Projekt załoŝeń do projektu ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej

Transkrypt

1 Projekt załoŝeń do projektu ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej STYCZEŃ 2012 r.

2 SPIS TREŚCI Wstęp... 3 Rozdział 1 Przepisy ogólne Rozdział 2 Zasady wykonywania działalności ubezpieczeniowej i działalności reasekuracyjnej Rozdział 3 System zarządzania Rozdział 4 Zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji wykonujący działalność w formie spółki akcyjnej Rozdział 5 Zakład ubezpieczeń wykonujący działalność w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych i zakład reasekuracji wykonujący działalność w formie towarzystwa reasekuracji wzajemnej Rozdział 6 Wykonywanie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej przez krajowe zakłady ubezpieczeń oraz wykonywanie działalności reasekuracyjnej przez krajowe zakłady reasekuracji Rozdział 7 Wykonywanie działalności ubezpieczeniowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczne zakłady ubezpieczeń i wykonywanie działalności reasekuracyjnej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczne zakłady reasekuracji Rozdział 8 Prawo przedsiębiorczości i swoboda świadczenia usług Rozdział 9 Gospodarka finansowa zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji Rozdział 10 Aktuariusz Rozdział 11 Sprawozdawczość ubezpieczeniowa zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji Rozdział 12 Łączenie się zakładów ubezpieczeń, łączenie się zakładów reasekuracji, przeniesienie umów ubezpieczenia, przeniesienie umów reasekuracji Rozdział 13 Postępowanie naprawcze i likwidacja zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji Rozdział 14 Zasady sprawowania nadzoru ubezpieczeniowego Rozdział 15 Nadzór nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji w grupach Rozdział 16 Ubezpieczeniowy samorząd gospodarczy Rozdział 17 Przepisy karne ZAŁĄCZNIK OCENA SKUTKÓW REGULACJI (OSR)

3 Wstęp 1. Wymogi 9 ust. 3 pkt 1 uchwały Nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. - Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. Nr 13, poz. 221, z późn. zm.), w zw. z 2 ust. 1 uchwały Nr 214 Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 2011 r. zmieniającej uchwałę Regulamin pracy Rady Ministrów 1.1. Potrzeba i cel uchwalenia projektowanej ustawy Ustanowienie nowych regulacji wynika z konieczności implementowania do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy 2009/138/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie podejmowania i wykonywania działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej Wypłacalność II (Dz. Urz. UE L 335 z , s.1) (ang. Solvency II), zwanej dalej dyrektywą Wypłacalność II albo dyrektywą. Zgodnie z art. 309 ust. 1 dyrektywy Wypłacalność II, państwa członkowskie powinny dokonać transpozycji jej postanowień do dnia 31 października 2012 r. Projekt niniejszych ZałoŜeń nie został ujęty w Programie prac legislacyjnych Rady Ministrów na 2011 r Aktualny stan stosunków społecznych w dziedzinie, której dotyczyć ma projektowana ustawa Zgodnie z danymi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) 1 na koniec II kwartału 2011 r. zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce posiadało 61 krajowych zakładów ubezpieczeń (29 zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie ubezpieczeń Ŝycie oraz 32 zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność w zakresie pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych). W Polsce zezwolenie na wyłączne wykonywanie działalności reasekuracyjnej posiada jeden zakład reasekuracji. W roku 2010 wysokość składki przypisanej brutto wszystkich zakładów ubezpieczeń wyniosła tys. zł. Składka przypisana brutto zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie ubezpieczeń na Ŝycie wyniosła tys. zł, składka przypisana brutto zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych wyniosła tys. zł. Składka przypisana zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w formie spółki akcyjnej wyniosła tys. zł, a zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych tys. zł. 2 Podmiotem nadzorującym działalność ubezpieczeniową i reasekuracyjną jest KNF. Podmiotem reprezentującym interesy osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposaŝonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia jest Rzecznik Ubezpieczonych. Organizacją reprezentującą interesy zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji jest Polska Izba Ubezpieczeń (PIU). PrzynaleŜność zakładów ubezpieczeń do PIU jest obowiązkowa, zakładów reasekuracji - dobrowolna. 1 KNF, Biuletyn Kwartalny. Rynek ubezpieczeń II/ KNF, Rocznik Rynku Ubezpieczeń 2010 roku, 3

4 1.3. Aktualny stan prawny w dziedzinie, której dotyczyć ma projektowana ustawa, w szczególności z uwzględnieniem obowiązujących ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych i prawa Unii Europejskiej Podstawowym aktem regulującym działalność zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji jest ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U z 2010r. Nr 11, poz. 66, z późn. zm.). Zakłady ubezpieczeń mogą wykonywać działalność w formie spółki akcyjnej albo towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, natomiast zakłady reasekuracji - w formie spółki akcyjnej albo towarzystwa reasekuracji wzajemnej albo spółki europejskiej określonej w rozporządzeniu Rady nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz. Urz. WE L 294 z ). Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 maja o 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, do zakładów ubezpieczeń oraz zakładów reasekuracji, w zakresie nieuregulowanym ustawą o działalności ubezpieczeniowej, stosuje się przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, 1037, z późn. zm.). Ponadto w zakresie upadłości stosuje się przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 Nr 17, poz. 1391, z późn. zm.). Nadzór nad działalnością zakładów ubezpieczeń oraz zakładów reasekuracji sprawuje KNF na podstawie ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. Nr 157, poz. 1119, z późn. zm.). Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej wraz z ustawami: - z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm.), - z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. Nr 124, poz. 1153, z późn. zm.), - z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154, z późn. zm.) tworzy tzw. pakiet ustaw ubezpieczeniowych. Ustawy te weszły w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2004 r. PowyŜsze regulacje uzupełnia ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń, zakładami reasekuracji i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego (Dz. U. Nr 83, poz. 719, z późn. zm.). Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej stanowi implementację do krajowego porządku prawnego dyrektyw 64/225/EWG, 73/239/EWG, 73/240/EWG, 76/580/EWG, 78/473/EWG, 84/641/EWG, 87/344/EWG, 88/357/EWG, 92/49/EWG, 98/78/WE, 2001/17/WE, 2002/83/WE i 2005/68/WE MoŜliwość podjęcia alternatywnych w stosunku do uchwalenia projektowanej ustawy środków umoŝliwiających osiągnięcie celu Brak jest moŝliwości podjęcia alternatywnych środków. Implementacja do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy Wypłacalność II wymaga zmian ustawowych Podmioty, na które oddziaływać będzie projektowana ustawa Adresatami norm prawnych przewidzianych w projektowanej ustawie będą: - podmioty wykonujące działalność ubezpieczeniową i działalność reasekuracyjną, - organ nadzoru, - osoby wykonujące zawód aktuariusza, - ubezpieczający, ubezpieczeni, uposaŝeni lub uprawnieni z umów ubezpieczenia. 4

5 1.6. Przewidywane skutki finansowe uchwalenia projektowanej ustawy i źródeł ich pokrycia Skutki społeczno gospodarcze projektowanej ustawy Proponowana ustawa powoduje istotne zmiany w gospodarce finansowej zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, wykonujących działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Znaczące zmiany po stronie zakładów mogą mieć swoje pośrednie przełoŝenie na ubezpieczających, ubezpieczonych, uposaŝonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, jednak zmiany te nie będą miały bezpośredniego wpływu na finanse publiczne, budŝet państwa oraz budŝet jednostek samorządu terytorialnego. Na wniosek Komisji Europejskiej w 2010 r. zostało przeprowadzone przez KNF ilościowe badanie wpływu QIS5 3. Celem badania było określenie wpływu nowego systemu wypłacalności na sytuację finansową krajowych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. W badaniu uczestniczyło 50 krajowych zakładów ubezpieczeń (z łącznej liczby 64), posiadających 89% udziału w rynku ubezpieczeń. Z badania QIS 5 wynika, Ŝe po implementacji dyrektywy Wypłacalność II wymogi dotyczące wypłacalności będą znacznie wyŝsze niŝ wymogi wynikające z dotychczas obowiązującej ustawy. Dla zakładów ubezpieczeń biorących udział w badaniu wymogi kapitałowe były średnio wyŝsze o 188%, w tym o 127% w przypadku zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie ubezpieczeń na Ŝycie oraz o 253% w przypadku zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych. Środki własne na pokrycie nowych wymogów kapitałowych wzrosły dla całego sektora o ponad 107% odpowiednio o 110% dla zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie ubezpieczeń na Ŝycie oraz o 104% dla zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych, z czego 99% całości środków własnych stanowią środki zaliczane do kategorii 1 (Tier 1) 4. Z badania QIS 5 wynika równieŝ, Ŝe z 50 krajowych zakładów ubezpieczeń biorących udział w badaniu: 1) 3 zakłady ubezpieczeń nie posiadały dopuszczonych środków własnych na pokrycie kapitałowego wymogu wypłacalności (SCR) i dopuszczonych podstawowych środków własnych na pokrycie minimalnego wymogu kapitałowego (MCR); 2) 13 zakładów ubezpieczeń nie posiadało dopuszczonych środków własnych na pokrycie kapitałowego wymogu wypłacalności (SCR); 3) 1 zakład ubezpieczeń nie posiadał dopuszczonych podstawowych środków własnych na pokrycie minimalnego wymogu kapitałowego (MCR). Jako główne przyczyny niewypłacalności wskazano wysokie wymogi kapitałowe dla ryzyka składki i rezerw (ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu i ubezpieczenia casco), ryzyka katastroficznego (scenariusz powodzi oraz ubezpieczeń kredytu), ryzyka koncentracji oraz ryzyka niewykonania zobowiązania przez kontrahenta. Według raportu Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA) podsumowującego wyniki badania QIS5 dla całego sektora ubezpieczeń w Polsce, nadwyŝka środków własnych ponad kapitałowy wymóg wypłacalności (SCR) wynosi 7,4 mld euro oraz 10,8 mld euro ponad minimalny wymóg kapitałowy (MCR) Seminarium QIS5, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa, 21 marca 2011 r. 5 EIOPA Report on the fifth Quantitative Impact Study (QIS5) for Solvency II, EIOPA

6 Wyniki badania QIS5 wskazują, iŝ znaczna część krajowych zakładów ubezpieczeń po wejściu w Ŝycie nowych przepisów powinna spełnić wymogi dyrektywy Wypłacalność II dotyczące wypłacalności zakładów ubezpieczeń. JednakŜe w przypadku niektórych krajowych zakładów ubezpieczeń moŝe być konieczne ich dokapitalizowanie. NaleŜy ponadto zwrócić uwagę, Ŝe badanie QIS5 nie obejmowało analizy wysokości kosztów, które zakłady będą musiały ponieść w związku z implementacją dyrektywy Wypłacalność II. Ww. koszty mogą okazać się znaczące i wpłynąć na sytuację finansową zakładów. Na przykład Polska Izba Ubezpieczeń wskazuje na istotny koszt wdroŝenia dyrektywy dla małych zakładów ubezpieczeń, takich jak niektóre towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, oraz na ryzyko, Ŝe z powodu duŝych kosztów kapitałowych dla niektórych produktów ubezpieczeń (np. długoterminowych ubezpieczeń na Ŝycie z gwarancją stopy procentowej, produktów rent doŝywotnich), mogą one zniknąć z oferty zakładów ubezpieczeń na korzyść innych produktów, gdzie ryzyko jest przeniesione na ubezpieczonych. Na podstawie dostępnych opracowań na temat przewidywanego wpływu nowych regulacji na sektor ubezpieczeń, obejmujących przede wszystkim rynek europejski, moŝna wskazać, iŝ projekt Wypłacalność II przynosi znaczące długoterminowe korzyści społecznogospodarcze, zarówno dla ubezpieczających, ubezpieczonych, uposaŝonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, jak i dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. Korzyści te przejawiają się głównie poprzez zmniejszenie prawdopodobieństwa niewypłacalności zakładów, zwiększenie konkurencyjności, co przekłada się na zwiększenie jakości świadczonych usług i obniŝenie opłat oraz większą transparentność i lepszą kwantyfikację ryzyk. DuŜe znaczenie mają równieŝ efekty dywersyfikacji, na jakie pozwalają zakładom przepisy projektu Wypłacalność II. Wpływa to na zmniejszenie ogólnego ryzyka i przez to wymogów kapitałowych, a pośrednio moŝe mieć istotny wpływ na rozwój nowej oferty produktowej lub pozwoli zakładom na przeznaczanie większych środków na dalszy rozwój dotychczasowej działalności i zwiększanie ich przewagi nad konkurencją 6. Wejście w Ŝycie nowych przepisów nałoŝy na zakłady nowe wymagania co do wewnętrznych procedur zarządzania ryzykiem (m.in. system zarządzania ryzykiem oraz własna ocena ryzyka i wypłacalności) oraz nowe wymagania dotyczące przedkładania sprawozdań dotyczących kondycji finansowej zakładów do organu nadzoru. Są to istotne elementy tzw. II i III filaru nowego systemu. Zgodnie z komentarzami zawartymi w raporcie EIOPA dotyczącym QIS5, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji w tych dwóch obszarach są najmniej przygotowane do wprowadzenia wymogów dyrektywy Wypłacalność II. Według raportu EIOPA, największe nakłady będą przeznaczone na dostosowywanie i dalsze rozwijanie obecnych systemów w takich obszarach jak zarządzanie ryzykiem, jakość baz danych i zarządzanie nimi, IT, dodatkowe szkolenia i rozwój pracowników oraz zwiększone zapotrzebowanie na zewnętrzne usługi, przede wszystkim ze strony małych i średnich zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji 7. Szacunkowe koszty wejścia w Ŝycie projektu Wypłacalność II dla sektora ubezpieczeń w Polsce moŝna podzielić na koszty implementacji i dostosowania się do nowego prawa oraz roczne dodatkowe koszty, jakie zakłady będą musiały ponosić w związku z koniecznością stosowania regulacji projektowanej ustawy. Ze względu na fakt, iŝ ostateczne całościowe przepisy projektu Wypłacalność II nie są jeszcze znane, bardzo trudno jest oszacować przybliŝone koszty wprowadzenia projektowanej ustawy dla całego sektora ubezpieczeń w Polsce. Dodatkowo naleŝy podkreślić, iŝ ze względu na przepisy przejściowe, które pozwalają w niektórych przypadkach nawet na dziesięcioletni 6 Final Report External Study by Deloitte for the impact assesment of Solvency II (Level II), EIOPA Report on the fifth Quantitative Impact Study (QIS5) for Solvency III,

7 okres dostosowawczy do wymagań dyrektywy Wypłacalność II, koszty te mogą być rozłoŝone w czasie. Mając na uwadze ogólny bilans kosztów i korzyści społeczno-gospodarczych, jakie niesie ze sobą wprowadzenie projektowanych przepisów, naleŝy podkreślić, iŝ część ponoszonych kosztów na dostosowanie się do nowych wymagań moŝna potraktować jako inwestycje. Mogą one w przyszłości przynieść korzyści dla samych zakładów, poprzez zwiększenie ich konkurencyjności, jak i dla ubezpieczonych, poprzez zwiększenie ochrony i zabezpieczenia zobowiązań zakładów wobec ubezpieczających, ubezpieczonych, uposaŝonych i uprawnionych z tytułu umów ubezpieczenia oraz cedentów z umów reasekuracji Wpływ projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych, budŝet państwa i budŝet jednostek samorządu terytorialnego Wejście w Ŝycie ustawy moŝe mieć pośredni wpływ na budŝet państwa, głównie spowodowany zwiększonymi regulacjami w zakresie sprawowania nadzoru nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji wykonującymi działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz koniecznością poniesienia kosztów przez zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji związanych z dostosowaniem się do nowych wymogów, co moŝe przełoŝyć się na ich wyniki finansowe i w konsekwencji dochody budŝetu państwa z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych. Pośrednim skutkiem finansowym moŝe być zwiększona potrzeba finansowania prac Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, który w swojej właściwości sprawuje nadzór nad sektorem ubezpieczeń w Polsce. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, koszty nadzoru finansowane są przez zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji do wysokości 0,14% składek brutto. Redystrybucja środków pobranych na koszty funkcjonowania nadzoru ubezpieczeniowego odbywa się poprzez budŝet państwa, jednak nie ma bezpośredniego wpływu na dochody i wydatki budŝetu państwa oraz nie narusza tzw. reguły wydatkowej zawartej w art. 112a ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz.1240, z późn. zm.), w związku z czym nie zachodzi potrzeba zawarcia w niniejszych ZałoŜeniach informacji określonych w art. 50 tej ustawy. Wysokość wpłat na koszty nadzoru ponoszone przez zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji jest obecnie określana w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów, wydawanym na podstawie art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych. Zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji ustala co miesiąc zaliczkę na poczet kosztów nadzoru nad rynkiem ubezpieczeń w wysokości 0,0665% sumy składek przypisanych brutto w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który jest uiszczana zaliczka. Rzeczywiste obciąŝenie kosztami nadzoru zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji wynosiło 22% w 2008 r. i 29% w 2009 r. dopuszczalnego wskaźnika (0,14% składek brutto). Dotychczasowe rzeczywiste koszty nadzoru ubezpieczeniowego kształtują się zatem znacznie poniŝej maksymalnej wysokości kosztów nadzoru określonej w ustawie. Ewentualne zmiany w zakresie kosztów nadzoru ubezpieczeniowego nie wymagałyby więc zmian ustawowych. Podsumowując, projektowana ustawa nie będzie miała bezpośredniego wpływu na dochody i wydatki sektora finansów publicznych, budŝet państwa oraz budŝet jednostek samorządu terytorialnego. 2. Opis dyrektywy Wypłacalność II 7

8 2.1. Procedura Lamfalussy ego Projekt Wypłacalność II jest pierwszą regulacją prawną sektora ubezpieczeniowego, przyjętą zgodnie z tzw. procedurą Lamfalussy ego, która wprowadziła czteropoziomowy proces regulacyjny mający na celu przyspieszenie tworzenia prawa unijnego oraz stworzenie moŝliwości szybkiego dostosowywania regulacji prawnych do zmian zachodzących na rynku finansowym. Procedura Lamfalussy ego składa się z czterech poziomów. Poziom I tworzenie ramowych legislacji dyrektywy ramowe przyjmowane są przez Parlament Europejski i Radę. Praca na tym poziomie nie powinna róŝnić się od zwyczajowej pracy nad projektem dyrektywy. Komisja Europejska przygotowuje projekt dyrektywy, który zawiera przepisy o charakterze ogólnym (przyjmowane przez Radę i Parlament), oraz przepisy określające zakres delegacji do wydania przepisów implementacyjnych do przyjęcia na poziomie II. Poziom II techniczne wdraŝanie projektów poprzez ustalenie przepisów implementacyjnych. Praca na tym poziomie to przede wszystkim aktywna współpraca państw członkowskich, Komisji Europejskiej oraz - w przypadku sektora ubezpieczeniowego - Europejskiego Komitetu Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPC) oraz EIOPA, przy wydawaniu przepisów implementacyjnych w zakresie delegacji ustanowionej na poziomie I. Przepisy implementacyjne przyjmowane są przez Komisje Europejską w trybie art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Poziom III - współpraca organów nadzoru oraz wypracowanie wspólnych standardów nadzoru. Praca na tym poziomie to przede wszystkim interpretacja prawa unijnego, opracowanie wspólnych standardów oraz współpraca organów nadzoru. W przypadku sektora ubezpieczeniowego aktywną rolę odgrywać będzie EIOPA. Poziom IV - monitorowanie oraz egzekwowanie implementacji prawa unijnego w Państwach Członkowskich. Praca na tym poziomie to działanie na rzecz wzmocnienia współpracy przy wdraŝaniu przepisów unijnych. Na tym poziomie najwaŝniejszą rolę pełni Komisja Europejska, która sprawuje nadzór nad realizacją przepisów unijnych. Państwa członkowskie, EIOPA oraz Parlament Europejski na tym poziomie mają za zadanie informować Komisję o wszystkich naruszeniach prawa unijnego. Zastosowanie procedury Lamfalussy ego powoduje, iŝ dyrektywa zawiera jedynie zasady, które są niezbędne do osiągnięcia wskazanych w niej celów, większość szczegółów technicznych będzie natomiast określona w regulacjach II i III poziomu (np. szczegóły dotyczące formuły standardowej, zarządzania (governance) czy kontroli wewnętrznej. Poza tym zastosowanie procedury Lamfalussy ego i przygotowanie dyrektywy ramowej pozwala na uaktualnianie nowego reŝimu wypłacalności, kiedy będzie to konieczne oraz przyczyni się do osiągnięcia większej spójności w stosowanych przez organy nadzoru działaniach nadzorczych, a takŝe ograniczy zakres stosowania przepisów dyrektywy według uznania poszczególnych państw członkowskich, jak ma to miejsce obecnie Budowa systemu Wypłacalność II System Wypłacalność II oparty jest na trzech poziomach: 1) poziom I dyrektywa tekst ramowy; 2) poziom II akty wykonawcze akty wykonawcze do tekstu ramowego wydawane będą przez Komisję Europejską. Obecnie trwają prace nad nimi. W związku z tymi pracami Komitet Europejskich Nadzorów Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych 8

9 (CEIOPS), podczas trzech tur konsultacji, przygotował ponad tysiąc pięćset stron dokumentów roboczych, które mają zostać wykorzystane przez Komisję Europejską. Zgodnie ze wstępnym projektem aktów wykonawczych przedstawionych w ramach EIOPC, będą miały one formę rozporządzenia Komisji Europejskiej i przyjmowane będą zgodnie z procedurą określoną w art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; 3) poziom III wiąŝące standardy techniczne oraz niewiąŝące wytyczne i zalecenia. WiąŜące standardy techniczne będą wydawane przez EIOPA i będą podlegały zatwierdzeniu i uchwaleniu przez Komisję Europejską Dyrektywa Wypłacalność II Dyrektywa Wypłacalność II stanowi kodyfikację trzynastu obowiązujących obecnie dyrektyw ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, do której wprowadzone zostały nowe regulacje w zakresie działalności ubezpieczeniowej i działalności reasekuracyjnej. Dyrektywa w sposób kompleksowy proponuje nowy system wypłacalności zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji oraz obejmuje swoim zakresem m.in. zagadnienia związane z ich gospodarką finansową i procesem nadzoru nad zakładami. Podstawowymi celami dyrektywy Wypłacalność II są: - zapewnienie lepszej ochrony osób ubezpieczonych, - dalsze usprawnianie funkcjonowania jednolitego rynku ubezpieczeniowego, - wzmocnienie międzynarodowej pozycji konkurencyjnej europejskich zakładów ubezpieczeń i reasekuracji, - promowanie lepszych rozwiązań prawnych, - harmonizacja w zakresie wyznaczania wymogów kapitałowych, ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności oraz procesu nadzoru nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Ponadto zamierzeniem dyrektywy jest, aby projektowane rozwiązania były spójne z rozwiązaniami opracowanymi przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Board - IASB) w zakresie rachunkowości zakładów ubezpieczeń oraz zbliŝone do rozwiązań zastosowanych w innych sektorach finansowych, np. sektorze bankowym. Nowy system wypłacalności dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji zbudowany jest w oparciu o trzy filary. Struktura ta zaczerpnięta została z rozwiązań zastosowanych w sektorze bankowym, wypracowanych przez Komitet Bazylejski, znanych jako Nowa Umowa Kapitałowa (Bazylea II). Filar I nowego systemu wypłacalności dotyczy wymogów ilościowych (wymogów kapitałowych), filar II to wymogi jakościowe - szeroko pojęty proces nadzorczy, natomiast filar III to obowiązki informacyjne zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji oraz dyscyplina rynkowa. Celem zastosowania takiej struktury jest uzupełnienie ilościowych elementów nadzoru o kryteria jakościowe. Dyrektywa Wypłacalność II proponuje podejście do wypłacalności zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, w którym odchodzi się od ujmowania wypłacalności zakładów jedynie w aspekcie ilościowo określonych wymogów kapitałowych, a kładzie się nacisk na powiązanie wymogów kapitałowych z rzeczywistym ryzykiem, na jakie naraŝony jest zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji. Nowy system wypłacalności jest skonstruowany w taki sposób, aby - przez powiązanie wymogów kapitałowych z ryzykiem - zachęcać nadzorowane podmioty do jak najlepszej, najbardziej skutecznej oceny oraz pomiaru ryzyka, jakie wiąŝe się z wykonywaną przez nie działalnością ubezpieczeniową i reasekuracyjną, a następnie do jak najbardziej efektywnego zarządzania tym ryzykiem. 9

10 System wypłacalności opiera się na dwóch wymogach kapitałowych, które róŝnią się pod względem celu i sposobu wyliczania: kapitałowym wymogu wypłacalności (Solvency Capital Requirement (SCR)) oraz minimalnym wymogu kapitałowym (Minimum Capital Requirement (MCR)). Kapitałowy wymóg wypłacalności (SCR) odpowiada wielkości dopuszczonych środków własnych, która umoŝliwia zakładowi pokrycie znacznych, nieprzewidzianych strat oraz zapewnia dostateczne zabezpieczenie interesu ubezpieczonych, uposaŝonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia oraz cedentów z umów reasekuracji. Minimalny wymóg kapitałowy (MCR) odpowiada wielkości dopuszczonych podstawowych środków własnych, poniŝej której zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji powinien utracić zezwolenie na wykonywanie działalności, jeŝeli nie jest w stanie w krótkim czasie przywrócić poziomu dopuszczonych podstawowych środków własnych pokrywających minimalny wymóg kapitałowy. Dyrektywa przewiduje moŝliwość obliczania kapitałowego wymogu wypłacalności (SCR) w oparciu o formułę standardową lub przy zastosowaniu modelu wewnętrznego. Zasady obliczeń kapitałowego wymogu wypłacalności (SCR) według formuły standardowej są zawarte bezpośrednio w dyrektywie Wypłacalność II, natomiast modele wewnętrzne będą budowane indywidualnie przez te zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji, które zdecydują się na ich wprowadzenie. Dyrektywa przewiduje moŝliwość stosowania pełnych lub częściowych modeli wewnętrznych. Model wewnętrzny do wyznaczania SCR moŝe być stosowany po zatwierdzeniu przez organ nadzoru właściwy dla danego zakładu. W ramach I filaru dyrektywa wprowadza równieŝ inne regulacje istotne dla wypłacalności zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji, takie jak określenie sposobu wyceny aktywów i zobowiązań zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, zasad wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności, klasyfikacje środków własnych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji do poszczególnych kategorii, a takŝe zobowiązuje zakłady do lokowania aktywów zgodnie z tzw. zasadą ostroŝnego inwestora ( prudent person - art. 132 ust. 2-4 dyrektywy). Filar II nowego systemu wypłacalności określa zasady sprawowania nadzoru nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji oraz wprowadza regulacje dotyczące systemu zarządzania (m.in. zarządzania ryzykiem, systemu własnej oceny ryzyka i wypłacalności zakładu, kontroli wewnętrznej, audytu wewnętrznego, outsourcingu). NaleŜy wskazać, iŝ funkcjonowanie jednolitego rynku ubezpieczeń nie oznacza, Ŝe we wszystkich państwach członkowskich stosuje się toŝsame zasady i metody sprawowania nadzoru, oraz Ŝe wszystkie organy nadzoru mają taki sam zakres uprawnień. W rzeczywistości praktyki nadzorcze i uprawnienia organów nadzoru róŝnią się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich, co powoduje, Ŝe rynek ubezpieczeniowy nie jest całkowicie przejrzysty. W związku z powyŝszym, waŝnym zadaniem dyrektywy jest uzyskanie jak najwyŝszego poziomu harmonizacji i spójności praktyk nadzorczych w całej Unii Europejskiej. Wprowadzenie nowego systemu wypłacalności powiązanego z ryzykiem oznacza równieŝ nowe podejście do nadzoru proces nadzoru stanie się duŝo bardziej złoŝony i będzie obejmował wiele aspektów związanych z działalnością zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji, a nie tylko nadzór stricte finansowy. Dyrektywa reguluje proces nadzoru w taki sposób, by organ nadzoru miał moŝliwość wykrycia nieprawidłowości we wszystkich moŝliwych obszarach wykonywanej przez zakład działalności. Dyrektywa zapewnia jednocześnie odpowiednie uprawnienia i narzędzia nadzorcze pozwalające na sprawowanie efektywnego nadzoru oraz daje nadzorowi moŝliwość Ŝądania od zakładów przekazania wszelkich niezbędnych informacji, w szczególności informacji dotyczących zarządzania ryzykiem, stosowanych modeli wewnętrznych, jak równieŝ informacji dotyczących podmiotów zewnętrznych, którym zakład ubezpieczeń i 10

11 zakład reasekuracji zlecił w drodze outsourcingu wykonywanie funkcji operacyjnych lub czynności ubezpieczeniowych lub reasekuracyjnych. Ponadto dyrektywa wskazuje takŝe, iŝ wszelkie podjęte przez organ nadzoru działania powinny być proporcjonalne do wykrytych w danym zakładzie nieprawidłowości, oraz Ŝe równieŝ działalność samych organów nadzoru powinna być transparentna w związku z wysokimi wymaganiami stawianymi w stosunku do nadzorowanych podmiotów. Przyjęte podejście do wypłacalności wymaga całościowej wiedzy o ryzyku, jakie wiąŝe się z prowadzoną przez dany podmiot działalnością. W związku z tym, w ramach zagadnień związanych z II filarem, dyrektywa wprowadza obowiązek opracowania i wdroŝenia przez kaŝdy zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji właściwego systemu kontroli wewnętrznej, zapewnienia skutecznej funkcji audytu wewnętrznego oraz obowiązek wdroŝenia efektywnego systemu zarządzania ryzykiem. Zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji jest obowiązany ustanowić funkcję zarządzania ryzykiem ( risk management function ) w celu ułatwienia wdroŝenia systemu zarządzania ryzykiem. W ramach systemu zarządzania ryzykiem zakład powinien być obowiązany do przeprowadzania własnej oceny ryzyka i wypłacalności (Own Risk and Solvency Assessment - ORSA). Filar III nowego systemu wypłacalności dotyczy obowiązków informacyjnych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji ( supervisory reporting ) oraz obowiązków dotyczących udostępniania określonych informacji do publicznej wiadomości ( public disclosure ). Dyrektywa zmierza do harmonizacji obowiązków informacyjnych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji w zakresie informacji przekazywanych bezpośrednio do organu nadzoru, jak równieŝ obowiązków informacyjnych w odniesieniu do informacji przekazywanych do publicznej wiadomości. Zmiana wymogów w zakresie supervisory reporting oraz public disclosure jest konieczna ze względu na fakt, iŝ nowy system wypłacalności jest w znacznej mierze oparty na własnej ocenie ryzyka i jego zarządzaniu oraz pozwala na stosowanie przez zakłady ubezpieczeń pełnych i częściowych modeli wewnętrznych. W ramach przekazywania informacji do publicznej wiadomości zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji jest zobowiązany do przygotowania i upublicznienia raportu na temat swej wypłacalności i kondycji finansowej. Jednym z istotnych celów dyrektywy jest takŝe usprawnienie nadzoru nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji w grupie. Dyrektywa w istotny sposób zmienia podejście do nadzoru nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji w grupie, w stosunku do obecnie przyjętych rozwiązań. Nadzór nad grupami przestaje być nadzorem uzupełniającym, obejmującym jedynie kwestie właściwe dla danej grupy, a staje się rozwiązaniem bardziej kompleksowym, podstawowym dla oceny wypłacalności grupy. Dyrektywa wprowadza pojęcie nadzorcy grupowego (organu sprawującego nadzór nad grupą), któremu przyznane są decydujące uprawnienia w sprawowaniu tego nadzoru, w znacznym stopniu wzmacniając jego pozycję w stosunku do uprawnień nadzorcy lokalnego, a takŝe pojęcie kolegium organów nadzoru. Nadzorcą grupowym, co do zasady, jest nadzorca właściwy dla podmiotu dominującego w grupie. W celu zapewnienia właściwego wykonywania zadań związanych z nadzorem nad grupą nadzorca grupowy przewodniczy kolegium organów nadzoru Informacja o zakresie regulacji środków wykonawczych do dyrektywy Wypłacalność II W odniesieniu do wielu obszarów dyrektywa stanowi, Ŝe Komisja Europejska przyjmie środki wykonawcze celem wyjaśnienia lub szczegółowego uregulowania wybranych zagadnień objętych zakresem regulacji systemu Wypłacalność II. 11

12 Środki wykonawcze zostaną wydane w formie rozporządzenia wykonawczego. Zgodnie z art. 290 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oznacza to, Ŝe przyjęty przez Komisję projekt wejdzie w Ŝycie, jeŝeli Rada ani Parlament Europejski nie zgłoszą zastrzeŝeń do jego tekstu. Rozporządzenie tego rodzaju, zgodnie z prawem Unii Europejskiej, moŝe zostać wydane wyłącznie na podstawie i w granicach upowaŝnienia zawartego w innym akcie o charakterze ramowym, jakim jest dyrektywa lub inne rozporządzenie. W aspekcie prawnomiędzynarodowym specyfika rozporządzenia wykonawczego polega na tym, Ŝe nie wymaga ono implementacji do krajowego porządku prawnego, a przyjęta technika legislacyjna powinna gwarantować moŝliwość jego bezpośredniego stosowania. Państwa członkowskie mają obowiązek zagwarantowania jego stosowania, a jeśli obowiązują krajowe normy, które są z nim sprzeczne, naleŝy je uchylić. Dyrektywa przewiduje, Ŝe Komisja Europejska ureguluje, w formie środków wykonawczych, następujące zagadnienia: w zakresie przepisów o podejmowaniu działalności: rozszerzenie wykazu form określonych w załączniku III do dyrektywy (art. 17 ust. 3); w zakresie przepisów o organie nadzoru: główne aspekty, których dotyczą dane zbiorcze oraz format, strukturę, wykaz zawartości i datę publikacji ujawnianych informacji (art. 31 ust. 4); szczegółową zawartość informacji dostarczanych do celów nadzoru (art. 35 ust. 6); szczegółowe okoliczności, w których moŝe zostać ustanowiony narzut kapitałowy oraz metody jego obliczania (art. 37 ust. 6); w zakresie przepisów o zasadach dotyczących prowadzenia działalności: elementy systemów zarządzania; wymagania w zakresie kompetencji i reputacji osób, które faktycznie zarządzają zakładem lub pełnią inne kluczowe funkcje i funkcji, których one dotyczą; zarządzanie ryzykiem, kontrolę wewnętrzną, audyt wewnętrzny; funkcję aktuarialną; warunki, dopuszczalności outsourcingu (art. 50 ust. 1); informacje, które muszą być ujawniane i środki, przy pomocy których informacje mogą być ujawniane (art. 56); w zakresie gospodarki finansowej: metody i załoŝenia, które naleŝy stosować przy wycenie aktywów i zobowiązań (art. 75 ust. 1); szczegółowe wymagania dotyczące rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności, m.in.: metody aktuarialne i statystyczne słuŝące do obliczenia najlepszego oszacowania; odpowiednią strukturę czasową stóp procentowych papierów wartościowych pozbawionych ryzyka, stosowaną przy obliczaniu najlepszego oszacowania; metody i załoŝenia stosowane do obliczania marginesu ryzyka; linie biznesowe, w oparciu o które dokonuje się segmentacji zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych (art. 86); w obszarze kryteriów stosowanych przez organy nadzoru w przypadku zatwierdzania uzupełniających środków własnych zasady uznawania udziałów kapitałowych w instytucjach finansowych i instytucjach kredytowych przy ustalaniu środków własnych (art. 92 ust. 1); wykaz pozycji środków własnych, zawierający dla kaŝdej pozycji środków własnych dokładny opis cech jakościowych, które stanowiły podstawę jej klasyfikacji; metody stosowane przez organy nadzoru przy zatwierdzaniu oceny i klasyfikacji pozycji środków własnych nieobjętych wykazem pozycji środków własnych (art. 97 ust. 1); limity ilościowe dla poszczególnych kategorii środków własnych oraz dostosowania, jakich powinno się dokonać w celu odzwierciedlenia braku moŝliwości dokonania transferu tych pozycji środków własnych, które moŝna wykorzystać wyłącznie do pokrycia strat wynikających z określonego segmentu zobowiązań lub określonego rodzaju ryzyka (art. 99); szczegółowe wymagania dotyczące formuły standardowej, m.in.: wszelkie podmoduły konieczne lub lepiej pokrywające ryzyka wchodzące w zakres poszczególnych modułów ryzyka oraz wszelkie późniejsze aktualizacje; parametry korelacji, a takŝe procedury ich aktualizacji; metody i załoŝenia stosowane przy 12

13 ocenie zmian profilu ryzyka danego zakładu i przy dostosowywaniu obliczeń kapitałowego wymogu wypłacalności; kryteria jakościowe, które muszą spełniać techniki ograniczania ryzyka w celu zapewnienia skutecznego przeniesienia ryzyka na podmiot trzeci; metody i parametry stosowane przy ocenie wymogu kapitałowego dla ryzyka operacyjnego; metody stosowane przy obliczaniu dostosowania z tytułu zdolności rezerw technicznoubezpieczeniowych do pokrywania strat; podejście stosowane w przypadku zakładów powiązanych do obliczania kapitałowego wymogu wypłacalności; szczegółowe kryteria dla wskaźnika równowaŝności (art. 111); procedurę, którą naleŝy stosować przy zatwierdzaniu modelu wewnętrznego; dostosowania, których naleŝy dokonać w celu uwzględnienia ograniczonego zakresu stosowania częściowego modelu wewnętrznego (art. 114 i 127); szczegóły obliczania minimalnego wymogu kapitałowego (art. 130); wymogi, które musi spełniać jednostka inicjująca, aby zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji miał prawo lokowania środków oraz wymogi jakościowe, które muszą spełniać zakłady ubezpieczeń lub zakłady reasekuracji lokujące w papiery wartościowe lub inne instrumenty finansowe (art. 135); maksymalny odpowiedni okres, na jaki moŝe być ustalony okres naprawczy oraz inne szczegóły dotyczące planu naprawczego i planu finansowego, mające na celu uniknięcie skutków procyklicznych (art. 143); w zakresie przepisów o umiejscowionych na terytorium Unii Europejskiej oddziałach zakładów ubezpieczeń lub zakładów reasekuracji, których siedziba znajduje się poza Unią Europejską: kryteria oceny równowaŝności systemów wypłacalności stosowanych w państwach trzecich do działalności reasekuracyjnej zakładów, których siedziba znajduje się w danym państwie trzecim, z systemem wypłacalności ustanowionym w przepisach ogólnych dyrektywy (art. 172); w zakresie szczegółowych zasad dotyczących reasekuracji: zakres udzielanego zezwolenia; obowiązkowe warunki, które muszą być zamieszczone we wszystkich sporządzanych umowach; wymogi dotyczące kwalifikacji i reputacji osób kierujących spółką celową; wymogi dotyczące kwalifikacji i reputacji akcjonariuszy lub wspólników posiadających znaczny pakiet akcji w spółce celowej, a takŝe wymogi wypłacalności (art. 211 ust. 2); w zakresie nadzoru nad grupą: okoliczności, w jakich moŝe zostać wydana decyzja o objęciu nadzorem nad grupą zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji, będącego podmiotem dominującym najwyŝszego szczebla na poziomie krajowym (art. 216 ust. 7); okoliczności, w jakich moŝe zostać wydana decyzja o zawarciu porozumienia między organami nadzoru (art. 217 ust. 3); kryteria oceny równowaŝności systemu wymogów dotyczących wypłacalności danego państwa trzeciego z systemem Wypłacalność II (art. 227 ust. 3); kryteria i procedury nadzoru nad wypłacalnością grupy w przypadku zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji będących jednostkami zaleŝnymi dominującego podmiotu ubezpieczeniowego (art. 241); definicję i identyfikację znacznej koncentracji ryzyka (art. 244 ust. 4); definicję i identyfikację znaczących transakcji wewnątrz grupy (art. 245); środki ułatwiające nadzór nad grupą (art oraz art. 256 i 258); kryteria oceny, czy system nadzoru ostroŝnościowego nad grupami w danym państwie trzecim jest równowaŝny z systemem Wypłacalność II (art. 260 ust. 2) Dyrektywa Omnibus II W dniu 19 stycznia 2011 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2003/71/WE i dyrektywę 2009/138/WE w odniesieniu do uprawnień Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych oraz Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (tzw. dyrektywa Omnibus II). 13

14 Projekt przedmiotowej dyrektywy stanowi kontynuację prac nad stworzeniem nowej architektury nadzoru finansowego w Unii Europejskiej. W 2010 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły pakiet aktów prawnych słuŝących znacznemu wzmocnieniu nadzoru nad sektorem finansowym w Europie. W skład pakietu weszły: 1) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1092/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie unijnego nadzoru makroostroŝnościowego nad systemem finansowym i ustanowienia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego; 2) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr 716/2009/WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE; 3) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1094/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych), zmiany decyzji nr 716/2009/WE i uchylenia decyzji Komisji 2009/79/WE; 4) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1095/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych), zmiany decyzji nr 716/2009/WE i uchylenia decyzji Komisji 2009/77/WE. Na mocy tych przepisów utworzony został dwufilarowy system nadzorczy, składający się z Europejskiej Rady Ryzyka Systemowego (ESRB) 8 odpowiedzialnej za nadzór makroostroŝnościowy oraz Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego (ESFS) 9 odpowiedzialnego za nadzór mikroostroŝnościwy, na który składają się trzy nowe Europejskie Urzędy Nadzoru 10 (European Supervisory Authorities - ESA): Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) 11, Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA), Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) 12. Rozporządzenia, na mocy których zostały utworzone wyŝej wymienione ESA, stanowią ich ramy instytucjonalne, wskazując zakres ich kompetencji przedmiotowej, ogólne uprawnienia, organizację, sposób funkcjonowania i finansowania. W celu zapewnienia funkcjonowania powyŝszego systemu, konieczne są zmiany w prawodawstwie sektorowym dotyczącym usług finansowych, mające w szczególności na celu doprecyzowanie zakresu ogólnych uprawnień przewidzianych w poszczególnych rozporządzeniach ustanawiających europejskie urzędy nadzoru. Rozporządzenia ustanawiające ESA nie wskazują bowiem enumeratywnie poszczególnych przypadków, w których ESA będą mogły działać, odsyłając w tym zakresie do stosownych postanowień prawodawstwa sektorowego. W związku z powyŝszym pod koniec 2010 r. przyjęta została dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/78/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie zmiany dyrektyw 98/26/WE, 2002/87/WE, 2003/6/WE, 2003/41/WE, 2003/71/WE, 2004/39/WE, 2004/109/WE, 2005/60/WE, 2006/48/WE, 2006/49/WE i 2009/65/WE w odniesieniu do uprawnień Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), Europejskiego 8 European Systemic Risk Board (ESRB) 9 European System of Financial Supervisors (ESFS) 10 European Supervisory Authorities (ESA) 11 European Banking Authority (EBA) 12 European Securities and Markets Authority (ESMA) 14

15 Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych) oraz Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych) (Omnibus I). Projekt dyrektywy Omnibus II stanowi kontynuację prac nad nową architekturą nadzorczą poprzez dokonanie zmian w dyrektywie 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych i zmieniająca dyrektywę 2001/34/WE oraz zmian w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II). Jednocześnie naleŝy zaznaczyć, Ŝe projekt dyrektywy Omnibus II wprowadza do dyrektywy Wypłacalność II równieŝ zmiany, które nie są związane z dostosowaniem dyrektywy do nowej architektury nadzorczej. Wprowadzane zmiany wynikają przede wszystkim z wejścia w Ŝycie Traktatu z Lizbony, który w art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ustanowił uprawnienie dla Komisji Europejskiej do wydawania aktów delegowanych. Ponadto zmiany spowodowane są prowadzonymi przez Komisję Europejską pracami w zakresie środków wykonawczych. Dodatkowo projekt dyrektywy Omnibus II przewiduje zmianę terminu implementacji do krajowych porządków prawnych dyrektywy Wypłacalność II z 31 października 2012 r. na 31 marca 2013 r., a takŝe wprowadza uprawnienie dla Komisji Europejskiej do przyjęcia przepisów przejściowych w zakresie stosowania odpowiednich postanowień dyrektywy Wypłacalność II. Ponadto ww. projekt w zakresie nadzoru grupowego wprowadza uprawnienia dla EIOPA do podejmowania wiąŝących decyzji w przypadku braku wspólnej decyzji pomiędzy zainteresowanymi organami nadzoru sprawującymi nadzór nad zakładami wchodzącymi w skład grupy. 3. Zakres zmian Dyrektywa Wypłacalność II wprowadza zmiany w obszarze objętym szczegółową regulacją wynikającą na poziomie krajowym przede wszystkim z przepisów ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej. Jakkolwiek dyrektywa Wypłacalność II kodyfikuje i uchyla (z dniem 1 listopada 2012 r.) trzynaście dotychczasowych dyrektyw, wiele zawartych w niej rozwiązań prawnych powtarza dotychczasowe regulacje zawarte w uchylanych dyrektywach, które zostały wcześniej implementowane do krajowego porządku prawnego. W konsekwencji część przepisów określonych w dyrektywie Wypłacalność II nie wymaga implementacji. Ponadto obecnie obowiązująca ustawa o działalności ubezpieczeniowej uregulowała równieŝ zagadnienia niezwiązane z implementacją dyrektyw unijnych (np. w zakresie wykonywania zawodu aktuariusza). Szereg szczegółowych rozwiązań przewidzianych w dyrektywie Wypłacalność II zostanie uregulowanych w aktach wykonawczych (rozporządzenia Komisji Europejskiej). Planowane są równieŝ zmiany w zakresie poszczególnych przepisów dyrektywy Wypłacalność II, jak i jej ostatecznego wejścia w Ŝycie (projekt dyrektywy Omnibus II). W związku z powyŝszym moŝe to spowodować konieczność modyfikacji niniejszych ZałoŜeń. Zmiany te przesądzą takŝe o: 1) harmonogramie wejścia w Ŝycie nowych przepisów; 2) kształcie przepisów dostosowujących. 4. Zasada proporcjonalności Dyrektywa Wypłacalność II wyłącza z zakresu stosowania, ze względu na wielkość, zakłady ubezpieczeń spełniające warunki, o których mowa w art. 4 (m.in. w związku z nieprzekroczeniem 5 mln EUR przypisu składki brutto); preambuła do dyrektywy w pkt 5 określa je jako bardzo małe zakłady ubezpieczeń. W odniesieniu do małych i średnich 15

16 zakładów ubezpieczeń dyrektywa przewiduje zastosowanie zasady proporcjonalności; zgodnie z pkt 19 preambuły do dyrektywy, nie powinna ona stanowić nadmiernego obciąŝenia dla małych i średnich zakładów ubezpieczeń. Jednym z instrumentów słuŝących osiągnięciu tego celu jest właściwe stosowanie zasady proporcjonalności. Zasada ta powinna mieć zastosowanie zarówno do wymogów wobec zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, jak i do wykonywania uprawnień nadzorczych. Natomiast według pkt 18 zdanie drugie preambuły do dyrektywy, celem zapewnienia efektywności nadzoru wszystkie działania podejmowane przez organ nadzoru powinny być proporcjonalne do charakteru i złoŝoności ryzyk właściwych dla działalności zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji, niezaleŝnie od znaczenia danego zakładu dla ogólnej stabilności finansowej rynku. Obowiązująca ustawa z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej obejmuje zakresem swojej regulacji wszystkie zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji. Jednocześnie ustawa przewiduje analogiczne do wyraŝonej w dyrektywie zasady proporcjonalności wyłączenie stosowania niektórych wymogów do zakładów ubezpieczeń (towarzystw ubezpieczeń wzajemnych) uznanych przez organ nadzoru za małe towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Z uwagi na szczególnie chroniony interes ubezpieczonych, zakres podmiotowy projektowanej ustawy powinien obejmować tak jak dotychczas wszystkie zakłady ubezpieczeń. Proponuje się równieŝ zachowanie moŝliwości wyłączenia wobec zakładów ubezpieczeń uznanych przez organ nadzoru za małe towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych stosowania niektórych wymogów. Konieczne jest takŝe zastosowanie zasady proporcjonalności, polegającej na ograniczeniu niektórych obowiązków i obciąŝeń wobec małych i średnich zakładów ubezpieczeń. 16

17 Rozdział 1 Przepisy ogólne 1.1. Uzasadnienie Dyrektywa Wypłacalność II, obok nadzoru indywidualnego nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji, kompleksowo reguluje równieŝ nadzór nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji w grupach, co powinno mieć odzwierciedlanie w katalogu określającym zakres przedmiotowy ustawy (w art. 1). W porównaniu do dotychczasowego stanu prawnego, z zakresu zastosowania ustawy powinno być wyłączone świadczenie pomocy (art. 6 dyrektywy), które spełnia wszystkie poniŝsze warunki: 1) pomoc świadczona jest w razie wypadku lub awarii pojazdu drogowego na terytorium państwa członkowskiego przedsiębiorstwa udzielającego ochrony; 2) odpowiedzialność z tytułu świadczonej pomocy ogranicza się do następujących działań: usuwanie awarii na miejscu z wykorzystaniem, w większości przypadków, przez przedsiębiorstwo udzielające ochrony własnego personelu i sprzętu, przewiezienie pojazdu do najbliŝszego lub najbardziej odpowiedniego miejsca, w którym mogą być wykonane naprawy, oraz ewentualne przewiezienie kierowcy i pasaŝerów, w normalnych okolicznościach przy pomocy tego samego środka pomocy, do najbliŝszego miejsca, z którego osoby te mogą kontynuować podróŝ innymi środkami; oraz transport pojazdu, ewentualnie wraz z kierowcą i pasaŝerami, do ich miejsca zamieszkania, miejsca rozpoczęcia podróŝy lub pierwotnego celu podróŝy w tym samym państwie, oraz 3) pomoc nie jest świadczona przez zakład ubezpieczeń. Pomoc, o której mowa w art. 6 dyrektywy, powinny mieć moŝliwość świadczyć zakłady ubezpieczeń, które otrzymały zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej obejmujące grupę 18 działu II załącznika do ustawy (projekt załącznika do ustawy zawiera załącznik do niniejszych ZałoŜeń); w takim przypadku powinno się stosować proponowane regulacje ustawowe. Większość definicji zawartych dotychczas w art. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej pozostaje aktualnych. Niemniej jednak uzasadnione jest przeniesienie pakietu pojęciowego dyrektywy na grunt prawa krajowego, poprzez uzupełnienie obecnego słowniczka ustawowego bądź odpowiednią modyfikację niektórych zawartych w niej definicji. Zmiany wymaga definicja bliskich powiązań. Obecne odesłanie do definicji bliskich powiązań określonej w ustawie z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego, nie odpowiada definicji tego pojęcia w dyrektywie. Zgodnie z dyrektywą oznacza to sytuację, w której dwie (lub więcej) osoby fizyczne lub prawne są powiązane ze sobą przez kontrolę lub udział kapitałowy lub sytuację, w której dwie (lub więcej) osoby fizyczne lub prawne są trwale związane z jedną i tą samą osobą za pomocą kontroli. Z definicją bliskich powiązań związane są m. in. definicje powiązania przez kontrolę oraz udziału kapitałowego, które równieŝ, zgodnie z brzmieniem dyrektywy, naleŝy określić w proponowanej ustawie. Definicja powiązania przez kontrolę odpowiada zawartej w dyrektywie definicji kontroli (w dotychczasowej ustawie kontrola jest rozumiana jako prowadzona przez organ nadzoru kontrola działalności i stanu majątkowego zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji). Natomiast w związku z wprowadzeniem definicji udziału kapitałowego, odzwierciedlającej definicję tego pojęcia w dyrektywie Wypłacalność II, naleŝy zrezygnować z analogicznej definicji znaczącego udziału 17

18 kapitałowego zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 13b ustawy o działalności ubezpieczeniowej, która odsyła w tym zakresie do ustawy o nadzorze uzupełniającym ( ). Definicja duŝych ryzyk powinna zostać uzupełniona o grupę 3 i 10 ubezpieczeń, o których mowa w dziale II, w przypadku gdy ubezpieczający przekracza co najmniej dwa z następujących kryteriów w roku obrotowym: suma bilansowa wynosi 6,2 mln euro, obroty netto wynoszą 12,8 mln euro, średnia liczba pracowników wynosi 250 osób. Aktualnie definicja oddziału odwołuje się do oddziału w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Tymczasem na gruncie art. 145 ust. 1 akapit drugi dyrektywy Wypłacalność II, stanowi to zawęŝenie koncepcji oddziału, za który jest uznawana kaŝda forma stałej obecności zakładu ubezpieczeń w państwie przyjmującym. Doprecyzowana powinna zostać równieŝ definicja państwa członkowskiego Unii Europejskiej umiejscowienia ryzyka, która w art. 2 ust. 1 pkt 7a lit. b i c ustawy o działalności ubezpieczeniowej odwołuje się do pojazdu mechanicznego. Tymczasem art. 13 ust. 13 lit. b dyrektywy odwołuje się do pojazdu dowolnego typu, który podlega rejestracji. Poza nowymi definicjami w ww. zakresie, proponowana ustawa powinna dodać nowe definicje: efekty dywersyfikacji, funkcja, koasekurator wiodący, miara ryzyka, outsourcing, przyjmujące państwo członkowskie Unii Europejskiej, prognoza rozkładu prawdopodobieństwa, ryzyko ubezpieczeniowe, ryzyko rynkowe, ryzyko kredytowe, ryzyko operacyjne, ryzyko płynności, ryzyko koncentracji, techniki ograniczania ryzyka, system zarządzania, osoby pełniące kluczowe funkcje. Ponadto proponowana ustawa powinna dodać nowe definicje związane z nadzorem grupowym: transakcja wewnątrz grupy, zakład posiadający udziały kapitałowe w innym zakładzie, zakład powiązany, grupa, organ sprawujący nadzór nad grupą. Z uwagi na nowe kompleksowe regulacje dotyczące nadzoru grupowego nieaktualne stają się definicje nadzoru dodatkowego oraz ubezpieczeniowej grupy kapitałowej. Projektowana ustawa nie powinna odnosić się równieŝ do dotychczasowej definicji konglomeratu finansowego. Zawarta w dyrektywie definicja ubezpieczeniowego podmiotu holdingowego odpowiada aktualnej definicji ustawowej dominującego podmiotu ubezpieczeniowego, a definicja ubezpieczeniowego podmiotu holdingowego prowadzącego działalność mieszaną odpowiada aktualnej definicji ustawowej mieszanego dominującego podmiotu ubezpieczeniowego. Zakłady ubezpieczeń mają obecnie ograniczone moŝliwości prawne zmierzające do zapobiegania i przeciwdziałania przestępstwom popełnianym na ich szkodę. Ma to wpływ równieŝ na skuteczność późniejszych działań organów wymiaru sprawiedliwości w postępowaniu karnym. Proponuje się zatem wprowadzenie nowych uregulowań w zakresie przeciwdziałania przestępstwom popełnianym na szkodę zakładów ubezpieczeń, w tym m.in. rozszerzenie katalogu czynności ubezpieczeniowych o czynności zapobiegania i przeciwdziałania przestępstwom popełnianym na szkodę zakładów ubezpieczeń, z moŝliwością zlecenia ich innym podmiotom. Proponowana zmiana dotyczy obecnego art. 3 ust. 5 (oraz pośrednio ust. 6) ustawy o działalności ubezpieczeniowej i słuŝy wprowadzeniu podstawy prawnej dla zakładów ubezpieczeń do podejmowania działań zapobiegawczych i przeciwdziałających przestępstwom popełnianym na ich szkodę. Proponuje się równieŝ doprecyzowanie załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej w zakresie klasyfikowania tzw. produktów strukturyzowanych, poprzez stworzenie moŝliwości przyporządkowania tych produktów do grupy 3 działu I. W dotychczasowej praktyce umowy ubezpieczenia na Ŝycie, w których świadczenie zakładu ubezpieczeń jest ustalane w oparciu o określone indeksy, są prezentowane w sprawozdaniach finansowych w sposób nieprawidłowy w grupie 1 działu I załącznika do ustawy, co sugeruje Ŝe są to umowy ubezpieczenia o charakterze wyłącznie ochronnym. 18

19 1.2. Propozycje regulacji Ustawa powinna określić warunki wykonywania: 1) działalności w zakresie ubezpieczeń osobowych i ubezpieczeń majątkowych; 2) działalności reasekuracyjnej. Ustawa powinna określić takŝe zasady: 1) wykonywania zawodu aktuariusza; 2) sprawowania nadzoru ubezpieczeniowego; 3) sprawowania nadzoru nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji w grupach; 4) organizacji i funkcjonowania ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego. Ustawy nie powinno się stosować do świadczenia pomocy, które łącznie powinno spełniać warunki: 1) pomoc świadczona jest w razie wypadku lub awarii pojazdu drogowego na terytorium państwa członkowskiego przedsiębiorstwa udzielającego ochrony; 2) odpowiedzialność z tytułu świadczonej pomocy ogranicza się do działań: a) usuwanie awarii na miejscu z wykorzystaniem, w większości przypadków, przez przedsiębiorstwo udzielające ochrony własnego personelu i sprzętu, b) przewiezienie pojazdu do najbliŝszego lub najbardziej odpowiedniego miejsca, w którym mogą być wykonane naprawy, oraz ewentualne przewiezienie kierowcy i pasaŝerów, w normalnych okolicznościach przy pomocy tego samego środka pomocy, do najbliŝszego miejsca, z którego osoby te mogą kontynuować podróŝ innymi środkami; oraz c) transport pojazdu, ewentualnie wraz z kierowcą i pasaŝerami, do ich miejsca zamieszkania, miejsca rozpoczęcia podróŝy lub pierwotnego celu podróŝy w tym samym państwie, oraz 3) pomoc nie jest świadczona przez zakład ubezpieczeń. Pomoc, o której mowa wyŝej, powinny mieć moŝliwość świadczyć zakłady ubezpieczeń, które otrzymały zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej obejmujące grupę 18 działu II załącznika do ustawy; w takim przypadku powinno się stosować wobec nich proponowane regulacje ustawowe. Określenia uŝyte w proponowanej ustawie powinny oznaczać: 1) biuro narodowe biuro narodowe w rozumieniu ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm.); 2) bliskie powiązania sytuację, w której dwa lub więcej podmiotów są ze sobą powiązane przez kontrolę lub powiązane przez udział kapitałowy lub sytuację, w której dwa lub więcej podmiotów jest trwale powiązanych przez kontrolę z jedną i tą samą osobą; 3) cedent zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji, który w związku z wykonywaną działalnością ubezpieczeniową lub reasekuracyjną ceduje ryzyko na zakład reasekuracji lub zakład ubezpieczeń wykonujący działalność reasekuracyjną; 4) dominujący podmiot ubezpieczeniowy podmiot dominujący, niebędący dominującym podmiotem nieregulowanym w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego (Dz. U. Nr 83, poz. 719, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o nadzorze uzupełniającym : a) który posiada znaczące udziały kapitałowe w podmiotach zaleŝnych oraz b) którego podmiotami zaleŝnymi są wyłącznie lub w większości zakłady ubezpieczeń lub zakłady reasekuracji, a przynajmniej jednym z tych zakładów jest krajowy zakład 19

20 ubezpieczeń lub krajowy zakład reasekuracji lub zagraniczny zakład ubezpieczeń, który uzyskał zezwolenie w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, lub zagraniczny zakład reasekuracji, który uzyskał zezwolenie w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej; 5) duŝe ryzyka ryzyka, o których mowa w dziale II załącznika do ustawy: a) grupy 4-7, 11, 12, b) grupy 14, 15 - w przypadku gdy ubezpieczający wykonuje działalność gospodarczą lub wolny zawód, a ryzyko wiąŝe się z tą działalnością, c) grupy 3, 8, 9, 10, 13, 16 - w przypadku gdy ubezpieczający przekracza co najmniej dwa z następujących kryteriów w roku obrotowym: suma bilansowa wynosi 6,2 mln euro, obroty netto wynoszą 12,8 mln euro, średnia liczba pracowników wynosi 250 osób, jeŝeli ubezpieczający naleŝy do grupy kapitałowej, dla której przygotowywane jest sprawozdanie skonsolidowane w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, z późn. zm.), powyŝsze kryteria oceniane będą na podstawie sprawozdania skonsolidowanego; 6) efekty dywersyfikacji ograniczenie ekspozycji na ryzyko zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji oraz grup, związane z dywersyfikacją ich działalności, wynikające z faktu, Ŝe strata z tytułu realizacji jednego rodzaju ryzyka moŝe zostać ograniczona całkowitym brakiem realizacji bądź brakiem pełnej realizacji innego rodzaju ryzyka, w przypadku gdy ryzyka te nie są w pełni skorelowane; 7) firma inwestycyjna firmę inwestycyjną w rozumieniu ustawy o nadzorze uzupełniającym; 8) funkcja zdolność zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji do wykonywania zadań w ramach systemu zarządzania; 9) główny oddział oddział, w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), zakładu ubezpieczeń mającego siedzibę w państwie niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej albo zakładu reasekuracji mającego siedzibę w państwie niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej; 10) grupa grupę podmiotów: a) w skład której wchodzi zakład posiadający udziały kapitałowe w innych zakładach, jego podmioty zaleŝne oraz podmioty, w których udziały posiada ten zakład lub jego podmioty zaleŝne, a takŝe zakłady powiązane, lub b) opartą na umownym lub innym ustanowieniu silnych i trwałych powiązań finansowych między tymi zakładami, która moŝe obejmować towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, towarzystwa reasekuracji wzajemnej lub inne zakłady ubezpieczeń oparte na zasadzie wzajemności, pod warunkiem Ŝe: jeden z tych zakładów w sposób rzeczywisty wywiera dominujący wpływ na decyzje, w tym decyzje finansowe, pozostałych zakładów naleŝących do grupy oraz ustanowienie i rozwiązanie takich powiązań do celów nadzoru grupowego podlega wcześniejszemu zatwierdzeniu przez organ sprawujący nadzór nad grupą; przy czym zakład, który wywiera w sposób rzeczywisty dominujący wpływ na decyzje pozostałych zakładów, uwaŝa się za podmiot dominujący, a pozostałe zakłady - za podmioty zaleŝne; 11) instytucja kredytowa instytucję kredytową w rozumieniu ustawy o nadzorze uzupełniającym; 20