Organizacja pracy domowej ucznia w kształceniu zintegrowanym - referat szkoleniowy dla rodziców uczniów klas I - III

Transkrypt

1 Organizacja pracy domowej ucznia w kształceniu zintegrowanym - referat szkoleniowy dla rodziców uczniów klas I - III Istota i rodzaje pracy domowej Wybitny dydaktyk W. Okoń pracę domową ucznia określa jako formę obowiązkowych, wykonywanych zwykle w domu zajęć szkolnych, których celem jest rozszerzenie, pogłębienie i utrwalenie wiedzy oraz wdrożenie do samodzielności w posługiwaniu się wiedzą, w zbieraniu informacji, w dokonywaniu obserwacji, rozwiązywaniu zagadnień oraz pisemnym ich opracowywaniu. Nauka domowa w klasach I-III nabiera szczególnego znaczenia jako przygotowawczy etap do późniejszego samokształcenia. Wdrażanie do samodzielnej pracy już od pierwszych dni w szkole uzasadnione jest tym, że dziecko musi opanować nawyk samodzielnej pracy, podstawowe umiejętności uczenia się, umiejętność korzystania z różnych źródeł wiedzy i inne umiejętności przydatne w procesie samokształcenia. Prace domowe uczniów można podzielić jako : a)opracowanie nowego działu, b) rozwijanie umiejętności i nawyków, c) utrwalanie przyswojonego materiału, d) rozwijanie samodzielności i twórczej postawy uczniów. Prace domowe, których celem jest opracowanie nowego materiału, są na ogół w klasach młodszych rzadziej stosowane od innych, choć wartość ich jest wyjątkowo duża. Wśród nich można wyróżnić zadania polegające na przygotowaniu materiału do nowych lekcji oraz - na uzupełnieniu materiału opanowanego w czasie lekcji. Przygotowanie materiału do nowej lekcji może być dla uczniów niezmiernie ciekawe, budzić ich zainteresowanie nową lekcją, co później odbija się korzystnie na jej przebiegu, zwłaszcza, gdy stwierdzą, że ten sposób posłużył im do rozwiązywania zagadnień na lekcji. Ponadto zetknięcie się uczniów kilkakrotnie z daną treścią - przed lekcją, na lekcji i w toku utrwalania - wpływa również dodatnio na trwałość wiadomości. Prace domowe, mające na celu rozwijanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, stosuje się często zwłaszcza w nauczaniu tych przedmiotów, które wymagają ukształtowania wielu umiejętności i nawyków. Odnosi się to zwłaszcza do języka polskiego i języków obcych, a także do matematyki, zajęć technicznych i wychowania fizycznego. Utrwalanie przyswojonego materiału to zadania polegające na dalszym uczeniu się treści uprzednio na lekcji przyswojonej oraz na trwałym zapamiętaniu. Zadania te polegają przede

2 wszystkim na uczeniu się z podręcznika, przy czym treść, którą uczniowie utrwalają, jest im już znana. Praca domowa ukierunkowana przez nauczyciela stanowi etap przygotowujący ucznia do samokształcenia. Może ona budzić zainteresowanie różnymi zjawiskami i rozwijać zainteresowania ucznia. Dzięki racjonalnie zorganizowanej nauce domowej uczeń osiąga następujące umiejętności: uczy się korzystania z różnych źródeł wiedzy samodzielność w zdobywaniu różnorodnych informacji, samokontrolę i samoocenę uzyskiwanych efektów, dobieranie właściwych metod uczenia się usprawnia różne umiejętności, np. technikę czytania ze zrozumieniem samodzielność myślenia i działania, jego oryginalność, oraz zdolności twórcze inicjatywę i pomysłowość wzmocnienie wiary we własne siły Jak pomóc dziecku w odrabianiu pracy domowej? Samodzielna nauka dziecka w domu, zwana odrabianiem lekcji, stanowi niezwykle ważne ogniwo procesu nauczania i wychowywania. Praca domowa ucznia jest kontynuacją nauki szkolnej przygotowującej dziecko do samokształcenia. W kształceniu zintegrowanym praca domowa opiera się głównie na materiale programowym realizowanym w czasie kolejnych jednostek lekcyjnych, ma zazwyczaj charakter utrwalający wiadomości i umiejętności nabyte w szkole. To właśnie w domu najczęściej dziecko ma możliwości i okazję do ponownego przemyślenia rozszerzania swojej wiedzy na określony temat. Może swobodnie zastanowić się nad zagadnieniami poruszanymi w klasie, porozmawiać z rodzicami, rodzeństwem, rówieśnikami, wyjaśnić wątpliwości, które pojawiły się w toku lekcji czy też samodzielnie, po przemyśleniu występującego problemu, starać się go rozwiązać, dojść do własnych wniosków. Dzieci w młodszym wieku szkolnym na ogół chętnie przychodzą do szkoły i z zapałem zabierają się do nauki. Pilnie słuchają i gorliwie wypełniają polecenia nauczyciela. Natomiast koncentracja uwagi dziecka jest jeszcze nietrwała. Czasem dziecko zagapi się lub zamyśli i może nie wiedzieć albo zapomnieć co miało przynieść na następny dzień do szkoły, co miało przygotować lub zrobić. Takie sytuacje są dopuszczalne, lecz bardzo ważna jest tu reakcja rodziców. Nie wolno bagatelizować pierwszych sygnałów nieobowiązkowości. Należy stosować umiar, opanowanie i wyrozumiałość w stosunku do dziecka, rozmawiamy z nim, zastanawiamy się nad rozwiązaniem problemu, co się da naprawić. Należy pamiętać, że wytworzone we

3 czesnych latach nauki nawyki są najtrwalsze. W pierwszych latach nauki dziecko nie ma jeszcze nawyku uczenia się samodzielnie ani w szkole, ani w domu. Dlatego też ogromne znaczenie we właściwym wyrabianiu tego nawyku oraz konsekwentnym, a zarazem rozumnym, tj. odpowiednim pod względem wychowawczym, podejściu do tej problematyki mają rodzice. To na nich w głównej mierze spoczywa obowiązek wspomagania szkoły w realizacji celów dydaktyczno - wychowawczych. Ta niezmiernie ważna korelacja działań, zarówno szkoły, jak i środowiska domowego, stanowi podstawę do kształtowania u dziecka cech osobowości, przejawiających się we właściwym stosunku do obowiązku szkolnego, rozwijaniu zainteresowań, a więc całej sfery poznawczej, pozytywnego stosunku emocjonalnego do szkoły, więzi z rodzicami potrafiącymi nawiązać ścisły kontakt z własnym dzieckiem. Często rodzice bagatelizują sprawy związane ze szkołą - tak przecież ważne dla małego ucznia - tłumacząc małe zainteresowanie brakiem czasu, przepracowaniem, pozostawiając z problemem dziecko często niepotrafiące sobie z nim poradzić. Mały uczeń stopniowo nabiera lekceważącego stosunku do szkoły, przy "cichej aprobacie" rodziców. Ważną rzeczą jest ciągły kontakt rodzica z dzieckiem, wykazywania zainteresowania nie tylko jego postępami w nauce, ale również zachęcanie, motywowanie do nauki. Oprócz roli wychowawczej stanowiącej istotę właściwego stosunku dziecka do prac domowych oraz do całego toku nauki szkolnej, rodzice mogą i powinni pomagać dziecku w nauce domowej. Nie mam tu na myśli pomocy czasochłonnej, polegającej na siedzeniu przy dziecku przez cały czas odrabiania lekcji czy też wyręczanie go, odrabianiu zadań za dziecko. Przeciwnie, są to elementy pomocy, które należy wyeliminować. Nie pozwalają one bowiem na przyzwyczajenie małego ucznia do samodzielnej pracy, uczą natomiast niesystematyczności i nieobowiązkowości. Rolą rodziców jest również przypilnowanie i przyzwyczajanie do dobrej organizacji pracy, odrabiania pracy domowej o stałej porze dnia, co wprowadza pewną dyscyplinę oraz zapobiega szkodliwemu pośpiechowi. Uczeń nie powinien przystępować do odrabiania lekcji zaraz po przyjściu ze szkoły (gdyż jest zmęczony) lub zaraz po wysiłku (gdyż jego organizm wymaga odpoczynku). Jeśli uczeń przebywa w szkole przed południem, lekcje powinien odrabiać po upływie ok. 2h po obiedzie. Nawyk uczenia się codziennie w tych samych godzinach powoduje szybsze wykonywanie czynności przygotowawczych i szybszą koncentrację w pracy nad lekcjami. Najlepszy czas na pracę umysłową jest między 8-11 godz. rano (czyli jak dziecko jest w szkole) i po południu. Dziecko nie powinno uczyć się zbyt późno, zwłaszcza po godz. 20. Czas poświęcony na naukę w przypadku dzieci młodszych nie powinien być zbyt długi, a godziny, w których dziecko pracuje, nie mogą

4 kolidować z godzinami snu (uczniowie klas I-III powinni spać 10-12h na dobę). Jeżeli uczeń ma na odrobienie zadań domowych kilka dni, dobrze jest, jeżeli je zrobi od razu, tego samego dnia gdy zostały zadane. Konsekwentne przestrzeganie godzin przeznaczonych na naukę domową jest gwarancją, że w przyszłości nasze dzieci będą dobrze planowały swój czas i będą potrafiły racjonalnie go wykorzystać. Zmuszając uczniów do samodzielnego podejmowania codziennych obowiązków kształtuje się ich wolę i charakter, rozwija systematyczność i dokładność, inicjatywę, pomysłowość, wzmacnia wiarę we własne siły, kształtuje właściwy stosunek do pracy. Czasami dziecku wystarczy obecność kogoś bliskiego podczas odrabiania lekcji, wówczas czuje się ono pewniej i bezpieczniej, pracuje szybciej i staranniej. Bardzo często przyczyną niestarannego odrobienia zadania domowego, jest nieumiejętność przeprowadzenia przez dziecko samodzielnej kontroli wyników uczenia się. Dzieci często tłumaczą nauczycielowi, że przecież uczyły się, powtarzały zadany materiał. Bez kontroli ze strony rodziców, czy też starszego rodzeństwa, nie mają one jednak pewności, że materiał został należycie przyswojony i zapamiętany. Praca domowa spełnia określone funkcje, których celem jest powtarzanie i utrwalanie wiadomości i umiejętności zdobytych w szkole. Funkcje te będą w pełni zrealizowane, gdy zapewnimy dziecku odpowiednie warunki do pracy. Problem ten nie odnosi się tylko do czasu poświęconego przez ucznia na naukę oraz odciążenia go od innych zajęć domowych, ale również do całego szeregu uwarunkowań wpływających na wytworzenie właściwego klimatu wokół odrabiającego pracę domową ucznia. Bez względu na sytuację mieszkaniową, należy dziecku urządzić stałe miejsce do odrabiania lekcji. Powinno ono mieć swój stolik (biurko), szafkę, półeczkę lub regał, gdzie będzie układało we właściwym porządku podręczniki, zeszyty i inne przybory szkolne. Dzieci niemające własnego kącika do pracy, nie mają warunków do odpowiedniej koncentracji, niezbędnej przy pracy umysłowej, szybko się dekoncentrują, odrabiają lekcje w sposób chaotyczny lub nie odrabiają w ogóle, przychodząc do szkoły nieprzygotowane. Dla dobra dziecka, urządźmy pokoik lub kącik tak, aby dziecko lubiło w nim przebywać. Jest to, więc zadanie dla rodziców, których pomysłowość może przyczynić się do stworzenia przytulnego i wygodnie urządzonego miejsca pracy ucznia. Przy projektowaniu pokoju lub kącika dla ucznia, należy wziąć pod uwagę następujące reguły: stolik do odrabiania lekcji powinien być tak ustawiony, aby światło (dzienne, lampy)padało z lewej strony dla dziecka praworęcznego, zaś z prawej dla leworęcznego, lampa stołowa nie powinna mieć ani jaskrawego, ani zbyt słabego światła, ponieważ nieodpowiednie oświetlenie psuje wzrok, krzesło powinno być przystosowane do wzrostu dziecka; niewygodna pozycja przy pisaniu czy czytaniu może spowodować skrzywienie kręgosłupa, a ponadto wpływa to niekorzystnie na samopoczucie dziecka, które szybciej się męczy, jest znużone i zniecierpliwione,

5 pomieszczenie powinno być często wietrzone. Ustalony w rodzinie porządek dnia, w którym przeznacza się czas na różne zajęcia wdraża dziecko do samodyscypliny. Tak więc jest czas na odrabianie lekcji, na czytanie, na zajęcia poświęcone na zainteresowania poszczególnych członków rodziny, także dzieci. Taka racjonalna organizacja życia w rodzinie, to nic innego, jak przyzwyczajanie dziecka do planowania czasu poświęconego na naukę i czasu wolnego. Oprócz reżimu czasowego należy stworzyć uczniowi spokojną atmosferę. Głośne rozmowy domowników, kręcenie się, zamieszanie, odrywanie dziecka od pracy, włączone radio czy telewizor nie sprzyjają koncentracji uwagi na odrabianej pracy. Programy telewizyjne nie mogą być wyznacznikiem czasu przeznaczonego na naukę w domu. Należy je więc dostosować do czasu, kiedy dzieci już wypełniły obowiązki związane z nauką. Programy telewizyjne, a zwłaszcza filmy powinny podlegać selekcji i kontroli rodziców oraz być dostosowane do wieku i możliwości percepcji ucznia. Nieodpowiednio dobrane do psychiki dziecka filmy i programy mogą wyrządzić w niej wiele nieodwracalnych szkód psychicznych i emocjonalnych. Telewizja oddziałuje na emocje, wyobraźnię, myślenie. Ma ona zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na rozwój dziecka. Podobnie jak z komputerem i Internetem. Czas wolny w młodszym wieku szkolnym spędzany jest głównie w domach przed telewizorem lub komputerem. Z badań tzw. Oglądalności prowadzonych przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej TVP wynika, że polskie dziecko w wieku szkolnym ogląda programy telewizyjne przez 4 godz. dziennie, a w dzień świąteczny przez 6-7 godz. Dane te budzą głęboki niepokój. Dzieci coraz mniej czasu spędzają na świeżym powietrzu, oraz mniej czasu poświęcają na zabawy z rówieśnikami. Oglądanie telewizji zastępuje dzieciom zdobywanie doświadczeń w sposób naturalny. Ważnym elementem mającym wpływ na kondycję psychofizyczną dziecka pracującego w domu nad lekcjami, jak również na jakość odrabianej pracy domowej, ma odpoczynek, chwila relaksu w czasie nauki. I choć niewskazane jest gwałtowne odrywanie dziecka od nauki z powodu np. wykonania drobnych zakupów, to zalecane jest stosowanie krótkich przerw we właściwym momencie, połączonym np. z zaczerpnięciem świeżego powietrza. Zapewnienie dziecku komfortowych warunków do nauki, dobrze przygotowany warsztat pracy, dbałość o higienę psychiczną i fizyczną dziecka, stworzenie mu właściwej atmosfery sprzyjającej nauce, to podstawowe zadania, którym powinni sprostać troskliwi rodzice. Najważniejszą rzeczą wobec uczącego się dziecka jest właściwa postawa rodziców. Dziecko wykonując swoje obowiązki, powinno być przekonane o ich ważności. Dlatego tak ważne jest

6 zainteresowanie sprawami ucznia ze strony rodziców, życzliwość, zachęta do nauki, dostrzeganie przez rodziców jego sukcesów i porażek, pomoc w niwelowaniu trudności i pojawiających się kłopotów w nauce, rozmowy o szkole, o tym, czego się nauczyło, systematyczność w kontrolowaniu odrabianych prac domowych oraz wyników w nauce, stosowanie pochwał i nagród. Bywa również i tak, że rodzice poświęcają bardzo dużo czasu swoim pociechom, starają się wymusić na nich jeszcze większe zaangażowanie, chęć do pracy, zmusić je do jeszcze większego wysiłku umysłowego. Niewłaściwą postawę prezentują rodzice podczas wyręczania dziecka popisując się swoimi umiejętnościami, wówczas dziecko staje się biernym obserwatorem Przyzwyczajanie do daleko idącej niesamodzielności uczy nieuczciwości, unikania większego wysiłku i odpowiedzialności. Zdecydowana większość uczniów wie, że prace należy wykonywać samodzielnie i konsekwentnie stosuje tę zasadę w praktyce. Tylko bowiem własny wysiłek intelektualny dziecka w procesie kształcenia może owocować trwałością wiedzy, jej operatywnością, umiejętnością rozwiązywania problemów oraz pokonywania trudności w różnych sytuacjach życiowych. Opinie rodziców Cel badania: Doskonalenie pracy lekcyjno-domowej w nauczaniu zintegrowanym. Podejmowanie działań zmierzających do sprawnego wykonywania i wyeliminowania ewentualnych trudności w pracy domowej ucznia.. Dążenie do ujednolicenia oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych szkoły i środowiska rodzinnego. Do poznania opinii rodziców na temat prac domowych ucznia wykorzystałam kwestionariusz ankiety (w załączniku) składającej się z 19 pytań. Badaniami objęłam 22 rodziców, których dzieci uczęszczają do klas I-III Szkoły Podstawowej. Analiza wypowiedzi pozwoliła mi na sformułowanie kilku spostrzeżeń: - wszystkie ankiety wypełniały mamy i to one najczęściej pomagają swoim pociechom w odrabianiu prac domowych. Ojcowie również dobrze sprawdzają się w tej roli, należy ich tylko bardziej angażować. Niektóre dzieci wykażą się większym wysiłkiem umysłowym. niepokojący jest fakt, że dzieci potrzebują pomocy przy odrabianiu lekcji (21uczniów) 95,45%, nie potrzebuje (1)4,5%. Należy wdrażać je do samodzielności. czas poświęcony na tę pracę najczęściej wynosi 1 godz. -(9 osób)40,9%, ½ godz. (-7)31,8%, 2 godz. -(6)27,2%, jest to przeciętnie dobry wymiar czasowy, dorzucić więcej czasu na doskonalenie techniki czytania, - dzieci chętnie odrabiają prace domowe (13uczniów) 59%, bardzo chętnie (6)27,2%, wymaga zachęty (2)9%, pod przymusem (1)4,5%. - miejsce do nauki wybrane odpowiednio (biurko, stół), - odrabianie lekcji mieści się w normie czasowej, lecz powinno odbywać się o stałej porze, a badania wykazały, że tylko 50% dzieci je tak wykonuje, - najchętniej odrabiane prace domowe to zadania pisemne -54,5%,

7 zadania pisemne i czytanie podaje 27,2%, samo czytanie 4,5%, wszystkie prace 13,6%, - największe trudności sprawiają ćwiczenia ortograficzne -(8)36,3%, nauka pamięciowa- (4)18,1% czytanie-(3)13,6%, nie ma -(4)18,1%, inne -(3)13,6^, - średnia skala samodzielności przy odrabianiu kształtuje się między 7-8pkt na 10 - odpowiednią ilość zadawanych prac domowych deklaruje 18 respondentów 81,8%, za mało zadawane (3)13,6%, za dużo (1)4,5%,(tu decydują możliwości umysłowe dziecka) - przemęczenie zadaniami domowymi nie wykazuje - (20)90,9%, jest przemęczone -(2)9,09% - większość dzieci opowiada o tym co było tematem lekcji, potrafi określić tematykę zajęć, to bardzo dobrze, gdyż uważają na lekcji i są zaangażowane, Świadczy również fakt, że mają dobry kontakt z rodzicami, - czas wolny jest w miarę racjonalnie zagospodarowany, choć z tendencją wzrostową w zakresie oglądania telewizji i gier komputerowych. Kontakt rodzica z dzieckiem nie powinien ograniczać się jedynie do pomocy w lekcjach, ale również powinna to być wspólna zabawa, odwiedziny u znajomych, zajęcia sportowo-ruchowe, majsterkowanie, wspólne czytanie książek, czasopism. Z przeprowadzonych badań wynika, że 31,8% naszych dzieci czyta książki codziennie, również 31,8% czyta kilka razy w tygodniu, 4,5% raz w tygodniu, 27,2% czyta rzadko, 4,5% nie czyta. Zainteresowania czytelnicze u dziecka kształtują się głównie w domu. To rodzice uczą je gromadzenia własnego księgozbioru, są doradcami w wyborze dobrej książki. Dzieci, u których rodzice od najwcześniejszych lat rozbudzili zainteresowania czytelnicze, uczą się z reguły lepiej, mają bogatszy zasób słów, więcej wiadomości z różnych dziedzin, piszą bardziej ortograficznie, szybciej opanowują technikę czytania, co ma ogromny wpływ na dalsze sukcesy w nauce. BIBLIOGRAFIA 1. Zborowski Jan, Praca domowa ucznia szkoły podstawowej, Warszawa 1955, PZWS. 2. Kozak Halina, Organizacja pracy domowej uczniów klas początkowych, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Związków zawodowych. 3. Parczewska Teresa, Praca domowa, Życie Szkoły,8/2008r. 4.Okoń Wincenty, Słownik Pedagogiczny, Warszawa1987, PWN Załącznik nr 1 Ankieta dla rodziców uczniów klas I-III ze Szkoły Podstawowej. Ankieta dotyczy doskonaleniu pracy lekcyjno-domowej i ma na celu pomoc uczniom

8 w sprawnym jej wykonywaniu, wyeliminowaniu trudności, udzieleniu wskazówek jak rodzic może pomóc dziecku w jej odrabianiu, nauczycielowi wskaże kierunek dalszych działań edukacyjnych. Ankieta jest anonimowa, proszę o szczere odpowiedzi. Proszę zakreślić prawidłową odpowiedź lub uzupełnić podane zdania. Można znaczyć jedną lub kilka odpowiedzi. 1. Ankietę wypełnia: mama tata 2. Jestem rodzicem: chłopca dziewczynki \3. Czy dziecko prosi o pomoc przy odrabianiu pracy domowej? Tak Nie 4. Kto najczęściej pomaga dziecku w odrabianiu prac domowych? mama, tato, mama i tato, starsze rodzeństwo, inne osoby, jakie? 5. Ile czasu poświęca pani/pan na pomoc w odrabianiu pracy domowej dziecka? Pół godz., 1 godz., 2 godz., 3godz., więcej niż 3 godz., 6 Moje dziecko odrabia prace domowe: Bardzo chętnie, Chętnie, Wymaga zachęty, Bez zainteresowania Pod przymusem 7. Miejsce do nauki w domu. Moje dziecko odrabia prace domowe: Przy biurku, Przy stole, Zawsze w tym samym miejscu, gdzie?... Zawsze w innym miejscu, gdzie? Moje dziecko odrabia zadania domowe: O stałej porze, O różnych godzinach, 9. W jakiej porze dziecko najczęściej odrabia zadania domowe. Proszę zaznaczyć odpowiednie godziny Dziecko najchętniej odrabia: Zadania pisemne Czytanie Inne zadania, jakie?

9 11. Które zadania prac domowych sprawiają dziecku najwięcej trudności? czytanie, pisanie, nauka pamięciowa, ćwiczenia ortograficzne,, obliczenia arytmetyczne, zadania tekstowe, inne, jakie? 12. Proszę określić w skali od 1 do 10 stopień samodzielności przy odrabianiu zadań domowych i zaznaczyć odpowiednią cyfrę: Państwa zdaniem dziecko ma: Za dużo zadawane do domu, Za mało zadawane do domu, Odpowiednią ilość zadawanych prac domowych, 14.Dziecko ma zadaną pracę domową: zawsze, bardzo często często, rzadko, bardzo rzadko nigdy, 15. Czy dziecko jest przemęczone zadaniami domowymi? Tak Nie 16. Czy dziecko opowiada o tym, co było tematem lekcji w szkole? zawsze, często, rzadko, nigdy, 17. Czy potrafi określić tematykę zajęć edukacyjnych? zawsze, często, rzadko, nigdy, 18. W czasie wolnym dziecko wykonuje różne czynności. Ile czasu w ciągu dnia dziecko: - Spędza przed telewizorem... - Gra na komputerze... - Przeznacza na zabawę... -Pomaga rodzicom... - Przebywa na świeżym powietrzu Jak często dziecko czyta książkę? Codziennie, Kilka razy w tygodniu, Raz w tygodniu, Rzadko, Dziękuję za wypełnienie ankiety