O PODRĘCZNIKU. Witaj! Powodzenia!

Transkrypt

1 AUTOR: EWA BROŻEK

2 O PODRĘCZNIKU Witaj! Dziękuję za zaufanie i pobranie Podręcznika Szachowego. Ta książka stanowi wstęp do nauki gry w szachy. Umieściłam w niej różne ćwiczenia i zadania, które mam nadzieję, będą pomocne w nauce. Chciałabym także, aby te ćwiczenia były inspiracją do tworzenia nowych ćwiczeń i ciekawych zadań dla dzieci. Pamiętaj, że szachy to przede wszystkim nauka poprzez zabawę! Ze swojej strony mogę obiecać, że kolejne opracowania będą sukcesywnie pojawiały się na blogu. Znajdziesz je w artykułach opisujących konkretne tematy. Będzie je można pobierać zupełnie za darmo! Powodzenia! Uwaga: Kratki pod zadania przeznaczone są do oceny np. + dobrze, - źle, lub i, wszystko zależy od Ciebie. Proponuję również, aby dzieci każde źle rozwiązane ćwiczenie próbowały poprawić.

3 HISTORIE SZACHOWE Niestety rozczaruję Cię już na początku tej książki i nie odpowiem Ci na pytanie gdzie i kiedy powstały szachy? Ponieważ, do dnia dzisiejszego, pomiędzy badaczami historii królewskiej gry trwają spory, co do jej genezy i miejsca narodzin. Jedni są przekonani, że kolebką szachów są Indie (nazwa: czatarunga) i podają, że szachy powstały tam w latach siedemdziesiątych VI w. naszej ery. Kolejni twierdzą, że szachy powstały w Persji (czatrang), a jeszcze inni za twórców uważają Arabów (szatranż). Wśród badaczy swoich zwolenników mają również Chiny, gdzie mamy wzmianki o sjan-ci, które sięgają już IV wieku naszej ery. Niektóre przesłania dowodzą o istnieniu gier tablicowych w Indiach, zbliżonych swym charakterem do czaturangi, znanych już w XV wieku przed naszą erą. Opowieść o mędrcu i zarozumiałym władcy: w dalekich Indiach żył potężny władca Scheram, który był znudzony życiem na swoim dworze i poszukiwał czegoś co zajęło by jego głowę i przy okazji rozwijało jego zdolności rządzenia krajem. W końcu po długich poszukiwaniach na jego dworze pojawił się Sesse, który pokazał mu szachy. Władcy gra tak się spodobała, że postanowił podarować wynalazcy wszystko czego zapragnie. Jak wielkie było zdziwienie indyjskiego radży gdy Sesse oznajmił, że pragnie otrzymać pszenicę. Chciał jej jednak dostać dokładnie tyle ile wypadnie z podwajania liczby ziaren kładzionych na każde kolejne pole szachownicy. Kładąc na pierwsze pole 1 ziarno, na drugie 2 ziarna, na trzecie 4 itd. Królewscy matematycy nie prędko obliczyli, że Sesse chce otrzymać dokładnie , czyli ponad 18 KWINTYLIONÓW! Ile to jest? Możemy mniej więcej stwierdzić, że to zboże zbierane osiem razy z obszaru całej kuli ziemskiej. Ta krótka opowieść niech będzie najlepszym dowodem na to jak wielkie możliwości drzemią w tej grze.

4 SZACHOWNICA Szachownica to zwykle pierwszy temat poruszany podczas nauki gry w szachy. 1. Zapoznanie z nowymi pojęciami a) Szachownica b) Pole szachowe c) Linia pionowa d) Linia pozioma e) Diagonala f) Przekątna Punkty c-f w przedszkolu można wprowadzić w zależności od wieku grupy 2. Zapoznanie z budową szachownicy a) Dzieci młodsze (przedszkole, klasy 1) pojęcie kwadratu (kwadratowa szachownica, kwadratowe pole), policzenie pól w jednej linii, zgadywanka ile jest pól na szachownicy?, których pól jest więcej? b) Dzieci starsze jaki kształt ma szachownica? Ile jest pól w linii pionowej i poziomej? Jak najszybciej policzyć ile pól ma szachownica? 3. Zapoznanie z opisem na szachownicy (np. Każdy dom ma swój adres ulicę i numer i każde pole na szachownicy ma swój adres. Dzięki temu zawsze możemy odnaleźć właściwe pole. Stawiając figurę na jakimś polu możemy bez problemu wytłumaczyć komuś kto jest po drugiej stronie świata na jakim dokładnie polu stoi ta figura. a) Nauczenie dzieci odczytywania i odszukiwania linii pionowych i poziomych b) Nauczenie dzieci odnajdywania poszczególnych pól na szachownicy c) Nauczenie dzieci samodzielnego opisu pól na szachownicy (dzieci starsze) 4. Przekazanie dzieciom ćwiczeń do samodzielnej pracy (w przypadku trudności można również wykonywać ćwiczenia na szachownicy demonstracyjnej, zaznaczając pola np. magnesami, pionkami) 5. Sprawdzenie i omówienie ćwiczeń na szachownicy demonstracyjnej

5 ĆWICZENIA: SZACHOWNICA Pokoloruj zgodnie z opisem podanym pod szachownicami: linie, diagonale lub pola. Linia a Linia 2 Linia 7 Pola: a1, c1, e1, g1 Diagonala a8-h1 Pola: c6, f6, d4, e4, b3, c2, d2, e2, f2, g3

6 b7, c6, d5, e6, f7, Linie: a, g Linia d c3, c6, c7, f7, d1, e8, d8, e1, f3, e4, d5, f2, c2 d8, e8, g6, f7, g5, f4, d4, e4, h1, f3, g2, linia c Rozwiązanie strona 2: f8, b8, d8, c8, h8, g8, linia e linie 1, 8, przekątna a1-h8

7 Nazwij pola, linie lub diagonale zaznaczone na szachownicy

8 DODATKOWE ĆWICZENIA Proponowane ćwiczenia/zabawy Starsi uczniowie mogą sami zapisać pola do pokolorowania w taki sposób aby powstała litera i wymienić się kartkami i pokolorować. Klasa/grupa może w ten sposób stworzyć napis, nazwę itp Konkurs zgadywanka czy uczniowie potrafią bez patrzenia na szachownicę określić czy pole podane przez nauczyciela jest białe czy czarne? SZACHOWNICE DO WYDRUKU

9 USTAWIENIE I NAZWY FIGUR I PIONKÓW Celem tej lekcji jest nie tylko nauczenie dzieci nazw bierek szachowych i sposobów ich ustawienia na szachownicy, ale także zapoznanie dzieci z planem pracy na najbliższe zajęcia. 1. Zapoznanie uczniów z ustawieniem figur na szachownicy a) Przedstawienie zasady, że białe bierki ustawiamy zawsze na linii i 1 i 2, a czarne na 7 i 8 b) Przedstawienie dzieciom nazw bierek szachowych c) Nauczenie dzieci w jaki sposób prawidłowo ustawiać bierki na szachownicy (ja często używam rymowanek np. królowa stoi zawsze na takim polu, jakiego jest koloru) 2. Zapoznanie uczniów z planem nauki gry (zaczynamy od pionka, następnie wprowadzamy skoczka, gońca, wieżę, hetmana i króla, każdą kolejną figurę wprowadzamy wtedy, gdy uczniowie dobrze radzą sobie z grą poznanymi już bierkami) 3. Wykonanie ćwiczeń na szachownicy demonstracyjnej 4. Wykonanie ćwiczeń samodzielnie przez uczniów 5. Sprawdzenie i omówienie

10 ĆWICZENIA: USTAWIENIE I NAZWY BIEREK Zaznacz figury, które zostały źle ustawione. Jeśli Twoim zdaniem wszystko jest poprawnie narysuj 8rsnlwqkvlrsn( 7zppzppzppzpp' 2PzPPzPPzPPzP" 1tRNvLQmKLtRN! 8rsnlwqksnltr( 7zppzppzppzpp' 2PzPPzPPzPPzP" 1tRLsNQmKLsNR! 8rsnlmkqvlntr( 7zppzppzppzpp' 2PzPPzPPzPPzP" 1tRNvLKwQLsNR! 8rvllwqksnntr( 7zpPzppzppzpp' 2PzPPzPPzPPzp" 1tRLvLQmKLsNR! 8rsnlwqkvlntr( 7zppzppzppzpp' 2PzPPzPPzPPzP" 1tRNvLQmKLsNR! 8RsNLmKQvLNtR( 7zPPzPPzPPzPP' 2pzppzppzppzp" 1trnvlkwqlsnr!

11 ĆWICZENIA: NAZWY BIEREK SZACHOWYCH Połącz bierki z odpowiednimi nazwami WIEŻA K Q GONIEC HETMAN R P SKOCZEK KRÓL L N PIONEK Połącz bierki szachowe z właściwymi polami na szachownicy. K New ga Q R P L Li N 8-+l+k+n+( 7+-zppzppzpp' 2PzPPzP-zPP+" 1tR-+-+LsN-! k q r p l n

12 PIONEK W tym poradniku zaproponuję Ci trochę inny sposób nauki gry w szachy. Różni się on od tych zwykle prezentowanych w materiałach dla uczniów i dla nauczycieli. Poznawanie bierek szachowych zacznijmy od pionka. Dlaczego? Dzieci poznają na początku dość skomplikowane zasady poruszania pionkiem (w pierwszych lekcjach nie wprowadzam bicia w przelocie). Wtedy każda kolejna bierka wydaje się łatwa Dzieci już od początku mogą grać. Na początku w wyścigi pionami. Jest to świetne ćwiczenie z zasad poruszania bierkami na szachownicy. (zasady wyścigu opisałam niżej w pkt 1.4) Z każdą następną poznawaną figurą można ją po prostu dołączać do wyścigu pionami. Dzięki temu możemy łatwo zauważyć, jak dobrze dzieci grają poszczególnymi figurami. Liczba bierek na szachownicy zwiększa się stopniowo Unikamy sytuacji znanej z klasycznej metody nauczania: poznaliśmy wszystkie figury, pionki, zasady dotyczące szachowania i matowania. Nagle dzieci dostają wszystkie szachy do gry i? I gubią się, a ich gra wygląda jakby jednak nie wiedziały jak ruszają figury. Jest tego po prostu za dużo. Jeśli taka metoda Cię nie przekonuje również możesz wykorzystać dostępne materiały w wybranej przez Ciebie kolejności! 1. Omówienie zasad poruszania się pionkiem a) Ustawienie - Wskazujemy dzieciom gdzie pionki mają swoją linię startu i mety (białe idą z linii drugiej do ósmej, a czarne od linii siódmej do linii pierwszej) b) Poruszanie - Pokazujemy, że pionek porusza się o jedno pole do przodu (czyli idzie w stronę mety) c) Bonus startowy - Pokazujemy, że pionki stojące na linii startu (te które się jeszcze nie ruszały) mogą iść o dwa do przodu. Dlaczego? Oczywiście, dlatego że pionek startujący do wyścigu ma dużo sił i dlatego może wystartować z dużą prędkością o dwa pola do przodu lub o jedno jeśli tak jest lepiej dla jego drużyny

13 d) Blokada - Pokazujemy, że nie wolno ruszać się pionkiem, który ma zablokowaną drogę. Kiedy coś przed pionkiem stoi to się ruszyć nie pozwoli (blokada, stop, czerwone światło, korek) e) Zbijanie - Pokazujemy dzieciom, że pionki mogą zbijać na skos. Chyba, że przeciwnik na skos bierką stanie wtedy szybkie jest zbijanie! f) Do przodu wielokrotnie podkreślamy, że pionek porusza się, zbija zawsze do przodu. Jeśli rusza to musi przybliżać się do mety) 2. Wykonanie ćwiczeń z ruchu pionkiem 3. Omówienie ćwiczeń z ruchu pionkiem 4. Gra w wyścigi pionkami - pionki ustawiamy zgodnie z zasadami gry w szachy. Figury na razie nie biorą udziału w wyścigu. Zaczynają białe, później czarne i na zmianę. Wygrywa ta osoba, której pionek jako pierwszy znajdzie się linii mety. (jeśli biały pionek stanie na mecie, to czarny w wyścigu może wykonać jeszcze jeden ruch żeby było sprawiedliwie )(UWAGA: stopniowo dodajemy nowe figury, aż do króla wtedy koniec wyścigów, koniec żartów, zaczynają się poważne szachy!)

14 ĆWICZENIA: RUCH PIONKIEM Zaznacz strzałką wszystkie pola, na które mogą poruszyć się białe i czarne pionki 7+-+p+-+-' zP-% 2P " p' p+& p+-% 4-+P+-+-+$ 3+P+-+-+-# 2P " 5+p+-+-+P% 4-zP-zp-zp-+$ P+-# 7+-zP-+-+-' 6-+-+P+-+& 5+-+p+-+-% 4-+-+P+-+$ zp-# 2-zp-+-zP-+" p+-' 6-zP-+-+-+& 5+-+p+-+-% 4-+P+-+-zp$ zP-# P+-' 6-+-+P+-+& 5+-+P+-+-% 4-+p+-+-+$ 3+p+-+-+-# 2p "

15 ĆWICZENIA: RUCH PIONKIEM Zaznacz strzałką jeden najlepszy ruch jaki mogą zrobić białe p+-' p+& 5+p+p+-+-% 4P+-+-+P+$ 3+P+-+P+-# 2-+-zP-+-+" 7+-zP-+-+-' zp-+& 5+p+-+-+-% 4p+-+-zP-+$ 3zPP+-+-+-# 2-+P+-+-+" 7+-+-zp-+-' 6-+-zp-+-+& 5+-zP-+-+-% p+& 5+p+-zpp+-% 4P+-+P+-+$ 3+P+-+-+p# zPPzP" zp-+$ 3+-+-zp-+-# 2-+-zPP+-+" 7+-zp-zp-zp-' 6-+P+-+-+& 5zP-+P+-zP-%

16 Kolejne materiały znajdziesz na naszym blogu: Będą pojawiały się sukcesywnie wraz z nowymi artykułami.