DZIEDZINY WSPÓŁCZESNEJ POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA. M. Dacko

Transkrypt

1 DZIEDZINY WSPÓŁCZESNEJ POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA M. Dacko

2 Pojęcie polityka ochrony środowiska może być postrzegane w dwóch kontekstach: Praktyka (pragmatyka) polityki O.Ś. Teoria (nauka i postawy teoretyczne) polityki O.Ś. W drugim kontekście polityka, to dziedzina wiedzy i dyscyplina naukowa uprawiana w ośrodkach naukowych. Teoria opisuje i wyjaśnia jej istotę, przedmiot i metodologię. Zarówno jako praktyka i jako teoria, polityka O.Ś. ma charakter interdyscyplinarny.

3 Polityka sozologiczna: Jest uznawana za część składową polityki O.Ś. Obejmuje całokształt działań służących ochronie środowiska w celu utrzymania jego stanu, jakości i jego zasobów zgodnego z wymogami ekologicznymi (Madej T., 2002, Polityka ekologiczna, sozologiczna, sozoekonomiczna, Gospodarka a środowisko przyrodnicze, Szczecin)

4 Sozologia kiedyś: Nauka o ochronie zasobów przyrody i zabezpieczeniu trwałości ich użytkowania (Goetel W., 1969, Ochrona przyrody a technika, PAN, Kraków)

5 Mapa sozologiczna

6 Sozologia dzisiaj: Nauka o nowocześnie pojętej ochronie przyrody i jej zasobów (środowiska geograficznego) Nowoczesność polega na racjonalnym gospodarowaniu oraz kształtowaniu i odnowie środowiska z wykorzystaniem współczesnych osiągnięć nauki i techniki oraz działań prawnoorganizacyjnych i innych (Mazur E., 2004, Środowisko przyrodnicze. Zagrożenie, ochrona i ksztaltowanie, Szczecin)

7 Kryterium przedmiotowe pozwala wskazać kilka zasadniczych dziedzin polityki O.Ś. Polityka geologiczna Polityka leśna Polityka ochrony przyrody Polityka gospodarki odpadami Polityka gospodarki zasobami wodnymi Inne polityki

8 Przesłanki polityki geologicznej są zawarte w przepisach ustaw: Prawo ochrony środowiska oraz Prawo geologiczne i górnicze Złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz ich kompleksowym wykorzystaniu (POŚ, art. 125) Złoża kopalin niestanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością Skarbu Państwa (PGiG, art. 10) Skarb Państwa może korzystać ze złóż kopalin oraz rozporządzać prawem do nich ustanawiając użytkowanie górnicze (PGiG, art. 7) Ustanowienie użytkowania górniczego następuje w drodze umowy za wynagrodzeniem, pod warunkiem uzyskania koncesji (PGiG, art. 10) Organy koncesyjne (PGiG, art. 22): minister środowiska, starosta, marszałek województwa Przedsiębiorca wydobywający kopalinę ze złoża uiszcza opłatę eksploatacyjną za wydobytą kopalinę (PGiG, art. 84). Opłatę tą ustala się jako iloczyn stawki opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny i ilości kopaliny wydobytej w okresie rozliczeniowym (PGiG, art. 84). Podejmowanie i wykonywanie działalności określonej ustawą PGiG jest dozwolone, jeżeli nie naruszy przeznaczenia nieruchomości określonego w MPZP, studium oraz odrębnych przepisach Zasada racjonalnej gospodarki złożem : kompleksowe i racjonalne wykorzystanie kopaliny głównej i towarzyszących przy technologii eksploatacji zapewniającej ograniczenie ujemnych wpływów na środowisko

9 Przesłanki polityki leśnej W zakresie ochrony zasobów leśnych ustawa ogólna (POŚ) odwołuje się do przepisów szczególnych tj. ustawy o lasach Znajdziemy tam szczegółowe regulacje nt. gospodarki zasobami leśnymi i ich ochrony Przedmiotowo istotne treści zawiera też ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych regulująca zasady ich wyłączania z produkcji Gospodarkę leśną prowadzi się według czterech podstawowych zasad (UoL, art. 8): powszechnej ochrony lasów trwałości utrzymania lasów ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów powiększania zasobów leśnych Ustawa o lasach wprowadza też pojęcie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej (art. 7) prowadzonej wg. dokumentacji urządzeniowo-leśnej TZGL: działalność zmierzająca do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania zapewniającego trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego, żywotności i zdolności do wypełniania (teraz i w przyszłości), wszystkich ważnych ochronnych, gospodarczych i socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów

10 Przesłanki polityki ochrony przyrody Dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym jest obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych (UoOP, art. 4) Organy administracji publicznej są obowiązane do zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony przyrody (UoOP, art. 4) Cele ochrony przyrody są realizowane m.in. przez (UoOP, art. 3): uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w polityce ochrony środowiska, programach i dokumentach planistycznych (tj. strategie, plany) obejmowanie zasobów, tworów i składników przyrody formami ochrony przyrody opracowywanie i realizację ustaleń planów ochrony dla obszarów podlegających ochronie prawnej, programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych realizację krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody prowadzenie badań naukowych nad problemami związanymi z ochroną przyrody

11 Przesłanki polityki gospodarki odpadami Ustawa o odpadach (art. 5) mówi, że kto podejmuje działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzić, tak aby: zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ich ilość i ich negatywne oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów oraz podczas i po zakończeniu ich użytkowania zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których powstaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się poddać odzyskowi

12 Przesłanki polityki gospodarki odpadami Wytwórca odpadów jest obowiązany do stosowania takich sposobów produkcji oraz takich surowców i materiałów, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać na możliwie najniższym poziomie ich ilość, a także ograniczają negatywne oddziaływanie na środowisko, zagrożenie życia lub zdrowia ludzi Posiadacz odpadów jest obowiązany w pierwszej kolejności do poddania ich odzyskowi (UoO, art. 7) Odpady, których nie udało się poddać odzyskowi, powinny być tak unieszkodliwiane, aby składować wyłącznie to, czego unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe z przyczyn technologicznych lub nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych Składowanie odpadów podlega opłatom Opłatami obejmuje się także wprowadzenie na rynek opakowań, które staną się potencjalnymi odpadami gdy nieosiągnięto wymaganego poziomu ich odzysku (tzw. opłaty produktowe)

13 Przesłanki polityki gospodarki zasobami wodnymi Ustawa prawo wodne (art. 1) mówi o: zasadzie zrównoważonego rozwoju racjonalnym i całościowym traktowaniu zasobów wód zasadzie wspólnych interesów w gospodarowaniu wodami współpraca administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności tak, aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne zasadzie niedopuszczania do możliwego do uniknięcia pogorszenia ekologicznych funkcji wód oraz stanu ekosystemów lądowych zasadzie zwrotu kosztów usług wodnych, uwzględniających koszty środowiskowe i koszty zasobowe 5 instrumentów zarządzania zasobami wodnymi: planowanie w gospodarowaniu wodami; pozwolenia wodnoprawne; opłaty i należności w gospodarce wodnej; kataster wodny; kontrola gospodarowania wodami

14 Kryterium zakresu (skali) oddziaływania polityki O.Ś. Globalna Międzynarodowa Supranarodowa (ponadnarodowa), np. polityka ekologiczna UE Krajowa Regionalna Lokalna

15 Kryterium rodzaju podmiotów prowadzących politykę O.Ś. Rządowa (prowadzona na poziomie krajowym i regionalnym) Samorządowa (prowadzona na poziomie regionalnym i lokalnym)

16 Kryterium czasu: Polityka O.Ś. bieżąca Polityka O.Ś. strategiczna (wieloletnia, perspektywiczna) Ważnym i trudnym zagadnieniem w prowadzeniu każdej polityki (także polityki O.Ś.) jest umiejętne godzenie perspektyw: bieżącej i strategicznej

17 Kryterium sposobu oddziaływania: Polityka O.Ś. bezpośrednia (sensu stricte) Polityka O.Ś. pośrednia (sensu largo) wynikająca z różnych polityk publicznych i ekonomicznych, w tym sektorowych, podejmowana w ramach tych polityk. Polityka ta obejmuje działania, które w istotny sposób kształtują środowisko np. transformacja gospodarki i rosnący udział usług w tworzeniu PKB

18 Dokonane podziały nie wykluczają częściowego nakładania się poszczególnych dziedzin polityki O.Ś. Możliwe są następujące relacje między dziedzinami polityki O.Ś. Synergiczne gdy realizacja jednej polityki sprzyja skuteczności innej polityki Neutralne gdy realizacja jednej polityki nie wpływa na możliwości realizacji innej polityki Dyssynergiczne gdy działania jednej polityki osłabiają skuteczność innej polityki Szczególnie istotne jest współdziałanie podmiotów prowadzących politykę w celu uzyskiwania efektów synergicznych oraz osiągnięcie spójności między polityką O.Ś. a polityką ekonomiczną