WIEDZA TAJEMNA część II czyli sekrety tajemnicy bankowej i tajemnicy korespondencji

Transkrypt

1 Mateusz Tomanek WIEDZA TAJEMNA część II czyli sekrety tajemnicy bankowej i tajemnicy korespondencji Dochowanie tajemnicy, zaufanie te słowa są nieodłącznym elementem przyjaźni. Powierzenie sekretów, marzeń, smutków czy radości powoduje u nas samych pewnego rodzaju ulgę, wytchnienie... Jednakże te emocje mogą się radykalnie zmienić, gdy okazuje się że nasz słuchacz zachował się jak przysłowiowy megafon rozgłaszając wszem i wobec tajemnice, które mu przekazaliśmy. Za takie zachowanie grożą tylko sankcje społeczne, moralne jak np. zerwanie kontaktów z owym megafonem, czy utrata reputacji. W codziennym świecie, gdzie niemal każda dziedzina ma swoje miejsce w regulacjach prawnych, ogłaszanie informacji poufnych jest nie tylko niemoralne, ale przede wszystkim niezgodne z prawem. I właśnie temu zagadnieniu tajemnicy zawodowej chciałbym poświęcić uwagę w swojej pracy. Tajemnica bankowa Tajemnica bankowa jak ona jest ważna przekonał się Jeremy Clarkson 1, który to na łamach The Sun opublikował numer konta i numer rozliczeniowy banku. Zrobił to, by udowodnić, że afera z zagubieniem przechowywanych na dyskach komputerowych danych 25 mln osób była sztucznie rozdmuchana. Zmienił jednak szybko zdanie, gdy okazało się iż życzliwy czytelnik wykorzystał wskazówki i wydał polecenie przelewu 500 funtów z jego konta na konto organizacji charytatywnej Diabetes UK. 2 Jakie są zabezpieczenia i regulacje prawne dotyczące ochrony danych klientów? W Polsce reguluje to przede wszystkim Prawo bankowe. 3 Tajemnica obejmuje banki i osoby w nich zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, które obejmują wszystkie wiadomości: 1 Jeremy Clarkson - współprowadzący program BBC Top Gear 2 Gazeta Wyborcza, wydanie z 7 stycznia 2008r. 3 Dz. U. Nr 140, poz

2 1) dotyczące czynności bankowych i osób będących stroną umowy, uzyskane w czasie negocjacji oraz związane z zawarciem umowy z bankiem i jej realizacją, z wyjątkiem wiadomości bez których ujawnienia nie jest możliwe należyte wykonanie zawartej przez bank umowy; 2) dotyczące osób, które nie będąc stroną umowy, o której mowa w punkcie 1, dokonały czynności pozostających w związku z zawarciem takiej umowy, z wyjątkiem przypadków, gdy ustawa przewiduje ujawnienie takich czynności. 4 Oprócz zapisanych ram tajemnicy, ustawa również ustala szeroki wachlarz przypadków, w których bank ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnice bankową wśród podmiotów uprawnionych do otrzymania takich wiadomości są m.in. sąd, prokurator, Prezes Głównego Urzędu Ceł, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi, inne banki, biegli rewidenci, a także służby ochrony państwa i ich upoważnieni funkcjonariusze lub żołnierze w zakresie niezbędnym do prowadzenia postępowania sprawdzającego. 5 Za naruszenie tajemnicy bankowej grozi odpowiedzialność karna, art. 171 ust. 5, 6 stanowi że Kto będąc obowiązany do zachowania tajemnicy bankowej, ujawnia lub wykorzystuje informacje stanowiące tajemnicę bankową, niezgodnie z upoważnieniem określonym w ustawie, podlega grzywnie do złotych i karze pozbawienia wolności do lat 3. Na podstawie tego artykułu widać iż prawo bankowe surowiej karze za wyciek informacji niż kodeks karny za ujawnienie tajemnicy państwowej. 7 Tajemnica korespondencji Tajemnica korespondencji pierwsze skojarzenie, które nasuwa mi się z tym hasłem jest gospodarz Stanisław Anioł z filmu Alternatywy 4. Dlaczego? Ponieważ idealnie pokazał, co oznacza naruszenie tajemnicy korespondencji! Przykładów i technik otwierania 4 Dz. U. Nr 140, poz. 939, art R. Taradejna, Tajemnica państwowa i inne tajemnice chroniące interesy państwa i obywateli, Warszawa 1999, s Dz. U. Nr 140, poz art Kto ujawnia lub wbrew przepisom ustawy wykorzystuje informację stanowiącą tajemnice państwową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat 2

3 kopert miał wiele m.in. na parę (nie mówiąc już o przebiciu ściany by mieć swobodny dostęp do listów), ale nie o tym! Tajemnica korespondencji, oznacza, iż wszystko, co jest przedmiotem przekazu od nadawcy do adresata, należy wyłącznie do tych osób, z wyjątkiem sytuacji, gdy wyrażą one zgodę na udostępnienie również innym informacji, które między sobą przekazują. 8 Tajemnica korespondencji jest jednym z dóbr osobistych człowieka, pozostając pod ochroną prawa cywilnego. 9 Ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym, bezprawnym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, usunięcia jego skutków i zadośćuczynienia pieniężnego, a w przypadku wyrządzenia szkody majątkowej naprawienia jej. Tajemnicę korespondencji gwarantuje też: 10 art. XII Deklaracji Powszechnej Praw Człowieka Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu. Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub uwłaczaniu. art. 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych 1. Nikt nie może być narażony na samowolną lub bezprawną ingerencję w jego życie prywatne, rodzinne, dom czy korespondencję, ani też na bezprawne zamachy na jego cześć i dobre imię. 2. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencjami i zamachami. art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób. 8 R. Smolski, M. Smolski, E. Stadtmüller Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska, Warszawa 1999, 9 art. 23 ustawy z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, 10 R. Taradejna, Tajemnica państwowa i inne tajemnice chroniące interesy państwa i obywateli, Warszawa 1999, s. 35 3

4 art. 16 Konwencji Praw Dziecka 1. Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia prywatnego, rodzinnego lub domowego czy w korespondencję ani bezprawnym zamachom na jego honor i reputację. 2. Dziecko ma prawo do ochrony prawnej przeciwko tego rodzaju ingerencji lub zamachom. Konsekwencje złamania tajemnicy korespondencji reguluje również kodeks karny, w artykule 267 1, możemy przeczytać: Kto bez uprawnienia uzyskuje informację dla niego nie przeznaczoną, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do przewodu służącego do przekazywania informacji lub przełamując elektroniczne, magnetyczne albo inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Osoba, która nie jest uprawniona do uzyskania informacji zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem specjalnym podlega tej samej karze. Jednakże nie jest tak, że tajemnica korespondencji jest ciągle obowiązującą, i nie można jej złamać. Niektóre z konstytucyjnych wolności praw człowieka i obywatela mogą ulec ograniczeniu w przypadku wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych: stanu wojennego, stanu wyjątkowego czy też stanu klęski żywiołowej. W czasie trwania tych stanów może ulec ograniczeniu m.in. tajemnica korespondencji. 11 Także zarządzenie Szefa Urzędu Ochrony Państwa z 4 lipca 1997r. w sprawie sposobu przeprowadzenia i dokumentowania kontroli korespondencji i stosowania środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób tajny informacji oraz utrwalenie dowodów przy wykonywaniu przez UOP czynności operacyjno rozpoznawczych, a także określenia rodzajów tych środków ujmuje problematykę kontroli korespondencji przez Urząd Ochrony Państwa ibidem 12 Mon. Pol., Nr 63, poz

5 Prawo otwierania listów niedoręczalnych przysługuje także Poczcie Polskiej. Jedyną przesłanką tej czynności jest ustalenie osoby adresata. Stanowi o tym artykuł 48 ustawy z dn. 23 września 1990r. o łączności. 13 Wiele dyskusji poświęcono na temat tego czy adresat ma prawo udostępniać listy, które dostał. Prof. EWA NOWIŃSKA 14 : "Według kodeksu cywilnego, tajemnica korespondencji jest jednym z dóbr człowieka, które podlegają ochronie. Kolejny zapis regulujący tę kwestię znajduje się w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Precyzuje on, że osoba, do której korespondencja została skierowana, ma prawo nią dysponować. 15 Aby prawo mogło chronić tajemnicę naszej korespondencji, o jej ochronę powinniśmy najpierw zadbać sami. I tak, karalne jest otwieranie zamkniętego pisma (art KK), ale odkryta pocztówka z intymnymi wyznaniami lub szczególnie ważnej transakcji nie dość, że nie podlega tej ochronie, to jeszcze zachęca do jej przeczytania, a nie rzadko również do wykorzystania tych informacji Dz. U. z 1999r., Nr 117, poz prof. Ewa Nowińska, dyrektor Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ R. Taradejna, Tajemnica państwowa i inne tajemnice chroniące interesy państwa i obywateli, Warszawa 1999, s. 35 5