2 Trzustka uznaje si odpowied dotycz c jednego lub dwóch rodzajów

Transkrypt

1 MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZA I A1, A4 (A1 arkusz standardowy, A4 arkusz dla s abo widz cych) Zasady oceniania Za rozwi zanie zada z arkusza I mo na uzyska maksymalnie 50 punktów. Model odpowiedzi uwzgl dnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest cis ym wzorcem sformu owania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zada zamkni tych). Za odpowiedzi do poszczególnych zada przyznaje si wy cznie pe ne punkty. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna tylko jeden punkt, przyznaje si punkt wy cznie za odpowied w pe ni poprawn. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna wi cej ni jeden punkt, przyznaje si tyle punktów, ile prawid owych elementów odpowiedzi, zgodnie z wyszczególnieniem w modelu, przedstawi zdaj cy. Je eli podano wi cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) ni wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu. Je eli podane w odpowiedzi informacje wiadcz o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawid owej odpowiedzi lub zawieraj b d merytoryczny, odpowied tak nale y oceni na zero punktów. Uwagi do zapisu modelu: Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone s od siebie uko nikami (/), np.: ruch ko czyn /ruch i w ocenie s równowa ne. Sformu owanie zapisane w nawiasach nie jest wymagane w odpowiedzi. Jego umieszczenie w odpowiedzi nie ma wp ywu na ocen. Numer zadania Oczekiwana odpowied i sposób jej oceny 1. Za poprawne uzupe nienie ka dych dwóch z czterech rubryk tabeli po 1 pkt. 1 ruch ko czyn/ ruch/ skurcz mi ni, wymiana gazowa/natlenianie krwi/oddychanie zewn trzne, 3 kosmki jelitowe /mikrokosmki/ du a powierzchnia wch aniania, 4 transport tlenu (i niewielkich ilo ci dwutlenku w gla).. I sposób oceniania: za poprawne podanie nazwy i roli wydzieliny ka dego z dwóch gruczo ów po 1 pkt. - w troba emulgacja t uszczów /u atwienie trawienia t uszczów (1 pkt), - trzustka trawienie bia ek, cukrów i t uszczów (1 pkt). II sposób oceniania: za poprawne podanie tylko nazw dwóch gruczo ów 1 pkt. Przyk ad odpowiedzi: w troba i trzustka (1 pkt). Maksymalna punktacja Uwagi za zadanie nie uznaje si okre- lenia oddychanie, 4 nie uznaje si podania tylko transportu dwutlenku w gla. Trzustka uznaje si odpowied dotycz c jednego lub dwóch rodzajów trawionych sk adników pokarmowych. Strona 1 z 6

2 3. Za trafne opisanie podobie stwa i ró nicy po 1 pkt. - podobie stwo: ciany t tnicy i y y zbudowane s z trzech warstw /trzech rodzajów tkanek (1 pkt), - ró nica: ciana t tnicy zawiera grubsz warstw tkanki mi niowej /jest grubsza (1 pkt). 4. Za poprawnie podan nazw struktury i wydalanego (wydalanych) przez ni produktu (produktów) przemiany materii 1 pkt. p uca/ uk ad oddechowy wydalaj dwutlenek w gla/ wod (1 pkt); skóra /gruczo y potowe produkuj pot zawieraj cy rozpuszczone w wodzie substancje zb dne dla organizmu (1 pkt). 5. Za prawid owe uzupe nienie opisu rysunku o nazwy ka dych dwóch z czterech odcinków kr gos upa po 1 pkt. Poprawna odpowied : odcinek szyjny, piersiowy, l d wiowy, krzy owy /ko krzy owa/ ( pkt). 6. Za prawid owe zaznaczenie klamr sarkomeru oraz po o enia miozyny i aktyny po 1 pkt. Uznaje si odpowied uwzgl dniaj c jeden element budowy ciany y y i t tnicy. 1 Do uznania jest odp.: jelito/ uk. pokarm. wydalanie barwników ó ciowych/ produktów rozpadu hemoglobiny. Nie uznaje si odp.: uk ad pokarmowy usuwanie niestrawionych resztek pokarmu. I II III miozyna aktyna 7. Za uwzgl dnienie w odpowiedzi obecno ci kosteczek w uchu rodkowym oraz ich po czenia z uchem zewn trznym i wewn trznym po 1 pkt. Przyk ad odpowiedzi: przystosowaniem jest obecno w uchu rodkowym (stykaj cych si ze sob ) kosteczek s uchowych (m oteczek, kowade ko i strzemi czko) (1 pkt), z których jedna przylega do (drgaj cej) b ony b benkowej (oddzielaj cej ucho zewn trzne od rodkowego), a druga do b ony oddzielaj cej ucho rodkowe od wewn trznego (1 pkt). Strona z 6

3 8. Za poprawne podanie nazwy rodzaju odruchu oraz trafne uzasadnienie odpowiedzi po 1 pkt. Przyk ad odpowiedzi: opisana reakcja jest przyk adem odruchu bezwarunkowego (1 pkt), gdy jest wrodzona /nie wyuczona/ niezmienna w ci gu ycia/ automatyczna /zachodzi bez udzia u o rodków decyzyjnych w mózgu (1 pkt). 9. Za poprawne przedstawienie udzia u uk adu krwiono nego i gruczo ów potowych w mechanizmie pozbywania si nadmiaru ciep a z organizmu po 1 pkt. a) uk ad krwiono ny rozszerzanie si naczy krwiono nych blisko powierzchni cia a u atwia wypromieniowanie nadmiaru ciep a (1 pkt), b) gruczo y potowe wydzielaj pot, którego parowanie z powierzchni cia a poch ania znaczne ilo ci ciep a/ który paruj c och adza cia o cz owieka (1 pkt). 10. Za poprawne podanie nazwy procesu 1 pkt. 1 komórki pozostaj diploidalne, poniewa dziel si mitotycznie (1 pkt). 11. Za podanie, e wi ksza b dzie cz steczka bia ka (A) oraz poprawne uzasadnienie po 1 pkt. - bia ko A b dzie zawiera o wi cej aminokwasów ni B (1 pkt), poniewa 43 triplety koduj 43 aminokwasy, a 43 nukleotydy 81 aminokwasów (1 pkt), - wi ksza b dzie cz steczka bia ka A (1 pkt), poniewa bia ko A zawiera 43 aminokwasy, a bia ko B 81 aminokwasów (1 pkt), - wi ksza b dzie cz steczka bia ka A (1 pkt), gdy wbudowanie jednego aminokwasu w cz steczk bia ka koduje jeden triplet/ kodon, a nie nukleotyd (1 pkt). 1. Za wskazanie odpowiedzi B 1 pkt. 1 Nie uznaje si uzasadnienia zgodnego z modelem przy podaniu b dnej nazwy odruchu. Nie uznaje si odpowiedzi zawieraj cej tylko: a) rozszerzanie naczy, b) wydzielanie potu. 13. Za poprawne przyporz dkowanie ka dych dwóch z czterech sk adników po 1 pkt. Poprawna odpowied : A V, B III, C I, D II ( pkt). 14. Za prawid owe podanie ka dego z dwóch zakresów warto ci po 1 pkt. Poprawna odpowied : - niedowaga poni ej 4,5 kg (1 pkt), - oty o od 7,5 kg do 97,5 kg (1 pkt). Uwaga: dopuszczalny b d w odczycie (+, ) 1 kg. 15. Za prawid owe podanie czasu najwy szej gotowo ci do reakcji na stres i jej braku po 1 pkt. Poprawna odpowied : Strona 3 z 6

4 - najwy sza gotowo oko o godz (1 pkt), - brak gotowo ci mi dzy godz (4 00, 0 00 ) i 00 (1 pkt). Badanie diagnostyczne z biologii 16. Za uwzgl dnienie w wyja nieniu powi zania stresu ze wzrostem poziomu adrenaliny i kortyzolu oraz poziomu hormonu z zachorowalno ci po 1 pkt. Wyja nienie musi zawiera cztery elementy: stres wzrost poziomu hormonów obni ona odporno wzrost zachorowalno ci. Przyk ad wyja nienia: w sytuacji stresowej podnosi si poziom adrenaliny (kortyzolu), co mo e prowadzi do obni enia odporno ci organizmu (1 pkt), a przez to zwi kszenia prawdopodobie stwa zachorowania (1 pkt). 17. Za ka dy z dwóch trafnych argumentów (niezale nie od stanowiska) po 1 pkt. Przyk ady argumentów za: - wczesne wykrycie nieprawid owo ci mo e zwi kszy szanse jej wyleczenia (1 pkt), - dobry wynik badania mo e zminimalizowa niepokój o rozwój dziecka (1 pkt). Przyk ady argumentów przeciw: - w czasie badania /pobierania p ynu owodniowego/ mo e doj do uszkodzenia p odu (1 pkt), - badanie /pobieranie p ynu owodniowego/ mo e by przyczyn poronienia/ infekcji (1 pkt). Uznaje si równie argumenty etyczne. 18. Za zaznaczenie odpowiedzi C 1 pkt Za poprawne przedstawienie ka dego z dwóch przyk adów reakcji obronnych organizmu po 1 pkt. - reakcja swoista wytwarzanie przeciwcia niszcz cych okre lony rodzaj wirusów czy bakterii (1 pkt), - reakcja nieswoista fagocytoza/ po eranie/ niszczenie przez makrofagi komórek ró nych drobnoustrojów (1 pkt), kichanie/ kaszel/ wymioty itp. (1 pkt), podwy szona temperatura (1 pkt). 0. Za uwzgl dnienie w obserwacji przynajmniej dwóch grup osób, np.: pal cych i niepal cych/ pal cych rzadko i cz sto 1 pkt. 1. Za prawid owe doko czenie schematu ilustruj cego zró nicowanie sk adu komórkowego i chemicznego krwi po 1 pkt. Strona 4 z 6 1 Pionowa kolejno wymienionych sk adników

5 Przyk ad odpowiedzi (schematu): albuminy substancje organiczne bia ka immunoglobuliny fibrynogen (1 pkt) osocze substancje nieorganiczne (woda) krew czerwone krwinki granulocyty sk adniki komórkowe bia e krwinki (1 pkt) (morfotyczne) p ytki krwi agranulocyty mo e by inna ni na przyk adowym schemacie, ale powinny by uwzgl dnione wszystkie wymienione elementy.. Za trafne uzasadnienie odpowiedzi przecz cej 1 pkt. Przyk ad odpowiedzi: nie mo na sformu owa takiego wniosku, poniewa np. Indianie nie s najwy si, a w tej grupie jest najwi ksza ró nica wysoko ci mi dzy kobietami i m czyznami (1 pkt). 3. Za prawid owe odczytanie, który schemat ilustruje zespó Downa, a który Turnera po 1 pkt. Poprawna odpowied : zespó Downa D (1 pkt), zespó Turnera C (1 pkt). 4. Za ka dy z dwóch trafnych argumentów po 1 pkt. Przyk ady argumentów: - znajomo genomu mo e u atwi diagnozowanie/leczenie chorób genetycznych/ mo e u atwi eliminowanie chorób dziedzicznych (1 pkt), - znajomo genomu u atwia lepsze zrozumienie ewolucji cz owieka (1 pkt), - znajomo genomu umo liwia dopasowywanie leków do indywidualnych cech pacjenta (1 pkt), - umo liwia poznanie funkcjonowania organizmu cz owieka. 5. Za podanie ka dej z dwóch poprawnych cech po 1 pkt. - populacja cz owieka mo e nale e do ró nych poziomów troficznych/ zajmowa ró ne miejsca w a cuchach pokarmowych (1 pkt), - w poszczególnych a cuchach pokarmowych stanowi ogniwo ko cowe (1 pkt), - cz owiek jest zawsze konsumentem (1 pkt). 1 Strona 5 z 6

6 6. Za ka d z dwóch prawid owo przedstawionych ról producentów po 1 pkt. Przyk ad odpowiedzi: a) przekszta caj energi wietln w chemiczn / na energi wi za chemicznych (1 pkt), b) wytwarzaj materi organiczn z prostych zwi zków nieorganicznych/ przekszta caj materi nieorganiczn w zwi zki organiczne (1 pkt). 7. Za przedstawienie propozycji ka dego z dwóch trafnych sposobów ograniczenia zanieczyszcze atmosfery po 1 pkt. - odsiarczanie paliw (1 pkt), - instalowanie (w elektrowniach, elektrociep owniach, fabrykach) urz dze zmniejszaj cych emisj zanieczyszcze / stosowanie filtrów (1 pkt), - wykorzystywanie alternatywnych róde energii/ energii s onecznej/ wiatrowej/ j drowej (1 pkt). 8. Za ka dy z dwóch trafnych argumentów po 1 pkt. Przyk ady argumentów: - korzy ci zwi kszenie plonów/ wprowadzenie do uprawy lepszych odmian (np. odporniejszych na choroby, o smaczniejszych owocach itd.) (1 pkt), - nast pstwa negatywne chemiczne zanieczyszczenie rodowiska przez nawozy sztuczne/ eutrofizacja zbiorników wodnych/ ska enie chemicznymi rodkami ochrony ro lin/ zubo enie ró norodno ci gatunkowej organizmów (np. owadów, ptaków) (1 pkt). Strona 6 z 6