne warunki dla wzrostu udziału kolei w dowozach i odwozach kontenerów. Należy podkreślić, że rodzi się sposobność do uruchomienia w ramach morsko-lądowych łańcuchów transportu intermodalnego, połączeń kolejowych pomiędzy regionami o dużej masie ładunków podatnych na konteneryzację, a portami morskimi. Udział PCC Intermodal w polskim transporcie intermodalnym Spółka PCC Intermodal rozpoczęła swoją działalność w październiku 2004 jako firma PCC RailSpedkolSp.Z.O.O. W lipcu 2005 jako pierwsza prywatna firma w Polsce uruchomiła regularne połączenie pociągiem od terminalu lądowego do portu. Realizowane były wtedy przewozy ładunków pomiędzy terminalami kontenerowymi holenderskiej firmy VGN w Świnoujściu, a terminalem spółki PCC w Brzegu Dolnym. W ten sposób stworzono wygodną dla przedsiębiorstw alternatywę wobec dotychczasowych połączeń opierających się na transporcie samochodowym, w szczególności w odniesieniu do przewozu kontenerów na długie dystanse. PCC Intermodal SA jest wiodącą prywatną firmą oferującą usługi transportu intermodalnego w Polsce. Spółka jest wyspecjalizowanym podmiotem zajmującym się organizowaniem transportu kontenerowego w oparciu o własne terminale przeładunkowe przy jednoczesnym wykorzystaniu sieci regularnych połączeń kolejowych z terminalami morskimi. Firma PCC Intermodal świadczy usługi zarówno na rynku krajowym realizując przewozy z oraz do portów polskich, jak również jest obecna na rynku zachodnioeuropejskim, gdzie oferuje regularne połączenia kolejowe z terminalami morskimi w Hamburgu, Bremenhaven i Rotterdamie. PCC Intermodal S.A. zakłada osiągnięcie pozycji wiodącego operatora na rynku przewozów intermodalnych w Polsce i innych krajach Europy Środkowej. Misją PCC Intermodal jest budowanie pozycji lidera krajowych i międzynarodowych usług intermodalnych w oparciu o najwyższe standardy jakości obsługi klienta. Należy nadmienić, iż spółka posiada długoterminowe relacje z partnerami biznesowymi. Firma funkcjonuje w oparciu dwa strategiczne cele: 1. Budowę i uruchomienie sieci nowoczesnych terminali przeładunkowych w strategicznych dla rozwoju transportu intermodalnego lokalizacjach na terenie kraju; 2. Uruchomienie i zoptymalizowanie sieci regularnych pociągów kontenerowych w międzynarodowych korytarzach przewozowych: północ-południe (Adriatic-BalticLandbridge) oraz wschód-zachód (NCMP - NorthContinentMainPorts: Rotterdam - Antwerpia - Hamburg/Bremerhaven). [6] 3778

6 Na mapie przedstawiono mapę ę regularnych połączeń intermodalnych firmy PCC. [10] Mapa 1. Zasięg połączeń intermodalnych Źródło: (stan na Konteneryzacja jako motor napędowy spółki Podstawowym kierunkiem, w którym rozwija się firma PCC Intermodal SA jest transport kontenerów. Kontenery zmieniają oblicze handlu globalnego. Należy zaznaczyć, że w latach nastąpił ponad sześciokrotny wzrost wolumenu przewozów intermodalnych w jednostce TEU (kontener dwudziestostopowy). Wzrost ten wyniósł w 1993r. z95 tysięcy TEU do 646 tysięcy TEU w 2008 roku. W spółce PCC Intermodal S.A. dominują kontenery typu TEU. Na wykresie 4 przedstawiono wzrost rozwoju kontenerów dwudziestostopowych na przełomie lat 2011 i Wykres 2. Przyrost przewożonych kontenerów [w TEU] Z zamieszczonego wykresu wynika, że e transport kontenerów typu TEU rośnie. Wzrost między 2011, a 2012 rokiem wynosił Należy podkreślić, że e wraz ze wzrostem przewozu kontenerów rosną przychody oraz zwiększa się ę zatrudnienie pracowników. W 2005 roku przychód firmy wyniósł 1,9 mln złotych, przewieziono 3 tysiące kontenerów TEU i zatrudnienie wynosiło mniej niż 10 pracowników, natomiast w 2012 roku przychód firmy wyniósł 178 mln złotych, przewieziono 141 tysięcy kontenerów i zatrudnienie wzrosło do ponad 160 pracowników. [13] 3779

7 [10] Logistyka - nauka W celu szczegółowej analizy, na wykresie 5 przedstawiono wzrost liczby przewiezionych kontenerów TEU w poszczególnych kwartałach w latach Wykres 3. Liczba TEU w poszczególnych kwartałach Q1 Q2 Q3 Q4 Na załączonym wykresie widać, że znaczący wzrost nastąpił w pierwszym kwartale i wynosił w 2011 roku TEU, a w 2012 roku TEU, czyli różnica wyniosła TEU. W drugim kwartale w 2011 roku przewieziono TEU, zaś w 2012 roku zatem odnotowano wzrost na poziomie 6853 TEU. W kwartale trzecim wzrost przewozu TEU na przełomie lat 2011 i 2012 wynosił W kwartale czwartym 2012 roku na tle 2011 roku odnotowano wzrost na poziomie 5275 TEU. Z wykresu wynika, iż największa ilość kontenerów TEU jest transportowana w czwartym kwartale. Oprócz kontenerów typu TEU firma PCC Intermodal S.A. transportuje inne rodzaje kontenerów. Na wykresie 6 przedstawiono transport kontenerów na przełomie czterech lat. Wykres 4. Liczba przewiezionych kontenerów w latach Q1 Q2 Q3 Q4 3780

8 Warto zwrócić uwagę na wartości między rokiem Różnice w ilości przewiezionych kontenerów są znaczące. W pierwszym kwartale 2009 roku przewieziono 6780 kontenerów, zaś w 2012 roku 20114, zatem o kontenerów więcej. Należy zaznaczyć, ze w 2010 roku przewóz kontenerów utrzymywał się na stałym poziomie nie przekraczającym sztuk na kwartał. Znaczący wzrost przewozu kontenerów pojawił się na przełomie lat , który wynosił sztuk.z danych wynika, iż transport kontenerów na przełomie trzech lat wzrósł o 40%, przyczyniając się do zwiększenia sprzedaży usług intermodalnych o 56%., a dzięki dodaniu przychodów z dotacji programu Marco Polo 2 w wysokości 2,7 mln zł dynamika wyniosła 62% 1. Należy podkreślić, że średnia pojemność kontenera to 1,6 TEU. Zwiększenie liczby przewiezionych kontenerów wiąże się ze wzrostem stawki taryfowej. Na wykresie 7 zamieszczono średniestawki taryfowe w poszczególnych latach oraz prognozowane zmiany. Wykres 5. Liczba przewiezionych kontenerów i stawka taryfowa Z danych wynika, że nastąpił wzrost przychodów z działalności kolejowej o prawie 60% w roku Wolumen przewiezionych kontenerów wzrośnie o ok. 30%, natomiast stawki przewozowe o ok. 25%. średnia pojemność kontenera to 1,6 TEU. Należy nadmienić, iż ilość przewiezionych towarów koleją ma istotny wpływ na wyniki generowane w dwóch innych obszarach działalności intermodalnej czyli usługach terminalowych (przeładunkowych) oraz usługach transportu samochodowego (odwóz/przywóz do klienta). Liczba przeładunków na danym terminalu liczona jest w oparciu o liczbę kontenerów na poszczególnych trasach. Według zgromadzonych danych źródłowych jeden kontener przeładowywany jest średnio 2,5-krotnie (jeden przeładunek kolejowy i dwa samochodowe, przy czym nie zawsze występują oba przeładunki samochodowe). Warto zaznaczyć, że średnia rynkowa stawka za jeden przeładunek to 80 zł. Dzięki analizie danych źródłowych udało się określić odsetek ilości transportowanych koleją kontenerów, które są następnie odwożone do klienta transportem samochodowym i wynosi 50% (w 2010 r. było to 51%, w 2011 r. 55%).Usługi spedycyjne (frachty morskie) świadczone są tylko dla niektórych klientów, zazwyczaj dla spółek z Grupy Kapitałowej PCC. 3781

9 Firma PCC Intermodal S.A w związku ze strategią rozwoju przedsiębiorstwa, zaplanowała inwestycje w m.in.. terminale przeładunkowe. Na wykresie 8 przedstawiono planowane wydatki inwestycyjne w latach Wykres 6. Planowane wydatki inwestycyjne w latach Kutno Brzeg Dolny Gliwice Intermodal Container Yard Na wykresie 9 przedstawiono strukturę i prognozę przychodów PCC Intermodal w latach Wykres 9. Wartość i struktura przychodów PCC Intermodal SA. 825, 649,1 460,0 210,8 74,8 118,9 165, frachty morskie odwozy samochodowe usługi terminalowe działalność kolejowa Z wykresu 9 wynika, że e kluczowym elementem transportu intermodalnego jest wzrost przewozów kolejowych. Obszary takie jak odwozy samochodowe czy usługi terminalowe rozwijają się wraz ze wzrostem transportu kolejowego. Czynniki, które wpływają na wyniki spółki to np.: liczba obsługiwanych kierunków; ilość wykorzystania przestrzeni ładunkowej pociągów; wskaźnikfull/empty określający udział kontenerów pełnych w ogólnej liczbie przewożonych kontenerów. Podsumowanie W dobie dynamicznego rozwoju transportu międzynarodowego, coraz większego znaczenia nabierają zagadnienia związane zane z nowoczesnymi technologiami transportowymi. Problematyka logistyki międzynarodowej związana zana jest przede wszystkim z transportem drogowym. Działania w zakresie ochrony środowiska i zmniejszenia kosztów zewnętrznych wymagają zapewnienia przepustowości logistycznej i efektywnego wykorzystania infrastruktury transportowej. Wyniki badań pozwalają autorowi na sformułowanie następujących wniosków: Logistyka 1/

10 1. Firma PCC Intermodal S.A. świadczy usługi intermodalne, które stanowią alternatywę dla transportu drogowego. 2. Firma PCC Intermodal S.A. świadczy usługi intermodalne na szerokim obszarze geograficznym. 3. Usługi firmy PCC Intermodal S.A. umożliwiają klientom przewiezienie jednorazowo większej ilości ładunków w optymalnej cenie. 4. PCC Intermodal S.A. to firma, której podstawowym celem jest rozwój infrastruktury punktowej. 5. Inwestowanie w terminale przeładunkowe w pobliżu rozbudowanych arterii komunikacyjnych drogowo-kolejowych są metodą firmy PCC Intermodal S.A. na sprawną realizację procesów transportowych. 6. Usługach intermodalnych firmy PCC Intermodal S.A. znacząco nabierają tempa przewozy kontenerów. 7. Firma PCC Intermodal S.A. jest przykładem przedsiębiorstwa, które świadcząc usługi intermodalne przyczynia się do poprawy ochrony środowiska oraz życia człowieka. Streszczenie Artykuł jest próbą usystematyzowania problemów dotyczących rynku przewozów intermodalnych, który ma przed sobą perspektywy rozwoju. Z jednej strony ciągle rośnie międzynarodowa wymiana towarowa połączona z koncentracją produkcji w Azji, a z drugiej cały czas następuje wzrost na globalnym rynku przewozów kontenerów. Dodatkowo wszystko wskazuje na to, że w Europie, a szczególnie w Polscezwiększy się udział transportu intermodalnego. Wynika to faktu związanego z prowadzoną polityką Unii Europejskiej. W praktyce służą do tego programy refinansujące inwestycje w nowe terminale i sprzęt przeładowujący, a z drugiej strony restrykcje wobec transportu drogowego. Container transportation - practician's good the PCC Intermodal for development of investment in global chain of deliveries Abstract The article is the test of systematizing the problems the relating the market of transports intermodalnych which has before me the perspective of development. The international freight joint with concentration of production in Asia exchange from one side grows still, and from second all the time follows on global market of transports of containers growth. All shows on this additionally, that in Europe, and the part of transportation in Poland enlarges particularly intermodalnego. It results then the connected with guided policy of European Union fact. Refinancing investments in practice serve to this programmes in new terminals and reloading equipment, and from second side restrictions in the face road transportation. Literatura [1] Antonowicz M.,Marketingowo o transporcie intermodalnym, Transport i Komunikacja, nr 4/2011. [2] Czarnecki T., Kombinacje z transportem, Eurologistics, nr 3/2007 [3] GórnikiewiczA.,Czynniki wpływające na kształtowanie się rynku przewozów intermodalnych, Transport i Komunikacja, nr 1/2011. [4] Hajdul M., Fechner I., Kubiak P.,Przewozy intermodalne realne korzyści dla firm oraz użytkowników dróg, Logistyka, nr 2/2008. [5] Instytut Spraw Obywatelskich,TIRY NA TORY towary na kolej, Transport i Komunikacja, nr 1/2011. [6] Konferencja prasowa, Intemodal wczoraj, dzisiaj i pojutrze!, PAP 2012 [7] Lewandowski J.,Rynek przewozów intermodalnych Drogi czy tory, Eurologistics, nr 5/2011. [8] Lewandowski K.,Zastosowanie technologii transportu kombinowanego ACTS do przewozu kruszyw drogowych w Polsce, Transport i Komunikacja, nr 5/2011. [9] Raport analityczny Trigon, PCC Intermodal Tiry na tory, Gdynia [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16]