Średniookresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen energii elektrycznej do 2040 roku

Transkrypt

1 2019 Średniookresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen energii elektrycznej do 2040 roku wg założeń Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu Lipiec 2019 Warszawa Instytut Energetyki Odnawialnej 1

2 Zespół Autorski Autorzy: Michał Jędra Bartłomiej Pejas Tomasz Kowalak Grzegorz Wiśniewski Zatwierdził: Prezes IEO Grzegorz Wiśniewski Wszystkie materiały w raporcie są chronione prawami autorskimi. Właścicielem praw majątkowych jest EC BREC Instytut Energetyki Odnawialnej Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Dalsze rozpowszechnianie materiałów bez pisemnej zgody właściciela prawa autorskich jest zabronione niezależnie od celu. W szczególności zabronione jest kopiowanie i rozpowszechnianie zamieszczonych w raporcie i załączniku wykresów i tabel, w tym umieszczanie ich na jakimkolwiek serwisie internetowym lub serwerze EC BREC Instytut Energetyki Odnawialnej Sp. z o.o. Instytut Energetyki Odnawialnej ul. Mokotowska 4/ Warszawa Tel: Fax: biuro@ieo.pl instytut.energetyki.odnawialnej 2

3 Jak polityka energetyczna i klimatyczna wpłynie na koszty energii elektrycznej dla firm i samorządów? Założenia Największym problemem w polskiej energetyce jest trwały, wzrostowy trend kosztów. Przy ustawowo zamrożonych cenach energii w 2019 roku (na poziomie czerwca 2018 r.) i w sposób ciągły narastających kosztach, nie będzie możliwości uniknięcia wysokiego wzrostu cen w 2020 roku, przynajmniej dla firm, w szczególności dla MŚP i samorządów. Dalszy wzrost kosztów i cen energii (perspektywa 2-3 lat) będzie musiał być rozłożony na wszystkich odbiorców energii, w tym na gospodarstwa domowe, ale także na przemysł, rolników, spółki użyteczności publicznej i dodatkowo pociągnie za sobą wzrost cen żywności i usług dla ludności. Powstaje pytanie jak te koszty będą rozłożone w czasie i kogo - jaką grupę odbiorców dotkną najbardziej, czyli pytanie o politykę taryfową i opłacalność energetyki prosumenckiej. Pytania stawiają też wytwórcy energii i inwestorzy w systemowe źródła wytwórcze. Nie ma jasności co do kształtowania się cen hurtowych energii, na które także wpływa polityka poprzez zapewnianie wytwórcom dodatkowych przychodów (nowa opłata mocowa, opłata kogeneracyjna i malejąca opłata przejściowe i stabilizująca się opłata OZE) poza rynkiem hurtowym oraz poprzez ograniczanie mechanizmów rynkowych. Kluczowym czynnikiem decydującym o kosztach energii jest struktura miksu energetycznego, który kształtowany jest przez krajową politykę energetyczną oraz regulacje. Przełom lat 2018/2019 przyniósł dwa wyczekiwane dokumenty kształtujące wizję polityki energetycznej Polityka Energetyczna Polski do 2040 (projekt z ) oraz Krajowy Plan Działań na Rzecz Energii i Klimatu - KPEiK (projekt z ). W dokumentach tych brakuje jednak szczegółowej analizy kosztów wytwarzania energii, ich optymalizacji oraz prognoz cen energii. Instytut Energetyki Odnawialnej bazując na założeniach projektu KPEiK (który jest najbardziej aktualnym i wiążącym dokumentem kreującym przyszłość sektora energetycznego w Polsce) oraz uwzględniając istniejącą infrastrukturę, inwestycje oraz politykę energetyczną rządu RP, które są głównymi czynnikami decydującymi o kosztach, cenach i taryfach na energie elektryczną, przygotował model kosztów wytwarzania energii i prognozę średniorocznych cen energii elektrycznej ( Średniookresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen energii elektrycznej do 2040 roku ). Przeprowadzona analiza prowadzi do jednoznacznych wniosków - nieunikniony jest bezwzględny wzrost kosztów wytwarzania energii i taryf. Sumaryczny koszt generacji energii stabilnie wzrasta, osiągnie 80 mld zł 18 (ceny stałe z 2018 roku, bez inflacji) w 2040 roku i będzie musiał być przeniesiony w taryfach dla odbiorców energii. 3

4 Rysunek 1 Prognoza wzrostu kosztów wytwarzania energii w Polsce. Źródło IEO Średnio okresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen na energie elektryczną do 2040 roku Wzrost cen energii najpierw spowodowany jest głównie przez ceny uprawnień, w dalszym okresie przez nakłady inwestycyjne. Przy istniejących założeniach KPEiK największe wzrosty kosztów wytwarzania energii dokonały się częściowo w 2018 roku, koszty rosną nadal (nawet jak w pełni nie mają przełożenia na ceny, które wzrosną spektakularnie w 2020 roku). Z uwagi na długoterminowe skutki wcześniejszych decyzji, nawet ewentualna zmiana kosztotwórczej polityki energetycznej nie wpłynie istotnie na zmianę wyników prognozy kosztów, przynajmniej do 2030 roku. Jednocześnie jednak analizy potwierdziły, że nawet pozostając w ramach miksu energetycznego zaproponowanego w KPEiK (nie zmieniając go na bardziej efektywny), istnieje możliwość dalszej optymalizacji w zakresie energetyki odnawialnej, której wprowadzanie do miksu energetycznego i pełne wykorzystanie obniża koszty energii. Nawet nie zmieniając miksu, ale zakładając bardziej realny rozwój technologiczny oraz wpisanie krajowej polityki energetycznej w stabilne ramy polityki UE niosące niższe ryzyko ekonomiczne i inwestorskie, możliwe jest obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania o 3,7% w 2026 roku i do 8,5% w 2040 roku. W zaproponowanym miksie energetycznym każdy ewentualny dodatkowy megawat mocy wiatrowej lub fotowoltaicznej obniża koszty energii z krajowego systemu energetycznego. 4

5 węgiel kamienny PV onshore średnia cena energii (scenariusz PEK) Rysunek 2 Porównanie kosztów energii LCOE dla nowych instalacji wybranych technologii wybudowanych i w kolejnych latach (stopa dyskonta d=5%, WACC=10%) ze średnią ceną energii (scenariusz PEK) Prognoza cen energii i taryf jest szczególnie istotna dla inwestorów w energetyce, konsumentów energii oraz banków i instytucji finansujących, jako punkt odniesienia w biznesplanach. Ale stwarza też możliwości podejmowania debaty publicznej i świadomego wpływania na decyzje polityczne przez tych uczestników rynku, których wzrost kosztów w energetyce i polityka taryfowa najbardziej dotyczą (średni odbiorcy energii, którzy nie są chronieni przed nadmiernym wzrostem kosztów). Prognoza pozwala ocenić decyzje polityczne dotyczące rynku energii oraz je skrupulatnie analizuje pod kątem efektywności finansowej. Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK) jest dokumentem obszernym, w którym zawarte dane dotyczące wyobrażenia Ministerstwa Energii o przyszłości sektora elektroenergetycznego są podane w małej rozdzielczości czasowej i z dużym przybliżeniem, zgodnie z wymaganiami Komisji Europejskiej. Scenariusz PEK w KPEIK daje dobra bazę zarówno do prognoz kosztów i cen hurtowych energii. Projekcje w KPEiK nie prowadzą do optymalizacji kosztów energii i nie wykorzystują w pełni istniejących możliwości na jednoczesną redukcje kosztów i emisji CO2. Zakładane przez autorów tego dokumentu współczynniki wykorzystania mocy dla instalacji OZE wskazują na niedoszacowanie możliwości rozwojowych tego typu technologii. Pośrednio widoczne jest na preferowanie w dostępie do rynku (np. regulacjami) technologii energetycznych zwiększających koszty energii i uniemożliwiających szybsze (uzasadnione ekonomicznie) tempo dekarbonizacji energetyki. Opracowany model kosztowy dla polskiego systemu energetycznego pozwolił na rekonstrukcję i weryfikację propozycji rządowych dotyczących polityki energetycznej. Poprawnie skonstruowany model od strony logicznej i uwzgledniający racjonalność zachowań regulatora i uczestników rynku wskazuje na znaczące wzrosty kosztów w latach , które są zwiastunem długotrwałego trendu wzrostowego. Lata 2018 i 2019, z uwagi na przeregulowanie i nierynkowe zachowania głównych graczy wskazują na pewne rozbieżności pomiędzy kosztami, a cenami energii, ale w związku z trwałym wzrostem kosztów i nowymi regulacjami rynku energii elektrycznej w UE, anomalie ostatnich przestaną zaburzać prognozy oparte na analizach fundamentalnych całego systemu energetycznego. 5

6 Wyniki analiz Wyniki analiz wskazują na nieunikniony bezwzględny wzrost kosztów generacji energii i taryf. Najszybszego wzrostu kosztów energii należy spodziewać się w latach z 285 do 318 zł/mw w cenach stałych, bez inflacji (wzrost taryf dla niektórych odbiorców będzie jeszcze wyższy). Spowodowane to będzie koniecznymi inwestycjami jak i narastającymi kosztami uprawnień do emisji CO2. Sumaryczny koszt generacji energii stabilnie wzrasta, osiągając 80 mld zł 18 w 2040 roku. Ten koszt będzie przyczyną wzrostów cen energii na rynku hurtowym jak i wzrostu taryf. Realizacja KPEiK powoduje, że emisyjność całkowita elektroenergetyki spada stosunkowo wolno, do 550 g CO2/kWh w 2032 roku, co też wpływa na ogólny koszt generacji energii z uwagi na znaczącą rolę uprawnień do emisji. Prognozuje się, że lata przyniosą niewielkie wzrosty i stabilizację cen energii na rynku hurtowym. Jest to spowodowane przede wszystkim opłatami nakładanymi bezpośrednio na odbiorców energii, w szczególności rynku mocy (opłata mocowa) i wsparcia dla kogeneracji (opłata kogeneracyjna). Po tym okresie należy spodziewać się, że rynek hurtowy bardziej będzie oparty na realnych kosztach, ale ponoszone ogromne inwestycje w energetykę wiatrową morską i jądrową będą prowadzić do kontynuacji wzrostów cen. W tym okresie, z uwagi na zbyt późne inwestycje w źródła niskoemisyjne i bezemisyjne, bardzo silnie na ceny energii będzie oddziaływał także wzrost kosztów uprawnień do emisji CO2. Zaproponowany, w ramach scenariusza PEK, subscenariusz alternatywny (ALT) nie zmienia struktury mocy, uwzględnia jedynie postęp technologiczny w sektorze OZE i rosnące możliwości optymalnego zarządzania praca instalacji OZE w systemie energetycznym, zwiększające się współczynniki wykorzystania dla tychże źródeł oraz wprowadza (poprzez ew. poprawę klimatu politycznego dla OZE) niższy koszt kapitału dla inwestorów. Takie zabiegi powodują znaczne obniżenie średnich kosztów wytwarzania, dając o 3,7% niższe ceny w 2026r. i o 8,5% niższe w 2040 roku. Taki subscenariusz nie jest rozważany przez rząd, ale KPEIK jest dopiero na etapie uzgodnień z Komisją Europejska, a w drugiej połowie 2019 roku będzie przedmiotem konsultacji społecznych i międzyresortowych. Komisja może wpływać na niego pośrednio poprzez wymogi wdrożenia prawa UE w zakresie ochrony klimatu oraz poprzez instrumenty ograniczania praktyk monopolistycznych, a odbiorcy energii (na etapie konsultacji) mogą domagać się stosowanych korekt. KPEiK daje znaczące możliwości dalszego obniżenia kosztów, wychodzące poza efekty uzyskane dzięki wdrożeniu subscenariusza alternatywnego, w efekcie zmiany miksu paliwowego na mniej emisyjny i zwiększenia w nim udziału źródeł bezemisyjnych o obecnie najniższych kosztach generacji energii energetyce wiatrowej lądowej i fotowoltaice. Dodatkowym czynnikiem ograniczającym koszty energii, a przede wszystkim ceny, jest zwiększanie roli rynku i jego demonopolizacja w miejsce przeregulowania oraz realizacji doraźnych decyzji politycznych. Postawiona w niniejszym raporcie teza o motywowanym politycznie (cykle wyborcze) i indukowanym poprzez monopole energetyczne falowaniu cen energii, może być szczególnie niebezpieczna w przypadku niezależnych, mniejszych spółek obrotu obecnie zawierających wysokie kontrakty forward na lata

7 Zapraszamy do zapoznania się i skorzystania z najnowszej, osadzonej w realiach polityki energetycznie analizy i prognozy cen hurtowych energii elektrycznej i taryf. Pełną wersja raportu Średniookresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen na energie elektryczną do 2040 roku Kontakt: biuro@ieo.pl Tel