Transkrypt

1 CT*+(,T"#$%&,J(IA3+6T,",J*$T"*36T, J)&+(3'&T,P,/'"+6)A(8'6,'()%#$%"6,)6(8"%(7:", %($(I,J/>8"7%'&7=,+AJEX7%6A'&7=,J(IA3+n, 4*)E+'('"6,3&J*+&7=,)*%+"o%(I,, 6/)*J6:A0"7=,","A8(TA0"7=! `<`<,?LDOpY.[L,[,U[4OSY?\ L)F#&4>#4fA&`-)-4#7)-1)&,)')U&>9A<1?,-5?:&#"),&>"#A<3*&>#.",3A5&.7#V ",3-1)&4>",de3-1)&,7"#.-3H#&*1d',5& ?L)*1&>9A<1?,-5*1&1&#"H)-1,)V?L)*1&F#*3"?5L-5*1 [ %&T)4.)-#71*5&41d/&?,5&"#,7x)-13&7&N&7%&.3L&$#"*5& 74>fI>")?5&>)U4.7&1&F)>1.)I9&L34.&4>#4#A3*&#',54F17)-1)&>",3,&4I)A-@?3& H#4>#')"?,#&>)U4.7)&7I)',5&>#>",3,&>"fA5&>",571@,57)-1)&`"*&>"57).V -5?:&'#&F#-F"3.-3H#&.3"3-9&1&75*94,)-1)&-)&-1?:&>9A<1?,-3H#&>#'3LR?1)& '#&>"#A<3*f7&,A1#"#7#R?1/&.L%&#'?:#',3-1)&#'&4.").3H11&F"f.F##F"34#73H#&,54F9&-)&",3?,&'I9H13H#&:#"5,#-.9&?,)4#73H#/&7&L)F1*&',1)I)&41d&'<)&'#A")& 74>f<-3H# Y %& 854.3*5&>#<1.5?,-#VH#4>#')"?,3&-)&R713?13&*#e-)&>#",@'F#7)w&-)& 713<3&4>#4#Af7%&P9&74F)e3*5&-)&'7)&'#*1-9L@?3&.5>5/&"fe-13&71@e@?3&7I)',d& >9A<1?,-@&7&>)U4.7)?:&1&>#,5?Ld&>#'*1#.f7&H#4>#')"?,5?:%&P5>&>13"7V 4,5&.#&454.3*/&7&F.f"5*&>",3'3&74,54.F1*&7#<-5&"5-3F&1&>#-)'-)"#'#73& 1 Część I Jolanta Jabłońska-Bonca, część II Mateusz A. Bonca. 2 M.A. Bonca, Klientocentryzm, krótkowzroczne systemy motywacyjne a kryzysy finansowe (w:) Współczesne modele biznesu. Diagnoza i perspektywy, red P. Antonowicz, Sopot 2001, s

2 Krytyka Prawa 4.7)&0p/&08(v%&Q"9H1&.5>&-),57)-5&A57)&F)>1.)<1,*3*&>)U4.7#75*%& 4#A13&,)>37-1w&#'>#713'-1&>#,1#*&#`?L)<-3H#&>#>)"?1)&H3-3")<-3H#/&->%& 7&'"#',3&>#,#"#7)-1)&43*1'3*#F")?L1&?,5&75F#",54.57)-1)&7>"#4.&)9.#V "5.)"-3H#&>",5*949 j %&!)U4.7)&74>fI?,34-3&*#e-)&71d?&9>#",@'F#7)w&-)& #41/&>#-137)e&*)L@&A)"',13L&<9A&*-13L&-).de#-3&7I)4-#R?1&#A9&.5>f7% B3'-)F&-13,)<3e-13&#'&454.3*9&>#<1.5?,-#VH#4>#')"?,3H#/&,)4#Af7& 7I)4-5?:/&3<)4.5?,-#R?1&4."9F.9"&454.3*9&>#<1.5?,-3H#/&:14.#"11/&F9<.9"5/& "3<1H11&1&4."9F.9"5&4>#I3?,-3L&7&F)e'5*&,&>)U4.7&F#-13?,-3&L34.&.7#",3-13& 1-$")4."9F.9"5&9*#e<171)L@?3L&R71)'?,3-13&94I9H&#&?:)")F.3",3&>9A<1?,-5*%& T)41dH&4$3"5&94I9H&>9A<1?,-5?:&L34.&7&>#4,?,3Hf<-5?:&>)U4.7)?:&A)"V ',#&"fe-5%&b3r<1&>#'ld.)&,#4.)l3&>#<1.5?,-)&'3?5,l)/&e3&.)f13&?,5&1--3&,)')-1)& *)L@&A5w&"3)<1,#7)-3/&-13,)<3e-13&#'&.3H#/&L)F13&4@&1'3#73&c"f'I)&>#*54I9/&.#&,)&"3)<1,)?Ld&#'>#71)')&7I)',)&>9A<1?,-)&7&>)U4.713%&!",5L*9L3&41d& >#74,3?:-13&7&'#F."5-13/&e3&94I9H1&.3&>#71--5&*13w&#'>#713'-1@&L)F#Rw& 1&>#71--5&A5w&4,3"#F#&'#4.d>-3%&P#&4$3")&7")e<17)&4>#I3?,-13%&8,F#I5/&?3-.")& 4>#".#73/&.)-13&*134,F)-1)&-)&75-)L3*/&>)"F1-H1/&'"#H1/&>#".5/&<#.-14F)/& H#4>#')"F)&F#*9-)<-)/&#?:"#-)&R"#'#714F)/&413',1A5&7I)',&>9A<1?,-5?:& =&.#&>",5FI)'5&.)F1?:& ?L1% 6)& HIdA#F13& "fe-1?3& *1d',5& 454.3*)*1& >#<1.5?,-#VH#4>#')"?,5*1& >)U4.7&-)FI)')&41d&7.3'5&1'3-.5?,-5&>")H*).5?,-5&>"#A<3*k&F.#&*)&,)&.#& >I)?1wt&!#,1#*& >#>)"?1)& H3-3")<-3H#& '<)& F)e'3H#& 454.3*9&,)<3e5& 7&,-)?,-3L&*13",3&.)Fe3&#'&.3H#/&?,5&>#.",3A5&#A57).3<1&u4>#I3?,-#R?1v& 7&,)F"3413&94I9H&>9A<1?,-5?:&4@&,)4>#F#L#-3&7&'#4.).3?,-5*&4.#>-19&#"),&?,5&#A57).3<3&*)L@&4>#I3?,-3&>#?,9?13/&e3&,)4#A5&>)U4.7&4@&#>.5*)<-13& 75F#",54.57)-3&'<)&'#A")&74>f<-#.5%&!#'3LR?13&>")H*).5?,-3&>)U4.7& 7#<-3H#&"5-F9&1&>)U4.7&F)>1.)<1,*9&>)U4.7#73H#&=&A13'-5?:&1&A#H).5?:/& '3*#F").5?,-5?:&1&)9.#F").5?,-5?:&=&L34.&7#A3?&.3H#&?#&'#&,)4)'5&L3'-)V F#73k&4F#"#&7I)',)&>9A<1?,-)&-13&*)&'#4.).3?,-5?:&R"#'Ff7&`-)-4#75?:/& 3 I. Bremmer, The End of the Free Market. Who Wins the War Between States and Corporations?, New York

3 W poszukiwaniu rozwiązań A)"',#&"fe-3%!",3)-)<1,9L*5&F#-F"3.-3&>",5FI)'5&,&A)"',#&#'<3HI5?:&1'3#7#/&F9<.9V H")-1?&)9.#-#*11&#A9&F9<.9"&1&>#*1*#&"fe-1?&454.3*f7&>#<1.5?,-#VH#4>#V ')"?,5?:/&>#'&7)"9-F13*/&e3&-13&1'3#<#H1)/&)&>")H*).5,*&Ad',13&>#'V ;4?:f'&4.)I&41d&-)H<3&>#<1.5?,-5*&>"1#"5.3.3*&R71).)~ ] %&}(")A4F)&71#4-)~& 75,7#<1I)& <)71-d& HI#4f7& >#<1.#<#Hf7/& 3F#-#*14.f7/& `<#,#$f7/& F.f",5& 4-9L@&"fe-3&:1>#.3,5&-)&.3*).&>",54,I#R?1&"3H1#-9&1&*#e<17#R?1&'1)<#H9&,&T)?:#'3*%&6)&#HfI&4@&.#&.3F4.5&-13>",3F")?,)L@?3&")*&>"#H-#,&*)F"#>#<1V.5?,-5?: Z %&ia3?-13&>14,3&41d&l9e&.)fe3&#&})")a4f13l&,1*13~/&#&75h")-3l&9*1)"v F#7)-5?:&14<)*14.f7/&)&-)73.&#&*#e<17#R?1&F#-.""37#<9?L1 h % G5&>",3F"#?,5*5&.3&#Hf<-3&")*5/&#'4.@>1*5&#'&A13e@?5?:&#?3-&>#<1V.5?,-5?:&1&4>")7',1*5&"fe-1?3&-)&>",5FI)')?:&F#-F"3.-5?:& ?L1& >")7-#V3F#-#*1?,-5?:%&T)4.)-#71*5&41d&-)&.5*&F#*>)").54.5?,-5*& >",5FI)',13/&?,5&1&L)F&=&9.",5*9L@?&*@'"3&>#',1)I5&*1d',5&454.3*)*1& F9<.9"#75*1/&>#<1.5?,-5*1&1&H#4>#')"?,5*1&=&*#e-)&,)L@w&41d&A9'#7)V -13*&F#-F"3.-5?:/&."7)I5?:&*#4.f7&.)F/&)A5&4F9.3?,-13L&74>fI>")?#7)w/& 4,)-9L@?&#'"dA-#R?1%&P)&)-)<1,)&>#F)e3&.3e/&7&L)F1&4>#4fA&*#e-)&#7#?-13& 4 Rozmowa Amala El-Maaytaha z J. Daneckim, Czas fałszywych demokracji się skończył, Stosunki Międzynarodowe 2011, nr 71 72, s. 15 oraz inaczej: Ł. Wójcik, Arabska zima, Rzeczpospolita, , s Por. np. nr 71 72/2011 miesięcznika Stosunki Międzynarodowe, nr VIII/2011 Liberte!, czy nr 7/2011 miesięcznika idei Europa. Tylko w tych trzech pismach w jednym czasie znalazło się ponad 20 tekstów na temat arabskiej wiosny ludów. 6 Rozmowa z Zijadem Aklem z Kairskiego Centrum Studiów Strategicznych Al-Ahram, Islamiści wygrywają arabską wiosnę, Gazeta Wyborcza, , s

4 Krytyka Prawa 1-.3"'54?5><1-)"-13&A)')w&#A?3&F9<.9"5&>")7-3&1&3F#-#*1?,-3&-)&>#,1#*13& F#-F"3.-5?:& ?L1/&)&-13&#Hf<-5?:&1'31% (-)<1,13&*#'3<#73L&>#'')*5&>",5FI)'#73&4>#4#A5&75F#-57)-1)&,)')U&>9A<1?,-5?:&,&75F#",54.)-13*&F)>1.)I9&>"57).-3H#&7&A)"',#&"feV V>"57).-3&1&>"57).-3&')"#71,-5&-)&?3<3&>9A<1?,-3/&>",5FI)')*1&14<)*V 4F1*1&=& ?L3k&;17C)")%)C/'71%1%'1&*)W8%& 1--5?:&>)")'5H*).)?:&A)')7?,5?:/&?#&9."9'-1)&F#*>)").54.5Fd/&)<3&L3L& -13&9-13*#e<171)/&L)F&75F)e3*5&-1e3L%&;&-)9?3&,)?:#'-13L&>")7')&L34.& <9.-)/&L34.&:14.#"5?,-)/&$")H*3-.)"5?,-)&1&"3<).57-)%&;&-)9?3&*9,9I*)U4F13L& 9,-)L3&41d/&e3&>")7')&L34.&L3'-)/&#A13F.57-)/&)A4#<9.-)/&*3.)`,5?,-) l %&!",3,&},)')-1)&>9A<1?,-3~&"#,9*13&41d&>#74,3?:-13&,)')-1)&7I)R?173& '<)&7I)',5&>)U4.7#73L&<9A&4)*#",@'#73L/&F.f"5?:&"3)<1,)?L)&L34.&#`?L)<-13& 9,-)-)&>",3,&#R"#'3F&'3?5,L1&>#<1.5?,-3L&7&454.3*13&u>)"<)*3-./&F"f<)/& 4,3$)&41I&,A"#L-5?:&1.'%v&,)&F#-13?,-@&'<)&'#A")&74>f<-3H#&u4>#I3?,-#R?1/& 1;;#v%&Q#F."5-)&L34.&7&,)4)',13&,H#'-)&.5<F#&?#&'#&.3H#/&e3&'#&,)F"349&,)')U& >9A<1?,-5?:&7?:#',@&-)&>37-#&,)')-1)&71@e@?3&41d&,&A3,>13?,3U4.73*& 737-d.",-5*&1&,37-d.",-5*&#"),&)'*1-14.")?L@&`-)-4#7@ g %&T)F"34&>#,#V 4.)I5?:&,)')U&.3H#&.5>9&L34.&'54F945L-5/&,*13--5&7&?,)413&1&>",34.",3-1/&)<3&,)74,3&?3<3*&L34.&"#,71@,)-13&>"#A<3*f7/&F.f"5?:&4)*3&L3'-#4.F1&1&,A1#"#V 7#R?1&A3,&74>)"?1)&>)U4.7)&-13&4@&7&4.)-13&>#F#-)w%&P)F&71d?&,)')-13&4.)L3& 41d&}>9A<1?,-3~&*#?@&'3?5,L1&>#<1.5?,-3L%&G#e3&7?:#',1w&7&H"d&->%&.,7%& )'*1-14.")?L)&R71)'?,@?)&u->%&>"57).-5&>",3'41dA1#"?)&#?,54,?,)&*1)4.#v/& >#*#?&4#?L)<-)&u',1)I)L@&#"H)-1,)?L3&?:)"5.).57-3v/&#R71).)/&-)9F)/&#>13F)&,'"#7#.-)/&*3'1)&u>#'*1#.5&>"57).-3&F#-F9"9L@&,&>9A<1?,-5*1v%&;&F")V L)?:&14<)*4F1?:&>13"74,#",d'-3&,-)?,3-13&*)L@&,)')-1)&"3<1Hx-3&u74>#*)V H)-13&*3?,3.f7/&4,FfI&F#")-1?,-5?:v%&6)L-#74,3&>#<4F13&>"fA5&'#.5?,@& A9'#75&1&9.",5*)-1)&)9.#4.")'&1&.")4&4,5AF13H#&"9?:9%&!",3F),57)-3& 7 Bliżej: M.A. Bonca, Islamskie instrumenty finansowe, Warszawa 2010, s. 18 i n. i tam cyt. literatura. 8 Np. E. Knosala, Zarys nauki administracji, Warszawa 2010, s

5 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych 7&#F"3R<#-5*&4.)-')"',13&7&,)*1)-&,)&75-)H"#',3-13&75>I)?)-3&7&*13V 41d?,-5?:&").)?: \ %!#"f7-)*5&f#-f"3.-3&$9-f?l3/&."3rw/&$#"*d/&h3-3,d/&>#'4.)75&>")7-3& 1& 1'3#73/&,)F"34& 75F#",54.)-1)& ?L1/& )A5& -)& F#U?9&,')w& >5.)-13& #Hf<-3k&?,5&9-173"4)<-3/&>#-)'F9<.9"#73&7I)4-#R?1&.5?:& ?L1/&L)F13& 75")c-13&41d&75I)-1)L@/&4@&45*>.#*)*1&H<#A)<-5?:&>",3*1)-&7&,)F"3413&.")'5?5L-5?:&$9-F?L1&>)U4.7t &!"#A<3*&,)')U&>9A<1?,-5?:&L34.&7&p9"#>13&971FI)-5&7&'#F."5-5&>)UV 4.7)&'#A"#A5.9/&>)U4.7)&#>13F9U?,3H#&#"),&7&F#-?3>?Ld&"34>#-457-3L& )'*1-14.")?L1&>9A<1?,-3L%&Q#F."5-)&>)U4.7)&#>13F9U?,3H#/&"3)<1,9L@?3H#& 7&p9"#>13&T)?:#'-13L&1&8.)-)?:&TL3'-#?,#-5?:&<1?,-3&,)')-1)&>9A<1?,V& -3&7&Y%&>#I%&&7%/&#A3?-13/&7&,71@,F9&,&"fe-5*1&,L)714F)*1&4>#I3?,-5*1& u->%&4.)",3-13&41d&4>#i3?,3u4.7v&1&>#<1.5?,-5*1&u->%&f#4,.5&a3,>13?,3u4.7)& 7&,71@,F9&,&,)H"#e3-1)*1v&#'?:#',1&7&47#L3L&73"4L1&V713?,-3L&'#& <)*94)&:14.#"11&'#F."5-&>#<1.5?,-#V>")7-5?:%&!)U4.7#&,)?:#'-13&7&H#4>#V ')"?3&"5-F#73L&-13&*#e3&L9e&4F9.3?,-13&75>3I-1)w&"#,")4.)L@?5?:&41d&,)')U& >9A<1?,-5?:%&^)?L@&>)U4.7)&#>13F9U?,3H#&A5I#& &4$3"5&75F<9?,3-1)& 1&HIdA#F1?:&-13"f7-#R?1&4>#I3?,-5?:%&+,dRw&4>#I3?,3U4.7)&-13&')L3&4#A13& ")'5&4)*#',13<-13/&>)U4.7#&9',13<)&.3L&?,dR?1&>#*#?5/&"3)<1,9L@?&<1?,-3&,')-1)&>9A<1?,-3%&P)&F#-?3>?L)&#'?:#',1/&-)4,5*&,')-13*/&7&>",34,I#Rw%& 6)')<&-).#*1)4.&,-)?,@?)&L34.&F#-?3>?L)&>)U4.7)&'#A"#A5.9/&.L%&>)U4.7)& )F.57-3H#&7&,)F"3413&>#'-#4,3-1)&L)F#R?1&e5?1)&>",3,&"#,<1?,-3&>"#H")*5& 1&4#<1')"5,*&4>#I3?,-5/&?:#w&R71).#75&F"5,54&1&L@&A)"',#&>#7)e-13&F734.1#V -9L3 [X %&;)e-)&>#,#4.)l3&f#-?3>?l)&)'*1-14.")?l1&"34>#-457-3l%&!#.",3a5& #A57).3<1&4@&?3-.")<-3&'<)&94I9H#')7?f7&>9A<1?,-5?:&7&.)F1&4)*&4>#4fA/& L)F&>#.",3A5&F#-49*3-.f7&4@&?3-.")<-3&,&"5-F#73H#&>9-F.9&71',3-1) [[ %& B3'-)F&"3)<1,)?L)&.3L&1'31&.#&*)",3-13y&-)&4.7)",)-13&1-$")4."9F.9"5&9*#e<1V 71)L@?3L&R71)'?,3-13&#'>#713'-13L&L)F#R?1&94I9H&#&?:)")F.3",3&>9A<1?,-5*& >)U4.7)&-13&*)L@&'#4.).3?,-5?:&R"#'Ff7%&6)&.#&L34.&.)Fe3&H#.#7)&"3?3>.)& '#F."5-5k&>)U4.7#&*)&,&}#>13F9-)~&>",3F4,.)I?)w&41d&7&}>#*#?-1F)~%&!)U4.7#&-13&>#71--#&75F#-57)w&,)')U/&F.f"3&<3>13L&,"3)<1,9L3&>#'V *1#.&>"57).-5&7&7)"9-F)?:&7#<-#"5-F#75?:%&T)4)')&.)&>#&"),&>13"74,5& 9 A. Cieślak-Wróblewska, A. Stefańska, Drogi w prywatnych rękach będą nas słono kosztować, Rzeczpospolita, , s. B5. 10 W. Rutkowski, Współczesne państwo dobrobytu. Ekspansja, kryzys, spory, Warszawa M. Stępień, Responsywna administracja publiczna, Toruń

6 Krytyka Prawa 7&4>#4fA&454.3*).5?,-5&,#4.)I)&4$#"*9I#7)-)&7&3-?5F<1?3&!194)&N&^1)E 71dF4,5*&1&75e4,5*&7I)',#*&4>#I3?,-5*&u%%%v%&8>")75&,).3*&*-13L4,3L& '3F&,&,)?:#7)-13*&(:;:-4&-,5.'&4$5"*54-.&'()97$*)&Ž>#'F"3R<3-13&-)4,3 & >)-9L3&7R"f'&"#,<1?,-5?:&,",34,3U/&.5*&75A1.-13L4,5&Ad',13&1&)9.#"5.3.& 4>#I3?,-5/&1&4>#I3?,-)&',1)I)<-#Rw/&.5*&<3>4,5&1&4,?,dR<174,5&A5.&>)U4.7)~ [Y % &+,5&7#A3?&.3H#&7&R713?13&,)?:#'-1*/&9'3",#-5*&>",3,&713<F1&F"5,54& `-)-4#75&."7)L@?5&#'&YXXg&"%/&-)'34,I5&?,)45/&7&F.f"5?:&75")c-13&,)?13")w& 41d&*941&H")-1?)&*1d',5&)9.#-#*1?,-5*1/&F<)45?,-5*1&,)')-1)*1&>)U4.7)& 1&,)')-1)*1&>#'*1#.f7&>"57).-5?:t&+,5& ?L3&>9A<1?,-3&1&>"57).-3& 4.)7)w&41d&Ad'@&?#"),&75")c-13L&*9<.1$9-F?5L-3&=&7)e-3&4.)L3&41d&75F#-)-13& 4)*3H#&,)')-1)/&)&-13&.#/&F.#&L3&,"3)<1,9L3/&)&A)"13")k&>)U4.7#73=>"57).-3& 4.)7)w&41d&Ad',13&?#"),&A)"',13L&-1375")c-)t +,5&>#'#A-13&L34.&-)&A)"',#&#'<3HI5*&F9<.9"#7#&1&>#<1.5?,-13&#A4,)V& ",3k&-)&C<14F1*&;4?:#',13&1&7&($"5?3&!fI-#?-3Lt&P#&.)Fe3&7&YX[[&"%&A)"',#& H#"@?5&.3"3-%&!#"f7-)L*5/&7I)R-13&'<).3H#/&e3&.#&#A4,)"&1-)?,3L&>#<1.5?,-13& 1&H#4>#')"?,#&,#"H)-1,#7)-5% ;5')L3&41d/&e3&H")-1?)&>)U4.7#73=>"57).-3&L34.&7&F")L)?:&14<)*4F1?:& '#Rw&-1375")c-)%&P#&3$3F.&)9.#"5.)"-5?:&454.3*f7&>#<1.5?,-5?:&u7&.5*& 7#L4F#75?:&"3e1*f7v/& F)>1.)<1,*9& >)U4.7#73H#& 1&',1)I)L@?3H#& 41<-13& *1.9&L3'-#R?1 [j %&M1H)-.5?,-3&$#".9-5&}>"57).-3~&7I)'?f7&>)U4.7&uF"f<f7/& >"3,5'3-.f7/& *)"4,)IFf7/& 4,3LFf7v& #"),& $9-'94,3& A9'e3.f7& >)U4.7& >#?:#',@?3&,&"#>5&1&H),9&}4I9e@~&=&'#&?,)49&75A9?:9&"37#<9?L1&7&F)e'5*&,&.5?:&>)U4.7&=&#`?L)<-13&"3<1H11/&>)U4.79&1&4>#I3?,-#R?1%&iH"#*-3& V?L3&4>3I-1)L@&7&14.#?13&>",3'3&74,54.F1*&9F"5.3&?3<3&4.").3H1?,-3&7I)',5& u*#a1<1,#7)-13&>#>)"?1)&h3-3")<-3h#&'<)&454.3*9/&9f"57)-13&-134>")7v& -#R?1&H#4>#')"3F&1&F#"9>?L1/&>"#>)H)-')&49F?349&1.'%v%&T)')-1)&>9A<1V&?,-3&75,-)?,)&H3-3")<-13&>")7#&*9,9I*)U4F13/&)&71d?k&E#")-&1&7144)& #"),&F#-4.5.9?L3&1-.3">"3.#7)-3&7&'9?:9&4,)"1).9%&;R"f'&1'3#<#H1?,-13& 12 Cyt za: H. Izdebski, Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2007, s Na temat mitu jedności w państwach ideologicznych szeroko: J. Jabłońska-Bonca, Prawo w kręgu mitów, Gdańsk 1995, s. 84 i n. 108

7 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych ?L3&1-$")4."9F.9")<-3&u->%&A9'#7)&)9.#4.")'/&9?,3<-1&1&4,FfIv&L)F#&,)')-1)&>#'3L*#7)-3&'<)&?:7)I5&(<<):)&1&A9'#75&"5.9)<-3H#&)9.#"5.3.9& 7I)',5&1&>#.dH1%& #&F4,.)I?13&H#4>#')"3F/&.#&#AL)73*&?,51?:&AId'f7&L34.&"3)<-5&A")F&F)>1.)I9& >9A<1?,-3=>"57).-3&-13413&,)H"#e3-1)&'<)&41I5&1&>"34.1e9&>)U4.7t&B)F13&*)&,)<3.5&>#<1.5?,-3t&+,5&"#,7x)-13&7&N&7%&.3L&$#"*5&74>fI>")?5&>)U4.7& 1&F)>1.)I9&L34.&4>#4#A3*&#',54F17)-1)&>",3,&4I)A3&H#4>#')"?,#&>)U4.7)& '#&F#-F"3.-3H#&.3"3-9&1&75*94,)-1)&-)&-1?:&>9A<1?,-3H#&>#'3LR?1)&'#& >"#A<3*f7&,A1#"#7#R?1/&.L%&#'?:#',3-1)&#'&4.").3H11&F"f.F##F"34#73H#&,54F9&-)&",3?,&'I9H13H#&:#"5,#-.9&?,)4#73H#/&7&L)F1*&',1)I)&41d&'<)&'#A")& 74>f<-3H#/&?#&75*94,)&"3)<1,)?L)&,)')U&>9A<1?,-5?:t& T&>9-F.9&71',3-1)&#A57).3<)VF<13-.)&",3?,571R?13&-13&*)&,-)?,3-1)/& F.#&75.7)",)&'#A")&1&94I9H1/&<1?,5&41d&.#/&)A5&'#A")&A5I5&754#F13L&L)F#R?1/& A5I5&75.7)",)-3&L)F&-)L*-13L4,5*&F#4,.3*/&7&*#e<173&F"f.F1*&?,)413/& A1,-349&=&"#,9*13w&>"#A<3*5&4>#I3?,-3 [] '"fh&75?#$)-1)&41d&,&713<9&#a4,)"f7&.")'5?5l-3l&)f.57-#r?1&h#4>#')"?,3l/& 4.#>-1#7#&>",3F),57)w&713<3&$9-F?L1&#&?:)")F.3",3&>9A<1?,-5*&>#'*1#V.#*&>"57).-5* [Z 14 M.E. Porter, M.R. Kramer, Tworzenie wartości dla biznesu i społeczeństwa, Harvard Business Review 2011, May, s , tam szeroka argumentacja na rzecz tych tez. Na temat zaufania w biznesie według Koranu por. M. A. Bonca, Islamskie..., s. 61 oraz idem: Equality through Profit and Loss Sharing in Islamic Economics, Independent Legal Studies 2010, Vol. III, s S. Biernat, Prywatyzacja zadań publicznych. Problematyka prawna, Warszawa

8 Krytyka Prawa!",5FI)'3*/&L)F1*&41d&>#4I9e5*5/&L34.&9*#7)&#&>)".-3"4.7#&>9A<1?,-#V& V>"57).-3&#"),&9*#7)&')"#71,-5&-)&?3<3&>9A<1?,-3% [,FL-OR[?.\,.L,ZYHY,4CWH[Z?.Y "3)<1,#7)-3&>",3,&>)U4.7#&u?:#w&*#e3&.3e&A5w&,9>3I-13&-#73v&,#4.)L3&-)& >#4.)713&9*#75&?571<-#>")7-3L&>#',13<#-3&*1d',5&'7)&>#'*1#.5%&!#',13V <#-3&L34.&.3e&"5,5F#%&;4>fI>")?)&>)U4.7)&1&>#'*1#.9&>"57).-3H#&*)&-)& -#&,)')-1)/&#'>#713',1)<-#Rw&1&"5,5F#/&*#e<17)&4.)L3&41d&#>.5*)<1,)?L)& '#4.)"?,)-1)&94I9H&>9A<1?,-5?:%&6)&>)U4.713&4>#?,57)&-)')<&#'>#713V ',1)<-#Rw&,)&9.",5*)-13&7)"9-Ff7&'#4.d>9&'#&')-3L&94I9H1&>9A<1?,-3L%& H)e#7)-1)&7&>",3'41d7,1d?13%& )F.9)<-13k&04.)7)&,&'-1)&[\&H"9'-1)&YXXg&"%&#&>)".-3"4.713&>9A<1?,-#V>"5V 7).-5*&#"),&04.)7)&,&'-1)&\&4.5?,-1)&YXX\&"%&#&F#-?34L1&-)&"#A#.5&A9'#7V <)-3&<9A&94I9H1 [h 1&#"H)-1,#7)w&74>fI>")?d&#A9&4$3" [l %& TH#'-13&,&)".%&[&94.%&Y&94.)75&,&YXXg&"%&>",3'*1#.3*&>)".-3"4.7)&>9A<1?,V -#V>"57).-3H#&L34.&74>f<-)&"3)<1,)?L)&>",3'41d7,1d?1)&#>)".)&-)&>#',1)<3&,)')U&1&"5,5F&>#*1d',5&>#'*1#.3*&>9A<1?,-5*&1&>)".-3"3*&>"57).-5*%& (".%&l&94.%&[&.3le3&94.)75&4.)-#71/&e3&>",3,&9*#7d&#&>)".-3"4.713&>9a<1?,-#v& -)& L3H#& "3)<1,)?Ld& <9A& ># )& 1?:& >",3,& )& >#'*1#.& 7,1d?1)/&7&4,?,3Hf<-#R?1&>#>",3,& &7FI)'9&7I)4-3H#% 16 Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100 i Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 101, Nr 157, poz Te ustawy zostały znowelizowane ustawą z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U z 2010 r. Nr 106, poz. 675). 17 W Unii Europejskiej przepisów w tym zakresie nie zharmonizowano. Jest natomiast wiele dokumentów o charakterze soft law, w tym Wytyczne z 2003 r. i Zielona Księga z 2004 r. Szeroko na ten temat por. np. Partnerstwo publiczno-prywatne, red. B. Korbus, Warszawa

9 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych B3e3<1&>#'*1#.&>9A<1?,-5&'3?5'9L3&41d&-)&74>fI>")?d&,&>#'*1#.3*&>"5V 7).-5*&-)&>#'4.)713&,)*f713-1)&>9A<1?,-3H#&)<A#&-)&>#'4.)713&F#-?34L1/& F#-13?,-3&L34.&,)4.#4#7)-13&.)Fe3&-#"*&>")7)&9-x-3H# [g % 0*#7)&#&>)".-3"4.7#&>9A<1?,-#V>"57).-3&L34.&4,?,3Hf<-5*&>",5>)'V F13*&9*#75&#&,)*f713-13&>9A<1?,-3/&>#<3H)&A#713*&-)&75F#",54.)-19& R"#'Ff7&>9A<1?,-5?:&u>13-1de-5?:&<9A&-13>13-1de-5?:/&->%&-13"9?:#*#R?1v& 7&")*)?:&9*#75&,&>#'*1#.3*&>"57).-5*&7&?3<9&"3)<1,)?L1&,)')-1)& >9A<1?,-3H# [\ %& B3e3<1&9*#7)&,)713")&>#',1)I&"5,5F&*1d',5&>#'*1#.5&#"),& & 7FI)'f7&7I)4-5?:/&)&>#-)'.#&9.",5*)-13&1&,)",@',)-13&*)L@.F13*&,71@V,)-5*&,&>",3'41d7,1d?13*&=&.#&9*#7)&.)F)&L34.&F#-.")F.3*&#&>)".-3"4.7#& >9A<1?,-#V>"57).-3%&!#'*1#.&>9A<1?,-5&,)1-.3"34#7)-5&>9A<1?,-#V>"5V 7).-@&$#"*@&"3)<1,)?L1&,)')-1)&>9A<1?,-3H#&*)&'#&'54>#,5?L1&.",5&"#,71@V,)-1)k&F#-?34Ld/&F#-?34Ld&*#'5`F#7)-@&94.)7@&#&>)".-3"4.713&>9A<1?,-#V& V>"57).-5*&#"),&,)*f713-13&>9A<1?,-3&,*13-1#-3&>",3,&.d&94.)7d%& ;&9*#713&#&>)".-3"4.713&#A#71@,F1&>#'*1#.9&>"57).-3H#&>#<3H)L@& -)k&"3)<1,)?l1&>",3'41d7,1d?1)&#"),&># &75').ff7&-)&l3h#&"3)<1,)?ld& u>3i-5?:&)<a#&?,dr?1v&<9a&># &1?:&>",3,&>#'*1#.&.",3?1%&ia#71@,f1& >#'*1#.9&>9A<1?,-3H#&75")e)L@&41d&-).#*1)4.&73&74>fI',1)I)-19&,&>#'V *1#.3*&>"57).-5*&'<)&#41@H-1d?1)&?3<9&>",3'41d7,1d?1)/&7&4,?,3Hf<-#R?1& >#>",3,& &7FI)'9&7I)4-3H#&#"),&,)>I).d&75-)H"#',3-1)&>)".-3V "#71%&!",5FI)'#7#/&M3-3")<-)&Q5"3F?L)&Q"fH&E")L#75?:&1&(9.#4.")'&?:?3& #'')w&7&>"57).-3&"d?3&-#7#&a9'#7)-3&)9.#4.")'5&1&.")45&4,5af13h#& "9?:9%&!13"74,5&F#-.")F.&-)&9.",5*)-13&.")45&3F4>"34#73L&-"&g&ugXVF1<#*3V."#75&#'?1-3F/&>",3,&?,.3"5&<).)v&,#4.)I&>#'>14)-5&7&YX[X&"%&E#4,.5&,)&[&F*&.#&YjX&.54%&,I&"#?,-13 YX %& 0',1)I&>#'*1#.9&>9A<1?,-3H#&-)&#HfI&>#<3H)&-)& &7FI)'9& 7I)4-3H#%&;5-)H"#',3-13&>)".-3")&>"57).-3H#&L34.&R71)'?,3-13*/&F.f"3& Ad',13&3F717)<3-.3*&,)&L3H#&7FI)'&7&"3)<1,)?Ld&>",3'41d7,1d?1)%&;)"9-F13*& 9A13H)-1)&41d&#&,)7)"?13&9*#75&#&>)".-3"4.713&>9A<1?,-#V>"57).-5*&L34.& 18 Por. m.in. B. Korbus, M. Strawiński, Partnerstwo publiczno-prywatne. Nowa forma realizacji zadań publicznych, Warszawa 2009; E. Yescombe, Partnerstwo publiczno-prywatne. Zasady wdrażania i finansowania, Warszawa 2008; Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym. Komentarz, red. M. Bejm, P. Bogdanowicz, P. Piotrowski, Warszawa Oznacza to konieczność stosowania przez podmioty publiczne przy zawieraniu tego typu umów, zasad uregulowanych w Dyrektywie 2004/18 oraz w prawie pierwotnym UE (TFUE) i opartym na nim orzecznictwie ETS, dotyczących m.in. publicznego ogłaszania o zamówieniu, równego i konkurencyjnego. 20 A. Cieślak-Wróblewska, A. Stefańska, Drogi..., s. B5. 111

10 Krytyka Prawa #?,571R?13&>#41)')-13&4.).949&}>)".-3")&>"57).-3H#~&=&>",3'41dA1#"?5&<9A& >",3'41dA1#"?5&,)H")-1?,-3H#&7&R713.<3&>")7)&>#<4F13H#% P)F&71d?& ?L)&7&!#<4?3&Ad',13&*1)I)&?:)")F.3"&>9A<1?,-#V>")7-5/& Y[ %& "#,FI)'9&"5,5F)% -1#*&7&713<9&F")L)?:&39"#>3L4F1?:k&7&;13<F13L&C"5.)-11/&n14,>)-11/&!#".9V H)<11/&S")-?L1/&;I#4,3?:/&613*?,3?:/&+,3?:)?:/&^9*9-11/&C9IH)"11/&8I#7)?L1& 1&;dH",3?:%&N-$")4."9F.9")/&3-3"H3.5F)/&,'"#713/&#R71).)/&#?:"#-)&R"#'#714F)& =&.#&#A4,)"5/&7&F.f"5?:&7&>")F.5?3&.5?:&>)U4.7&>)".-3"4.7#&41d&4>")7',)%& 39"#%&D1'3"3*&.)F13L&74>fI>")?5&L34.&;13<F)&C"5.)-1) YY %!",5L*9L3&41d/&e3&7&?,)4)?:&-#7#e5.-5?:&>)".-3"4.7#&>9A<1?,-#V>"5V 7).-3&7&p9"#>13&"#,>#?,dI#&41d&7&[ZZ]&"%/&F13'5&.#&(')*&'3&+")>#--3& A5I)&`-)-4#7)-)&,&7I)4-5?:&R"#'Ff7&#"),&,3&R"#'Ff7&1--5?:&>"57).-5?:& #"f7%&;&08(&>#&"),&>13"74,5&,<3?#-#&>#'*1#.#71&>"57).-3*9&,)')-13&>9A<1?,-3&7&[hZY&"%/&F13'5&.#&*1)4.#&C#4.#-&,)7)"I#&9*#7d&,&;).3"& Yj % Q#R71)'?,3-13&713<9&>)U4.7&T)?:#'9&74F),9L3&-)&<1?,-3&,)<3.5&>)".V -3"4.7)%&E<9?,#73&F#",5R?1&.#k&}"3)<1,)?L)&>"#L3F.f7&7&45.9)?L1&#H")-1?,#-3L& '#4.d>-#R?1&F)>1.)I9&>9A<1?,-3H#/&#H")-1?,#-3&F#4,.5&?)IF#71.3&>"#L3F.9/& <3>4,)& )<#F)?L)& "5,5F)/&,71dF4,#-)& 3$3F.57-#Rw& >"#?349& 7'")e)-1)& 1&,)",@',)-1)&>"#L3F.3*/&75e4,)&L)F#Rw&94I9H&>9A<1?,-5?:/&H3-3"#7)-13& '#').F#75?:&>",5?:#'f7/&>#>")7)&',1)I)-1)&)'*1-14.")?L1&>9A<1?,-3L/& 21 Art. 1 i art. 7 ust 1 ustawy o partnerstwie. 22 Raport EPEC (European PPP Expertise Centre z 2011 r.) dostęp: r. Raport EPEC. 23 K. Płonka-Bielenin, Charakter prawny umowy o partnerstwo publiczno-prywatne, Samorząd Terytorialny 2010, nr 9, s

11 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych 7>"#7)',3-13&*3?:)-1,*f7&F#-F9"3-?L1&7&>"#?34&R71)'?,3-1)&94I9H& >9A<1?,-5?:~ Y] %!)".-3"4.7#&*#e3&.3e&>",5-#41w&-3H).57-3&F#-43F73-?L3%&6)&>",5FI)'/& >#',1)I&"5,5F)&1&,54Ff7&*1d',5&>)".-3"f7&.7#",5&>"#A<3*/&L)F1*&L34.& -3&1&7#A3?&.3H#&-)',#"#7)w&>)".-3")&>"57).-3H# YZ %& 4)'5&',1)I)-1)&9*#75k& }[v&cip&u_1&30?j(5")$5?`")4785"v'=&a9'9l/&3f4><#).9l/&>",3f)e,=&1-73v 4.#"&>"57).-5&A9'9L3&>"#L3F./&3F4><#).9L3&H#/&)&-)4.d>-13&>",3F)V,9L3& >)".-3"#71& >9A<1?,-3*9/& F.f"5& >3I-1& $9-F?L3&"3H9<)?5L-3& >#>")7-)&1&3$3F.57-)&3F4><#).)?L)&1-$")4."9F.9"5&75F#",54.57)-3L& '#&"3)<1,)?L1&,)')U&>9A<1?,-5?:% Yv&& #")/&>#&?,5*&1-$")4."9F.9")&>",3F),57)-)&L34.&-)&",3?,& 43F.#")&>"57).-3H#/&)&>#-)'.#&>",3",9?3-13&-)&43F.#"&>"57).-5& >",3'41d7,1d?1)&-)&>)".-3",3&>"57).-5*%&QCSi&.#&74>fI>")?)& 24 Partnerstwo..., red. B. Korbus, s Na temat zagrożeń por. szeroko ibidem, s

12 Krytyka Prawa >#>")7-)&1&3$3F.57-)&3F4><#).)?L)&1-$")4."9F.9"5&75F#",54.57)V -3L&'#&"3)<1,)?L1&,)')U&>9A<1?,-5?:% jv&& <#-5*&?,)413&'#&>",3Ld?1)&>",3,&>)".-3")&>9A<1?,-3H#& ?L1%& N-734.#"& >"57).-5& *#e3& >#A13")w& #'& 9e5.F#7-1Ff7& #>I).5%& ;&")*)?:&F#-.")F.9&.3H#&.5>9&-)&43F.#",3&>"57).-5*&4>#?,57)&,)>"#L3F.#7)-13& ?L1%&!)".-3"&>"57).-5&#'>#713',1)<-5& 83F.#"&>"57).-5&A3,>#R"3'-1#&L34.&#>3").#"3*&=&.#&#-&R71)'?,5& Yh % ;&?3<9&"3)<1,)?L1&74>f<-3H#&>",3'41d7,1d?1)&>#'*1#.5&*#H@&,)71@,)w& 4>fIFd&F)>1.)I#7@/&F#*)-'5.#7@&)<A#&F#*)-'5.#7#V)F?5L-@/&,&.5*&e3& >#'*1#.&>9A<1?,-5&-13&*#e3&A5w&F#*><3*3-.)"194,3* Yl %& G1*#&$9-')*3-.)<-5?:&"fe-1?&)F4L#<#H1?,-5?:&454.3*9&,)?:#'-13H#& 1& 14<)*4F1?:& "#,71@,)U/& 9*#75& >)".-3"4.7)& 7& -)4,3L& F9<.9",3& *#H@& 7&>")F.5?3&>3I-1w&>#'#A-3&,)')-1)&4>#I3?,-3&L)F&"3)<1,#7)-3&>#>",3,& ;17C)")%)C&)<A#&71%1%/&#&F.f"5?:&Ad',13&*#7)&-1e3L6'T)')-13&>9A<1?,-3& Ad',13&"3)<1,#7)-3&>",5&74>)"?19&F)>1.)I9&>9A<1?,-3H#6 6)&>",5FI)'/&N4<)*4F1&C)-F&^#,7#L9&uN4<)*1?&Q323<#>*3-.&C)-Fv&>",5V H#.#7)I&47#L3&75.5?,-3&'#.5?,@?3&>"#7)',3-1)&>"#L3F.f7&,&,)F"349&>)".V -3"4.7)&>9A<1?,-#V>"57).-3H#&,H#'-13&,&,)4)')*1&CiP&#"),&>",3>"#7)',)& #F"34#73&7)"4,.).5&1&4,F#<3-1)&7&F")L)?:&?,I#-F#74F1?:%&C)-F&>",5H#.#7)I&.)Fe3&71%1%/&F.f"3&*#H@&4.)-#71w&74>)"?13&`-)-4#73&',1)I)U&>)".-3"4.7)& >9A<1?,-#V>"57).-3H# Yg % 26 Ibidem. 27 W. Gonet, Komentarz do ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Wzory umów i pism, Warszawa Por. szerzej: I. Hizkil, PPP Arrangements structuring finance successfully, Islamic Development Bank, wygłoszone podczas MENA Workshop on Public-Private Partnerships for Infrastructure Financing, Istambuł

13 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych ;4>#*)H)-13&4$3"5&>9A<1?,-3L&>",3,&>#'*1#.5&>"57).-3&#'A57)&41d&.3e&>#>",3,&9*#75&')"#71,-5&-)&?3<3&>9A<1?,-3%&G#?-#&,)F#",3-1#-)& 7&F9<.9",3&,)?:#'-13L&L34.&',1)I)<-#Rw&>"57).-)&F13"#7)-)&-)&?3<3&>#e5.F9& >9A<1?,-3H#/&F9<.9&"3<1Hx-3H#&1&-)&1--3&?3<3&?:)"5.).57-#V#>13F9U?,3%& T)97)e5*5&-1e3L/&e3&*1*#&.541d?5&F1<#*3."f7&1&1--3L&:14.#"11&=&>#'#A-13& "9?:#*#R?1%&Q)"#71,-5&-)&?3<3&F9<.9&"3<1Hx-3H#&#"),&-)&",3?,&#"H)-1,)?L1& >#e5.f9&>9a<1?,-3h#&1&7#<#-.)"1).9&7&4$3",3&,)')u&>9a<1?,-5?:&.#&-)la)"v *#e<17#r?1)*1&#'>14f7&#'&>#').ff7&'#?:#'#75?: Y\ %& 0*#75&.)F13& $#"*d& )<A#& $#"*d& )F.9& -#.)"1)<-3H#%& ;&9*#713&*941&A5w&#,-)?,#-5&?3<&')"#71,-5%& #"),&A)"',#&713<3&1--5?:&,)')U&,&#A4,)"9&,)')U&>9A<1?,-5?:/&->%&',1)I)-1)& '3F&1&A3,>13?,3U4.7#&>9A<1?,-3/&").#7-1?.7#&1&#?:"#-)&<9',1%& G1*#& $9-')*3-.)<-5?:& "fe-1?& F9<.9"#75?:&.)F13& 14<)*9&>)U4.7#&#,-)?,)&*#e<173&'#&,"3)<1,#7)-1)&?3<3&A)"',13L&'"#A1),V H#7#&1&A)"',13L&4,?,3HfI#7#&F#-."#<9L3&"3)<1,)?Ld%& " a<`<,[.9s\sczgo.lh.l,-yh[mq.o^r,, 1&F9<.9"#7#& ?L1&.)F1?:&L)Fk&;17C)")%)C'&'71%1%/&)&')"#71,-5&-)&?3<3& 29 W Polsce od uzyskanego w danym roku podatkowym dochodu odliczeniu podlega kwota dokonanych darowizn na rzecz organizacji zajmujących się działalnością pożytku publicznego. Nie dają prawa do odliczeń darowizny na rzecz partii politycznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców, fundacji Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, klubów sportowych, osób fizycznych oraz osób prawnych i innych podmiotów wytwarzających alkohole, papierosy, piwo, paliwa, wyroby z metali szlachetnych, elektronikę. 115

14 Krytyka Prawa ')"F1/&7&F")L)?:&C<14F13H#&;4?:#'9/&(,L1&1&($"5F1&!fI-#?-3L jx %& (")A1)&8)9'5L4F)&>"3.3-'9L3&'#&"#<1&"3H1#-)<-3H#&A13H9-)&#&14.#.-3L&41<3& 73H#&.)Fe3&YX[[&"%&=&-)')<&41<-3&H#4>#')"?,#%& &854.3*5&>#<1.5?,-#VH#4>#')"?,3&>)U4.7&.)F1?:&L)F&(")A1)&8)9'5L4F)&?,5&Tp(/&*1*#&713<9&HIdA#F1?:&"fe-1?&*1d',5&-1*1/&,)<1?,5w&*#e-)&'#& F)>1.)<1,*9&>)U4.7#73H#%&E)>1.)<1,*&>)U4.7#75/&L)F#&4>#4fA&',1)I)-1)& 454.3*f7&>#<1.5?,-#VH#4>#')"?,5?:&7&(,L1/&($"5?3&1&(*3"5?3&!#I9'-1#V 73L/&75')L3&41d&#A<1?,#-5&7&F)e'5*&,&.5?:&454.3*f7&-)&>3713-&#F"34/&.L%&)e&'#&75?,3">)-1)&>#7)e-5?:&,)4#Af7&737-d.",-5?:&u->%&"#>)/&.)-1)& 41I)&"#A#?,)v&1&'#.)"?1)&'#&F"349&<3H1.5*1,)?L1&1'3#<#H1?,-3L&7I)',5&)9.#"5V.)"-3L%&G1*#&"37#<9?5L-3H#&,"579&})")A4F13L&;1#4-5~&=&L3413U&YX[[&"%& 75H")<1&9*1)"F#7)-1&14<)*1R?1/&7&pH1>?13&-)&"),13&7I)',d&4>")79L3&7#L4F#/& 7&(")A11&8)9'5L4F13L&F"f<&,)>#713',1)I&'#>94,?,3-13&7&-13713<F1*&,)F"3413& j[ %&!#.3*&,)?,5-)&41d&*#,#<-)& 7)<F)&#&F4,.)I.&45.3*9&>#<1.5?,-3H#% >",5L*9L3&F)>1.)<1,*&>)U4.7#75&7&(")A11&8)9'5L4F13L/&H',13&A),9L3&-)& "57)<1,)?Ld~ jy % 30 Por. szeroko na temat gospodarek w państwach islamu: M.A. Bonca, Islamskie..., idem też: Z problematyki islamskiego rynku finansowego. Rahn, kifala, takaful, Studia Europejskie 2009, nr Cyt. za Ł. Wójcik, Arabska zima..., s. P13. Zdanie H. Agha i R. Malleya z The New York Review of Books Rozmowa z I. Brehmerem, Bez lidera, Europa. Miesięcznik Idei 2011, nr 7, s

15 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych C<14F1&;4?:f'&1&($"5F)&!fI-#?-)&.#&#A4,)"5&14<)*9/&"3<1Hx-#Rw& ?L#V -)<-)&*)&.)*&#?,571R?13&71dF4,3&,-)?,-13&-1e&7&>)U4.7)?:&p9"#>5&T)?:#'V -13L&1&7&08(%&}(")A4F)&71#4-)~&-13&*1)I)&7&#`?L)<-5*&>",3F),13&4>#I3?,V ")?,3L/&e3&.#&>#,A)713-1&>")7&>#<1.5?,-5?:&1&,)><3?,)&3F#-#*1?,-3H#&#A5V 7).3<3&?:?13<1&"3$#"*&'3*#F").5?,-5?: jj %&+:?13<1&}<3>4,5?:&>)U4.7~/&L)7V YX[[&"%&4.#>-1#7#&9L)7-1)I5&41d&L3'-)F&41<-13L&1'33&9*1)"F#7)-3H#&14<)*9 j] % &}M'5&-)&>",3I#*13&4.5?,-1)&1&<9.3H#&.541@?3&pH1>?L)-&F#?,#7)I5&-)&><)?9& P):"1"/&-13&A5I#&.)*&#A?5?:/&.5<F#&4)*1&47#1%&;&>1@.F1&?:",3R?x)-13&'A)<1& #&A3,>13?,3U4.7#&*#'<@?5?:&41d&-)&><)?9&*9,9I*)-f7%&;&-13',13<d&"#<3& 41d&#'7")?)I5~ jz %& /&,&?,)43*&45.9)?L)&41d&4F#*><1F#7)I) jh %& E")L3&($"5F1&!fI-#?-3L&1&T).#F1&4@&A)"',#&,"fe-1?#7)-3/&->%&E).)"&1&Tp(& =&.#&>)U4.7)&A)"',#&,)*#e-3/&.)*&-13&'#4,I#&'#&71#4-@&YX[[&"%&'#&,)*134,3Fy& (")A1)&8)9'5L4F)&1&E973L.&=&>#")',1I5&4#A13&,&-13'9e5*1&>"#.34.)*1/&>#'V -#4,@?&>3-4L3&7&4$3",3&A9'e3.#73Ly&B#"')-1)/&G)"#F#/&D1A)-&*)L@&4.#49-V F#7#&3<)4.5?,-3&*#-)"?:13&1&4.)")L@&41d&"#,71@,57)w&>"#A<3*5&7&'1)<#H9&,3&4>#I3?,3U4.73*y&7&pH1>?13&1&P9-3,L1&>#&#A)<3-19&>"3,5'3-.f7&>#4,9F1V 7)-3&4@&"#,71@,)-1)&.")-4$#"*)?5L-3/&7&pH1>?13&."7)&4.)-&75L@.F#75/&"#,V 71@,)-#&>)"<)*3-./&F#-4.5.9?L)&,#4.)I)&,)7134,#-)/&."7)L@&>",5H#.#7)-1)& '#&75A#"f7y&7&P9-3,L1&YY&>)c',13"-1F)&YX[[&"%&#'A5I5&41d&'3*#F").5?,-3& 75A#"5y&7&D1A11&1&85"11/&F.f"3&4@&-)LA)"',13L&)9.#"5.)"-5*1&"3e1*)*1/&-13& A5I#&*#75&#&'1)<#H9/&'5F.).#",5&9e5<1&A3,7,H<d'-5?:&R"#'Ff7&>",3*#?5/&,H1-dI5&.541@?3&<9',1y&7&D1A11&6(Pi&,&F#U?3*&>)c',13"-1F)&YX[[&"%&75?#$)I#& 47#L3&7#L4F#/&A5w&*#e3&-)4.@>1&>",341<3-13y&7&85"11&)9.#"5.)"-5&"3e1*&-)&"),13&."7)y&7&B3*3-13&,)*134,F1&."7)L@&1&45.9)?L)&L34.&-13L)4-)y&7&C):")L-13&4,3LF& 4.I9*1I&-13713<F13&>"fA5&4.")LFf7&1&>#'3L*9L3&43*1'3*#F").5?,-3&1&*#'3"V -1,)?5L-3&>"fA5&"3$#"* jl %&;&?)I5*&"3H1#-13&45.9)?L)&L34.&'5-)*1?,-)% 33 K. Górak-Sosonowska, Arabska wiosna niejedno ma imię, Liberte! 2011, nr 8, s. 17 i n. 34 Symptom: wybory w Tunezji odbyły się 22 października 2011 r. i wygrała je umiarkowana partia islamska an-nahda Ghannusziego. 35 Ł. Wójcik, Arabska zima..., s. P Wybory w Tunezji, stan wyjątkowy w Egipcie i jesienne zamieszki 2011 r. na tle religijnym w Kairze pokazują, że sytuacja nie jest stabilna. 37 K. Górak-Sosnowska, Arabska wiosna..., s Autorka narysowała cztery scenariusze przeszłości dla państw arabskiej wiosny ludów : adaptacja (Jordania i Maroko), transformacja (Egipt, Tunezja), przelewanie krwi (Libia i Syria), niechęć lub niemoc (Katar, ZEA, Arabia Saudyjska, Oman, Algieria, Irak, Jemen, Bahrajn). 117

16 Krytyka Prawa >)U4.7)?:&=&*1*#&.#/&'#Rw&>#'#A-3&'#&413A13&7&47#1?:&*#'3<#75?:&"#,V >#<1.5?,-5?:% A3,&,*1)-&-13,)<3e-13&#'&?,)49/&*13L4?)&1&>#,1#*9&"#,7#L9&4>#I3?,-#V3F#V -#*1?,-3H#%& B3'-5*&,&>#'4.)7#75?:&1'3#75?:&,)I#e3U&3F#-#*11&14<)*4F13L&L34.& 41d&7,)L3*-13&7&>#A#e-#R?1&1&A#H#A#L-#R?1 ~%&+3<3*&L34.&.)F13&F#-4."9#7)V -13&74>fI>")?5&#"),&F#-F9"#7)-13&-)&"5-F9&,&1--5*1&L3H#&9?,34.-1F)*1/& )A5&,)?:#7)-)&,#4.)I)&,)4)')&,)9$)-1)&1&>",3L",54.#R?1&74>fI>")?5&'<)& F#-."):3-.)%&!#'4.)7#75*&7)"9-F13*&F#-F9"3-?L1&L34.&75>")?#757)-13& 3$3F.57-13L4,5?:&#'&1--5?:&*3.#'&75F#",54.57)-1)&,)4#Af7&-).9")<-5?:& '#&75.7)",)-1)&'fA"&1&94I9H%&E#-F9"3-?L)&=&7&1'3#<#H11&=&*)&-)&?3<9&L3'5-13& 4.5*9<)?Ld~& >#4,?,3Hf<-5?:& L3'-#4.3F& '#& #>")?#757)-1)& -#75?:&.3?:-1F&>"#'9F?L1&1&'#4.)"?,)-1)&7)".#R?1&'<)&L3'-#4.3F&1&?)I3L&4>#V I3?,-#R?1 jg % i`?l)<-)&)f4l#<#h1)&l34.&l3'-)k&74>fi>")?)&h#4>#')"?,)&-)&"5-f9&-13& >#71--)&>"#7)',1w&'#&#4I)A1)-1)&'3F<)"#7)-3L&4#<1')"-#R?1&1&4>fL-#R?1& 4>#I3?,-#R?1/&)&L3'5-13&94>")7-1)w&9.5<1,)?Ld&'#4.d>-5?:&,)4#Af7&1&'#>"#V 7)',)w&'#&?#"),&71dF4,3H#&A#H)?.7)&75.7)",)-3H#&#"),&Ad'@?3H#&7&'54V >#,5?L1&4>#I3?,-#R?1%&^3)<1)/&7&.5*&#H"#*-3&A3,"#A#?13/&)-)<$)A3.5,*/& )-)?:"#-1?,-3&"#,71@,)-1)&-)&"5-F9&>")?5/&'54F"5*1-)?L)&F#A13.&7&71dFV 4,#R?1&>)U4.7&"3H1#-9/&75")e#-3&L)4-#&>",3,&7)<F1&}71#4-5&)")A4F13L~&.3L& 38 Z. Iqbal, A. Mirakhor, An Introduction to Islamic Finance, Singapore 2007, s. 43. Por. też. M.A. Bonca, Teoria dzielenia zysków i strat w ekonomii islamskiej, Nauka i Gospodarka 2009, nr

17 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych )F4L#<#H1?,-#V-#"*).57-3Lk&?,5&7&4$3",3&1'31&,)?:#'-1)&'#F."5-)&>)U4.7)& B3'-)F&1'33&.3/&"3)<1,#7)-3&7&>)U4.7)?:&,)?:#'-1?:/&,&*-13L4,5*&<9A& 71dF4,5*& >#7#',3-13*& ud&05& #A3?-13k& "9?:& }#A9",#-5?:~v/& >#,#4.)V *)U4F1?:/&,'3?5'#7)-13&L3'5-13&7&4$3",3&'3F<)").57-3L%&(9.#"5.)"-3& "3e1*5/&7#L4F#73&'5F.).9"5/&F#-43"7).57-3&F"f<34.7)/&-13F13'5&-)73.& 1-$")4."9F.9")<-5?:/&#`?L)<-13&4>#I3?,-13&>#e5.3?,-5?:/&)&7&14.#?13k&4>3IV F"3#7)-13&7&4>#I3?,3U4.713&1&7&#.#?,3-19&*1d',5-)"#'#75*&>#>)"?1)& H3-3")<-3H#&'<)&)9.#"5.3.9&7I)',5%& B3'-5*&,&HIf7-5?:&>"#A<3*f7&>",5&A9'#713&74>f<-5?:&>"#L3F.f7& >)U4.7#7#V>"57).-5?:&-)&C<14F1*&;4?:#',13&L34./&>#'#A-13&L)F&7&p9"#>13/& #'>#713'-13&75,-)?,3-13&,)F"349&74>fI>")?5&>",5&,)?:#7)-19&#'>#V 713'-13H#&>#',1)I9&"5,5F)&*1d',5&4."#-)*1&74>fI>")?5%&P9&>#L)71)&41d& 3F#-#*11&,)?:#'-13L&=&L34.&41<-13&3F4>#-#7)-)&,)4)')&74>fI9',1)I9&F)e'3L&,3&4."#-&.")-4)F?L1&7&"5,5F9&#73L&.")-4)F?L1 j\ %& 97)',3/& e3&.")-4)f?l)& Ad',13& '#>94,?,)<-)& 7& *5R<& 14<)*9&.5<F#& >#'& 39 W języku arabskim risq znaczy los, dopust boży (...) w języku angielskim risk oznacza niebezpieczeństwo lub możliwość, że zdarzy się coś złego. Równocześnie w języku angielskim używane jest słowo hazard, które jest synonimem ryzyka, niebezpieczeństwa lub potencjalnego źródła niebezpieczeństwa ; por. szeroko na temat pojęcia ryzyka w kulturze Zachodu np. w: T.T. Kaczmarek, Ryzyko i zarządzanie ryzykiem. Ujęcie interdyscyplinarne, Warszawa 2008, s. 51. Na temat pojmowania ryzyka w europejskim kręgu kulturowym porównaj na przykład: Z. Madej, Poglądy na ryzyko w europejskim kręgu kulturowym (w:) Zarządzanie ryzykiem wyzwania XXI wieku, red. B.R. Kuc, Warszawa Prawna definicja ryzyka określa je jako niebezpieczeństwo powstania szkody obciążające poszkodowanego niezależnie od jego winy. 119

18 Krytyka Prawa ]X 4F13L&>)".-3"4.7#&>9A<1?,-#V>"57).-3&-)A13")&#A3?-13&,-)?,3-1)%&i.#&>",5V ;17C)")%)C&1&71%1%6 a<a<,!"#$%&%'%$!)u4.7#& 1& >#'*1#.5& >"57).-3& 4>fIF1&.5>9& ;17C)")%)C/& 73L&7&#>)"?19&#&,)4)'5&3F#-#*11&14<)*4F13L% I)<-#R?1&H#4>#')"?,3L%&}Q,1)I)<-#Rw&>#7#I57)-)&L34.&?,d4.#&-)&?,)4&#F"3RV& <&#-5~ ][ %&;&L3L&75-1F9/&,&75F#",54.)-13*&>")?5&#"),&,)4#Af7&-).9")<-5?:& 7& '54>#,5?L1& L3'-#4.3F/&,#4.)-13& 75.7#",#-)& 7)".#Rw& '#')-)&7&>#4.)?1&'fA"&<9A&94I9H ]Y %& c17c)")%)c&.#&.)f)&$#"*)&9*#75&4>fif1/&7&f.f"3l&'7)&<9a&71d?3l&>#'v >)".-3"f7&1&?)I3H#&>",3'41d7,1d?1) ]j % ;&,71@,F9&,&"fe-#"#'-#R?1@&>#<1.5?,-@&1&H3#H")`?,-@&"5-Ff7&14<)*V 4F1?:&>#74.)I#&713<3&4."9F.9"&74>fI>")?5&Ad'@?5?:&7)"1)?L)*1&*#'3<#73L& ;17C)")%)C ]] 6&N?:&"fe-#"#'-#Rw&L34.&"f7-13e&4>#7#'#7)-)&A")F13*&L3'-#V <1.5?:&9"3H9<#7)U&>")7-5?:/&F.f"3&A5I5A5&#A#71@,9L@?3&73&74,54.F1?:& F")L)?:&14<)*4F1?:&#"),&'#,7#<#-@&>",3,&T,)"&d)$&7#<-#R?1@&?#&'#&."3R?1&,)713")-5?:& 9*f7%& ;&,)<3e-#R?1& #'& >#.",3A& >#74.)7)I5& 1& >#74.)L@& ;17C)")%)C&'#4.#4#7)-3&47#L@&F#-4."9F?L@&'#&',1)I)<-#R?1&H#4>#')"?,3L& 40 Szerzej na ten temat por. na przykład w: I. Warde, Islamic Finance in the Global Economy, Edinburgh 2001; Z. Haque, Riba: The Moral Economy of Usury, Interest and Profit, Kuala Lumpur A. Brahim, Definition of Islamic Banking, Finanse i Bankowość 1995, nr 693, s Z. Iqbal, A. Mirakhor, An Introduction..., s Szerzej w: A. Saeed, Islamic Banking and Interest, Leiden 1999, s. 62 i n. 44 A.S. Rosly, Critical Issues on Islamic Banking and Financial Markets, Bloomington 2005, s

19 W poszukiwaniu rozwiązań E)e'5&,&9',1)I#7?f7&*)&"f7-3&>")7)&7&4.#49-F9&'#&4.7#",#-3L& #,-)?,)/&e3&f)e'5&,&9',1)i#7?f7&*#e3&7&1*13-19&4>fif1&7?:#',1w&7&4.#v 49-F1&>")7-3&,&1--5*1&>#'*1#.)*1&-)&"5-F9%&G1*#&1e&F)e'5&,&>)".-3"f7& 7&"d?3&>"#$34L#-)<-3H#&*3-3'e3") ]Z % 8>")7)&>#',1)I9&,54Ff7&L34.&"f7-13e&,&Hf"5&L)4-#&7&9*#713&#F"3R<#-)& =&F)e'5&,&>)".-3"f7&*)&>")7#&'#&,)?:#7)-1)&'<)&413A13&#F"3R<#-3H#&>"#V?3-.)&?)IF#71.3H#&,54F9&,& ',1)I)<-#R?1& ')-3L& ;17C)")%)C%&!"#?3-.#75& >#',1)I&,54Ff7&>#*1d',5&>)".-3"f7&>#71-13-&,#4.)w&#F"3R<#-5&7&*#*3-V?13&,)713")-1)&9*#75&#&74>fI>")?5%& T)A"#-1#-3&L34.&-).#*1)4.&#F"3R<)-13&,54F9&'<)&F.f"3H#F#<713F&,&>)".V -3"f7&7&>#4.)?1&#F"3R<#-3L&49*5&>13-1de-3L&A@'c&"f7-#7)".#R?1&')-3L&49*5& 7&L)F1*F#<713F&.#7)",3/&>#-137)e&A5I#A5&.#&-13,H#'-3&,&$9-')*3-.)<-@&,)4)'@&74>fI',13<3-1)&"5,5F)% E)e'5&,&9',1)I#7?f7&>)".5?5>9L3&7&4.")?13&,H#'-13&,&"#',)L3*&#"),& 7)".#R?1@&47#L3H#&7FI)'9&7&')-@&;17C)")%)C%&i,-)?,)&.#/&e3&.5<F#&9',1)V I#7?5&7-#4,@?5&F)>1.)I&7&>#4.)?1&>13-1d',5&<9A&R"#'Ff7&."7)I5?:&>#F"5V 7)L@&4.").d&`-)-4#7@/&>#'?,)4&H'5&9',1)I#7?5&7-#4,@?5&'#&;17C)")%)C& F)>1.)I&7&>#4.)?1&47#L3L&>")?5&1&713',5/&.5<F#&.)F1*&F)>1.)I3*&"5,5F9L@/&71d?& -13&*#H@&A5w&73,7)-1&'#&>#F"5?1)&4.").5&`-)-4#73L&47#1*1&)F.57)*1% +3?:@&75"fe-1)L@?@&;17C)")%)C&>#R"f'&F#-73-?L#-)<-5?:&4>fI3F&L34.& #H")-1?,3-13&'#,7#<#-5?:&4>#4#Af7&>#',1)I9&,54F9&=&-13&7#<-#&A#713*&,&Hf"5&#F"3R<)w&7)".#R?1&-)<3e-3H#&,54F9&'<)&F.f"3H#F#<713F&,&9',1)I#7?f7%!13"7#.-)&4."9F.9")&;17C)")%)C&<3e@?)&9&>#'4.)7&14<)*4F13L&',1)I)<-#R?1& H#4>#')"?,3L&*)&,).3*&713<3&?3?:&>#e@')-5?:&'<)&A9'#75&74>fI>")?5& #>)".3L&-)&>)".-3"4.713&>9A<1?,-#V>"57).-5*&=&L)4-3&#F"3R<3-13&?3<9&',1)V I)-1)/&L)4-5&1&)'3F7).-5&'#&*#e<17#R?1&F#-."#<1&"5,5F)&>#',1)I&,)')U& 1&#'>#713',1)<-#R?1&>#*1d',5&>#'*1#.5&9?,34.-1?,@?3&7&>",3'41d7,1d?19& #"),&,)F),&#F"3R<)-1)&,&Hf"5&)A4#<9.-3L&7)".#R?1&,54F9&'<)&F.f"3LF#<713F&,3& 4."#-%& 45 A.M. Abdeen, D.N. Shook, The Saudi Financial System, New York 1984, s

20 Krytyka "9*3-.&75F#",54.57)-5&>",5&713<F13L&4F)<1&>"#L3F.)?:& ?L#-)<V 71)-3&>",3'&>",3'41d7,1d?1)*1&>)U4.7&7"),&,&1-734.#")*1&1&75F#-)7?)*1& >"57).-5*1%&!",5FI)'#7#/&N,A)&n)-'<9&1&!",3*54I9&(A9&Q:)A1&uTp(v&7&")*)?:& 74>13")-1)&1&>"#*#7)-1)&',1)I)<-#R?1&#>)".3L&-)&>)".-3"4.713&>9A<1?,-#V& V>"57).-5*/&#.7#",5I)&',1371dw&F#*1.3.f7&>#',13<#-5?:&73'I9H&43F.#V )&.)Fe3&>"#7)',3-19&A)')U&>#.",3A&'<)&>"#L3F.f7&>)".-3"4.7)&>9A<1?,-#V& V>"57).-3H# ]h % a<b<,#"'"' ;&#4.).-1*&',1341d?1#<3?19&-)L>#>9<)"-13L4,5*&1-4."9*3-.3*&`-)-4#75*& 75F#",54.57)-5*&'#&`-)-4#7)-1)&713<9&,)')U&>9A<1?,-5?:/&HIf7-13& >",3'41d7,1dw& ?5L-5?:&-)&"5-F9&14<)*4F1*/&L34.&71%1% ]l %&T1%1%'*)& 'I9H@&.")'5?Ld/&4,3"#F#&A5I&4.#4#7)-5&L9e&7&R"3'-1#713?,9% T1%1%&.#&#>)".5&-)&)F.57)?:&1-4."9*3-.&`-)-4#75&*#'3<#7#&,A<1e#-5& '#&?3".5`F).f7& ?5L-5?:&#&4.)I5*&,7"#?13%&!#'4.)7@&L3'-)F&1?:& 75')-1)&L34.& &#75?:&)F.57f7&."7)I5?:/&F.f"3&*)L@&A5w&>",3,& 71%1%&`-)-4#7)-3 ]g %& p*1.3-.3*&71%1%&*#e3&a5w&>#'*1#./&f.f"5&*)&7&>#41)')-19&)f.57)&."7)i3&ad'@?3&>#'4.)7@&3*14l1&71%1%%&p)f13&#f"3r<3-13&3*1.3-.)&>#7#'9l3/& e3&*#e3&-1*&a5w&,)"f7-#&>)u4.7#&u4f)"a&>)u4.7)v/& ?l3&a)-f#73& 46 Por. szerzej na stronie internetowej Izby: EconomicandAdhocCommittees.aspx ( ). 47 A.S. Rosly, Critical Issues..., s M. El-Gamal, Islamic Finance. Law, Economics and Practice, New York 2006, s. 107, także w: A.M. Abdeen, D.N. Shook, The Saudi Financial System..., s

21 W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych 1&`-)-4#73/&L)F&1&>",3'41dA1#"4.7)/&)&-)73.&#4#A5&`,5?,-3%&6)L?,dR?13L& #"),&9',1)I9&7&>#,#4.)I5*&F)>1.)<3&>",5&#4.).3?,-5*&"#,<1?,3-19&1&->%& 4>",3')e5& ?L1%& ;&*#*3-?13&,)713")-1)&9*#75&4>fIF1&4>3?L)<-3H#&>",3,-)?,3-1)&A)"V #"f7%& +3<3*&4>fIF1&4>3?L)<-3H#&>",3,-)?,3-1)&*#e3&A5w&>",3>"#7)',)-13& -13*&"#,7#L9&#F"3R<#-3L&H)Id,1&>",3*54I9%&+3<3*&,A1f"F1&F)>1.)I9&*#e3& A5w&"f7-13e&7>"#4.&`-)-4#7)-13&75').Ff7&>)U4.7#75?:%&6)&>",5FI)'& 7&YXX\&"%&N-'#-3,L)&753*1.#7)I)&71%1%&7&?3<9&`-)-4#7)-1)&'3`?5.9& ]\ % MIf7-@&,)<3.@&71%1%&L34.&*#e<17#Rw&:)-'<9&-1*1&-)&"5-F9&7.f"-5*%&8@& L3'-)F&>37-3&#H")-1?,3-1)/&F.f"3&>#7#'9L@/&e3&?,dRw&71%1%&*#e3&-13&A5w& >#4.",3H)-)&L)F#&1-.3"349L@?5&1-4."9*3-.&'<)&1-734.#"f7%& i.fe&71%1%&#'-#4,@?3&41d&'#&)f.57f7/&f.f"3&>#74.)l@&>#'?,)4&',1)i)-1)& 4>fIF1&4>3?L)<-3H#&>",3,-)?,3-1)/&-13&*#H@&A5w&>",3'*1#.3*&#A"#.9&-)& "5-F9&7.f"-5*%&N4<)*&,)A")-1)&A#713*&:)-'<9&1-4."9*3-.)*1&'I9e-5*1%& +3".5`F).5/&F.f"3&#>137)L@&-)&)F.57)/&F.f"3&-13&14.-13L@/&)&*)L@&'#>13"#& >#74.)w/&4@&1-4."9*3-.)*1&'I9e-5*1%&Q#?:f'&,&-1?:&#F"3R<#-5&L34.&-)& F#-13?& ?L1&1&75>I)?)-5&-)L?,dR?13L&L3'-#"),#7#&7&*#*3-?13&4>",3V ')e5&75.7#",#-3h#&)f.57)&1&<1f71')?l1&4>fif1% B3'-)F&71%1%&#>)".3&-)&L9e&14.-13L@?5?:&)F.57)?:&."7)I5?:/&F.f"3&7&?,)413& )&4>fIF1&4>3?L)<-3H#&>",3,-)?,3-1)&>",5-#4,@&1-734.#"#*&F#",5R?1& 7&>#4.)?1&H3-3"#7)-5?:&>",3,&413A13&>",3>I57f7&>13-1de-5?:/&*#H@&A5w& >",3'*1#.3*&#A"#.9&-)&"5-F9&7.f"-5*&>#&?3-13&1--3L&-1e&-#*1-)<-) ZX %& 49 Indonesia raises $650M from global Islamic bonds, Associated Press, Jakarta, , dostęp w internecie: Przykład rozwoju rynku wtórnego dla certyfikatów inwestycyjnych na podstawie rynku Arabii Saudyjskiej opisany został w: A.M. al-dukheil, The Banking System and its Performance in Saudi Arabia, Londyn 1995, s. 54 i n. 123