8210 Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis

Transkrypt

1 8210 Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis Metodyka badań Autor: Krzysztof Świerkosz fot. K. Kulpioski Za stanowisko 8210 uznawano pojedynczą ścianę skalną lub szereg ścian, o nachyleniu minimalnym 70 o, z reguły o, pokrytą roślinnością chasmofityczną najczęściej z udziałem paproci szczelinowych z rodzaju zanokcica Asplenium sp., paprotnicy kruchej Cystopteris fragilis, języcznika zwyczajnego Phyllitis scolopendrium, paprotki zwyczajnej Polypodium vulgare. Badania terenowe prowadzono w miesiącach od czerwca do września Wszystkie badane powierzchnie namierzano przy pomocy odbiornika GPS zintegrowanego z palmtopem ASUS. Zdjęcia fitosocjologiczne wykonywano przy użyciu metodyki Braun-Blanqueta, na od 2 do 20 m 2, najczęściej 4-6 m 2. Zróżnicowane powierzchnie zdjęd uwarunkowane są specyfiką zbiorowisk szczelinowych ograniczenie się w przypadku tych siedlisk do zdjęd o ściśle określonej powierzchni niesie wiele negatywnych skutków, nie pozwalając na prawidłowe oszacowanie stanu ich struktury i funkcji. Stopieo pokrycia płatu przez gatunki roślin naczyniowych szacowany był bezpośrednio na danej powierzchni, natomiast pokrycie przez rośliny zarodnikowe uszczegóławiano po dokonaniu oznaczeo. Wskaźniki specyficznej struktury i funkcji przyrodniczego oraz sposób ich określania Wskaźniki przyjęte dla oceny specyficznej struktury i funkcji 8210 to: Ekspansja krzewów i podrostu drzew Wskaźnik podaje gatunki drzew i krzewów występujące w płacie oraz procent ich łącznego pokrycia. Jest niezbędny dla określenia czy w płacie nie występują procesy związane z zaawansowanymi stadiami sukcesji w kierunku zbiorowisk leśnych. W przypadku 8210 dopuszczalny jest niewielkich udział krzewów i podrostu drzew w warstwie b1, jednak pokrycie powyżej 10 lub 20% (w zależności od podtypu) jest z reguły oznaką degeneracji. Gatunki charakterystyczne Do charakterystycznych dla zaliczono w zależności od podtypu: Strona 1 z 5

2 Podtyp : zanokcica murowa Asplenium ruta muraria, rzeżusznik piaskowy typowy Cardaminopsis arenosa ssp. arenosa, Podtyp : paprotka zwyczajna Polypodium vulgare, paprotnica krucha Cystopteris fragilis, języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium, zanokcica zielona Asplenium viride, rzeżusznik piakowy Borbasa Cardaminopsis arenosa ssp. borbasi, skalnica Saxifraga rosacea, nekera Neckera complanata. Dla obu podtypów ponadto zanokcica skalna Asplenium trichomanes ssp. trichomanes, cienistka Roberta Gymnocarpium robertianum, Tortula muralis. Wskaźnik podaje, które z charakterystycznych i z jakim łącznym pokryciem procentowym występują w badanych płatach. Gatunki dominujące Wskaźnik podaje główne gatunki dominujące, co pokazuje stopieo wykształcenia. Jeśli gatunkami dominującymi są gatunki typowe dla (np. paprotka zwyczajna Polypodium vulgare, paprotnica krucha Cystopteris fragilis, zanokcica Asplenium sp.) stan zachowania struktury i funkcji można uznad za dobry; jeśli są to natomiast gatunki inwazyjne, trawy lub krzewy wskazuje to na procesy degeneracji. Inne przypadki dewastacji Tu notowano inne, trudne do kwantyfikacji przypadki dewastacji jak zaśmiecenie, wyrywanie głazów ze ścian skalnych, zrzucanie na stanowiska martwych gałęzi lub pni podczas prac leśnych etc. organiczna Wielkośd pokrycia skał przez martwą materię organiczną wskazuje na stopieo zaawansowania procesów sukcesyjnych oraz depozycję azotu w płatach oba te czynniki mogą powodowad jego degenerację. W trakcie badao stwierdzono jednak, że przynajmniej jedno z należących tu zbiorowisk roślinnych jest prawdopodobnie zależne od depozycji martwej materii organicznej (postaci z dominacją języcznika zwyczajnego Phyllitis scolopendrium oraz paprotki zwyczajnej Polypodium vulgare). Obce gatunki inwazyjne Wskaźnik notuje występowanie obcych inwazyjnych. W przypadku 8210 zagrożenie to jest stosunkowo niewielkie, jednak pozwala to na obserwację ewentualnych zmian w siedlisku powodowanych neofityzacją. Jedynym częściej spotykanym gatunkiem, głównie na zacienionych skałach śródleśnych, był niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora, sporadycznie spotykano jednak inne gatunki, jak nawłod kanadyjska Solidago canadensis, konsza kanadyjska Conyza canadensis czy mlecz kolczasty Sonchus asper. Ocienienie muraw Wskaźnik podaje w procentach łączną sumę zacienienia powierzchni generowanego przez drzewa i krzewy w postaci pionowego rzutu na powierzchnię płatu. Jest wskaźnikiem stopnia zagrożenia podtypu , w skład, którego wchodzą gatunki światłożądne. podtypu jest z kolei uzależnione od zacienienia skał w co najmniej w Strona 2 z 5

3 50%, w związku z czym wskaźnik ten należało traktowad przy ocenie stanu siedlisk rozdzielnie, w zależności od monitorowanego podtypu. Pokrycie przez gatunki traw Wskaźnik notuje występowanie i stopieo pokrycia ekspansywnych traw nadmierne zadarnienie płatów jest wskazówką degeneracji i jego przekształcania się w muraw naskalnych (na podłożach wapiennych są to murawy z podtypu ). Struktura przestrzenna płatów Wskaźnik opisuje czy cała dostępna powierzchnia jest zajęta przez płaty z gatunkami typowymi (w tym przypadku głównie przez paprocie szczelinowe), czy też nastąpiły zmiany sukcesyjne prowadzące do jego zarastania przez drzewa i krzewy; ewentualnie czy nadmierne zacienienie nie doprowadziło do zaniku typowych dla na części z powierzchni. Ślady ognisk w pobliżu ścian skalnych Palenie ognisk w pobliżu ścian skalnych, co niejednokrotnie już stwierdzano, wywołuje dramatyczne skutki dla flory naskalnej. Stąd też obecnośd śladów po ogniskach i odległośd ich od ściany skalnej jest ważnym wskaźnikiem stopnia zagrożenia dla typowych. Ślady wspinaczki lub wydeptywania Wiele ze skał zajętych przez siedlisko jest często lub sporadycznie wykorzystywana we wspinaczce, zarówno klasycznej, jak i w boulderingu. W takich przypadkach notuje się nie tylko dewastację samej ściany skalnej poprzez zakładanie sztucznych zabezpieczeo (ringi, nity, klamry), ale także fizyczne niszczenie roślinności przy czyszczeniu chwytów do wspinaczki. Tab. 1. Waloryzacja wskaźników specyficznej struktury i funkcji Ocena Wskaźnik FV U1 U2 Ekspansja krzewów i podrostu drzew Gatunki charakterystyczne W dopuszczalne pojedyncze osobniki juwenilne drzew lub krzewy ciepłolubne o zwarciu nie przekraczającym w sumie 10%. Dla podtypu dopuszczalny udział siewek drzew i cieniolubnych krzewów do 20% pokrycia. charakterystycznych we wszystkich płatach, z pokryciem podrostu drzew i krzewów w przedziale 10-20% zwarcia dla ; 20-30% dla Sporadyczne występowanie lub występowanie Udział podrostu drzew lub krzewów wyższy niż odpowiednio 20% i 30% lub też ich wyraźny zanik w płatach Strona 3 z 5

4 Gatunki dominujące Inne przypadki dewastacji organiczna Obce gatunki inwazyjne Ocienienie muraw min 5%; Gatunkami dominującymi roślin naczyniowych (pow. 25% powierzchni pokrycia) powinny byd gatunki charakterystyczne, ewentualnie inne gatunki stale towarzyszące siedliskom naskalnym śladów dewastacji (pobór kamienia ze ścian skalnych, drzewa lub stosy gałęzi zrzucone na płaty darni) nie powinna zajmowad więcej niż 5% powierzchni w podtypie , oraz 10% w podtypie % obojętne (z reguły tylko w części płatów Dominują inne gatunki z pokryciem 25-40% Pojedyncze martwe pnie lub wybrane kamienie darni) zajmuje 5-10% powierzchni w i do 20% w Impatiens parviflora w postaci 1-2 okazów w badanych % nie występuje Dominują inne gatunki z pokryciem > 40%. Dewastacja zagrażająca istnieniu typowych dla darni) zajmuje powyżej 10% lub powyżej 20% w Inne gatunki inwazyjne w płatach oraz w otoczeniu (do 5 metrów) lub występowanie Impatiens parviflora <3 okazy w badanych powyżej 40%. Dla podtypu nie występuje Strona 4 z 5

5 Pokrycie przez gatunki traw Struktura przestrzenna płatów Ślady ognisk w pobliżu ścian skalnych Ślady wspinaczki lub wydeptywania przekracza 50%) Pokrycie 0-25% Pokrycie 26-40% Pokrycie > 40% Wszystkie powierzchnie skalne zajęte przez siedlisko z wystąpieniem przynajmniej 1 gatunku charakterystycznego Na sąsiadujących występują płaty bez lecz z występowaniem wyróżniających Ślady ognisk w odległości większej niż 10 metrów od ścian skalnych Ślady pojedyncze, wskazujące na sporadyczne wydeptywanie płatów Na sąsiadujących występują płaty bez typowych i wyróżniających dla Ślady ognisk w odległości mniejszej niż 10 m od ścian skalnych Ślady wskazujące na intensywne wydeptywanie płatów, zabezpieczenia w ścianach skalnych, ślady magnezji oraz czyszczenia chwytów Wskaźniki kardynalne: Do wskaźników kardynalnych zaliczymy w przypadku 8210: Gatunki charakterystyczne, Ślady wspinaczki lub wydeptywania, Pokrycie przez gatunki traw, Obce gatunki inwazyjne. Strona 5 z 5