3270 Zalewane muliste brzegi rzek

Transkrypt

1 3270 Zalewane muliste brzegi rzek Koordynator siedliska: Agnieszka Nobis Eksperci lokalni: Zygmunt Dajdok, Jolanta Marciniuk, Agnieszka Nobis, Arkadiusz Nowak. Siedlisko występuje w dolnym i środkowym biegu dużych i średnich rzek w obrębie kontynentalnego rejonu biogeograficznego. Monitoring siedliska prowadzony było po raz pierwszy w roku Monitoring będzie kontynuowany w roku Liczba stanowisk monitoringowych oraz ich lokalizacja na tle obszarów W roku 2013 wykonano monitoring 62 stanowisk, na których występowało siedlisko o kodzie Stanowiska te zlokalizowane są głównie na brzegach 4 z 6 najdłuższych rzek Polski. W sumie: 22 stanowiska znajduje się nad Odrą, 10 stanowisk zlokalizowane jest nad Bugiem, 4 na brzegu Sanu, 22 na brzegu Wisły (w górnym i środkowym biegu tej rzeki). Spośród wszystkich monitorowanych stanowisk, 4 znajdowały się przy korytach mniejszych rzek: 2 stanowiska przy rzece Kamiennej (na obszarze Przedgórza Iłżeckiego) oraz 2 stanowiska przy rzece Złotej (we wschodniej część Kotliny Sandomierskiej). Strona 1 z 24

2 Reprezentatywność wyników pod względem lokalizacji W 2013 roku monitoringowi poddano dużą liczbę stanowisk, na których występuje siedlisko Monitorowane stanowiska położone są w różnych częściach Polski, stąd też otrzymane wyniki dostarczają wielu cennych informacji na temat struktury i stanu zachowania siedliska. Pozwalają porównać strukturę i stan zachowania zbiorowisk roślinnych typowych dla siedliska 3270 rozwijających się na brzegach różnych Polskich rzek. Niemniej jednak, w kolejnym sezonie wegetacyjnym należałoby uzupełnić monitoring tego siedliska o stanowiska zlokalizowane w Dolinie Dolnej Wisły, w Dolinie Warty, w Dolinie Narwi oraz w dolinach kilku wybranych mniejszych rzek. Tab. 1. Stanowiska, obszary Natura 2000 i wykonawcy Zestawienie badanych stanowisk i obszarów w kontynentalnym regionie biogeograficznym kontynentalnym (wg obszarów NATURA 2000) Lokalizacja stanowiska (obszar Natura 2000 ( województwo jeżeli nie leży w obszarze) Nazwa stanowiska Nazwisko eksperta lokalnego (wykonawcy monitoringu) PLH Dolina Dolnego Sanu Krzeszów Agnieszka Nobis PLH Dolina Dolnego Sanu Kuryłówka Agnieszka Nobis PLH Dolina Dolnego Sanu Radomyśl nad Sanem Agnieszka Nobis PLH Dolina Dolnego Sanu Stare Miasto Agnieszka Nobis PLH Dolina Dolnego Sanu Ulanów Agnieszka Nobis PLH Kargowskie Zakola Odry Cigacice II Zygmunt Dajdok PLH Kargowskie Zakola Odry Przewóz Arkadiusz Nowak PLH Łęgi Odrzańskie Borków Zygmunt Dajdok PLH Łęgi Odrzańskie Brzeg Dolny Arkadiusz Nowak PLH Łęgi Odrzańskie Chobienia Arkadiusz Nowak PLH Łęgi Odrzańskie Lubiąż Arkadiusz Nowak PLH Łęgi Odrzańskie Ścinawa Arkadiusz Nowak PLH Łęgi Słubickie Słubice Arkadiusz Nowak PLH Nowosolska Dolina Odry Bytom Odrzański Arkadiusz Nowak PLH Nowosolska Dolina Odry Nowa Sól Arkadiusz Nowak PLH Ostoja Nadbużańska Barcice Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Gąsiorowo 1 Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Gąsiorowo2 Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Jackowo Dolne Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Mierzwice Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Przewóz Nurski Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Ujście Tocznej Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Wszebory Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Zgleczewo Panieńskie Jolanta Marciniuk PLH Ostoja Nadbużańska Zgleczewo Panieńskie II Jolanta Marciniuk PLH Przełom Wisły w Małopolsce Nasiłów Agnieszka Nobis PLH Przełom Wisły w Małopolsce Piotrowice Agnieszka Nobis PLH Przełom Wisły w Małopolsce Słupia Nadbrzeżna Agnieszka Nobis PLH Przełom Wisły w Małopolsce Solec nad Wisłą Agnieszka Nobis PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Baranów Sandomierski Agnieszka Nobis PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Łążek Agnieszka Nobis PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Sandomierz Agnieszka Nobis PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Tarnobrzeg Agnieszka Nobis PLC Ujście Warty Kostrzyn Arkadiusz Nowak dolnośląskie- Czernica Arkadiusz Nowak Strona 2 z 24

3 dolnośląskie- Oława Arkadiusz Nowak lubelskie- Puławy Agnieszka Nobis lubelskie- Puławy 2 Agnieszka Nobis lubuskie- Brody Arkadiusz Nowak lubuskie- Cigacice Arkadiusz Nowak lubuskie- Kłopot Zygmunt Dajdok lubuskie- Krosno Odrzańskie Arkadiusz Nowak lubuskie- Pałęcko Arkadiusz Nowak lubuskie- Urad Arkadiusz Nowak małopolskie- Czernichów Agnieszka Nobis małopolskie- Koszyce/Górka Agnieszka Nobis małopolskie- Nowy Korczyn Agnieszka Nobis małopolskie- Opatowiec 2 Agnieszka Nobis mazowieckie- Borek Agnieszka Nobis mazowieckie- Dęblin Agnieszka Nobis opolskie- Brzeg Arkadiusz Nowak opolskie- Opole Arkadiusz Nowak opolskie- Stobrawa Arkadiusz Nowak podkarpackie- Ożanna Mała Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Kępa Lubawska Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Opatowiec Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Połaniec Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Słupiec Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Szczucin Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Zalew Brody 1 Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Zalew Brody 2 Agnieszka Nobis świętokrzyskie- Zawichost Agnieszka Nobis Metodyka badań Na zalewanych mulistych brzegach rzek rozwija się pionierska roślinność, którą budują głównie jednoroczne, wilgociolubne i azotolubne gatunki roślin naczyniowych zaliczanych głównie do związków Bidention tripartiti i Chenopodion fluviatile. Rozwijają się one głównie w dolnym i środkowym biegu dużych i średnich rzek. Występują tak w aktywnych częściach rzeki, jak i martwych zakolach. Ponadto, są one typowe dla rzek nieuregulowanych lub uregulowanych jedynie w niewielkim stopniu. Rozwijają się przede wszystkim wtedy, gdy w sezonie letnim sumy opadów są niskie. Najlepiej rozwinięte zbiorowiska typowe dla siedliska 3270 obserwować można, gdy stan wody w rzece jest najniższy, w okresie od końca sierpnia do pierwszych mrozów. W latach, które cechują się bardzo suchym sezonem letnim, rozwój zbiorowisk typowych dla siedliska obserwować można także w bardziej uregulowanych fragmentach rzek. Siedlisko 3270 cechuje się wyjątkowo dużą dynamiką. Typowe dla niego zbiorowiska są bowiem niszczone przez wysoki stan wody późną jesienią i pod warunkiem wystąpienia sprzyjających warunków meteorologicznych odtwarzają się w następnym roku od nowa. Wiele siedlisk objętych ochroną w ramach programu NATURA 2000 monitoruje się z wykorzystaniem metody transektu o długości 200 m. Wielkość powierzchni siedliska 3270 może być bardzo różna. Zwykle waha się ona od jednego do kilkunastu metrów kwadratowych. W związku z tym, bardzo często niemożliwe jest prowadzenie monitoringu z wykorzystaniem obserwacji w transektach o dużej długości. Strona 3 z 24

4 Wybór powierzchni monitoringowych Przewidziane do monitorowania powierzchnie powinny być rozmieszczone w różnych częściach Polski, tak by uchwycić zmienność badanego siedliska. Obserwacjami należy objąć nie tylko najlepiej wykształcone płaty siedliska, lecz także płaty najbardziej dla niego reprezentatywne, tak by dobrze zilustrować stan zachowania tego siedliska na terenie naszego kraju. Liczba monitorowanych powierzchni w poszczególnych latach zależy nie tylko od zasobów siedliska w różnych rejonach Polski, ale przed wszystkim od panujących w okresie letnim warunków meteorologicznych. Powierzchnia płatów siedliska 3270, może się wahać od 1 do kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Dlatego też, za stanowisko przyjąć należy grupę położonych blisko siebie, niewielkich (o powierzchni 1-10 m 2 ), wyraźnie wyodrębnionych płatów siedliska, bądź też jeden kilkunasto-kilkudziesieciometrowej długości pas terenu zajęty przez siedlisko. Należy wybierać takie fitocenozy, których przynależność do siedliska nie budzi wątpliwości. Sposób wykonania badań Lokalizację stanowiska ustala się przy pomocy dokładnej mapy topograficznej terenu (skala 1:10 000) i odbiornika GPS. Na każdym ze stanowisk sporządzane są notatki z krótką, ogólną charakterystyką przyrodniczą stanowiska, obejmującą również informacje na temat zbiorowisk roślinnych występujących w sąsiedztwie badanego siedliska oraz stopień uregulowania koryta rzecznego. Przy użyciu określonych wskaźników przedstawiane są dane dotyczące struktury i stanu zachowania siedliska. Ponadto, identyfikowane są ewentualne zagrożenia dla monitorowanego siedliska na danym stanowisku. Na każdym ze stanowisk wykonywane są trzy zdjęcia fitosocjologiczne dokumentujące występowanie siedliska. Powierzchnia zdjęć może wahać się od 1 do 10 metrów kwadratowych. Zdjęcia fitosocjologiczne wykonuje się przy użyciu powszechnie stosowanej metody Braun-Blanquet a, określając pokrycie poszczególnych gatunków w siedmiostopniowej skali. W przypadku, gdy na stanowisku siedlisko tworzy ciągły, kilkunasto-kilkudziesieciometrowej długości pas, zdjęcia wykonuje się na jego początku, w środku i końcu. Jeśli w skład siedliska wchodzi grupa położonych blisko siebie, niewielkich płatów (o powierzchni 1-2 m 2 ) zdjęcia fitosocjologiczne wykonuje się w trzech najbardziej reprezentatywnych płatach. Termin i częstotliwość badań Płaty siedliska 3270 rozwijają się najlepiej wtedy, gdy w ciągu sezonu wegetacyjnego, w okresie od czerwca do sierpnia sumy opadów są niewielkie. Dopiero po obniżeniu poziomu wody, na odsłoniętych aluwiach zaczynają kiełkować nasiona terofitów typowych dla monitorowanego siedliska. Optymalny termin na prowadzenie obserwacji zbiorowisk rozwijających się na zalewanych, mulistych brzegach rzek przypada zatem na koniec września i październik. W związku z tym, że rozwój płatów siedliska 3270 na brzegach rzek jest ściśle zależny od warunków meteorologicznych panujących w poszczególnych sezonach wegetacyjnych, trudno precyzyjnie określić częstotliwość, z jaką prowadzone będą badania. Stanowiska powinny być monitorowane nie rzadziej niż raz na 6 lat. Sprzęt do badań Podczas monitoringu siedliska potrzebne będą: Strona 4 z 24

5 odbiornik GPS oraz mapy obszarów, na których znajdują się stanowiska monitorowanego siedliska (skala 1:10 000) co zapewni precyzyjne zlokalizowanie stanowiska; taśma miernicza umożliwiająca określenie wielkości płatów roślinności monitorowanego siedliska oraz wysokość osobników; notatnik, długopis oraz aparat fotograficzny (najlepiej cyfrowy) - do dokumentacji. Wskaźniki i parametry stanu ochrony oraz sposób ich określania Tab. 2 Waloryzacja wskaźników dla parametrów: powierzchnia, specyficzna struktura i funkcje, perspektywy ochrony Parametr Wskaźnik Powierzchnia siedliska na stanowisku Struktura przestrzenna płatów siedliska Ocena FV U1 U2 nie podlega zmianom lub zwiększa się brak fragmentacji lub nieznaczna fragmentacja wynikająca z działania czynników naturalnych niewielki spadek powierzchni siedliska średni stopień fragmentacji wyraźny spadek powierzchni siedliska w porównaniu z wcześniejszymi badaniami lub danymi w literaturze duży stopień fragmentacji na stanowisku obecne są nieliczne płaty siedliska mocno od siebie oddalone Specyficzna struktura i funkcje Gatunki charakterystyczne i wyróżniające Gatunki dominujące Obce gatunki inwazyjne Gatunki ekspansywne na stanowisku występuje więcej niż 4 gatunki charakterystyczne dla siedliska, obecne są także gatunki wyróżniające brak gatunków panujących lub status dominanta osiągają gatunki charakterystyczne dla siedliska brak gatunków inwazyjnych lub gatunki inwazyjne obecne, ale zajmują one nie więcej niż 25% powierzchni siedliska brak gatunków ekspansywnych lub na stanowisku występuje więcej 3-4 gatunki charakterystyczne dla siedliska wśród dominantów obecne zarówno gatunki typowe dla siedliska jak i ekspansywne lub ekologicznie obce dla siedliska obecne na stanowisku gatunki inwazyjne zajmują 25-50% powierzchni siedliska obecne na stanowisku gatunki ekspansywne na stanowisku występuje mniej niż 3 gatunki charakterystyczne dla siedliska, brak gatunków wyróżniających wśród dominantów obecne wyłącznie gatunki ekspansywne lub ekologicznie obce dla siedliska obecne na stanowisku gatunki inwazyjne zajmują więcej niż 50% powierzchni siedliska łączne pokrycie osobników Strona 5 z 24

6 roślin zielnych gatunki ekspansywne obecne, ale zajmują one nie więcej niż 10% powierzchni siedliska zajmują 10-25% powierzchni siedliska gatunków ekspansywnych przekracza 25% powierzchni siedliska na stanowisku Perspektywy ochrony Udział dobrze zachowanych płatów siedliska Ogólnie struktura i funkcje płaty dobrze zachowane zajmują nie mniej niż 80% powierzchni zajętej przez siedlisko na stanowisku wszystkie wskaźniki kardynalne oceniono na FV, pozostałe wskaźniki przynajmniej na U1 perspektywy zachowania siedliska dobre lub nie przewiduje się znacznego oddziaływania czynników zagrażających płaty dobrze zachowane zajmują 50-79% powierzchni zajętej przez siedlisko na stanowisku wszystkie wskaźniki kardynalne oceniono przynajmniej na U1 inne kombinacje płaty dobrze zachowane zajmują mniej niż 50% powierzchni zajętej przez siedlisko na stanowisku jeden lub więcej wskaźników kardynalnych oceniono na U2 perspektywy zachowania siedliska złe, obserwowany silny wpływ czynników zagrażających, nie można zagwarantować przetrwania siedliska w dłuższej perspektywie czasowej Opis wskaźników Parametr/ Wskaźnik Gatunki charakterystyczn e i wyróżniające Opis Specyficzna struktura i funkcje Lista gatunków charakterystycznych dla związków Bidention tripartiti, Chenopodion fluviatile i Nanocyperion występujących na monitorowanym stanowisku wraz z określonym w procentach pokryciem poszczególnych gatunków. Wskaźnik pomaga w ocenie stopnia zachowania siedliska na stanowisku. Na ocenę wskaźnika wpływa zarówno liczba gatunków diagnostycznych jak również obfitość ich występowania. Za charakterystyczne dla siedliska 3270 przyjęto następujące gatunki typowe dla związków Bidention tripartiti i Chenopodion fluviatile: wyczyniec czerwonożółty Alopecurus aequalis, uczep trójlistkowy Bidens tripartita, uczep zwisły Bidens cernua, komosa jesienna Chenopodium ficifolium, komosa wielonasienna Chenopodium polyspermum, komosa czerwona Chenopodium rubrum, rdest ostrogorzki Polygonum hydropiper, rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium s.l, rdest mniejszy Polygonum minus, jaskier jadowity Ranunculus sceleratus, rzepicha błotna Rorippa palustris łoboda oszczepowata Atriplex prostrata, komosa sina Chenopodium glaucum rdest ziemnowodny Polygonum amphibium, szczaw nadmorski Rumex maritimus. Gatunkami lokalnie charakterystycznymi są: w zachodniej Polsce uczep śląski Bidens radiata, a w Polsce północno-wschodniej komosa ostroklapowa Chenopodium acerifolium. Podkreślić należy, że w skład typowo wykształconych i dobrze zachowanych płatów siedliska Strona 6 z 24

7 Gatunki dominujące Obce gatunki inwazyjne Gatunki ekspansywne roślin zielnych Udział dobrze zachowanych płatów siedliska Struktura przestrzenna płatów siedliska wchodzą także niektóre gatunki typowe dla związku Nanocyperion. Są to najczęściej: cibora brunatna Cyperus fuscus, szarota błotna Gnaphalium uliginosum, sit dwudzielny Juncus bufonius i namułnik brzegowy Limosella aquatica, babka wielonasienna Plantago intermedia, pięciornik niski Potentilla supina. Te gatunki również uznawane są za charakterystyczne dla siedliska. W składzie florystycznym siedliska stały jest również udział gatunków charakterystycznych dla upraw okopowych, głównie chwastnicy jednostronnej Echinochloa crus-gali. Lista gatunków, które osiągają największe pokrycie w obrębie płatów monitorowanego siedliska na danym stanowisku wraz z ich pokryciem określonym w procentach. Stan zachowania siedliska na stanowisku określany jest jako właściwy, gdy dominują w nim gatunki typowe dla siedliska. Lista gatunków obcych geograficznie obserwowanych w obrębie płatów monitorowanego siedliska wraz z ich pokryciem określonym w procentach. Na ocenę wskaźnika wpływają zarówno biologiczne predyspozycje obcego gatunku do szybkiego rozprzestrzeniania się, jak i obfitość jego występowania na monitorowanym stanowisku. Do roślin inwazyjnych, potencjalnie zagrażających różnorodności gatunkowej i wpływających na stan zachowania siedliska 3270 należą przede wszystkim: uczep amerykański Bidens frondosa, miłka połabska Eragrostis albensis, kolczurka klapowana Echinocystis lobata, niecierpek gruczołowaty Impatiens glandulifera, rzepień włoski Xanthium albinum, rzepień kolczysty Xanthium spinosum, rzepień pospolity Xanthium strumarium. Uwaga: W przeciwieństwie do wielu innych siedlisk chronionych w ramach sieci Natura 2000 (np. łąk świeżych czy muraw kserotermicznych), sama obecność gatunków inwazyjnych nie stanowi dużego zagrożenia dla zbiorowisk typowych dla tego siedliska. Jest to wynikiem dużej dynamiki siedliska. Zbiorowiska typowe dla siedliska 3270 są bowiem niszczone przez wysoki stan wody późną jesienią i (przy sprzyjających warunkach meteorologicznych) odtwarzają się w następnym roku od nowa. Lista gatunków roślin zielnych rozprzestrzeniających się w siedlisku i mogących stanowić dla niego zagrożenie wraz z szacunkowym pokryciem transektu przez dany gatunek. W przypadku, gdy przez kilka kolejnych lat sumy opadów są bardzo niskie, a poziom wody jest stale obniżony, odsłonięte podłoże zostaje opanowane przez wieloletnie gatunki ekspansywne np. trzcinę pospolitą Phragmites australis czy mozgę trzcinową Phalaris arundinacea. Na ocenę wskaźnika wpływa zarówno ekspansywność gatunku jak i jego pokrycie w płatach siedliska. Wskaźnik informuje o zagrożeniu siedliska przez nietypowe dla niego gatunki, wyróżniające się jednocześnie dużą zdolnością do konkurencji. Oszacowanie wielkości powierzchni, jaką zajmują dobrze wykształcone, typowe płaty siedliska i ich udział na monitorowanym stanowisku w porównaniu do wielkości powierzchni płatów przejściowych, nietypowych, z udziałem gatunków ekspansywnych, itp. Wyodrębniając płaty typowe zwraca się uwagę na udział gatunków charakterystycznych i wyróżniających dla siedliska. Określenie stopnia fragmentacji siedliska w skali porządkowej: duży, średni, mały stopień fragmentacji lub jej brak. Jeśli fragmentacja siedliska na stanowisku wynika z czynników naturalnych należy to zaznaczyć w opisie wskaźnika. Perspektywy ochrony Ocena realnych możliwości utrzymania siedliska we właściwej kondycji, uwzględniająca jego obecny stan zachowania oraz czynniki, mogące na nie oddziaływać w przyszłości. Wskaźniki kardynalne: - gatunki charakterystyczne i wyróżniające - udział dobrze zachowanych płatów siedliska Strona 7 z 24

8 Wyniki badań REGION KONTYNENTALNY Podsumowanie wyników badań wskaźników na stanowiskach Tab. 3. Wskaźniki na stanowiskach (62 stanowiska) Zestawienie ocen wskaźników stanu ochrony siedliska przyrodniczego na badanych stanowiskach w kontynentalnym regionie biogeograficznym) Parametr Wskaźnik FV właściwy Ocena (liczba stanowisk ) U1 U2 niezadowalając zły y XX nieznany Powierzchnia Gatunki charakterystyczne Gatunki dominujące Gatunki ekspansywne Specyficzna Obce gatunki inwazyjne struktura i Struktura przestrzenna funkcje płatów siedliska Udział dobrze zachowanych płatów siedliska Ogólnie Perspektywy ochrony Suma W przypadku 61% stanowisk, wielkość powierzchni, jaką zajmuje siedlisko 3270 oceniono jako właściwą. W 34% przypadków wielkości powierzchni przypisano ocenę niezadowalającą, a 2% stanowisk przypisana została ocena zła. W przypadku siedliska 3270 podstawą do obniżenia oceny tego parametru będzie głównie spadek wielkości powierzchni zajmowanej przez siedlisko na tym stanowisku obserwowany podczas kolejnego monitoringu. Przy czym, na podkreślenie zasługuje również fakt, że powierzchnia siedliska na stanowisku podlegać może naturalnym fluktuacjom zależnym od warunków meteorologicznych i działalności rzeki. Wśród stanowisk, na których powierzchnia monitorowanego siedliska oceniona została jako właściwa, dominują stanowiska położone nad Wisłą i Bugiem. Podczas gdy w grupie stanowisk, na których wielkość powierzchni siedliska oceniono jako niezadowalającą znajdują się przede wszystkim stanowiska zlokalizowane nad Odrą. W celu oceny parametru określanego jako specyficzna struktura i funkcje dla wszystkich monitorowanych stanowisk dokonano oceny 6 wskaźników. Do wskaźników tych należą: gatunki charakterystyczne, gatunki dominujące, gatunki ekspansywne, obce gatunki inwazyjne, struktura przestrzenna płatów siedliska oraz udział dobrze zachowanych płatów siedliska. W 73% przypadków, w granicach monitorowanego stanowiska stwierdzono obecność więcej niż 4 gatunków charakterystycznych dla klasy Bidentetea tripartiti (lub niższych jednostek fitosocjologicznych wyróżnianych w jej obrębie) oraz związku Nanocyperion. Takie stanowiska otrzymały ocenę właściwą FV. Wśród tych stanowisk są głównie te położone nad Bugiem, Wisłą i Sanem. Średnia liczba gatunków, w przypadku stanowisk, których ten wskaźnik oceniono na FV przekracza 10, a maksymalna jest równa 16. Strona 8 z 24

9 Wśród 27% stanowisk, na których zanotowano 4 bądź mniej gatunków typowych dla siedliska 3270 znajdują się wyłącznie stanowiska zlokalizowane na brzegu Odry. W 68% przypadków wskaźnik określany jako gatunki dominujące otrzymał ocenę właściwą FV, a w 32% przypadków ocena ta jest niezadowalająca U1. Ocenę właściwą otrzymały te stanowiska, w obrębie których brak było dominanta lub też obserwowano zwiększony udział któregoś z gatunków typowych dla tych zbiorowisk. Na monitorowanych stanowiskach takimi dominantami były np. komosa czerwona Chenopodium rubrum lub rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium s.l. Ocenę niezadowalającą U1 otrzymały te stanowiska, na których wśród dominantów były zarówno gatunki typowe dla siedliska jak również gatunki ekspansywne i rośliny obce geograficznie. Znakomita większość stanowisk, dla których ten wskaźnik oceniony został na U1 położona jest nad Odrą. W przypadku 42% stanowisk, wskaźnik zdefiniowany jako gatunki ekspansywne otrzymał ocenę właściwą FV, a w 56% stanowisk ocena ta jest niezadowalająca U1. Ocenę właściwą otrzymały te stanowiska, na których nie stwierdzono obecności gatunków ekspansywnych albo ich pokrycie w monitorowanych płatach siedliska nie przekracza 10%. Są to głównie stanowiska położone nad Wisłą i Sanem. Ocena U1 przypisana została stanowiskom, na którym pokrycie gatunków waha się w granicach od 10 do 25%. Wśród stanowisk, które otrzymały ocenę U1 dominują te położone nad Odrą. Najczęściej spotykanym gatunkiem ekspansywnym (tak w dolinie Wisły, Bugu, Sanu jak i Odry) jest mozga trzcinowa Phalaris arundinacea. Znacznie rzadziej eksperci lokalni odnotowywali na stanowiskach obecność jeżyny popielicy Rubus caesius bądź też skrzypu polnego Equisetum arvense. Tylko na jednym ze stanowisk położonych nad Bugiem pokrycie gatunków ekspansywnych przekraczało 25% dlatego omawiany wskaźnik otrzymał tu ocenę złą U2. W 61% przypadków, wskaźnik określany jako obce gatunki inwazyjne otrzymał ocenę właściwą FV. W 34% przypadków ocena ta była niezadowalająca U1, a w 5% zła U2. Obecność gatunków inwazyjnych stwierdzono na 58 z 62 monitorowanych stanowisk. Gatunków inwazyjnych nie stwierdzono jedynie na 4 stanowiskach położonych nad Bugiem. Stanowiska, na których pokrycie gatunków inwazyjnych nie przekracza 25%, to głównie te stanowiska, które położone są we wschodniej części kraju tj. nad Wisłą, Sanem i Bugiem. Wśród stanowisk, na których pokrycie gatunków inwazyjnych przekracza 25% znajdują się niemal wyłącznie stanowisko położone nad Odrą. Spośród gatunków inwazyjnych stwierdzonych na monitorowanych stanowiskach są: uczep amerykański Bidens frondosa (57 stanowisk tj. 92% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), rzepień włoski Xanthium albinum (23 stanowiska tj. 37% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), miłka połabska Eragrostis albensis (18 stanowisk, tj. 29% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), kolczurka klapowana Echinocystis lobata (11 stanowisk tj. 18% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), nawłoć późna Solidago gigantea (3 stanowiska tj. 5% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), nawłoć kanadyjska Solidago canadensis (1 stanowisko tj. 2% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), klon jesionolistny Acer negundo (2 stanowiska tj. 4% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk). Wskaźnik określający stopień fragmentacji siedliska na stanowisku nazwany struktura przestrzenna płatów siedliska, w 32% przypadków oceniony został jako właściwy FV. W 58% przypadków otrzymał on ocenę niezadowalającą U1, a w 10% przypadków złą U2. Wśród stanowisk, które otrzymały ocenę FV najwięcej jest stanowisk zlokalizowanych w południowo-wschodniej Polsce. Przy czym warto podkreślić, że wiele z monitorowanych stanowisk zlokalizowanych w tej części kraju otrzymało również ocenę U1, a nawet U2. Średni i duży stopień fragmentacji siedliska stwierdzony na większości stanowisk nie jest wynikiem działania czynników naturalnych, ale raczej skutkiem antropopresji. W wielu przypadkach wynika on z uregulowania koryta rzeki na danym stanowisku. W przypadku 36% stanowisk wskaźnik określony jako udział dobrze zachowanych płatów siedliska otrzymał ocenę właściwą FV. Oznacza to, że na tych stanowiskach płaty dobrze zachowane zajmują nie mniej niż 80% powierzchni siedliska. W 48% przypadków dobrze zachowane płaty siedliska pokrywają 50- Strona 9 z 24

10 79% powietrzni zajętej przez siedlisko. W 16% przypadków dobrze zachowane płaty siedliska pokrywają mniej niż 50% powierzchni zajętej przez siedlisko. Wśród stanowisk najwyżej ocenionych pod względem udziału dobrze zachowanych płatów siedliska zdecydowanie dominują stanowiska zlokalizowane w południowo-wschodniej Polsce. Podczas gdy ocenę najniższą otrzymały głównie stanowiska zlokalizowane nad Odrą. Ocena niezadowalająca U1 przypisywana była stanowiskom położonym w różnych częściach naszego kraju. W przypadku 55% monitorowanych stanowisk perspektywy ochrony siedliska oceniono jako niezadowalające U1. W przypadku 37% monitorowanych stanowisk stwierdzono, że perspektywy ochrony siedliska są dobre przypisując im ocenę FV. Na 8% stanowisk perspektywy ochrony siedliska 3270 są złe U2. Większość stanowisk, na których perspektywy ochrony siedliska są dobre to stanowiska położone na obszarach Natura Natomiast najgorsze perspektywy ochrony cechują stanowiska poddane najsilniejszej antropopresji. Podsumowanie i porównanie ocen stanu ochrony siedliska przyrodniczego, w tym jego parametrów na badanych stanowiskach Tab. 4. Parametry i ocena ogólna stanu ochrony na stanowiskach oraz porównanie wyników badań Zestawienie i porównanie ocen stanu ochrony siedliska przyrodniczego, w tym jego parametrów na badanych stanowiskach w kontynentalnym regionie biogeograficznym w roku Oceny na stanowiskach Obszar NATURA 2000 ( znak - jeżeli nie leży w obszarze) Stanowisko Specyficzna struktura i funkcje Powierzchnia siedliska Perspektywy ochrony Ocena ogólna PLH Dolina Dolnego Sanu Krzeszów U1 FV U1 U1 PLH Dolina Dolnego Sanu Kuryłówka U1 FV FV U1 PLH Dolina Dolnego Sanu Radomyśl nad Sanem U2 U1 U1 U2 PLH Dolina Dolnego Sanu Stare Miasto U1 U1 FV U1 PLH Dolina Dolnego Sanu Ulanów FV FV FV FV PLH Kargowskie Zakola Odry Cigacice II U2 XX U1 U2 PLH Kargowskie Zakola Odry Przewóz U1 U1 U1 U1 PLH Łęgi Odrzańskie Borków U2 FV U1 U2 PLH Łęgi Odrzańskie Brzeg Dolny U1 FV U1 U1 PLH Łęgi Odrzańskie Chobienia U1 U1 U1 U1 PLH Łęgi Odrzańskie Lubiąż U1 U1 U1 U1 PLH Łęgi Odrzańskie Ścinawa U1 U1 U1 U1 PLH Łęgi Słubickie Słubice U1 U1 U1 U1 Bytom PLH Nowosolska Dolina Odry Odrzański U1 U1 U1 U1 PLH Nowosolska Dolina Odry Nowa Sól U1 U1 U1 U1 PLH Ostoja Nadbużańska Barcice U1 FV FV U1 Strona 10 z 24

11 PLH Ostoja Nadbużańska Gąsiorowo 1 FV FV FV U1 PLH Ostoja Nadbużańska Gąsiorowo2 U1 FV U2 U2 Jackowo PLH Ostoja Nadbużańska Dolne U2 FV U1 U2 PLH Ostoja Nadbużańska Mierzwice U1 FV U1 U1 Przewóz PLH Ostoja Nadbużańska Nurski U2 U1 U2 U2 PLH Ostoja Nadbużańska Ujście Tocznej U2 FV FV U2 PLH Ostoja Nadbużańska Wszebory U1 FV FV U1 Zgleczewo PLH Ostoja Nadbużańska Panieńskie FV FV FV FV Zgleczewo PLH Ostoja Nadbużańska Panieńskie II FV FV FV FV PLH Przełom Wisły w Małopolsce Nasiłów U1 FV FV U1 PLH Przełom Wisły w Małopolsce Piotrowice U1 FV FV U1 Słupia PLH Przełom Wisły w Małopolsce Nadbrzeżna U1 FV FV U1 Solec nad PLH Przełom Wisły w Małopolsce Wisłą FV FV FV FV Baranów PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Sandomierski U1 FV FV U1 PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Łążek U1 FV FV U1 PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Sandomierz FV FV FV FV PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Tarnobrzeg FV FV FV FV PLC Ujście Warty Kostrzyn U2 U1 U2 U2 dolnośląskie- Czernica U1 U1 U1 U1 dolnośląskie- Oława U1 U1 U1 U1 lubelskie- Puławy U1 FV U1 U1 lubelskie- Puławy 2 U1 FV U1 U1 lubuskie- Brody U1 U1 FV U1 lubuskie- Cigacice U1 U1 U1 U1 lubuskie- Kłopot U2 XX U1 U2 Krosno lubuskie- Odrzańskie U2 U1 U2 U2 lubuskie- Pałęcko U1 U1 U1 U1 lubuskie- Urad U1 U1 U1 U1 małopolskie- Czernichów U1 FV U1 U1 małopolskie- Koszyce/Górka U2 U1 U2 U2 małopolskie- Nowy Korczyn FV FV FV FV małopolskie- Opatowiec 2 U1 FV U1 U1 mazowieckie- Borek U1 FV U1 U1 mazowieckie- Dęblin U1 FV U1 U1 opolskie- Brzeg U1 U1 U1 U1 opolskie- Opole U2 U2 U1 U2 opolskie- Stobrawa U1 U1 U1 U1 podkarpackie- Ożanna Mała FV FV FV FV Kępa świętokrzyskie- Lubawska FV FV FV FV świętokrzyskie- Opatowiec U1 FV U1 U1 świętokrzyskie- Połaniec U1 FV U1 U1 świętokrzyskie- Słupiec U1 FV U1 U1 świętokrzyskie- Szczucin FV FV FV FV świętokrzyskie- Zalew Brody 1 FV FV FV FV świętokrzyskie- Zalew Brody 2 U1 FV U1 U1 Strona 11 z 24

12 świętokrzyskie- Zawichost U1 FV U1 U1 Suma ocen poszczególnych parametrów FV - 12 U1-39 U2-11 XX - 0 FV - 38 U1-21 U2-1 XX - 2 FV - 23 U1-34 U2-5 XX - 0 FV - 11 U1-39 U2-12 XX - 0 Rok 2013 był pierwszym, w którym prowadzono monitoring siedliska o kodzie W przypadku 61% stanowisk, wielkość powierzchni, jaką zajmuje siedlisko 3270 oceniono jako właściwą. W 34% przypadków wielkości powierzchni przypisano ocenę niezadowalającą, a 2% stanowisk przypisana została ocena zła. W przypadku siedliska 3270 podstawą do obniżenia oceny tego parametru będzie głównie spadek wielkości powierzchni zajmowanej przez siedlisko na tym stanowisku obserwowany podczas kolejnego monitoringu. Przy czym, na podkreślenie zasługuje również fakt, że powierzchnia siedliska na stanowisku podlegać może naturalnym fluktuacjom zależnym od warunków meteorologicznych i działalności rzeki. Wśród stanowisk, na których powierzchnia monitorowanego siedliska oceniona została jako właściwa, dominują stanowiska położone nad Wisłą i Bugiem. Podczas gdy w grupie stanowisk, na których wielkość powierzchni siedliska oceniono jako niezadowalającą znajdują się przede wszystkim stanowiska zlokalizowane nad Odrą. Jedynie w 19% przypadków wszystkie wskaźniki wpływające na parametr określany jako specyficzna struktura i funkcje ocenione zostały na FV, co jest jednoznaczne z uzyskaniem dla tego parametru oceny FV. W przypadku 63% stanowisk specyficzna struktura i funkcje ocenione zostały jako niezadowalające U1, a 18% stanowisk otrzymało pod względem tego parametru ocenę złą U2. Wśród stanowisk najwyżej ocenionych pod względem tego parametru brak stanowisk położonych nad Odrą. Ocenę FV otrzymały jedynie stanowiska położone w południowo-wschodniej części Polski. Najczęstszą przyczyną nadania obniżonej oceny tego parametru była fragmentacja siedliska na stanowisku. W przypadku 55% monitorowanych stanowisk perspektywy ochrony siedliska oceniono jako niezadowalające U1. W przypadku 37% monitorowanych stanowisk stwierdzono, że perspektywy ochrony siedliska są dobre przypisując im ocenę FV. Na 8% stanowisk perspektywy ochrony siedliska 3270 są złe U2. Większość stanowisk, na których perspektywy ochrony siedliska są dobre to stanowiska położone na obszarach Natura Natomiast najgorsze perspektywy ochrony cechują stanowiska poddane najsilniejszej antropopresji. Ocena ogólna, jaka przypisana została poszczególnym stanowiskom stanowi wypadkową ocen trzech opisanych powyżej parametrów. W przypadku 63% monitorowanych stanowisk ocena ogólna jest niezadowalająca U1. Aż 20% stanowisk przypisano ogólną ocenę złą U2, a stan siedliska na 17% stanowisk oceniony został, jako właściwy FV. Ponad 50% stanowisk z oceną ogólną złą U2 to stanowiska położone w Dolinie Odry. Natomiast ok. 50% stanowisk, na których stan zachowania siedliska oceniono jako właściwy to stanowiska położone w Dolinie Wisły. Warto podkreślić, że stan żadnego ze stanowisk monitorowanych w Dolinie Odry nie został oceniony jako właściwy. Strona 12 z 24

13 Zestawienie ocen wskaźników na obszarach Natura 2000 Tab. 5. Wskaźniki na obszarach Natura 2000 (9 obszarów) Zestawienie ocen wskaźników dla siedliska przyrodniczego na 9 badanych obszarach Natura 2000 w kontynentalnym regionie biogeograficznym. Ocena (liczba obszarów) Parametr Wskaźnik FV U1 U2 XX Suma właściwa niezadowalająca zła nieznana Powierzchnia Gatunki charakterystyczne Gatunki dominujące Gatunki ekspansywne Obce gatunki 0 9 Specyficzna inwazyjne struktura i Struktura przestrzenna 0 9 funkcje płatów siedliska Udział dobrze 0 9 zachowanych płatów siedliska Ogólnie Perspektywy ochrony Podsumowanie i porównanie ocen stanu ochrony siedliska przyrodniczego, w tym jego parametrów w obszarach Natura 2000 Tab. 6. Parametry i ocena ogólna stanu ochrony na obszarach NATURA 2000 i porównanie wyników badań Zestawienie ocen parametrów i oceny ogólnej stanu ochrony siedliska przyrodniczego na badanych obszarach NATURA 2000 w kontynentalnym regionie biogeograficznym w roku Oceny dla obszarów NATURA 2000 Obszary NATURA 2000 Specyficzna struktura i funkcje Powierzchnia siedliska Perspektywy ochrony Ocena ogólna Dolina Dolnego Sanu U2 U1 U1 U2 Kargowskie Zakola Odry U1 U1 U1 U1 Łęgi Odrzańskie U1 FV U1 U1 Łęgi Słubickie U1 U1 U1 U1 Nowosolska Dolina Odry U1 U1 U1 U1 Strona 13 z 24

14 Ostoja Nadbużańska U1 FV FV U1 Przełom Wisły w Małopolsce U1 FV FV U1 Tarnobrzeska Dolina Wisły U1 FV FV U1 Ujście Warty U2 U1 U2 U2 Suma ocen poszczególnych parametrów FV - 0 U1-7 U1-2 XX - 0 FV - 4 U1-5 U1-0 XX - 0 FV - 3 U1-5 U1-1 XX - 0 FV - 0 U1-7 U1-2 XX - 0 Powierzchnia siedliska 56% obszarów Natura 2000 jest niezadowalająca, Powierzchnia jest mała i zmniejsza się. W pozostałych obszarach powierzchnia jest stabilna i nie ulega pomniejszeniu. Specyficzna struktura i funkcje na wszystkich obszarach została bardzo nisko oceniona. Brak obszarów z oceną właściwą. 9 obszarów zostało ocenionych na U1 gdzie co najmniej jeden wskaźnik kardynalny został oceniony jako niezadowalający. 2 obszary otrzymały złą ocenę, są to Ujście Warty gdzie aż trzy wskaźniki otrzymały ocenę U2 oraz Dolina Dolnego Sanu przez nisko ocenione wskaźniki struktura przestrzenna płatów siedliska, obce gatunki inwazyjne oraz udział gatunków ekspansywnych. Perspektywy ochrony na 33% obszarów są właściwe. Jest duże prawdopodobieństwo, że w najbliższych latach na tych obszarach stan siedliska nie pogorszy się. 56% obszarów otrzymało ocenę niezadowalającą, w tych obszarach perspektywy ochrony są trudne jednoznacznie do określenia. W obszarze Ujście Warty ocena U2 ze względu na silną ekspansję gatunków szuwarowych i silny stopień przekształcenia stref przykorytowych. Stan zachowania monitorowanego siedliska w granicach 7 obszarów Natura 2000 położonych w różnych częściach Polski oceniony został jako niezadowalający U1, a w przypadku 2 obszarów ocena ta była zła U2. Najgorszy stan reprezentuje obszar o nazwie Ujście Warty, w przypadku którego dwa z trzech parametrów wpływających na ogólną ocenę obszaru otrzymały ocenę złą U2. Analizując wszystkie trzy parametry wpływające na ocenę ogólną siedliska w obszarze Natura 2000 stwierdzić można, że najlepsze warunki do rozwoju zbiorowisk związanych z monitorowanym siedliskiem panują w Ostoi Nadbużańskiej, w Przełomie Wisły w Małopolsce, w Tarnobrzeskiej dolinie Wisły oraz w Łęgach Odrzańskich. Przy czym jedynie w trzech pierwszych wymienionych obszarach eksperci ocenili perspektywy ochrony siedliska jako właściwe FV. Informacja o gatunkach obcych Tab. 7. Gatunki obce Zestawienie informacji o gatunkach obcych, stwierdzonych w trakcie monitoringu siedliska przyrodniczego Obszar NATURA 2000 Stanowisko Obserwowane gatunki obce (lista gatunków) PLH Dolina Dolnego Sanu Krzeszów żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL Strona 14 z 24

15 PLH Dolina Dolnego Sanu Kuryłówka palusznik krwawy Digitaria sanguinalis (L.) SCOP. kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. portulaka pospolita Portulaca oleracea L. PLH Dolina Dolnego Sanu Radomyśl nad Sanem szarłat szorstki Amaranthus retroflexus L. miłka połabska Eragrostis albensis H. przetacznik perski Veronica persica Poir. PLH Dolina Dolnego Sanu Stare Miasto żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. PLH Dolina Dolnego Sanu Ulanów PLH Kargowskie Zakola Odry PLH Kargowskie Zakola Odry miłka połabska Eragrostis albensis H. żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora Cav. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. szczawik żółty Oxalis stricta L. nawłoć późna Solidago gigantea Aiton Cigacice II miłka połabska Eragrostis albensis H. portulaka pospolita Portulaca oleracea L. Przewóz kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray PLH Łęgi Odrzańskie Borków miłka połabska Eragrostis albensis H. żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora Cav. portulaka pospolita Portulaca oleracea L. Strona 15 z 24

16 PLH Łęgi Odrzańskie Brzeg Dolny szarłat prosty Amaranthus chlorostachys Willd. łoboda błyszcząca Atriplex nitens SCHKUHR komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. PLH Łęgi Odrzańskie Chobienia łoboda błyszcząca Atriplex nitens SCHKUHR komosa wielkolistna Chenopodium hybridum L. mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. PLH Łęgi Odrzańskie Lubiąż szarłat prosty Amaranthus chlorostachys Willd. łoboda błyszcząca Atriplex nitens SCHKUHR komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. PLH Łęgi Odrzańskie Ścinawa szarłat prosty Amaranthus chlorostachys Willd. łoboda błyszcząca Atriplex nitens SCHKUHR komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. PLH Łęgi Słubickie Słubice klon jesionolistny Acer negundo L. PLH Nowosolska Dolina Odry PLH Nowosolska Dolina Odry szarłat szorstki Amaranthus retroflexus L. aster lancetowaty Aster lanceolatus Willd. komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. Bytom Odrzański mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. Nowa Sól kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. PLH Ostoja Nadbużańska Barcice tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. PLH Ostoja Nadbużańska Gąsiorowo 1 łoboda oszczepowata Atriplex prostrata Boucher ex Strona 16 z 24

17 tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. konyza kanadyjska Conyza canadensis (L.) Cronquist PLH Ostoja Nadbużańska Gąsiorowo2 łoboda oszczepowata Atriplex prostrata Boucher ex DC. tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray włonica zielona Setaria viridis (L.) PLH Ostoja Nadbużańska Jackowo Dolne łoboda oszczepowata Atriplex prostrata Boucher ex DC. PLH Ostoja Nadbużańska Mierzwice łoboda oszczepowata Atriplex prostrata Boucher ex DC. konyza kanadyjska Conyza canadensis (L.) Cronquist palusznik krwawy Digitaria sanguinalis (L.) SCOP. szczaw omszony Rumex confertus Willd. PLH Ostoja Nadbużańska Przewóz Nurski łoboda oszczepowata Atriplex prostrata Boucher ex DC. tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. włonica zielona Setaria viridis (L.) fiołek polny Viola arvensis MURRAY PLH Ostoja Nadbużańska Ujście Tocznej tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. PLH Ostoja Nadbużańska Wszebory klon jesionolistny Acer negundo L. tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. konyza kanadyjska Conyza canadensis (L.) Cronquist palusznik krwawy Digitaria sanguinalis (L.) SCOP. rdestówka powojowata Fallopia convolvulus (L.) Á. LÖVE włonica zielona Setaria viridis (L.) PLH Ostoja Nadbużańska Zgleczewo Panieńskie łoboda oszczepowata Atriplex prostrata Boucher ex DC. Strona 17 z 24

18 tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. PLH Ostoja Nadbużańska Zgleczewo Panieńskie II tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. DC. PLH Przełom Wisły w Małopolsce PLH Przełom Wisły w Małopolsce PLH Przełom Wisły w Małopolsce PLH Przełom Wisły w Małopolsce PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Nasiłów miłka połabska Eragrostis albensis H. Piotrowice mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL Słupia Nadbrzeżna miłka połabska Eragrostis albensis H. Solec nad Wisłą miłka połabska Eragrostis albensis H. Baranów Sandomierski kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray miłka połabska Eragrostis albensis H. Łążek miłka połabska Eragrostis albensis H. mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL Sandomierz miłka połabska Eragrostis albensis H. żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora Cav. żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Strona 18 z 24

19 PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły Pav. Tarnobrzeg miłka połabska Eragrostis albensis H. PLC Ujście Warty Kostrzyn szarłat szorstki Amaranthus retroflexus L. komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. komosa wzniesiona Chenopodium strictum Roth konyza kanadyjska Conyza canadensis (L.) Cronquist żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. - Borek miłka połabska Eragrostis albensis H. - Brody sparzyca promienista Bifora radians M. BIEB. miłka połabska Eragrostis albensis H. mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL - Brzeg szarłat prosty Amaranthus chlorostachys Willd. łoboda ogrodowa Atriplex hortensis L. łoboda błyszcząca Atriplex nitens SCHKUHR komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. komosa wielkolistna Chenopodium hybridum L. kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora Cav. mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. - Cigacice szarłat prosty Amaranthus chlorostachys Willd. komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. komosa wzniesiona Chenopodium strictum Roth bieluń dziędzierzawa Datura stramonium L. - Czernica łoboda błyszcząca Atriplex nitens SCHKUHR Strona 19 z 24

20 komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. komosa wielkolistna Chenopodium hybridum L. szczaw omszony Rumex confertus Willd. - Czernichów palusznik krwawy Digitaria sanguinalis (L.) SCOP. kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora Cav. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. - Dęblin miłka połabska Eragrostis albensis H. - Kępa Lubawska kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray gorczyca polna Sinapis arvensis L. mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL - Kłopot miłka połabska Eragrostis albensis H. - Koszyce/Górka szarłat szorstki Amaranthus retroflexus L. przymiotno białe Erigeron annuus (L.) Pers. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. - Krosno Odrzańskie komosa wzniesiona Chenopodium strictum Roth pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. - Nowy Korczyn żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Strona 20 z 24

21 Pav. nawłoć późna Solidago gigantea Aiton - Oława komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. komosa wielkolistna Chenopodium hybridum L. kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray - Opatowiec rumian polny Anthemis arvensis L. żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora Cav. żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus L. - Opatowiec 2 - Opole szarłat prosty Amaranthus chlorostachys Willd. komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. - Ożanna Mała nawłoć późna Solidago gigantea Aiton - Pałęcko miłka połabska Eragrostis albensis H. - Połaniec kolczurka klapowana Echinocystis lobata (F. Michx.) Torr. & A. Gray żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. mlecz kolczasty Sonchus asper (L.) HILL - Puławy żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. Strona 21 z 24

22 - Puławy 2 miłka połabska Eragrostis albensis H. starzec zwyczajny Senecio vulgaris L. - Słupiec szczawik żółty Oxalis stricta L. - Stobrawa szarłat szorstki Amaranthus retroflexus L. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. nawłoć kanadyjska Solidago canadensis L. - Szczucin - Urad szarłat prosty Amaranthus chlorostachys Willd. aster lancetowaty Aster lanceolatus Willd. komosa jesienna Chenopodium ficifolium SM. żółtlica owłosiona Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum Mill. włonica sina Setaria pumila (POIR.) ROEM. & SCHULT. - Zalew Brody 1 - Zalew Brody 2 - Zawichost miłka połabska Eragrostis albensis H. Strona 22 z 24

23 Na każdym z monitorowanych stanowisk występowały gatunki obce. W obrębie pojedynczego stanowiska notowano od 1 do 8 gatunków obcych naszej florze. Udział niektórych gatunków obcych jest typowy dla siedliska 3270 i nie świadczy o jego złym stanie zachowania. Gatunkiem obcym charakterystycznym dla zalewanych mulistych brzegów rzek jest np. archeofit komosa jesienna Chenopodium ficifolium. Ponadto, w składzie florystycznym monitorowanego siedliska oprócz udziału gatunków charakterystycznych i wyróżniających zaznaczać się również może udział obcych gatunków przywiązanych do upraw okopowych np. chwastnicy jednostronnej Echinochloa crusgali, żółtlicy owłosionej Galinsoga ciliata, mlecza kolczastego Sonchus asper czy szarłatu szorstkiego Amaranthus retroflexus. Pokrycie tych gatunków w badanych płatach jest zwykle znikome. Spośród gatunków obcych zaliczanych do najbardziej zagrażających naturalnej bioróżnorodności siedlisk naturalnych na monitorowanych stanowiskach stwierdzono: uczep amerykański Bidens frondosa (57 stanowisk tj. 92% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), rzepień włoski Xanthium albinum (23 stanowiska tj. 37% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), miłka połabska Eragrostis albensis (18 stanowisk, tj. 29% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), Echinocystis lobata (11 stanowisk tj. 18% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), nawłoć późna Solidago gigantea (3 stanowiska tj. 5% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), nawłoć kanadyjska Solidago canadensis (1 stanowisko tj. 2% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk), klon jesionolistny Acer negundo (2 stanowiska tj. 4% wszystkich monitorowanych w 2013 roku stanowisk). Na większości monitorowanych stanowisk eksperci obserwowali niewielkie populacje wymienionych gatunków inwazyjnych. Na 10 spośród monitorowanych stanowisk uczep amerykański Bidens frondosa obserwowany był bardzo licznie, przy czym podkreślić należy, że jest to gatunek uznawany za charakterystyczny dla związku Chenopodion fluviatile. Ponadto warto podkreślić, że w przeciwieństwie do wielu innych siedlisk chronionych w ramach programu Natura 2000 (np. łąk świeżych czy muraw kserotermicznych), sama obecność gatunków inwazyjnych nie stanowi dużego zagrożenia dla zbiorowisk typowych dla tego siedliska. Jest to wynikiem dużej dynamiki siedliska. Zbiorowiska typowe dla siedliska 3270 są bowiem niszczone przez wysoki stan wody późną jesienią i (przy sprzyjających warunkach meteorologicznych) odtwarzają się w następnym roku od nowa. Ocena zastosowanej metodyki monitoringu i ewentualne propozycje zmian wraz z uzasadnieniem na podstawie badań prowadzonych w danym etapie. Na podstawie badań terenowych i analizy uzyskanych podczas tych badań danych stwierdzić można, że prezentowana w punkcie 2. raportu metodyka badań jest odpowiednia dla realizacji monitoringu siedliska Moje wątpliwości budzi kwestia oceny wpływu gatunków inwazyjnych na monitorowane siedlisko. Chodzi tu głównie o obecność w płatach zbiorowiska roślinnych typowych dla siedliska 3270 uczepu amerykańskiego Bidens frondosa, który w różnych częściach Europy, w tym również w Polsce zaliczany jest do grupy gatunków najbardziej zagrażających bioróżnorodności naturalnych i półnaturalnych układów roślinnych i jest jednocześnie gatunkiem charakterystycznym dla związku Chenopodion fluviatile. Godne rozważenia wydaje się również uwzględnienie w ocenie stanu zachowania siedliska na poszczególnych stanowiskach stopnia uregulowania koryta rzecznego, jako oddzielnego wskaźnika. Strona 23 z 24

24 Propozycje działań ochronnych oraz wnioski dotyczące skuteczności dotychczas wykonywanych zabiegów Brak danych na temat prowadzenia działań mających na celu ochronę siedliska 3270 na monitorowanych stanowiskach, nawet tych położonych w granicach obszarów Natura Zalewane muliste brzegi rzek stanowią siedlisko słabo poznane na terenie Polski. Dodatkowo, cechują się one dużą dynamiką. Zbiorowiska dla nich typowe są w dużej mierze zależne od warunków meteorologicznych panujących w danym sezonie wegetacyjnym. Stąd też trudno zaproponować działania ochronne zapewniające trwanie siedliska na poszczególnych stanowiskach. Ogromny wpływ na stan zachowania siedliska i jego utrzymanie w dłuższej perspektywie ma niewątpliwie stopień regulacji kryta rzecznego. Dlatego wskazane byłoby ograniczenie prowadzenia jakichkolwiek działań związanych z regulacją koryt rzecznych w miejscach istotnych dla ochrony tego siedliska przyrodni czego. Syntetyczne podsumowanie wyników dla siedliska przyrodniczego Aż 34 z 62 monitorowanych stanowisk siedliska o kodzie 3270 położona była w granicach obszarów Natura Pomimo tego, tylko 17 % stanowisk otrzymało ocenę ogólną właściwą FV. Analizując oceny poszczególnych parametrów i wskaźników wpływających na ocenę ogólną siedliska na stanowisku stwierdzić należy, że najgorszy stan zachowania cechuje stanowiska położona nad Odrą. Siedlisko 3270 podlegać może silnej antropopresji. Spośród wszystkich zanotowanych oddziaływań stwierdzono, że na stan zachowania siedliska na danym stanowisku wpływ mają głównie regulowanie koryt rzecznych (stwierdzone na 64 % stanowisk) oraz wędkarstwo (stwierdzone na 58 % stanowisk). Monitoring siedliska 3270 kontynuowany będzie w następnym sezonie wegetacyjnym. Planowane jest uzupełnienie monitoringu tego siedliska o stanowiska zlokalizowane w Dolinie Dolnej Wisły, w Dolinie Warty, w Dolinie Narwi oraz w dolinach kilku wybranych mniejszych rzek. Strona 24 z 24