Henryk Walezy. Henryk Walezy - pierwszy władca elekcyjny

Transkrypt

1 Henryk Walezy Henryk Walezy był czwartym synem króla Francji Henryka II i Katarzyny Medycejskiej. Przyszedł na świat 19 września 1551 roku. Na chrzcie przyszły król Polski otrzymał imiona Aleksander Edward. Iimię Henryk wybrano dopiero podczas bierzmowania w 1565 roku. Francja w tym okresie była ogarnięta walkami między katolikami i hugenotami, co pozwoliło Henrykowi wykazać swoje wojskowe umiejętności. Henryk słynął z szybkiego podejmowania decyzji i wielkiej odwagi, a cechy te pomogły mu między innymi pokonać wojska hugenotów pod Jernac w 1569 roku. Henryk Walezy - pierwszy władca elekcyjny W młodości Henryk pełnił urząd generalnego namiestnika królestwa, co pozwoliło mu wykazać się także w polityce i administrowaniu. W dużej mierze właśnie tym cechom Henryk zawdzięczał zdobycie polskiego tronu, choć duży udział w jego zwycięstwie miała także zręczna polityka francuskiego posła Jana de Monluc. Polska zgodziła się na jego kandydaturę nawet mimo udziału w tak zwanej rzezi św. Bartłomieja 24 sierpnia 1572 roku wymordowano w Paryżu tysiące protestantów, którzy przyjechali do stolicy Francji na ślub Henryka Burbona z królewską siostrą Małgorzatą. Henryka wybrano na króla 5 kwietnia 1573 roku, ale nie oznaczało to jeszcze przejęcie przez niego pełnoprawnej władzy. Aby Henryk mógł zasiąść na tronie, konieczne było złożenie przysięgi, że zostaną zaakceptowane pewne warunki narzucone przez szlachtę, między innymi pacta conventa oraz tak zwane artykuły henrykowskie. Henryk złożył stosowną przysięgę 22 sierpnia 1573 roku w Paryżu. Po tym wydarzeniu nic już nie stało na drodze do koronacji. W styczniu 1574 roku Henryk dotarł do Polski, a 21 lutego odbyła się jego koronacja na króla Polski, zgodnie z tradycją w katedrze wawelskiej. 1

2 Potęga Rzeczypospolitej u zenitu. Złota wolność. Elekcja. - obraz Jana Matejko Już od pierwszych lat swoich rządów w Polsce Henryka oskarżano o zbyt swawolny tryb życia i urządzanie wystawnych uczt. Wiele z tych zarzutów było prawdziwych, bo Henryk został królem w wieku zaledwie 23 lat i chętnie oddawał się urokom dworskiego życia. Z drugiej strony jednak dbał również o to, by wprowadzano w życie liczne reformy. Jego pomysły spotykały się z akceptacją ze strony polskiej, jednak król nie zdążył umocnić swojej władzy w Polsce. 2

3 Ucieczka Henryka Walezego z Polski - obraz Artura Grottgera W czerwcu 1574 roku zmarł król Francji Karol IX, więc Henryk zdecydował się potajemnie opuścić Polskę i wyruszyć do Paryża. Tam udało mu się przejąć tron francuski, ale jednocześnie w Polsce uznano, że polski władca nie może rządzić krajem z zagranicy. Podjęto więc decyzję o detronizacji Henryka Walezego, choć król utrzymał formalnie swój tytuł aż do śmierci. Mimo tego po wyjeździe do Paryża nigdy już nie odzyskał rzeczywistej władzy w Rzeczypospolitej. Henryk Walezy zmarł 2 sierpnia 1589 roku i został pochowany w podparyskim opactwie Saint-Denis. dostęp:

4 Stefan Batory Stefan Batory urodził się 27 września 1533 roku w Şimleu. Był synem wojewody siedmiogrodzkiego Stefana i Katarzyny Telegdi. W 1571 roku został księciem Siedmiogrodu, w 1576 roku zasiadł na tronie polskim. Stefan Batory został sojusznikiem Jana Zygmunta Zapolyi i razem z nim toczył walki z Habsburgami. Przewodził delegacji poselskiej, która miała doprowadzić do zakończenia węgierskiej wojny domowej. Podczas tych rokowań Stefana Batorego uwięziono i internowano w Wiedniu na polecenie cesarza Maksymiliana II. Gdy Batory odzyskał wolność, powołano go na księcia Siedmiogrodu, ale w zamian za tytuł musiał zgodzić się na zależność lenną wobec Habsburgów i Turków. Zagrożenie ze strony tureckiej i naciski dworu cesarskiego zmusiły Batorego do szukania pomocy w Polsce. Stefan Batory na tronie Polski Kiedy więc Henryk Walezy uciekł do Francji starając się o tamtejszy tron, Batory wysunął swoją kandydaturę na króla Polski. Uzyskał poparcie między innymi Jana Zamoyskiego, ród Zborowskich i prymasa Karnkowskiego, zgodził się także na ślub z Anną Jagiellonką. 15 grudnia 1575 roku szlachta polska ogłosiła Batorego królem Polski, mimo że większość senatu była przeciwna tej kandydaturze i trzy dni wcześniej wybrała w swoim imieniu Maksymiliana II. Stefana Batorego koronowano na króla Polski, po czym nowy król zmusił do uległości całe prohabsburskie stronnictwo, przełamał również opór ze strony Gdańska. Aby wzmocnić swoją pozycję w Polsce, Batory starał się utrzymać dobre stosunki zarówno z magnaterią, jak i średnią szlachtą. Na rzecz szlachty wschodniej Batory zrzekł się części uprawnień sądowych i oddał w 1578 roku najwyższe sądownictwo apelacyjne Trybunałowi Koronnemu, a w 1581 roku Trybunałowi Litewskiemu. 4

5 Batory Pod Pskowem - obraz Jana Matejko Ponieważ Batory chciał się uniezależnić od podatków uchwalanych przez szlachtę, w 1578 roku powołał do życia piechotę wybraniecką złożoną z chłopów z dóbr królewskich. Nową armię finansował z własnych środków. Razem ze swoim wojskiem przeprowadził trzy zwycięskie kampanie wojenne przeciwko Moskwie, kolejno w 1579, 1580 i 1581 roku, podczas których udało się zdobyć Płock, Wielkie Łuki i Psków. Wojnę z Rosją zakończył rozejm podpisany w Jamie Zapolskim. Dzięki tym zwycięstwom Rzeczpospolita umocniła swoją władzę w Inflantach i poszerzyła granice Litwy. Mimo tych zwycięstw, po ścięciu Zborowskiego polska magnateria prowadziła przeciwko królowi wrogą kampanię. Stefan Batory planował także dalsze działania wojenne przeciwko Turcji, ale na drodze planom oswobodzenia Węgier stanęła niespodziewana śmierć króla w Grodnie, 12 grudnia 1586 roku. Stefana Batorego pochowano w katedrze na Wawelu. Stefan Batory - ciekawostki - 29 maja 1580 roku Papież Grzegorz XIII nadał królowi polskiemu Stefanowi Batoremu tytuł Defensor Fidei (Obrońca Wiary). Był to nagroda za walkę z muzułmańskimi Turkami i Tatarami, oraz zachęta do dalszych działań na tym polu. - Król w planach miał również podbój południowej słowiańszczyzny i odbicie Carogrodu (Konstantynopola). dostęp:

6 Zygmunt III Waza Zygmunt III Waza przyszedł na świat 20 czerwca 1566 roku. Zygmunt urodził się w czasach, gdy jego rodzice książę szwedzki Jan i córka Zygmunta I Starego Katarzyna Jagiellonka byli uwięzieni przez obłąkanego króla Szwecji Eryka XIV. W 1668 roku szwedzkim możnowładcom udało się w końcu obalić Eryka, dzięki czemu los książęcej rodziny uległ znaczącej poprawie. Tron po Eryku przejął ojciec Zygmunta, nazywając się Janem III. Od początku XVI wieku luteranizm był w Szwecji religią państwową, jednak Zygmunta wychowano w wierze katolickiej. Dzięki temu mógł on później ubiegać się o polski tron po śmierci Stefana Batorego, ale nie był to jego jedyny atut. Za kandydaturą Zygmunta przemawiało przede wszystkim pozyskanie Szwecji jako sojusznika we wspólnej walce przeciwko Moskwie, a w perspektywie była także możliwa unia personalna między Rzeczypospolitą a Szwecją. Zygmunt Waza na tronie Polski Zaletą Zygmunta było także bliskie pokrewieństwo w dynastią Jagiellonów oraz szansa na przejęcie części Inflant, które pozostawały pod szwedzkim zwierzchnictwem. W 1587 roku powołano sejm elekcyjny, jednak doszło na nim do rozszczepienia się elekcji. Jednocześnie królem ogłoszono i Zygmunta, jak i jego przeciwnika arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga. Zawiązały się trzy konfederacje wiślicka popierała kandydaturę Zygmunta, mogielnicka sprzyjała Maksymilianowi, a rzeszowska skupiała szlachtę chcącą zachować neutralność w tej sprawie. Zygmunt na koronację jechał ze Szwecji do Krakowa, jednak na jego drodze stanęły wojska Maksymiliana. Hetman wielki koronny Jan Zamoyski, wierny szwedzkiemu księciu, zdołał pobić wojska Maksymiliana i uniemożliwić im marsz na Kraków. Dzięki tej interwencji 27 grudnia 1587 roku doszło do koronacji Zygmunta na króla polskiego. Kolejne bratobójcze starcie miało miejsce niespełna miesiąc później, 24 stycznia 1588 roku w bitwie pod Byczyną Jan Zamoyski pokonał wojska austriackie i maksymilianistów. Arcyksiążę trafił do niewoli, a w bitwie zginęło ponad trzy tysiące jego zwolenników. 6

7 Kazanie Piotra Skargi - obraz Jana Matejko Stosunki Polski z Habsburgami uregulował zawarty 9 marca 1589 roku układ bytomskobędziński oraz rokowania w Rewalu z września tego samego roku. Układ stanowił, że Habsburgowie nie sprzymierzą się z Moskwą i nie będą wspierać żadnych rebeliantów przeciwnych Zygmuntowi. Natomiast Zygmunt miał uwolnić arcyksięcia z więzienia oraz pojąć za żonę jedną z habsburskich księżniczek. Żoną Zygmunta została córka arcyksięcia Karola Styryjskiego Anna, a ślub odbył się 31 maja 1592 roku. Zygmunt starał się też uspokoić nastroje w Polsce. Zwołał więc sejm pacyfikacyjny, który obradował od 6 marca do 23 kwietnia 1589 roku. Jednak szlachta dowiedziała się, że podczas rewalskich rokowań Zygmunt rozważał możliwość zrzeczenia się polskiego tronu na rzecz kogoś z rodziny Habsburgów, co wywołało olbrzymie niezadowolenie wśród polskiej szlachty. Zygmunta oskarżono także o to, że podczas tumultów religijnych w latach zachował zbyt bierną postawę i nie uchronił protestanckich zborów przed wrogo nastawionym tłumem. W 1592 roku odbył się sejm inkwizycyjny, podczas którego oskarżono Zygmunta o sprzeniewierzenie się zawartym paktom, jednak król zdołał się oczyścić z tych zarzutów. Po śmierci Jana III Zygmunt pojechał do Szwecji i przejął tron w czerwcu 1593 roku. Po koronacji Zygmunta na króla Szwecji oba kraje połączyły się unią personalną, ale trwała ona zaledwie kilka lat. Zygmunt większość czasu spędzał w Polsce, przez co stryj jego, Karol Sudermański, rozpoczął w 1598 roku rewoltę. 25 września 1598 roku doszło do bitwy pod Linkoeping, podczas której wojska króla zostały całkowicie pokonane, a sam Zygmunt musiał uciekać do Polski. Niecały rok później szwedzki parlament Rigstag, odebrał Zygmuntowi szwedzki tron. Zygmunt jednak nie przyjął decyzji parlamentu i w dalszym ciągu tytułował się królem Szwecji. Król chciał zachęcić Polaków do włączenia się do sporu o szwedzką koronę, więc na sejmie w 1600 roku przekazał Rzeczpospolitej Estonię. 7

8 Alchemik Sędziwój i Król Zygmunt III Waza - obraz Jana Matejko To wydarzenie rozpoczęło trwający sześć dekad konflikt polsko-szwedzki. W 1596 roku zawarto unię kościelną między Kościołem katolickim a prawosławnymi mieszkającymi w Polsce. W zamian za przyjęcie katolickich dogmatów i papieskiego zwierzchnictwa prawosławni mogli zachować własną liturgię, kalendarz i majątek kościelny. Ta propozycja podzieliła prawosławnych, a Konstanty Ostrogski oraz inni dysunici zdecydowali się odrzucić unię. W latach doszło do rokoszu sandomierskiego, który całkowicie zdominował wewnętrzną politykę Rzeczypospolitej. Znowu oskarżono króla o chęć wprowadzenia władzy absolutnej, Zygmunt III Waza postanowił więc przeciwdziałać. Część rokoszan zgodziła się na zawarcie porozumienia ugoda pod Janowcem, ale radykalni przeciwnicy króla domagali się abdykacji. Przeciwnicy królewscy zostali pokonali 6 lipca 1607 roku w bitwie pod Guzowem. W 1611 roku sejm zgodził się na przeniesienie lenna Prus Książęcych z Hohenzollernów na linię brandenburską, jeśli doszłoby do wygaśnięcia pruskiej dynastii. 8

9 Carowie Szujscy przed Zygmuntem III na sejmie warszawskim 1611 r. - obraz Jana Matejko Zygmunt odmówił udziału w Dymitriadach, obawiał się bowiem kolejnej wojny z Moskwą, jednak widząc słabość Rosji uznał, że może to być doskonała okazja do odzyskania straconych ziem i królewska armia ruszyła na Smoleńsk. Odrzucił propozycję bojarów moskiewskich, którzy chcieli na carskim tronie osadził Władysława, syna króla. Zygmunt nie zgodził się, ponieważ wiązałoby się to z przejściem Władysława na prawosławie. Zygmunt toczył tez wojny ze Szwecją i Turcją, musiał też borykać się z powstaniami kozackimi, które za czasów jego rządów mocno się nasiliły. Zygmunt z dwóch małżeństw doczekał się w sumie czterech synów, a dwóch z nich Władysław i Jan Kazimierz zasiadło na polskim tronie po jego śmierci. Zygmunt III Waza zmarł 25 kwietnia 1632 roku i został pochowany na Wawelu. dostęp:

10 Władysław IV Władysław IV urodził się 9 czerwca 1595 roku. Swoją młodość Władysław spędzał głównie w Polsce, ale brał też udział w wielu zagranicznych podróżach, między innymi do Monachium, Wiednia, Brukseli i Antwerpii. Brał udział w kilku wyprawach na wschód, w tym także w wojnie moskiewskiej z 1610 roku. Władysław słynął ze swojej odwagi i rycerskości, co pomogło mu zyskać sporą popularność wśród szlachty. Gdy w 1632 roku zmarł Zygmunt III, Władysław był jedynym kandydatem do objęcia tronu, a swoje poparcie dał mu zarówno papież, jak i cesarz. Elekcja ta była najspokojniejszą w całej historii Rzeczypospolitej i w zasadzie sprowadzała się do formalnego uznania Władysława IV za króla Polski. Władysław zawarł w 1635 roku w Sztumskiej Wsi rozejm ze Szwecją, co zapoczątkowało dwudziestoletni pokój na północnej granicy kraju. Władysław IV na tronie Polski Na wschodzie ciągle toczyły się walki z Moskwą. W 1637 roku zmarł Bogusław XIV, ostatni członek dynastii książąt zachodniopomorskich, ale po zmarłym księciu udało się przejąć tylko okręg bytowski i lęborski. Władysław, tak jak i jego ojciec, przez cały czas swojego panowania starał się utrzymywać dobre kontakty z rodziną Habsburgów, miał też nadzieję na cesarską pomoc w odzyskaniu szwedzkiego tronu. Aby cele te udało się zrealizować, Władysław ożenił się w 1637 roku z arcyksiężniczką Cecylią Renatą. Po śmierci swojej pierwszej żony Władysław zawarł małżeństwo z Ludwiką Marią Gonzagą de Nevers. Władysław dbał o stworzenie polskiej floty wojennej, która miała być wykorzystana w wojnie o tron szwedzki. W 1635 roku Władysław doprowadził do zrównania w prawach unitów oraz dyzunitów, którzy nie przystąpili do unii brzeskiej. W ostatnich latach panowania Władysława znowu pojawił się problem kozacki, a tuż przed śmiercią króla doszło do wybuchu powstania Chmielnickiego. Władysław IV zmarł 20 maja 1648 roku i został pochowany w wawelskiej katedrze. 10

11 dostęp:

12 Jan Kazimierz Jan Kazimierz urodził się 22 marca 1609 roku. Młodość przyszłego króla była dość burzliwa. Jan Kazimierz, w stopniu pułkownika wojsk cesarskich, wziął udział w wojnie trzydziestoletniej. W 1638 roku Francja oskarżyła Jana Kazimierza o szpiegostwo, przez co spędził on dwa lata w więzieniu. W 1643 roku Jan Kazimierz trafił do rzymskiego zakonu jezuitów, a trzy lata później papież mianował go kardynałem. Jednak gdy Jan Kazimierz spostrzegł, że wysoka funkcja nie wiąże się z żadnymi korzyściami materialnymi, zrzekł się kardynalskiego tytułu i powrócił do Polski. Został wybrany królem podczas elekcji w 1648 roku, a jego koronacja miała miejsce 17 stycznia 1649 roku. Nowy król Polski od samego początku musiał się zmierzyć z bardzo trudnym problemem na Ukrainie wybuchło powstanie kozackie, dowodzone przez Chmielnickiego. Jan Kazimierz - rządy naznaczone wojnami Wojna z Chmielnickim jeszcze się nie zakończyła, gdy Rzeczpospolita zaatakowała w 1654 roku Moskwa. Niedługo potem, w 1655 roku, zaczął się potop szwedzki. Jan Kazimierz opuścił Polskę na kilka miesięcy i zignorował poważne zagrożenie dla jedności Rzeczypospolitej. W 1657 roku podpisano traktaty wielawsko-bydgoskie, na mocy których Polska zrzekała się lenna pruskiego, a w zamian za odstąpienie od Szwedów elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm I uzyskał suwerenność Prus Książęcych. W 1658 roku Rzeczpospolitą musieli opuścić wszyscy arianie, których podejrzewano o sprzyjanie Szwedom. Panowanie Jana Kazimierza upłynęło pod znakiem początku rozpadu ustroju Rzeczypospolitej. 12

13 Śluby Jana Kazimierza R.P obraz Jana Matejko Sejm zerwano w 1652 roku przez liberum veto, większość reform proponowanych przez króla wywoływała silny opór polskiej szlachty. Rokoszanie dowodzeni przez Jerzego Lubomirskiego, hetmana polnego i marszałka wielkiego koronnego, pobili królewską armię w bitwach pod Częstochową i Mątwami (lata ). Jan Kazimierz, nie widząc szans na porozumienie się ze swoimi poddanymi, zdecydował się na abdykację ustąpienie z tronu miało miejsce 16 września 1668 roku. Jan Kazimierz wyprowadził się do Francji i tam w 1672 roku zmarł. Jego ciało zostało w 1675 roku przywiezione do Polski i pochowane na Wawelu. dostęp:

14 Michał Korybut Wiśniowiecki Michał Korybut Wiśniowiecki urodził się 31 lipca 1640 roku. Na tron wstąpił po abdykacji Jana Kazimierza, a za jego kandydaturą przemawiało przede wszystkim świetne pochodzenie. Ojcem Michała był Jarema Wiśniowiecki, słynny pogromca Chmielnickiego, a matka była córką wielkiego kanclerza Jana Zamoyskiego. Elekcja miała miejsce 19 czerwca 1669 roku. Jednak Michał Korybut Wiśniowiecki nie odziedziczył praktycznie żadnych zalet po swoich wielkich przodkach. Nie wyróżniał się ani walecznością, ani talentem politycznym, a realną władzę sprawował w rzeczywistości podkanclerzy koronny Andrzej Olszowski. Michał Wiśniowiecki nie panował zbyt długo, a jego rządy naznaczył upokarzający traktat buczacki z Turcją, zawarty w 1672 roku. Za jego rządów dochodziło też do zwalczania się dwóch frakcji, pro- i antyfrancuskiej, które zawiązały w tym celu dwie konfederacje gołąbską i szczebrzeszyńską. 10 listopada 1673 roku, dzień przed wielką bitwą pod Chocimiem, która zakończyła się zwycięstwem Sobieskiego, Michał Korybut zmarł. Króla pochowano w katedrze na Wawelu. dostęp:

15 Jan III Sobieski Jan III Sobieski urodził się w 1629 roku. Królem Polski został w 1674 roku. Był synem kasztelana krakowskiego Jakuba Sobieskiego i Teofilii Daniłowiczówny, wojewodzianki ruskiej i wnuczki hetmana Stanisława Żółkiewskiego. W 1656 roku w bitwie warszawskiej ze Szwedami dowodził własnym pułkiem sześciotysięcznym tatarskim oddziałem posiłkowym. W 1665 roku jego żoną została Maria Kazimiera d Arquien, niedługo potem został mianowany na marszałka koronnego. Rok później Sobieski został wybrany hetmanem polnym koronnym. Brał udział w bitwie z rokoszanami J.S. Lubomirskiego pod Mątwami, gdzie wojska królewskie zostały pokonane. W 1667 roku wyruszył na kampanię przeciwko armii tatarsko-kozackiej, która zakończył się zwycięską obroną Podhajec. Jan III Sobieski - Lew Lechistanu Po zakończeniu tej kampanii Sobieski został hetmanem wielkim koronnym. Gdy w 1668 roku Jan II Kazimierz abdykował, Sobieski został sojusznikiem Kondeusza, protegowanego króla Francji Ludwika XIV. W 1671 roku stoczył kolejną zwycięską bitwę z Tatarami, pod Bracławiem i Kalnikiem. W 1672 roku Turcja całą swoją armią ruszyła na Polskę. Turcy oblegali Kamieniec Podolski, który w końcu udało się im zdobyć, po czym ruszyli na Lwów. Jan Sobieski nie miał wystarczająco dużo wojska, by stanąć do walki z armią sułtana Mehmeda IV, która liczyła sobie dwieście tysięcy żołnierzy. Najazd turecki zakończył się więc traktatem buczackim, bardzo niekorzystnym dla Rzeczypospolitej. Jednak następnego roku Sobieskiemu udało się pokonać Turków pod Chocimiem, co pozwoliło na pewne zmiany w traktacie buczackim, a Sobieski mógł się starać o tron polski, który przejął po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Sobieski, po objęciu tronu Polski, całkowicie zmienił politykę państwa. Zawarł przymierze z Francją (Jaworowo, 1675 rok), chcąc w ten sposób zyskać sojusznika w walce o Prusy Wschodnie i Śląsk, które toczył z Brandenburgią i Austrią. Plany króla pokrzyżowały nieco walki z Turkami, które zakończono bitwą i traktatem pokojowym w Żórawnie. Plany Sobieskiego nie spodobały się polskiej magnaterii, która utrzymywała bliskie 15

16 stosunki z Brandenburgią i Austrią, swoje niezadowolenie wyrażała też Stolica Apostolska. Ulegając naciskom tych stron, Sobieski zawarł przymierze polsko-austriackie, dzięki czemu udało się wspólnie pokonać Turków w 1683 roku pod Wiedniem. Jan III Sobieski wysyła wiadomość o zwycięstwie papieżowi Innocentemu XI " alt="jan III Sobieski wysyła wiadomość o zwycięstwie papieżowi Innocentemu XI - obraz Jana Matejko Sobieski, sygnatariusz Ligi Katolickiej, został też zobowiązany do kontynuowania wojny z Turcją. Kolejne dwie wyprawy przeciwko zhołdowanej przez Turków Mołdawii zakończyły się jednak niepowodzeniem, najpierw w 1686, a potem w 1689 roku. W 1686 roku Sobieski podpisał z Rosją pokój wieczysty. Sobieskiego uważa się na jednego z najwybitniejszych wodzów Rzeczypospolitej, potrafił on bowiem wykorzystać na polu walki wszystkie rodzaje wojsk. Król był też mecenasem kultury i sztuki. Panowanie Sobieskiego uważa się za najświetniejszy okres rozwoju kultury sarmackiej, król korzystał także z zagranicznych wzorców, czego przykładem jest chociażby Wilanów, wybudowany na wzór architektury wersalskiej. Jana III Sobieskiego pochowano w katedrze na Wawelu. dostęp:

17 August II Mocny August II Mocny był władcą z dynastii Wettinów. W 1694 roku został elektorem saskim jako Fryderyk August I, królem polskim był najpierw w latach , a potem znowu od roku Rok po tym, jak przejął tron elektorski, mianowano go naczelnym dowódcą armii cesarza Leopolda I w tym okresie prowadził walki na Węgrzech przeciwko Turkom. Gdy zmarł Jan III Sobieski, August Mocny rozpoczął starania o przejęcie polskiego tronu. W tym celu zabiegał o poparcie na europejskich dworach i wśród polskiej szlachty, a żeby stać się bardziej wiarygodnym kandydatem, przeszedł na wiarę katolicką. Podczas elekcji 27 czerwca 1697 roku August, kandydat mniejszości walczący z Francuzem, księciem Conti Franciszkiem de Bourbon, na czele wojska wkroczył do Polski, zaprzysiągł pacta conventa i doprowadził do własnej koronacji na Wawelu. August II Mocny - upadek potęgi Rzeczpospolitej Ze zwolennikami księcia Conti zawarł ugodę, przekupując opozycję. August Mocny chciał na stałe związać Polskę z Saksonią, zamierzał także wprowadzić absolutne i dziedziczne rządy. Jego celem były także duże reformy gospodarcze i militarne. O ile jednak reformy gospodarcze wdrażane w Saksonii kończyły się sukcesem, w Polsce August Mocny napotkał bardzo silny opór ze strony polskiej szlachty, która nie chciała utracić swoich przywilejów. Aby utrzymać władzę w Polsce, August trzymał przy sobie wojska saskie, w 1700 roku wprowadził je również na Litwę, wykorzystując spór między rodami Sapiehów i Radziwiłłów. W tym samym roku elektor saski zaczął wojnę ze Szwecją próbując zająć Inflanty. Wojna sasko-szwedzka wciągnęła w spór neutralną do tej pory Polskę, co zaowocowało długą i wyniszczającą wojną północną, trwającą od 1700 do 1721 roku. Wojska szwedzkie zajęły Polskę, a polska szlachta i część magnaterii ogłosiła w lutym 1704 roku detronizację Augusta Mocnego. W maju 1704 roku szlachta małopolska zawiązała konfederację sandomierską, 17

18 opowiadając się tym samym za Augustem i kontynuowaniem wojny ze Szwecją. Kiedy Karol XII zajął Saksonię, August Mocny podpisał pokój w Altranstädt, został też zmuszony do abdykacji z tronu polskiego i uznania nowego króla, Stanisława Leszczyńskiego. August Mocny wrócił na polski tron w 1709 roku, po bitwie połtawskiej. Powrót na tron był możliwy dzięki poparciu konfederacji sandomierskiej i cara Piotra I. August chciał uniezależnić się od Rosji i wprowadzić zmiany ustrojowe, jednak Rosja utrzymała swoje wpływy popierając opozycję Augusta, która utworzyła w 1715 roku konfederację tarnogrodzką. August poprosił Piotra I o mediację i dzięki tym rozmowom udało się podpisać z konfederatami układ warszawski, zatwierdzony w 1717 roku na Sejmie Niemym. Przez ostatnie lata swojego życia August Mocny starał się zapewnić tron synowi, Augustowi III. August Mocny słynął z wielu romansów, między innymi z hrabiną Cosel i Marianną Denhoff. Za rządów Augusta Mocnego Polska przeżyła okres upadku kulturalnego i gospodarczego. dostęp:

19 Stanisław Leszczyński Stanisław Leszczyński urodził się w 1677 roku jako potomek jednego ze znaczniejszych rodów wielkopolskich. Jak wielu innych polskich magnatów, Stanisław jako młody człowiek wiele podróżował po Europie. W latach przebywał między innymi we Włoszech, Francji i Niemczech. Dzięki tym wojażom nabrał ogłady, poszerzył swoje horyzonty i poznał wielu członków elity z zachodniej Europy. Te znajomości bardzo się przydały Stanisławowi gdy został on zmuszony do opuszczenia kraju w późniejszych latach. 3 października 1704 roku Stanisław Leszczyński został koronowany na króla Polski. Nie został on jednak wybrany w elekcji nazwisko nowego króla ogłosił władca Szwecji Karol XII. Karol chciał zdetronizować dotychczasowego króla Polski, wybranego drogą elekcji Augusta II Wettyna. Stanisław Leszczyński - na tronie Polski Karol zajmował dużą część polskich ziem, więc polska szlachta usłuchała rozkazu Karola i ogłosiła Leszczyńskiego swoim królem. Narzucenie wyboru króla nie zostało w Polsce dobrze przyjęte, więc Stanisława spotkało dość chłodne przyjęcie. Jednak z czasem Leszczyński zdobywał sobie coraz więcej zwolenników popierających jego rządy. Gdy w wojnie północnej Rosja pokonała Szwecję, Leszczyński musiał się pożegnać z tronem Polski, bo władzę odzyskał ponownie August II. Leszczyński wyjechał z Polski i zamieszkał w Szwecji. Po śmierci Augusta II w 1733 roku nadarzyła się okazja na ponowne objęcie tronu przez Leszczyńskiego. Stanisław miał poparcie Francji, dzięki temu że córka Leszczyńskiego, Maria, w 1725 roku została żoną francuskiego króla Ludwika XV. Za Leszczyńskim głosowała prawie cała szlachta, ale król nie utrzymał swojej władzy zbyt długo. Do Polski wkroczyły rosyjskie oddziały i osadziły na tronie Augusta II Wettyna. Leszczyński został zmuszony do ucieczki z kraju i tym razem przeniósł się do Francji. Ludwik XV przekazał teściowi Lotaryngię, gdzie Leszczyński rządził do śmierci, która nastąpiła w 1766 roku. 19

20 dostęp:

21 August III Sas August III Sas urodził się 7 października 1696 roku w Dreźnie. Na polskim tronie zasiadł nie do końca w zgodzie z prawem. Gdy w 1733 roku zmarł August II, szlachta polska wybrała na nowego króla Stanisława Leszczyńskiego. Rosnąca w siłę Rosja wysłała wówczas do Polski swoje wojska i dzięki ich wsparciu część szlachty ogłosiła nowym władcą Augusta. W obronie Leszczyńskiego zawiązała się konfederacja dzikowska, która jednak nie była w stanie pokonać rosyjskich oddziałów. Leszczyński musiał uciec z Polski, a na tronie zasiadł August III Sas. Okoliczności przejęcia władzy w Rzeczypospolitej nie przysporzyły mu popularności, więc odnoszono się wobec niego z ostentacyjną nieufnością. Niezadowolony z takiego obrotu sprawy August w podobny sposób zaczął traktować swoich poddanych. August III Sas na polskim tronie Polskiego króla sprawy państwa interesowały coraz mniej i w zasadzie rządy w jego imieniu sprawowało kilku zaufanych ministrów, między innymi Henryk Brühl i Jerzy Mniszch. W czasach Augusta III władza królewska nie miała już zbyt wielkiego znaczenia w Polsce, zawodziły także inne centralne ośrodki władzy i administracji. Za Augusta udało się zwołać tylko jedno udane posiedzenie sejmu, pozostałe sejmy kończyły się zerwaniem albo brakiem jakichkolwiek uchwał. Jednak czasy Augusta III Sasa miały też swoje dobre strony. To właśnie wtedy ziemie polskie zaczęły się gospodarczo odradzać, a szkolnictwo jezuickie i pijarskie stało na tak wysokim poziomie, że mogło się równać z najlepszymi ośrodkami nauczania w Europie Zachodniej. August w dużym stopniu przyczynił się także do rozwoju polskiego Oświecenia, zainicjował także w 1748 roku budowę pierwszego w Polsce budynku teatralnego oraz przebudowę Zamku Królewskiego w Warszawie. Bez wątpienia działalność Augusta III przyczyniła się do tego, że za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego polska kultura mogła osiągnąć tak wysoki poziom. Ale mimo dużego wkładu w kulturę Polski August III nie został zapamiętany zbyt dobrze, ponieważ na arenie politycznej nie dokonał niczego 21

22 wielkiego. Po śmierci Augusta III (5 października 1763 roku) w Polsce rozpoczęło się ostatnie w historii kraju bezkrólewie. dostęp:

23 Stanisław August Poniatowski Stanisław August Poniatowski urodził się 17 stycznia 1732 roku w Wołczynie. Był szóstym dzieckiem Stanisława Poniatowskiego i Konstancji Czartoryskiej. Ojciec Augusta był członkiem średniej szlachty, ale szybko udało się mu zdobyć silną pozycję w stronnictwie Familii Czartoryskich, która działała w czasach panowania Augusta III. Ukoronowaniem działań Poniatowskiego było zdobycie w 1752 roku tytułu kasztelana krakowskiego, najwyższego świeckiego urzędu w Polsce. Dzięki wysokiej pozycji ojca, Stanisław August mógł odebrać staranne wykształcenie, które odegrało potem bardzo ważną rolę w rządach polskiego króla. Popierany przez Familię i carycę Katarzynę, Stanisław Poniatowski został wybrany królem Polski we wrześniu 1764 roku. Stanisław August Poniatowski - ostatni Król Polski Jednak koronacja Poniatowskiego nie odbyła się zgodnie z tradycją w Krakowie, ale w Warszawie miało to miejsce 25 listopada 1764 roku. Stanisława Augusta przez kilkanaście lat łączył romans z carycą Katarzyną, a ta bliska zażyłość z rosyjską władczynią i jej zbyt duży wpływ na wybór króla w Polsce spowodowały wielką nieufność Polaków wobec swojego władcy. Przez niemal cały okres swoich rządów, jak również wiele lat po śmierci, Poniatowskiego postrzegano niemal wyłącznie jako zwolennika Rosji przeciwnego swoim własnym poddanym. Opinie te nie do końca były prawdziwe, co potwierdza chociażby wypowiedź rosyjskiego ambasadora w Polsce, Mikołaja Repnina: liczne przykłady nas utwierdziły, że ten władca stał zawsze w poprzek naszym interesom, że żadne zorganizowane przeciw nam przedsięwzięcie nie obyło się bez króla. Wewnętrzna opozycja mocno sprzeciwiała się jakimkolwiek reformom proponowanym przez Stanisława Augusta, które w opinii przeciwników króla miały tylko doprowadzić do wzmocnienia pozycji Poniatowskiego ze szkodą dla Polski. 23

24 Konstytucja 3 Maja 1791 roku - obraz Jana Matejko 22 października 1770 roku zawiązano konfederację barską, która ogłosiła detronizację króla. Wprawdzie decyzja ta nie miała żadnej mocy prawnej, jednak dobitnie pokazywała nieprzychylne nastroje szlachty w stosunku do Poniatowskiego. Król nie ustawał jednak w swoich próbach reformowania kraju. Zdaniem zagranicznych obserwatorów, Król jest utalentowany i wykształcony, ale przede wszystkim pochłania go chęć reform. Gdyby mógł, zreformowałby cały naród, aby go podnieść na poziom innych narodów o większej kulturze. Największe osiągnięcia Poniatowskiego dotyczyły polskiej kultury. Poniatowski objął mecenat królewski nad wieloma naukowcami, pisarzami i artystami, założył Komisję Edukacji Narodowej, finansował także powstanie wielu ważnych budowli. Poniatowski bardzo chciał też zreformować ustrój państwa, czego efektem była Konstytucja 3 maja, uchwalona w 1791 roku. Nie zmniejszyło to nieufności poddanych wobec króla przez co nie udało się Poniatowskiemu wprowadzić w życie wiele ważnych zmian. Ta nieufność, połączona z rosnącą potęgą sąsiednich mocarstw, doprowadziły w końcu do upadku państwa polskiego. Polska nie miała wystarczająco silnej pozycji, by stawić czoło zaborcom. W związku z czym 25 listopada 1795 roku Stanisław August Poniatowski został zmuszony do abdykacji. W akcie abdykacji Poniatowski napisał: nie szukając w ciągu królowania naszego inszego korzyści lub zamiarów, jak stać się użytecznym Ojczyźnie naszej. 24

25 Konstytucja 3 maja. Sejm Czteroletni. Komisja edukacyjna. Rozbiór. R.P obraz Jana Matejko Stanisław August Poniatowski był ostatnim królem Polski. Zmarł na wygnaniu w Petersburgu, 12 litego 1798 roku, a jego ciało spoczęło ostatecznie w katedrze św. Jana w Warszawie. dostęp: