Inwestycje energooszczędne dzięki zachętom finansowym

Transkrypt

1 Zdjęcie: Nadolica, Fotolia.de Inwestycje energooszczędne dzięki zachętom finansowym Dostarczanie informacji i udzielanie porad odgrywa istotną rolę w uświadamianiu inwestorom konieczności podejmowania decyzji dotyczących efektywności energetycznej. Te miękkie działania są skuteczniejsze, jeśli towarzyszą im dodatkowe zachęty finansowe. W państwach członkowskich UE zakres zachęt finansowych skierowanych do sektora przemysłowego i usług jest dość szeroki. Oferowane są one w postaci uprzywilejowanych pożyczek, dotacji, systemu dopłat bezpośrednich lub ulg podatkowych i mają na celu redukcję (a czasami kompensatę) dodatkowych, w stosunku do standardowych inwestycji, kosztów technologii i komponentów energooszczędnych. Przykłady najlepszych praktyk ulga podatkowa z tytułu inwestycji w efektywność energetyczną (Belgia, Francja); obniżenie podatku z tytułu inwestycji energetycznych (EID), czyli przepis podatkowy zezwalający na dodatkowe odliczenia od zysku przed opodatkowaniem, po dokonaniu inwestycji w efektywność energetyczną (Holandia); program zwiększonych odliczeń podatkowych (ECA) w ramach którego firmy sektora usług mają możliwość 100%- owej amortyzacji określonego sprzętu energooszczędnego w roku poczynienia inwestycji (Wielka Brytania). W wielu państwach członkowskich programy pożyczek, dotacji oraz dopłat bezpośrednich oferowane są w celu poprawy wydajności energetycznej istniejących budynków mieszkalnych i zużycia energii w sektorze gospodarstw domowych. W większości przypadków nacisk położony jest na ulepszenie powłoki budynku i instalacji lub wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i systemów kogeneracyjnych (produkujących prąd i ciepło). Przykłady najlepszych praktyk wprowadzenie systemu dopłat bezpośrednich dla bloków mieszkalnych i domów wolnostojących lub bliźniaków (Finlandia); udzielanie dużych pożyczek i uruchamianie programów kredytowych (Austria, Niemcy), np. na rozszerzenie programu banku KfW Bank, którego celem jest dostosowanie istniejących budynków do norm emisji CO 2 (Niemcy); ustanowienie Energy Savings Trusts w Danii ( elsparefonden.dk) i Wielkiej Brytanii ( we Włoszech, w celu zmniejszenia zużycia energii w sektorach mieszkaniowym, niemieszkalnym i sektorze usług, planowane jest zastąpienie żarówek świetlówkami kompaktowymi (świetlówki CFL) poprzez, między innymi, systemy białych certyfikatów, programy informacyjne i zachęty finansowe; taka inicjatywa przyniesie oszczędności w wys GWh/rok do 2016 r. 8

2 Zdjęcie: Holger Buse, Fotolia.de Zmiana standardów W przypadku nowych lub już istniejących budynków i urządzeń elektrycznych można wprowadzić obowiązkowe standardy dotyczące energooszczędności. Celem europejskiej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (dyrektywa EPBD) jest wspieranie przeprowadzania modernizacji w sektorze budowlanym. Natomiast celem dyrektywy w sprawie ekoprojektowania jest ujednolicenie wymagań dotyczących projektowania i rozwoju produktów wykorzystujących energię (np. urządzeń elektrycznych). Państwa członkowskie rozwinęły w tym zakresie szereg różnych koncepcji: Etrium Pasywny biurowiec, Econcern, Cologne, Niemcy Zdjęcie: Econcern GmbH Prawne regulacje dla istniejących budynków (Dania): wprowadzenie wymogu poprawy wydajności energetycznej, o której mowa w etykiecie energetycznej, podczas dużych prac remontowych; wprowadzenie konkretnych wymogów w przepisach budowlanych dotyczących wymiany dachów, okien, kotłów gazowych i olejowych oraz zmiany źródeł ciepła; obowiązkowy system kontroli, mający na celu zapewnienie jakości systemów grzewczych. Istniejące budynki zmiana krajowych przepisów budowlanych w 2010 r. w celu zwiększenia wydajności energetycznej o 60% w porównaniu z obecnym poziomem (Irlandia); wprowadzenie kodeksu zrównoważonego budownictwa mieszkaniowego gwarantującego, że wszystkie nowe mieszkanie zbudowane z funduszy publicznych będą przestrzegały najwyższego poziomu normy energetycznej (poziomu 3 określonego w kodeksie) (Wielka Brytania). Nowe budynki ograniczenie w przepisach budowlanych zapotrzebowania na energię o 25-30% w porównaniu z 2006 r., tj. o około 25% do 2010 r. (Dania); zapewnienie lepszej wydajności energetycznej domów i dokonania zmian przepisów w celu zmniejszenia zużycia energii o 40% w stosunku do aktualnego zużycia (Irlandia); zmiana przepisów dotyczących energooszczędności: od 2007 r. budynki muszą być o 40% bardziej wydajne energetycznie w stosunku do średniego poziomu ich efektywności energetycznej z 2002 r. (Wielka Brytania); projekt wprowadzenia domów neutralnych pod względem emisji dwutlenku węgla do 2016 r. (Wielka Brytania). 9

3 Zdjęcie: Van Holsteijn en Kemna, Zaangażowanie przemysłu i sektora usług Zachęty finansowe oraz zawieranie dobrowolnych umów z uczestnikami rynku to najważniejsze sposoby zaangażowania zainteresowanych stron w politykę na rzecz efektywności energetycznej. Poza bezpośrednimi środkami finansowymi niektóre państwa zezwalają na ulgi podatkowe dla inwestycji efektywnościowych, tak jak to przedstawiono w planie belgijskim czy francuskim. Podatek energetyczny w Holandii jest podatkiem od zużycia energii przez wszystkie sektory. W Wielkiej Brytanii Enhanced Capital Allowance (ECA) zezwala w sektorze usług na 100%-ową amortyzację określonego sprzętu energooszczędnego w roku poczynienia inwestycji. Związane z tym dobrowolne sieci współpracy pomiędzy władzami rządowymi a przedstawicielami biznesu oraz ustanowienie dobrowolnych umów są powszechną metodą zaangażowania uczestników rynku w politykę efektywności energetycznej. Sposoby dobrowolnego tworzenia sieci współpracy Przykład irlandzki: Large Industry Energy Network (LIEN) w Irlandii jest powszechnie przyjętym programem dotyczącym sieci współpracy i programem informacyjnym skierowanym do dużych przemysłowych odbiorców energii. Program działa już od ponad 10 lat i skupia obecnie prawie stu największych krajowych odbiorców energii. W ramach programu przeprowadzają oni wzajemne konsultacje, warsztaty i przedstawiają roczne sprawozdania wyników. Uczestnicy LIEN, w celu zwiększenia oszczędności i utrzymania swojej konkurencyjności, wymieniają się informacjami o energooszczędnych technologiach i sposobach działania. Dobrowolne umowy Niektóre państwa członkowskie, takie jak Holandia i Finlandia, od lat i z sukcesem zawierają wiążące umowy. W przypadku Holandii rząd poprzez system dobrowolnych umów długoterminowych zobowiązał wiele sektorów krajowego przemysłu do poprawy efektywności energetycznej. Obecnie istnieje kilka rodzajów umów zawieranych z przedsiębiorstwami i organizacjami sektora usług, transportu i rolnictwa. Drugie pokolenie umów długoterminowych wymaga od zaangażowanych stron przygotowania planu oszczędności energii w konsultacji z odpowiednią instytucją publiczną. Taki plan określa cele każdego przedsiębiorstwa w zakresie efektywności energetycznej, które można osiągnąć za pomocą konkretnie zaplanowanych środków i strategii wdrażania. Cel danego sektora określony jest na podstawie wszystkich planów oszczędności energii w ramach niego sporządzonych i zawarty jest w długoterminowym planie tego sektora. Zachęty finansowe przedsiębiorstwa, które podpisały umowy dotyczące oszczędności energii mają prawo do wyższego dofinansowania audytów energetycznych (Finlandia); Energy Agreement Programme wspiera systemy zarządzania energią w przedsiębiorstwach (Irlandia); strategie łączone: ustanowienie podatku klimatycznego w celu obniżenia zużycia energii w przemyśle i sektorze publicznym; podatek ten jest obniżony dla tych, którzy zobowiązują się zredukować emisję lub osiągnąć wyższy poziom oszczędności energii niż ten określony w celach związanych z energooszczędnością (Wielka Brytania, Dania, Szwecja). 10

4 Zdjęcie: jeff Metzger, Fotolia.de Podejście rynkowe Zdjęcie: Econcern GmbH Dyrektywa w sprawie usług energetycznych podkreśla istotną rolę przedsiębiorstw usług energetycznych (energy service companies - ESCO) w osiągnięciu celów dotyczących racjonalizacji zużycia energii. W procesie integracji europejskiej państwa członkowskie musiały zliberalizować krajowe rynki energii. Zakłady energetyczne, aby utrzymać przy sobie klientów zaczęły, poza dostarczaniem elektryczności lub gazu, proponować inne usługi, takie jak: doradztwo, audyty energetyczne, utrzymanie i eksploatacja energooszczędnych urządzeń, usługi zarządzania nimi i dostawy. ESCO, zawierając umowy ze swoimi klientami, również oferują takie usługi. Pracują one według konkretnego planu: najpierw określają potencjalne oszczędności energii, następnie instalują potrzebne urządzenia, obsługują system, kupują paliwo i elektryczność oraz zapewniają finansowanie projektu. Płatności dokonuje się w formie prowizji w zależności od powodzenia projektu - zależy ona bezpośrednio od osiąganych oszczędności energii. W Europie przedsiębiorstwa tego typu aktywne są głównie w sektorze publicznym, tj. w budynkach publicznych, szpitalach i w projektach oświetleniowych. W przypadku tych ostatnich, gminy ogłosiły na przykład przetarg na obsługę oświetleniową, w tym dostawę elektryczności. W większości istniejących planów działania dotyczących efektywności energetycznej działalność ESCO odgrywa jedynie podrzędną rolę. Można to jednak zmienić poprzez utworzenie i stymulację warunków ramowych dla usług energetycznych poprzez przepisy o usługach energetycznych lub orazpoprzez zobowiązania nakładane na przedsiębiorstwa energetyczne. Niektóre państwa członkowskie, takie jak Włochy i Francja, rozwinęły systemy białych certyfikatów. W ramach tych systemów certyfikaty wydawane są przedsiębiorstwom, które osiągnęły oszczędności energii większe niż zakładane w scenariuszu bazowym. Systemy te wymagają od przedsiębiorstw energetycznych zobowiązania się do większego zaangażowania w działalność mającą na celu osiągnięcie efektywności energetycznej. Duże przedsiębiorstwa będące właścicielami gazowych i elektrycznych sieci przesyłowych (Włochy) lub duzi dostawcy energii (Francja) są zgodnie z prawem zobowiązani do przedstawienia dowodów osiągnięcia określonych oszczędności bądź zaopatrzenia się w białe certyfikaty. Wyjątkowo innowacyjne narzędzie zaproponowano w krajowym planie na rzecz racjonalizacji zużycia energii Wielkiej Brytanii. Przewiduje on redukcję emisji dwutlenku węgla poprzez wprowadzenie systemu zakładającego ustalenie limitu emisji i handlu nimi dla dużych organizacji sektora publicznego i sektora komercyjnego. 11

5 Zdjęcie: Yali Shi, Fotolia.de Sektor transportu Pomimo, że emisje w transporcie nadal rosną, sektor ten w porównaniu z innymi gałęziami gospodarki, zajmuje w krajowych planach działań dotyczących efektywności energetycznej podrzędną rolę. Niektóre kraje, takie jak Dania, Estonia i Niemcy, przygotowują już oddzielne plany rozwoju transportu, pośrednio związane z postanowieniami dyrektywy ESD. Cele określone w tych planach to: 1. optymalizacja zużycia energii w pojazdach; 2. optymalizacja zarządzania mobilnością; 3. zmiana podziału zadań przewozowych. 1. Przykłady optymalizacji zużycia energii w pojazdach promocja wydajnych energetycznie pojazdów poprzez programy dotacji i dopłat; wprowadzenie systemu etykietowania nowych samochodów (Francja, Wielka Brytania, Finlandia); limity emisji od 2009 r.: 140 g CO 2 /km średniej emisji dla nowych samochodów (Włochy); podatek środowiskowy w postaci podatku od oleju opałowego (Bułgaria, Niemcy) lub podatku drogowego uzależnionego od emisji CO 2 (Irlandia, Niemcy, Włochy, Holandia, Wielka Brytania). 2. Przykłady optymalizacji zarządzania mobilnością obowiązkowe ograniczanie prędkości (Austria, Bułgaria, Finlandia, Holandia, Włochy); wspieranie technologii informacyjnej w transporcie poprzez użycie telematyki w celu lepszego wykorzystania zdolności przewozowej i zmniejszenia ruchu (Austria, Finlandia); promocja użytkowania tego samego samochodu przez wię- cej niż jedną osobę (car sharing) i dzielenia się miejscem w samochodzie przy dojazdach do pracy (carpooling) (Austria, Włochy); wspieranie zarządzania mobilnością w publicznych i prywatnych instytucjach (Austria, Hiszpania, Polska) lub w centrach podróży (Finlandia); ulepszenie transportu towarowego i kolejowego (Austria). 3. Przykłady zmiany podziału zadań przewozowych kampanie informacyjne (Niemcy, Irlandia); rozwój transportu publicznego (Austria, Cypr, Finlandia); poprawa infrastruktury transportowej poprzez inwestowanie w infrastrukturę kolejową (Republika Czeska, Finlandia, Rumunia); usprawnienie systemu transportu publicznego poprzez zakup nowych, bardziej energooszczędnych autobusów, stworzenie systemu autobusów szkolnych i utworzenie pasa ruchu wyłącznie dla autobusów od (Cypr); wspieranie transportu rowerowego i pieszego (Austria, Finlandia, Niemcy); promocja telepracy (Malta); zmiany w planowaniu przestrzennym i regionalnym oraz w rozwoju budownictwa mieszkaniowego w celu unikania natężonego ruchu lub przejście na sposoby przewozowe o mniejszej intensywności emisyjnej (Austria, Finlandia); dotarcie do przemysłu ubezpieczeniowego: wspieranie włączania rocznego abonamentu na korzystanie z transportu publicznego do pakietów ubezpieczeniowych na samochód (Austria). 12

6 Zdjęcie: Ayvengo, Fotolia.de Wzorcowa rola sektora publicznego Artykuł 5 dyrektywy w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych zobowiązuje państwa członkowskie do nadania w krajowych planach wzorcowej roli sektorowi publicznemu. W związku z tym większość państw przyjęła programy dotyczące zamówień publicznych. Widać też aktywność w dziedzinie informacji i doradztwa. Malta przedstawiła projekt, który zakłada, że każde ministerstwo w tym kraju będzie miało tzw. zielonych liderów. Ich działalnością, koordynowaną Rządowe biuro odpowiedzialności korporacyjnej za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko jest zlecanie audytów energetycznych, co najmniej jednego budynku należącego do każdego ministerstwa. Wymagana poprawa wydajności energetycznej w budynkach publicznych jest w większości krajowych planów osiągana poprzez środki regulacyjne. Środki regulacyjne Wielka Brytania i Holandia dążą do tego, by do 2012 r. budynki administracji centralnej stały się neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla lub neutralne dla klimatu. dobrowolne mowy i obowiązkowe działania informacyjne w ramach budynków gminnych są obecnie stosowane w Finlandii; fiński plan działań dotyczących efektywności energetycznej zakłada rozszerzenie ich zastosowania na budynki sektora publicznego. Irlandia podkreśla wzorcową rolę sektora publicznego, przedstawiając wszechstronny pakiet środków, w tym ekologiczne zamówienia publiczne, grupę roboczą wysokiego szczebla, której celem jest osiągnięcie 33%-owego poziomu oszczędności energii w sektorze publicznym, obowiązek składania rocznych sprawozdań na temat działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii oraz dokumentowanie dokonanego postępu. Programy dotyczące zamówień publicznych Zakres programów dotyczących zamówień publicznych zaczyna się od obowiązkowych ekologicznych programów dotyczących zamówień publicznych w Austrii, po mniej wiążące przepisy, jak ma to miejsce w Polsce, gdzie przy inwestycjach publicznych muszą być brane pod uwagę kryteria efektywności energetycznej. Na Cyprze wprowadzono plan działania na rzecz ekologicznych zamówień publicznych, w którym zawarto kryteria efektywności energetycznej dla sprzętu, budynków i pojazdów. Dobra praktyka: cele wiążące Zdjęcie: Econcern GmbH Wielka Brytania w celu 30%-owej redukcji emisji do 2020 r., określiła konkretne wymogi dla Sustainable Operations on the Government Estate. Holandia, która chce mieć pozycję pioniera, zapowiedziała, że do 2010 r. 100% krajowych holenderskichzamówień publicznych będzie zawierać kryteria zrównoważonego rozwoju. W przypadku władz lokalnych i regionalnych wartość ta będzie wynosiła 50%. 13

7 Zdjęcie: Van Holsteijn en Kemna, Wnioski Krajowe plany działania dotyczące efektywności energetycznej (National Energy Efficiency Action Plans, NEEAP) przedłożone przez państwa członkowskie UE w okresie 2007 / 2008 przedstawiają synoptyczny przegląd pakietów polityk i środków dla każdego sektora. Pierwsze plany pomimo tego, że bez rygorystycznego opracowania i specyfikacji metodologicznej przyniosły już wiele znakomitych rezultatów: 1. Proces wzajemnego uczenia się o polityce w zakresie efektywności energetycznej, opierający się na tworzeniu możliwych rozwiązań dla poprawy efektywności energetycznej, już trwa. Podane rozwiązania mogą być źródłem inspiracji dla przyszłych planów. 2. Połączenie pojedynczych środków w spójne pakiety polityk nabiera rozpędu. Przedstawione zostały różne rodzaje rozwiązań: udzielanie informacji, doradztwo, zachęty finansowe, tworzenie sieci współpracy oraz dobrowolne umowy i instrumenty rynkowe. Łączenie różnorodnych środków dotyczących tej samej grupy docelowej i końcowego wykorzystania energii jest kluczowym warunkiem udanego wdrożenia polityki w dziedzinie racjonalizacji zużycia energii. 3. Plany przygotowane są w taki sposób, że dotyczą nie tylko tych, którzy energii potrzebują, ale również tych, którzy ją dostarczają (zarówno jeśli chodzi o energooszczędne produkty, jak i usługi). Dobrowolne umowy i sieci współpracy między zainteresowanymi stronami stanowią konieczną podstawę budowania kompetencji i ustalania norm w konkretnych sektorach. 4. Tendencja do gromadzenia doświadczeń na temat koncepcji i wdrażania polityk na rzecz racjonalizacji zużycia energii zaczyna się wyraźnie rysować. Państwa członkowskie bardziej koncentrują się na ocenie wpływu podjętych działań i zapewnieniu jakości. Jednocześnie gwarantują stosowność tych działań w stosunku do oczekiwanych rezultatów oraz dostępność informacji z niezależnych źródeł. Cele Unii Europejskiej w zakresie efektywności energetycznej są ambitne. Należy więc przyjąć, że dyrektywa ESD to jedynie jeden z elementów europejskiej polityki. Państwa członkowskie muszą dołożyć dodatkowych starań, aby wywiązać się ze zobowiązań, ponieważ zakres polityki efektywności energetycznej jest szeroki w porównaniu z relatywnie wąskim zakresem dyrektywy ESD w kwestii europejskiego planu działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii i międzynarodowego systemu rozwiązań dotyczących zmian klimatu. Kluczem do sukcesu krajowych polityk jest, więc użycie wszystkich środków zawartych w krajowych planach działań dotyczących efektywności energetycznej. Ponadto w celu stałego stymulowania działań innowacyjnych ku bardziej energooszczędnemu społeczeństwu konieczne jest nieustanne ich aktualizowanie i umacnianie. 14

8 Zdjęcie: Chita, Fotolia.de Planowane oszczędności energii, które państwa członkowskie UE zobowiązują się osiągnąć do 2016 r. Państwo członkowskie Cel na 2016 Średnie zużycie Austria GWh 9% Belgia GWh 9% Bułgaria GWh 9% Cypr 2 125GWh 10% Dania (na podstawie Wuppertal Institute) GWh (Dwa scenariusze) 10,7% 9,2% Estonia GWh 9% Finlandia GWh 9% Francja GWh 9% Grecja GWh 9% Hiszpania GWh 11,4% Holandia GWh 9% Irlandia GWh 9% Litwa GWh 9,7% Łotwa GWh 9% Luksemburg GWh 9% Malta 378 GWh 9% Niemcy GWh 9% Polska GWh 9% Portugalia GWh 9,8% Republika Czeska GWh 9% Rumunia GWh 13,5% Słowacja GWh 9% Słowenia GWh 9% Szwecja GWh 9% Węgry GWh 9% Wielka Brytania GWh 9% Włochy GWh 9,6% Razem GWh 1 9,5% GWh 2 10,7% Źródło: NEEAPs 1 przy wyższym zużyciu w Danii 2 przy zakładanych oszczędnościach w Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii 15

9 Informacje: Krajowe plany działań dotyczących efektywności energetycznej oraz informacje na temat efektywności energetycznej znajdują się na stronie Komisji Europejskiej, DG Energia i Transport: Kontakt: EUFORES a.i.s.b.l. European Forum for Renewable Energy Sources dr Jan Geiss Renewable Energy House Rue d Arlon B-1040 Brussels, Belgia Tel.: +32(0) Fax: +32 (0) eufores@eufores.org Wuppertal Institute dr Ralf Schüle ralf.schuele@wupperinst.org Kluczowi partnerzy programu: Partnerzy programu: