Uzasadnienie do projektu ustawy o systemie oceny energetycznej budynków oraz kontroli niektórych urządzeń w zakresie efektywności energetycznej

Transkrypt

1 Projekt Uzasadnienie do projektu ustawy o systemie oceny energetycznej budynków oraz kontroli niektórych urządzeń w zakresie efektywności energetycznej 1. Wprowadzenie Proponowane rozwiązanie legislacyjne stanowi wypełnienie postanowień Dyrektywy Europejskiej 2002/91/WE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, która nakazuje państwom członkowskim opracowanie i przyjęcie ( wymagany termin upłynął z dniem 4 stycznia 2006 r.) rozwiązań prawnych pozwalających na wprowadzenie następujących obowiązków: - oceny energetycznej budynków oraz lokali mieszkalnych przez licencjonowanych audytorów energetycznych, prowadzącej do określenia dla nich klas energetycznych, podawanych w sporządzanych świadectwach energetycznych, - okresowych kontroli kotłów i systemów klimatyzacji w budynkach, z punktu widzenia doboru oraz efektywności energetycznej zastosowanych urządzeń, lub stworzenia systemu doradztwa w tym zakresie, - jednorazowej kontroli (lub doradztwa) instalacji, w których pracują kotły starsze niż 15 lat, lub stworzenia systemu doradztwa w tym zakresie. Niniejszy projekt ustawy o systemie oceny energetycznej budynków oraz kontroli niektórych urządzeń w zakresie efektywności energetycznej wraz z nowelizacją ustaw: o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, o podatku dochodowym od osób fizycznych, o gospodarce nieruchomościami i Prawo budowlane, oraz : a) projektem nowego rozporządzenia w sprawie zakresu i formy świadectwa energetycznego budynku oraz lokalu mieszkalnego, b) projektem nowelizacji rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, c) projektem nowelizacji rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego, d) projekt nowelizacji rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, przygotowany z uwzględnieniem postanowień art. 1 Dyrektywy, który ustala, iż wykonywanie w/w obowiązków należy realizować przy uwzględnieniu krajowych warunków klimatycznych oraz wymagań klimatu wewnętrznego, a także rachunku ekonomicznego, stanowi całościowe, systemowe wdrożenie wszystkich ustaleń Dyrektywy. 2. Uzasadnienie regulacji proponowanych w projekcie ustawy 2.1. Przepisy ogólne Projekt ustawy (w art. 1) określa przedmiot regulacji ustawowej. Ustawa tworzy system oceny energetycznej budynków oraz lokali mieszkalnych, prowadzącej do wydania odpowiednich świadectw energetycznych, określając przy tym osoby do tych działań 1

2 uprawnione. Ustawa normuje także system kontroli kotłów, instalacji ogrzewczych oraz systemów klimatyzacji w budynkach i lokalach mieszkalnych. Ocena energetyczna budynków dotyczy budynków mieszkalnych (jedno- i wielorodzinnych), budynków zamieszkania zbiorowego oraz budynków użyteczności publicznej, zdefiniowanych w art. 4, stanowiącym słowniczek pojęć ustawowych. Słowniczek pojęć ustawowych jest także wypełnieniem artykułu 2 Dyrektywy. Nie zdefiniowano w słowniczku ustawowym takich pojęć, które już istnieją w ustawie Prawo budowlane i ustawie Prawo Energetyczne, a także właściwych Polskich Normach. Istnienie budynków o mieszanej strukturze użytkowej wymagało uregulowania podejścia do takich budynków. Przepisy projektu ustawy (zgodnie z art. 2) określone dla budynków, stosuje się odpowiednio do części budynków o takim przeznaczeniu. Z oceny energetycznej i sporządzania świadectw energetycznych (zgodnie z art. 3 projektu ustawy) są zwolnione: 1) budynki wolnostojące o powierzchni użytkowej nie większej niż 50 m 2, 2) budynki, w których koszt przeprowadzonych robót budowlanych poprawiających jakość energetyczną nie przekracza 25 % wartości odtworzeniowej budynku, 3) budynki przeznaczone do okresowego lub tymczasowego użytkowania, bez względu na wielkość ich powierzchni użytkowej, 4) budynki wpisane do rejestru zabytków lub znajdujące się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków oraz budynki kultu religijnego w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. W/w wyłączenia nie dotyczą kontroli kotłów, instalacji ogrzewczych oraz systemów klimatyzacji, zgodnie z zastrzeżeniem zawartym w art. 3 ustawy. Projekt ustawy (w art. 5) określa kompetencje ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, określając go jako organ odpowiedzialny za tworzony system oceny energetycznej budynków oraz kontroli urządzeń w zakresie efektywności energetycznej Zasady oceny energetycznej oraz sposób sporządzania świadectwa energetycznego budynku i lokalu mieszkalnego. Przepisy tego rozdziału wraz z nowelizacją w/w rozporządzeń, przywołanych we wstępie stanowią wypełnienie postanowień art. 3-7 Dyrektywy. Dyrektywa nakazuje ocenę budynku z uwagi na zapotrzebowanie na energię całkowitą, wykorzystywaną na wszystkie cele: nie tylko ogrzewania i wentylacji, ale przygotowania ciepłej wody, klimatyzacji, a także oświetlenia w odniesieniu do budynków użyteczności publicznej, wyrażone w odpowiednich jednostkach przeliczeniowych, porównywanych w Polsce, w związku z potrzebą wypełnienia ustaleń art. 4 i 5 Dyrektywy, z ustalonymi w przepisach techniczno-budowlanych, wydanych na podstawie art.7 ust.1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, oraz ustalanymi w projekcie rozporządzenia w sprawie standardu świadectwa energetycznego dla poszczególnych typów budynków, wartościami referencyjnymi. Od tego jaki będzie poziom tego zapotrzebowania zależeć będzie w jakiej klasie energetycznej znajdzie się oceniany budynek. Ustalenia art.5 Dyrektywy dotyczące budynków nowo wznoszonych o powierzchni użytkowej powyżej 1000 m 2 odnośnie do wykorzystywania alternatywnych źródeł energii zostaną uwzględnione w nowelizowanym przepisie wykonawczym do Ustawy Prawo budowlane dotyczącym zakresu i formy projektu budowlanego. 2

3 Ustalenia art.6 Dyrektywy dotyczące budynków istniejących uwzględniają regulacje zmieniające ustawę o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz. U. z 2002 r. nr 12, poz. 114). W rozdziale 2 projektu ustawy zostały określone ogólne zasady oceny energetycznej oraz sposób sporządzania świadectwa energetycznego budynku. art. 6 określa zasady oceny energetycznej budynków, w tym w ust. 4 zawarto ustalenie odnośnie kategorii (klas) energetycznych dla budynków w zależności od wyznaczanego wskaźnika EP zintegrowanej charakterystyki energetycznej. Tworzy się 7 klas energetycznych, przy czym dla budynku referencyjnego (porównawczego) stanowiącego podstawę odniesienia do budynku ocenianego ustala się wskaźnik EP równy 1 i klasę energetyczna D. Zgodnie z Art. 4 pkt 8 projektu ustawy przez budynek referencyjny należy rozumieć budynek o takich samych wymiarach i kształcie jak budynek oceniany, lecz spełniający dotychczas obowiązujące i uzupełnianie, w ramach nowelizacji związanej z wdrażaniem Dyrektywy, przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Ustalenia dotyczące formy świadectwa energetycznego zawiera art.8 projektu ustawy. Natomiast zasady formalno-prawne dotyczące świadectwa ustalone zostały w art. 9 i 10. Art.9 w ust.2 jest wypełnieniem ust.3 art. 7 Dyrektywy, bowiem wprowadza obowiązek dla właścicieli i zarządców budynków użyteczności publicznej, o powierzchni użytkowej powyżej 1000 m 2, umieszczania w widocznym miejscu strony tytułowej świadectwa energetycznego budynku, zawierającej dane o jego klasie energetycznej, tak aby umożliwić zapoznanie się z nią stałym użytkownikom i odwiedzającym budynek. Wypełniając postanowienia ust.1 art.7 Dyrektywy regulacje zawarte w art.9 ust.3 i art.11 projektu ustawy określone zostały obowiązki dla inwestora oraz właściciela budynku odnośnie do posiadania dla budynku świadectwa energetycznego. Inwestor, przed przystąpieniem do użytkowania nowo wzniesionego budynku lub budynku istniejącego, w którym dokonywana była rozbudowa, nadbudowa, przebudowa, odbudowa czy zmiana sposobu użytkowania lub też wykonywane były roboty budowlane mające wpływ na podniesienie jego standardu energetycznego musi zapewnić opracowanie przez audytora oceny energetycznej i wydanie świadectwa energetycznego. Kopia świadectwa energetycznego, wraz z innymi wymaganymi dokumentami, zgodnie z nowym brzmieniem art. 57 Prawa budowlanego, powinno być przesłane do właściwego terenowego organu nadzoru budowlanego. Mając na uwadze fakt, iż ze względów ekonomicznych w dużej części budynków roboty budowlane, związane z poprawą ich jakości energetycznej, są prowadzone etapowo, a zgodnie z ustaleniami art. 3 pkt 2 po przeprowadzeniu robót w budynku, których koszt jest równy lub przekracza 25 % wartości odtworzeniowej budynku należy sporządzić nowe świadectwo energetyczne, w art.9 w ust.6 wprowadza się złagodzenie tego rygoru poprzez zapis, iż świadectwo należy wykonać po zakończeniu wszystkich etapów modernizacyjnych, jednakże proces ten nie może trwać dłużej niż 5 lat. Złagodzenie to jest wiążące nawet jeśli, którykolwiek z etapów modernizacji wiąże się z przekroczeniem 25 % wartości odtworzeniowej budynku. Regulacja ta wymagała umieszczenia w tej sprawie stosownego zastrzeżenia w art. 3 pkt 2, stanowiącym podstawową normę w zakresie obowiązku wykonywania świadectw budynków w sytuacji gdy wykonywane są w nich robót budowlane, mające poprawić jakość energetyczną budynków. Obowiązek wykonania oceny energetycznej oraz świadectwa spoczywa na sprzedającym lub wynajmującym budynek. Zgodnie z art. 13 ust.2 (projektu ustawy) obowiązek oceny i sporządzania świadectw energetycznych istnieje w przypadkach sprzedaży lub wynajmu lokali mieszkalnych (wypełnienie ustaleń ust.1 art.7 Dyrektywy). Świadectwo energetyczne budynku / lokalu jest ważne 10 lat (na mocy ustaleń ust.1 art.7 Dyrektywy), chyba że w 3

4 międzyczasie nastąpiły działania budowlane, które spowodowały zmianę jego charakterystyki energetycznej. Kolejnym ważnym ustaleniem tego rozdziału, będącym wyjściem naprzeciw postulatom właścicieli i zarządców nieruchomości jest ustalenie mówiące, iż jeśli po 10 latach nie ma zmiany w charakterystyce energetycznej budynków świadectwo może pozostać wykorzystywane do celów sprzedaży i wynajmu, po potwierdzeniu jego aktualności przez audytora energetycznego. Ważność świadectwa jest wówczas przedłużana na kolejne 10 lat. Delegację do wydania rozporządzenia ministra transportu i budownictwa w sprawie standardu świadectwa energetycznego określa art. 12 projektu ustawy. W celu uzyskania statystycznych danych o standardzie energetycznym budynków w Polsce, oraz monitorowania systemu oceny energetycznej budynków minister transportu i budownictwa powierza Izbie Inżynierów Budownictwa utworzenie i prowadzenie rejestru wszystkich wydawanych świadectw energetycznych budynków, zgodnie z ustaleniami art. 21 projektu ustawy. 2.3.Osoby wykonujące świadectwa energetyczne Proponowane rozwiązania są wypełnieniem art. 10 Dyrektywy. Rozdział 3 projektu ustawy precyzuje uprawnienia i obowiązki osób wykonujących ocenę energetyczna budynków oraz świadectwa energetyczne. Zgodnie z Art.14 ust.1 projektu ustawy proponuje się powierzyć dwóm grupom zawodowym. Osobom posiadającym uprawnienia do projektowania lub kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń, w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz oraz z 2004 r. Nr 6, poz. 41, Nr 92, poz. 881, Nr 93, poz. 888 oraz Nr 96, poz. 95), uzyskane w : a) specjalności architektonicznej, b) specjalności konstrukcyjno-budowlanej, c) specjalizacji sieci, instalacje i urządzenia cieplne i wentylacyjne wyodrębnionej w ramach specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych, - pod warunkiem ukończenia szkolenia w zakresie dokonywania oceny energetycznej budynków oraz sporządzania świadectw energetycznych, a także wpisania na listę osób uprawnionych odpowiednio prowadzoną przez Izbę Architektów i Izbę Inżynierów Budownictwa. Druga grupa to audytorzy, wykonujący audyty energetyczne, o których mowa w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, którzy przedłożą dokumenty potwierdzające prowadzoną działalność w zakresie wykonywania audytu energetycznego, w szczególności dokumenty potwierdzające pozytywną ocenę wykonanych co najmniej 5 audytów energetycznych, uzyskaną w toku weryfikacji dokonywanej przez Bank Gospodarstwa Krajowego, pod warunkiem ukończenia szkolenia w zakresie dokonywania oceny energetycznej budynków oraz sporządzania świadectw energetycznych, a także wpisania na listę osób uprawnionych prowadzoną przez Izbę Inżynierów Budownictwa. Minister transportu i budownictwa zamierza powierzyć szkolenia dla osób ubiegających się o wykonywanie świadectw energetycznych trzem organizacjom samorządowym: Izbie Architektów, Izbie Inżynierów Budownictwa oraz Zrzeszeniu Audytorów Energetycznych, określając, w trosce o zapewnienie odpowiedniego poziomu dydaktycznego szkoleń, gwarantującego przygotowanie zawodowe osób do nowych obowiązków, ramowy program szkoleń w rozporządzeniu. Uregulowanie zawarte w ust. 2 art. 14 pozwala na działalność w zakresie świadectw energetycznych przedsiębiorcom, jeżeli zatrudniać będą w swoich firmach osoby legitymujące się takimi uprawnieniami. 4

5 Czynności można rozpocząć wykonywać wyłącznie po dokonaniu wpisu - na własną prośbędo rejestru uprawnionych. Przepis ten ma na celu identyfikację środowiska z jednej strony oraz z drugiej zapewnienie nieograniczonego dostępu do informacji o osobach uprawnionych potencjalnym zainteresowanym właścicielom lub zarządcom budynków. Koszty utrzymania rejestrów osób uprawnionych pokryte zostaną z pobieranych opłat wpisowych, których wysokość nie może przekroczyć 50 % kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w roku poprzedzającym przeprowadzenie szkolenia ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z proponowanym art.15 projektu ustawy w celu wykluczenia niebezpieczeństwa nieobiektywności i zależności wprowadza się zakaz łączenia funkcji osoby oceniającej budynek i sporządzającej świadectwo z funkcją projektanta, kierownika budowy lub zarządcy danego budynku. Dokonywanie oceny energetycznej i sporządzanie świadectwa energetycznego budynku lub lokalu mieszkalnego przez właściciela danego budynku lub lokalu mieszkalnego nie jest także dopuszczalne. Szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia, wartość sumy gwarancyjnej określone zostaną w rozporządzeniu ministra właściwego dla instytucji finansowych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, zgodnie z delegacja zawartą w art Kontrole kotłów oraz systemów klimatyzacji Obowiązki kontroli kotłów, instalacji ogrzewczych oraz systemów klimatyzacji, dotyczące celu, częstotliwości oraz kwalifikacji osób uprawnionych do ich przeprowadzania, a także wzory protokołów kontroli regulują przepisy art oraz przepisy w rozdziale 6 będące propozycją zmian do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 30 na Izbę Inżynierów Budownictwa nakłada się obowiązek utworzenia i prowadzenia rejestru protokołów z kontroli kotłów oraz systemów klimatyzacji. Wzory protokołów okresowych kontroli urządzeń i jednorazowej kontroli instalacji ogrzewczej będą załącznikiem do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego, stanowią bowiem przedmiot nowelizacji tego rozporządzenia. Powyższe proponowane regulacje stanowią wypełnienie ustaleń art. 8 i 9 Dyrektywy Przepisy karne Przepisy tego rozdziału regulują zasady odpowiedzialności karnej. Za niedopełnienie obowiązku posiadania świadectwa energetycznego grozi kara grzywny, orzekana zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia Zmiany w przepisach obowiązujących Zmiany w przepisach dotyczą: - ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, w art. 27e w ust. 1 3 wprowadza się możliwość odliczenia kosztu wykonania świadectwa energetycznego, - ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, omówiono je w pkt 2.4., 5

6 - ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - wprowadza się zmiany w art. 155 ust. 1, 181 ust. 6 oraz 186 ust. 6, które polegają na dodaniu do katalogu dokumentów, które są wykorzystywane przy wykonywaniu czynności zawodowych, odpowiednio przez rzeczoznawcę majątkowego, pośrednika w obrocie nieruchomościami oraz zarządcę nieruchomościami, świadectwo energetyczne budynku lub lokalu mieszkalnego; zmiana w art. 35 ust. 2 polega na dodaniu do wykazu, o którym mowa w ust. 1 tego artykułu, świadectwa energetycznego budynku lub lokalu mieszkalnego, które organ wskazany w ust. 1 jest obowiązany dołączyć do wykazu, - ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodrnizacyjnych, w art. 2 w pkt 1 w lit. a wprowadza się obowiązek wykonywania świadectwa energetycznego dla budynku poddawanego termomodernizacji oraz w pkt 5 możliwość zaliczenia kosztów jego wykonania do kosztów przedsięwzięcia finansowanych z kredytu i stanowiących podstawę do ustalenia wysokości premii termomodernizacyjnej. W pkt 6 rozszerza się możliwość wykorzystywania efektów działań termomodernizacyjnych, związanych z modernizacją systemu grzewczego po dniu 1 stycznia 2002 r., zgodnie z art. 6 ust. 1 i nowym brzmieniem pkt 1 przy realizacji modernizacji bryły budynku, systemu przygotowywania ciepłej wody oraz wentylacji, a także zgodnie z art. 3 przez dodanie nowego ust. 2 wprowadza się obowiązek od 1 stycznia 2009 r. wykonywania audytów energetycznych przez osoby posiadające licencję, uzyskaną na mocy przepisów ustawy o systemie oceny energetycznej budynków. Wprowadza się doprecyzowanie, iż wymóg realizacji termomodernizacji w oparciu o projekt budowlany obowiązuje wówczas, gdy taki projekt jest wymagany ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane Przepisy przejściowe i końcowe Art. 37 pozwala do 2011 r. spełnić zarządcom lub właścicielom budynków obowiązek kontroli instalacji ogrzewczej, w której wykorzystuje się kotły mające 15-letni staż eksploatacyjny liczony w oparciu o datę na tabliczce znamionowej kotła. W przypadku kotłów, które po dniu 1 stycznia 2011 r. uzyskują 15-letni okres eksploatacji, jednorazowa kontrola instalacji ogrzewczej powinna odbyć się w roku następującym po ukończeniu 15- letniego okresu eksploatacji. Zgodnie z art. 38 proponuje się aby obowiązek świadectwa dla nowowznoszonych budynków/lokali mieszkalnych oraz w, których dokonuje się modernizacji wchodził w życie 1 stycznia 2008 r. Tym samym dla pozostałych tj. budynków istniejących sprzedawanych i wynajmowanych/lokali mieszkalnych w tych budynkach proponuje się obowiązek świadectwa wprowadzić z dniem 1 stycznia 2009 r. wykorzystując w ten sposób pełny możliwy okres przejściowy zgodnie z art. 15 dyrektywy. W takim samym czasie proponuje się ustalić obowiązki kontroli efektywności energetycznej urządzeń. 6

7 3. Podmioty, na które oddziaływuje ustawa Proponowane regulacje, będące odwzorowaniem ustaleń Dyrektywy, oddziaływują na podmioty funkcjonujące w sektorze budownictwa i zajmujące się: projektowaniem, wykonawstwem oraz zarządzeniem nieruchomościami, ich sprzedażą i wynajmem. 4. Wpływy na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego Projektowane rozwiązanie nie generuje dodatkowych wydatków z budżetu państwa i sektora publicznego. Ponadto obowiązek posiadania świadectw energetycznych oraz okresowych kontroli kotłów i systemów klimatyzacji oraz jednorazowych instalacji ogrzewczych, który spoczywa na zarządcach i właścicielach budynków/lokali mieszkalnych, w tym także budynków użyteczności publicznej (budynki administracji rządowej i samorządowej, szkoły szpitale itp.), przyczynić ma się do podejmowania działań termomodernizacyjnych. Efektem tych działań będzie poprawa standardu energetycznego budynków, a zarazem podwyższenie ich klasy energetycznej, co skutkować powinno obniżeniem kosztów eksploatacyjnych w przypadku tych budynków. Określenie możliwych oszczędności w tym zakresie na obecnym etapie nie jest możliwe do oszacowania. 5. Wpływy na rynek pracy Należy oczekiwać, że dzięki proponowanym regulacjom będzie on znaczący i pozytywny. Wejście w życie regulacji skutkować będzie zwiększonym zapotrzebowania na usługi związane z problematyką objętą ustawą. 6. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw Stabilizacja i rozwój przedsiębiorstw istniejących oraz stworzenie proponowanymi rozwiązaniami warunków do powstania nowych przedsiębiorstw, bez naruszenia zasad wolnej konkurencji 7. Wstępna ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej Projekt zostanie uzgodniony z Urzędem Komitetu Integracji Europejskiej. 8. Konsultacje społeczne Przewiduje się szerokie konsultacje środowiskowe projektu ustawy i aktów wykonawczych. Projekty będą przesłane do możliwie szerokiego grona jednostek i organizacji związanych z branżą budowlaną, w wykonawców, projektantów, rzeczoznawców majątkowych, związków spółdzielczości, deweloperów, zarządów budynków komunalnych, właścicieli i zarządców budynków użyteczności publicznej itp. Ponadto projekty zostaną umieszczone do publicznej wiadomości na stronach internetowych ministerstwa. Opracowano w Departamencie Rynku Budowlanego 7