STOSUNEK DO WIEDZY ŻYWIENIOWEJ POZNAŃSKICH KAJAKARZY POZNAŃ KAYAKERS ATTITUDES TO NUTRITIONAL KNOWLEDGE

Transkrypt

1 Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3 4, WOJCIECH CHALCARZ, NATALIA POPIERZ-RYDLEWSKA, TOMASZ WUDARSKI STOSUNEK DO WIEDZY ŻYWIENIOWEJ POZNAŃSKICH KAJAKARZY POZNAŃ KAYAKERS ATTITUDES TO NUTRITIONAL KNOWLEDGE Zakład Żywności i Żywienia Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu Kierownik: dr hab. Wojciech Chalcarz, prof. nadzw. AWF Streszczenie Wstęp. Nieliczne prace są poświęcone badaniom stosunku sportowców do wiedzy żywieniowej i jej wykorzystania. Cel pracy. Celem pracy była ocena stosunku do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy i kanadyjkarzy. Metodyka. Badaniami ankietowymi dotyczącymi stosunku do wiedzy żywieniowej objęto 108 osobową grupę poznańskich kajakarzy płci obojga. Statystyczną analizę wyników przeprowadzono przy pomocy programu komputerowego SPSS 11,5. for Windows. Przyjęto podział badanej populacji w zależności od płci. Wyniki. Stwierdzono statystycznie istotny wpływ płci tylko na pytanie dotyczące korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia zamieszczanych w literaturze fachowej. Wnioski. Korzystnie należy ocenić duże zainteresowanie ankietowanych kajakarzy zarówno ogólną wiedzą żywieniową, jak i wiedzą żywieniową w sporcie. Uzyskane odpowiedzi wskazują na celowość opracowania materiałów obejmujących zasady żywienia w kajakarstwie przeznaczonych dla kajakarzy i dla trenerów. SŁOWA KLUCZOWE: wiedza żywieniowa, sport, kajakarze, kajakarstwo, Poznań. Summary Introduction. Only few works are devoted to research of sportsmen s attitudes towards nutritional knowledge and its usage. Aim. The aim of this work was to assess Poznań kayakers and Canadian canoers attitudes to nutritional knowledge. Materials and methods. A group of 108 Poznań kayakers of both sexes was researched in the questionnaire on their attitude towards nutritional knowledge. Statistical analysis of the results was conducted by means of SPSS for Windows computer programme. Division of the researched population according to gender was adopted. Results. Statistically significant impact of gender was noted only on a question concerning utilising information on general nutrition rules issued in professional publications. Conclusions. Kayakers strong interest in general nutritional knowledge and nutritional knowledge in sport expressed in the questionnaire should be positively assessed. Answers obtained point out to the usefulness of developing materials concerning nutritional rules in kayaking destined for kayakers and coaches. KEY WORDS: nutritional knowledge, sports, kayakers, kayaking, Poznań. Wstęp W dostępnej literaturze znaleziono tylko jedną, naszą wcześniejszą pracę [1], w całości poświęconą badaniom stosunku sportowców do wiedzy żywieniowej i jej wykorzystania. Problem ten był tylko częściowo poruszany w nielicznych pracach poświęconych ocenie wiedzy żywieniowej sportowców [2, 3, 4, 5]. Wiedza żywieniowa zarówno polskich sportowców o różnym stopniu przygotowania [6, 7, 8, 9], jak i zagranicznych [3, 10, 11] jest niewielka. W celu zwiększenia tej wiedzy realizowane są za granicą interwencyjne programy edukacyjne prowadzone zarówno w ramach zajęć szkolnych [12, 13], jak i przy użyciu poczty elektronicznej [14]. Powodują one nie tylko wzrost wiedzy żywieniowej uczestników tych programów, ale również korzystnie wpływają na ich sposób żywienia i stan odżywienia. Aby opracować taki program konieczne jest poznanie stosunku do żywienia sportowców różnych dyscyplin i o różnym zaawansowaniu, tym bardziej, że wiadomo, iż żywienie wpływa na możliwości sportowe zawodników i odnowę po ćwiczeniach [15]. Cel Celem niniejszej pracy była ocena stosunku do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy. Metodyka Badaniami ankietowymi dotyczącymi stosunku do wiedzy żywieniowej objęto 108 osobową grupę poznańskich kajakarzy płci obojga. Skorzystano z ankiety opracowanej do badania dzieci i młodzieży z klas sportowych, którzy uprawiali szermierkę [1], rozszerzonej o pytania dotyczące informacji ogólnych o badanych kajakarzach. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Statystyczną analizę wyników przeprowadzono przy pomocy programu komputerowego SPSS 11,5. for Windows. Przyjęto podział badanej populacji w zależności od

2 Stosunek do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy 187 płci. Analizowane zmienne jakościowe przedstawiono w tabelach kontyngencji. W celu określenia różnic istotnych pomiędzy cechami jakościowymi zastosowano test χ 2 niezależności Pearsona, za wyjątkiem zmiennych, dla których więcej niż 20% liczebności teoretycznych było mniejszych od pięciu. Stosowano wówczas test U Manna-Whitneya. Za istotne uznano różnice na poziomie istotności p 0,05. Wyniki Charakterystykę społeczno-demograficzną badanej grupy poznańskich kajakarzy przedstawiono w tabeli 1. Stwierdzono statystycznie istotny wpływ płci na posiadaną przez zawodników klasę sportową, typ łodzi (kajak lub kanadyjka) i dystans, na którym najczęściej startują podczas zawodów. Klasę sportową posiadało więcej osób płci męskiej niż żeńskiej, odpowiednio 71,7% i 52,7%. Wszystkie zawodniczki i 45,3% mężczyzn trenowało kajakarstwo. Podczas zawodów najwięcej kobiet (52,7%), startowało na dystansie 500 m, a najwięcej mężczyzn, (39,6%) na dystansie 100 m. Rozkład odpowiedzi ankietowanych kajakarzy, w zależności od płci, na pytania dotyczące ich stosunku do ogólnej wiedzy żywieniowej zestawiono w tabeli, a na pytania dotyczące ich stosunku do wiedzy żywieniowej w sporcie zestawiono w tabeli 3. Tabela 1. Charakterystyka grupy [%] Table 1. Group's characteristic [%] Wskaźnik 1. Wykształcenie Miejsce zamieszkania w czasie roku szkolnego lub akademickiego 3. Z kim mieszka 4. Klasa sportowa 5. Klub 6. Typ łodzi Dystans, na którym najczęściej startuje podczas zawodów Uczę się/studiuję 89,1 90,5 89,8 Podstawowe 9,1 0,0 4,6 Gimnazjalne 0,0 1,9 0,9 Średnie 1,8 3,8 2,8 Wyższe 0,0 3,8 1,9 Mieszkanie rodziców 92,7 90,6 91,7 Internat/akademik 5,5 5,6 5,6 Własne mieszkanie 1,8 3,8 2,7 Z rodziną 94,5 92,5 93,5 Samotnie 1,9 1,9 1,9 Z inną osobą 3,6 5,6 4,6 Nie posiadam 47,2 28,2 38,0 III 0,0 5,7 2,8 II 9,1 5,7 7,4 I 25,5 30,2 27,8 Klasa mistrzowska 16,4 30,2 23,1 Klasa międzynarodowa 1,8 0,0 0,9 Energetyk Poznań 9,2 30,2 19,4 Posnania Poznań 54,5 37,7 46,3 Warta Poznań 34,5 28,3 31,5 Inny 1,8 3,8 2,8 Kajak 100,0 45,3 73,1 Kanadyjka 0,0 54,7 26,9 200 m 1,8 0,0 0,9 500 m 52,7 28,3 40, m 29,2 39,6 34, m 1,8 0,0 0,9 500 m m 10,9 26,4 18, m m 0,0 5,7 2,8 Żaden 3,6 0,0 1,9 Pogrubioną kursywą zaznaczono istotność przy p 0,05.

3 188 Wojciech Chalcarz i inni Tabela Stosunek do ogólnej wiedzy żywieniowej [%] Table Attitude to general nutritional knowledge [%] Temat 1. Zainteresowanie ogólnymi zasadami żywienia 80,0 92,5 86,1 Posiadanie wystarczającej wiedzy o ogólnych zasadach żywienia 54,5 52,8 53,7 3. Pogłębianie wiedzy o ogólnych zasadach żywienia 32,7 34,0 33,3 4. Praktyczne wykorzystywanie wiedzy o ogólnych zasadach żywienia 58,2 56,6 57,4 5. Potrzeba posiadania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia 63,6 75,5 69,4 6. publikowanych w prasie 38,2 34,0 36,1 zamieszczanych w literaturze fachowej 10,9 30,2 20,4 8. prezentowanych w telewizji 36,4 45,3 40,7 9. przedstawianych w radiu 16,4 15,1 15,7 10. Korzystanie z porad na temat ogólnych zasad żywienia 63,6 71,7 67,6 11. Chęć uzyskania porady na temat ogólnych zasad żywienia 56,4 67,9 62,0 1 Potrzeba uwzględnienia w programie szkolnym przedmiotu o ogólnych zasadach żywienia 40,0 41,5 40,7 Pogrubioną kursywą zaznaczono istotność przy p 0,05. Tabela 3. Stosunek do wiedzy żywieniowej w sporcie [%] Table 3. Attitude to nutritional knowledge in sports [%] Temat 1. Zainteresowanie zasadami żywienia w sporcie 92,7 96,2 94,4 Posiadanie wystarczającej wiedzy o zasadach żywienia w sporcie 40,0 35,8 38,0 3. Pogłębianie wiedzy o zasadach żywienia w sporcie 40,0 49,1 44,4 4. Praktyczne wykorzystywanie wiedzy o zasadach żywienia w sporcie 63,6 58,5 61,1 5. Potrzeba posiadania wiedzy o zasadach żywienia w sporcie 65,5 79,2 72,2 6. publikowanych w prasie 23,6 32,1 27,8 zamieszczanych w literaturze fachowej 16,4 22,6 19,4 8. prezentowanych w telewizji 32,7 41,5 37,0 9. przedstawianych w radiu 20,0 18,9 19,4 10. Korzystanie z porad na temat zasad żywienia w sporcie 65,5 62,3 63,9 11. Chęć uzyskania porady na temat zasad żywienia w sporcie 65,5 69,8 67,6 1 Potrzeba uwzględnienia w programie szkolnym przedmiotu o zasadach żywienia w sporcie 49,1 47,2 48,1

4 Stosunek do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy 189 Stwierdzono statystycznie istotny wpływ płci tylko na pytanie dotyczące korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia zamieszczanych w literaturze fachowej. Z tych informacji korzystało 30,2% zawodników płci męskiej i tylko 10,9% zawodniczek. Dyskusja Stosunek do ogólnej wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy różnił się w porównaniu do wcześniej prowadzonych badań na młodych szermierzach [1]. Większy odsetek kajakarek niż uczennic klas szermierczych [1], był zainteresowany ogólnymi zasadami żywienia, ocenił, że posiada wystarczającą wiedzę o ogólnych zasadach żywienia, odczuwał potrzebę posiadania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia, korzystał z porad na temat ogólnych zasad żywienia i chciał uzyskać porady na temat ogólnych zasad żywienia. Na te pytania oraz na pytania dotyczące pogłębiania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia, praktycznego wykorzystania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia i korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia prezentowanych w telewizji, a także na pytanie dotyczące potrzeby uwzględnienia w programie szkolnym przedmiotu o ogólnych zasadach żywienia odpowiedział również większy odsetek kajakarzy i kanadyjkarzy niż uczniów klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1]. Mniejszy odsetek kajakarek niż uczennic klas szermierczych [1] odpowiedział na pytanie dotyczące pogłębiania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia oraz na pytanie dotyczące potrzeby uwzględnienia w programie szkolnym przedmiotu o ogólnych zasadach żywienia. Natomiast mniejszy odsetek kajakarzy i kanadyjkarzy niż uczniów klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1] odpowiedział na pytanie dotyczące korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia przedstawionych w radiu. Stosunek do wiedzy żywieniowej w sporcie poznańskich kajakarzy, w porównaniu do stosunku do wiedzy żywieniowej w sporcie uczennic i uczniów klas szermierczych [1] różnił się jeszcze bardziej niż ich stosunek do ogólnej wiedzy żywieniowej. Większy odsetek kajakarek niż uczennic klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1] oraz wszyscy kajakarze i kanadyjkarze oświadczyli, że są zainteresowani zasadami żywienia w sporcie, posiadają wystarczającą wiedzę na temat żywienia w sporcie, pogłębiają wiedzę na temat żywienia w sporcie, praktycznie wykorzystują wiedzę o zasadach żywienia w sporcie, odczuwają potrzebę posiadania wiedzy o zasadach żywienia w sporcie, korzystają z porad na temat zasad żywienia w sporcie, chcą uzyskać porady na temat zasad żywienia w sporcie i widzą potrzebę uwzględnienia w programie szkolnym przedmiotu o zasadach żywienia w sporcie. W porównaniu do uczennic i uczniów klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1] zmienił się również odsetek kajakarzy płci obojga i kanadyjkarzy korzystających z publikowanych informacji o zasadach żywienia w sporcie. Mniejszy odsetek kajakarek niż uczennic z klas szermierczych ze szkoły podstawowej i gimnazjum [1] korzystał z informacji o zasadach żywienia w sporcie publikowanych w prasie oraz w literaturze fachowej. Natomiast większy odsetek kajakarzy oraz kanadyjkarzy niż uczniów z klas szermierczych ze szkoły podstawowej i gimnazjum [1] korzystał z informacji o zasadach żywienia w sporcie publikowanych w prasie. Są nieliczne prace, w których pytano sportowców z jakich źródeł korzystają w celu rozszerzenia swojej wiedzy o zasadach żywienia w sporcie [10, 16, 17]. I tak z literatury fachowej korzystało 16,4% sportowców uniwersytetu w Teheranie uprawiających piłkę nożną i koszykówkę [10] oraz 10,1% uczniów szkół średnich z centralnej Nebraski [17]. Wśród sportowców uniwersytetu teherańskiego [10] popularnym źródłem wiedzy o żywieniu w sporcie (59,9%) odpowiedzi, było radio, telewizja albo Internet. Z tych źródeł korzystało mniej niż 10% sportowców uniwersytetu w Nebrasce [16]. Wnioski 1. Korzystnie należy ocenić duże zainteresowanie ankietowanych kajakarzy zarówno ogólną wiedzą żywieniową, jak i wiedzą żywieniową w sporcie. Uzyskane odpowiedzi wskazują na celowość opracowania materiałów obejmujących zasady żywienia w kajakarstwie przeznaczonych dla kajakarzy i dla trenerów. Piśmiennictwo 1. Chalcarz W., Radzimirska-Graczyk M.: Stosunek do wiedzy żywieniowej dzieci i młodzieży uprawiających szermierkę. Now. Lek., 2005, 74(6), Barker P.R., Petroczi A., Quested E.: Assessment of nutritional knowledge in female athletes susceptible to the female athlete triad syndrome. J. Occup. Med. Toxicol., 2007, 2, Dunn D., Turner L.W., Denny G.: Nutrition knowledge and attitudes of college athletes. Sport J., 2007, 10(4), Rastmanesh R., Taleban F. A., Kimiagar M. et al.: Nutritional knowledge and attitudes in athletes with physical disabilities. J. Athl. Train., 2007, 42(1), Rockwell M.S., Nickols-Richardons S.M. Thye F.W.: Nutrition knowledge, opinions and practices of coaches and athletic trainers at a Division I university. Int. J. Sport Nutr. Exerc. Metab., 2001, 11(2), Chalcarz W., Radzimirska-Graczyk M.: Wiedza żywieniowa uczniów uprawiających szermierkę w zakresie żywienia w sporcie. Med. Sport., 2004, 20(5), Chalcarz W., Radzimirska-Graczyk M., Janczewski M.J.: General nutritional knowledge in children and adolescents practising fencing. New Med., 2004, 7(1), Chalcarz W., Merkiel S., Szajek G.: Wiedza o bogatych źródłach wapnia w wybranych produktach spożywczych u koszykarek o różnym stopniu zaawansowania sportowego. Now. Lek., 2005, 74(4), Chalcarz W., Merkiel S., Szajek G.: Wiedza o bogatych źródłach żelaza w wybranych produktach spożywczych

5 190 Wojciech Chalcarz i inni u koszykarek o różnym stopniu zaawansowania sportowego. Now. Lek., 2005, 74(4), Jessri M., Jessri M., RashidKhani B. et al.: Evaluation of Iranian college athletes sport nutrition knowledge. Int. J. Sport Nutr. Exerc. Metab., 2010, 20(3), Molinero O., Márquez S.: Use of nutritional supplements in sports: risks, knowledge, and behavioural-related factors. Nutr. Hosp., 2009, 24(2), Fahlman M.M., Dake J.A., Mccaughtryn., J.M.: Pilot Study to Examine the Effects of a Nutrition Intervention on Nutrition Knowledge, Behaviors, and Efficacy Expectations in Middle School Children. J. Sch. Health, 2008, 78(4), Hildebrandt T.B., Maher Ch.A.: A Review of Eating Disorders in Athletes: Recommendations for Secondary School Prevention and Intervention Programs. School Sport Psychol., 2005, 21(2), Plotnikoff R.C., Pickering M.A., McCargar L.J. et al.: Six- Month Follow-up and participant use and satisfaction of an electronic mail intervention promoting physical activity and nutrition. Am. J. Health Promot., 2010, 24(4), Rodriguez N.R., DiMarco N.M., Langley S.: Position of the American Dietetic Association, Dietitians of Canada, and the American College of Sports Medicine: Nutrition and athletic performance. J. Am. Diet. Assoc., 2009, 109(3), Froiland K., Koszewski W., Hingst J. et al.: Nutritional supplement use among college athletes and their sources of information. Int. J. Sport Nutr. Exerc. Metab., 2004, 14(1), Scofield D.E. Unruh S.: Dietary supplement use among adolescent athletes in central Nebraska and their sources of information. J. Strength Cond. Res., 2006, 20(2), Adres do koprespondencji: dr hab. Wojciech Chalcarz, prof. nadzw. AWF Zakład Żywności i Żywienia Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu ul. Droga Dębińska Poznań tel chalcarz@awf.poznan.pl