PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA KRASNYSTAW

Transkrypt

1 BURMISTRZ KRASNEGOSTAWU EKOFIZJOGRAFIA /opracowanie podstawowe/ MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA KRASNYSTAW Wykonawca: mgr Zofia Kurek Biegły w zakresie organizacji i funkcjonowania ochrony przyrody Dec. Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Znak:OPiD-10-17/95 z dnia Lipiec r.

2 SPIS TREŚCI. I. Wstęp Podstawy prawne opracowania Zakres ekofizjografii Położenie administracyjne obszaru objęto opracowaniem Położenie fizyczno-geograficzne obszaru objętego opracowaniem Charakterystyka społeczno-gospodarcza terenu objętego opracowaniem. 6 II. Charakterystyka zasobów i funkcjonowania środowiska Charakterystyka elementów środowiska Geologia i tektonika Geomorfologia Wody powierzchniowe i podziemne Klimat Gleby Biocenozy Dotychczasowe zmiany w środowisku, naturalna odporność na degradację oraz zdolności do regeneracji Litosfera Pedosfera Hydrosfera Atmosfera Biosfera Krajobraz Struktura przyrodnicza obszaru, w tym różnorodność biologiczna Ewolucja struktury przyrodniczej Współczesna struktura przyrodnicza System przyrodniczy gminy Obszary ważne dla struktur europejskich systemów przyrodniczych Obszary ważne dla krajowego systemu obszarów chronionych Obszary ważne dla regionalnego systemu obszarów chronionych Tendencje zmian w strukturze przyrodniczej Różnorodność biologiczna Powiązania przyrodnicze obszaru z jego szerszym otoczeniem Powiązania biocenotyczne Powiązania hydrologiczne i hydrogeologiczne Powiązania z obszarami cennymi przyrodniczo znajdującymi się w otoczeniu Zasoby przyrodnicze i ich ochrona prawna Zakres obowiązującej ochrony prawnej zasobów środowiska Obszary i obiekty przyrodnicze Udokumentowane zbiorniki wód podziemnych i ujęcia wód podziemnych Udokumentowane złoża surowców naturalnych Grunty rolne i leśne Lasy Zakres projektowanej ochrony prawnej zasobów środowiska Zakres projektowanej ochrony planistycznej Walory krajobrazowe oraz zasoby kulturowe i ich ochrona prawna Struktura krajobrazowa obszaru Zakres obowiązującej ochrony prawnej krajobrazu Ochrona planistyczna walorów krajobrazowych Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru Obiekty zabytkowe wpisane do ewidencji Stanowiska archeologiczne Zakres projektowanej ochrony prawnej i planistycznej zasobów kulturowych. 42 II. Ocena stan środowiska, zagrożeń oraz możliwości ich ograniczenia Powierzchnia ziemi i gleby Ocena stanu. 43 2

3 1.2. Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń Wody powierzchniowe i podziemne Ocena stanu Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń Powietrze, Ocena stanu, Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń Promieniowanie elektromagnetyczne Ocena stanu Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń Hałas Ocena stanu Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń Biocenozy Ocena stanu Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń Funkcjonowanie systemu ekologicznego gminy Ocena stanu Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń Bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańców Ocena stanu Zagrożenia Możliwości ograniczenia zagrożeń. 54 III. Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych, w tym różnorodności biologicznej Zasoby surowców naturalnych Ocena stanu ochrony Ocena gospodarowania Zasoby wodne Ocena stanu ochrony Ocena gospodarowania Zasoby gleb Ocena stanu ochrony Ocena gospodarowania Zasoby leśne Ocena stanu ochrony Ocena gospodarowania Zasoby energii odnawialnej Ocena stanu ochrony Ocena gospodarowania Krajobraz Ocena stanu ochrony Ocena gospodarowania Różnorodność biologiczna Ocena stanu ochrony Ocena gospodarowania. 57 IV. Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania obszaru z cechami i uwarunkowaniami przyrodniczymi. 58 V. Wstępna prognoza dalszych zmian zachodzących w środowisku Kierunki i możliwa intensywność przekształceń i degradacji środowiska, które może powodować dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie Określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno- 3

4 przestrzennej, wskazanie obszarów, które powinny pełnić przede wszystkim funkcje przyrodnicze Ocena przydatności środowiska, polegająca na określeniu możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania obszaru Rolnicza przestrzeń produkcyjna Zasoby wodne Zasoby leśne Zasoby surowców naturalnych Zasoby turystyczne. 63 VI. Określenie uwarunkowań ekofizjograficznych dla rozwoju funkcji użytkowych z uwzględnieniem infrastruktury niezbędnej do prawidłowego spełniania tych funkcji Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji mieszkaniowej Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji gospodarczych /przemysł, rzemiosło,usługi/ Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnej, Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji rolniczej Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji leśnej Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji komunikacyjnej. 67 VI. Identyfikacja obszarów o decydującym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania środowiska i zachowania różnorodności biologicznej Obszary o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania środowiska Obszary o kluczowym znaczeniu dla zachowania różnorodności biologicznej. 72 VII. Określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska lub występowania uciążliwości i zagrożeń środowiska oraz wskazanie obszarów, na których ograniczenia te występują Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony zasobów biocenotycznych oraz drożności systemu przyrodniczego gminy Ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony wód powierzchniowych i podziemnych Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony gleb Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony lasów Ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony krajobrazu rolniczo- leśnego Ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony krajobrazu kulturowego Ograniczenia wynikające z potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego ludziom Tereny zagrożone powodzią, wezbraniami wód lub osuwiskami Tereny zagrożone hałasem Tereny zagrożone promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym, Obszary ograniczonego użytkowania Strefy bezpieczeństwa cmentarzy grzebalnych Strefy kontrolowane gazociągów. 74 VIII. Akty prawne uwzględnione w opracowaniu. 74 IX. Wykorzystane opracowania i materiały studialne. 75 X.Załączniki. 77 4

5 I. Wstęp. 1. Podstawa prawna opracowania. Obowiązek sporządzenia opracowania ekofizjograficznego wprowadziła ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz.150- tekst jednolity z późniejszymi zmianami). Zgodnie z definicją zawartą w art. 72 ust.5 przez w/w opracowanie rozumie się dokumentację sporządzaną na potrzeby planów zagospodarowania przestrzennego, charakteryzującą poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym planem i ich wzajemne powiązania. Szczegółowy zakres określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz.U.2002r. nr 155,poz.1298). Na podstawie powyższych opracowań ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich powiązań, zapewnia się w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska poprzez dostosowanie funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania przestrzennego do uwarunkowań przyrodniczych, zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych i warunków odnawialności zasobów, eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń i negatywnych oddziaływań na środowisko oraz ustalenie kierunków rekultywacji obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka lub klęsk żywiołowych. 2. Zakres ekofizjografii. Rodzaje i zakres opracowań ekofizjograficznych określił Minister Środowiska rozporządzeniem z dnia 8 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych /Dz.U. z 2002r. Nr 155 poz.1298/. Rozróżnia się dwa rodzaje opracowań ekofizjograficznych: podstawowe - sporządzane na potrzeby projektu lub kilku projektów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy lub jej części albo zespołu gmin lub jego części oraz na potrzeby projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa dla obszaru województwa, problemowe - wykonywane w przypadku konieczności bardziej szczegółowego rozpoznania cech wybranych elementów przyrodniczych lub określenia wielkości i zasięgów konkretnych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi. Niniejsze opracowanie ekofizjograficzne jest opracowaniem podstawowym sporządzanym dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Miasta Krasnystaw. Ekofizjografia obejmuje obszar miasta w granicach administracyjnych, ponieważ tylko diagnoza i ocena stanu środowiska w takich granicach pozwala na zidentyfikowanie związków funkcjonalno - przestrzennych w obszarze miasta oraz powiązań z cennymi obszarami przyrodniczymi znajdującymi się w otoczeniu. Opracowanie może być wykorzystywane dla potrzeb wszystkich projektów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego opracowywanych dla obszarów w granicach miasta. Ekofizjografia składa się z części tekstowej oraz kartograficznej w skali 1: oraz 1:5000 Opracowanie zostało wykonane na podstawie analizy dostępnych planów i programów dotyczących zagospodarowania i rozwoju miasta, dokumentacji hydrogeologicznych, geologicznych, hydrologicznych, przyrodniczych i inwentaryzacji przyrodniczej siedlisk i gatunków w dolinie Wieprza przeprowadzonej w maju 2009r. 3. Położenie administracyjne obszaru objętego opracowaniem. Krasnystaw położony jest w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego. Miasto otacza pierścieniem gmina Krasnystaw. Jedynie na niewielkim wschodnim odcinku graniczy z gminą Siennica Różana. Krasnystaw jest siedzibą samorządowych władz powiatowych powiatu krasnostawskiego. Oddalony jest od najbliższych miast w regionie: od Lublina - 55 od Chełma- 31km, od Zamościa - 30 km, od przejścia granicznego w Dorohusku 60km. Głównymi osiami komunikacyjnymi miasta jest droga krajowa Nr 17 (E-372) relacji Warszawa Zakręt - Lublin - Zamość - Tomaszów Lubelski - Hrebenne /Granica Państwa/ - Lwów oraz międzynarodowy szlak kolejowy Warszawa- Lublin - Lwów Podstawę wewnętrznego układu komunikacyjnego w obrębie miasta stanowią drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. 4. Położenie fizyczno-geograficzne obszaru objętego opracowaniem. 5

6 Według podziału fizycznogeograficznego Lubelszczyzny /wg J. Kondrackiego/ większość obszaru Krasnegostawu leży w prowincji Wyżyn Polskich, podprowincja Wyżyna Lubelsko- Lwowska w makroregionie Wyżyna Lubelska w dwóch mezoregionach: mezoregion Wyniosłość Giełczewska i mezoregion Działy Grabowieckie. Granica fizjograficzną jest przełomowa dolina Wieprza. Jest to po Roztoczu pasmo najwyższych wzniesień na Wyżynie Lubelskiej. Wysokości bezwzględne osiągają, a nawet miejscami w strefach działów wodnych, przekraczają 300 m n.p.m. /Boży Dar -307 m n.p.m. na Wyniosłości Giełczewskiej, Dębowiec /gm. Sitno pow. zamojski/-311 m n.p.m. - Działy Grabowieckie/. Niewielki fragment leży w Prowincji Niż Wschodnio Bałtycko - Białoruski, Podprowincja Polesie, Makroregion Polesie Wołyńskie, mezoregion- Obniżenie Dorohuskie. Jest to falistopagórkowata równina wciśnięta pomiędzy tereny wyższe. 5. Charakterystyka społeczno-gospodarcza terenu objętego opracowaniem. Najstarsze ślady osadnictwa w okolicach miasta pochodzą z okresu r. p.n.e., natomiast z terenu obecnego miasta z około 5000 lat p.n.e. ( wczesny neolit), co potwierdzają udokumentowane stanowiska archeologiczne. O rozwoju grodu decydowało jego położenie fizjograficzne - miejsce przeprawy przez rzekę Wieprz na szlaku handlowym z zachodu na wschód. Po włączeniu grodu (nazywanego wówczas Szczekarzów) do Polski w 1366r. razem z resztą ziem Księstwa Chełmsko - Bełzkiego na miejscu starego drewnianego grodu zbudowano murowany zamek otoczony głęboką fosą. Szczekarzów otrzymał 1 marca 1394 roku z rąk Króla Władysława Jagiełły prawa miejskie magdeburskie. Miasto było w tamtym czasie dużym, szybko rozwijającym się ośrodkiem handlowym, posiadającym liczne sklepy, cechy szewców i krawców. Nazwa Krasnystaw pojawiła się po raz pierwszy w państwowym dokumencie w 1462 roku. W II połowie XIV wieku wprowadzono, wyposażone w silna władzę urzędy starościńskie, a powiat Krasnostawski obejmował swoim zasięgiem również późniejszy Zamość. W 1490 roku z Łomży do Krasnegostawu została przeniesiona siedziba diecezji chełmskiej. Oprócz funkcji handlowej rozwijała się funkcja oświatowa miasta. Działała tutaj szkoła przykatedralna oraz szkoła przycerkiewną. Rozwój miasta został zahamowany przez pożar w 1524r. oraz zarazę w latach i , która spowodowała w dużym stopniu wyludnienie, a następnie przez wojny siedemnastowieczne (kozackie i szwedzkie) i osiemnastowieczne ( szwedzkie, saskie i moskiewskie), które spustoszyły i zrujnowały miasto. W 1688 r. Jezuici założyli w Krasnymstawie szkołę gramatyki, którą w 1720 r. podniesiono do rangi kolegium, czyli szkoły wyższej. W 1973 r. powiat krasnostawski został włączony do województwa lubelskiego. Po trzecim rozbiorze Polski miasto znalazło się w granicach Cesarstwa Austriackiego, a w 1809 r włączono je do Księstwa Warszawskiego. W 1811 roku znaczną część miasta strawił ponowny pożar ( południowa pierzeja rynku i wiele innych budowli, w tym cerkiew Św. Paraskiewny i ratusz). W utworzonym w 1815 roku Królestwie Polskim miasto nie posiadające przemysłu, pozbawione dawnych funkcji ośrodka kupieckiego i rzemieślniczego stało się siedzibą władz obwodowych carskiej administracji. Podczas I wojny światowej miasto zostało częściowo spalone przez wycofujące się wojska rosyjskie. Po odzyskaniu niepodległości Krasnystaw znalazł się w województwie lubelskim i został stolicą powiatu. Miasto zajmowało wówczas obszar 58,2km2 i liczyło mieszkańców. Dominowali katolicy (81,9%). Ponownie zaczęła się rozwijać funkcja oświatowa miasta oraz życie samorządowe. Od 1917 roku działało Gimnazjum Państwowe, od 1935 r. Szkoła Rolnicza, a w latach istniała Szkoła Żeńska. W pierwszych dniach września 1939 roku samoloty niemieckie zbombardowały stację kolejową i most na Wieprzu. W połowie września oddziały Wehrmachtu zajęły miasto, przeprawiły się przez Wieprz i opanowały prawy brzeg. Pod miastem miały miejsce ciężkie boje wojsk polskich z jednostkami niemieckimi. W okresie wojny intensywnie działał tu ruch oporu, który m. in. wydawał pisma i gazety. Najgłośniejszą akcją zbrojną było uwolnienie 20 września 1943 r. 234 więźniów z krasnostawskiego więzienia. Oddziały AK i BCh obwodu krasnostawskiego wspólnie wyzwoliły Krasnystaw wyprzedzając wojska radzieckie. Niemcy ustąpili z miasta 25 lipca 1944 roku, natomiast 29 lipca 1944r. wkroczyła Armia Radziecka. Czas powojenny jest okresem odbudowy miasta ze zniszczeń wojennym oraz jego rozwoju. Zbudowano m.in. Fermentownię Tytoniu (Fermentownia Tytoniu w Krasnymstawie Spółka z o.o.), Zakłady Wyrobów Sanitarnych (Cersanit IV S.A), Zakłady Odzieżowe Cora (CORATEX S.A), Okręgową Spółdzielnie Mleczarską, Elewator Zbożowy i inne. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta powstała Cukrownia Krasnystaw. Wybudowano też wiele obiektów użyteczności publicznej (nowy szpital, przychodnia zdrowia, siedziba Liceum Ogólnokształcącego, dworzec PKP, obiekty administracyjne, handlowe i oświatowe) oraz infrastruktury komunikacyjnej, technicznej i komunalnej. W latach wybudo- 6

7 wano obwodnicę Krasnegostawu stanowiącą część drogi ekspresowej Warszawa - Lwów. W 1992r. oddano do użytku nowoczesna oczyszczalnię ścieków o przepustowości 9000m3/dobę oraz kolektory sanitarne. W 1995 roku zakończono renowacje Starego Miasta i doprowadzono gaz ziemny do wszystkich części miasta. Miasto do 1975r. było siedzibą powiatu. Po reformie administracyjnej kraju w 1975r. i likwidacji powiatów funkcje samorządowe miasta zostały ograniczone, ale przetrwały związki funkcjonalne sąsiedzkich gmin z miastem. Po kolejnej reformie administracyjnej kraju, w 1999r. Krasnystaw staje się ponownie siedzibą powiatu krasnostawskiego. Obecnie Krasnystaw ma powierzchnię 4.207ha, w tym: 2 050ha gruntów ornych, 100ha sadów, 433 ha łąk, 25ha pastwisk i 401ha lasów. Miasto zamieszkuje mieszkańców /stan na 5 lutego 2009 r./. Oprócz funkcji oświatowych, usługowych, kulturalnych posiada dobrze rozwiniętą funkcję przemysłową. Firmy: Cersanit IV Sp. z o.o., Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Kartonex Sp. z o.o., Zakład Przemysłu Odzieżowego CORATEX Sp.z.o.o., Fermentownia Tytoniu Sp. z o.o., Energoremont Przedsiębiorstwo Wdrażania Nowych Technologii Remontowych Sp.z o.o. mają renomę ogólnopolską. Produkują na rynek krajowy i zagraniczny. Na terenie miasta funkcjonuje prawie 1500 podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Z miastem związanych jest około tysiąca rolników (grunty orne stanowią 48,7 % powierzchni miasta, natomiast łąki i pastwiska -10,9 %). Od 1971 w Krasnymstawie odbywa się Ogólnopolskie Święto Chmielarzy i Piwowarów Chmielaki Krasnostawskie. Miasto jest laureatem wielu konkursów o charakterze ogólnopolskim. Utrzymuje się na wysokiej pozycji w Rankingu Samorządowców. Infrastruktura techniczna i komunalna jest w obszarze miasta dostatecznie rozwinięta. Zbiorcza sieć wodociągowa obejmuje prawie w całości obszar miasta łączna długość sieci magistralnej i rozdzielczej wynosi 82,7km, w tym 53 km przyłączy. Z sieci zbiorczej korzysta 95% mieszkańców miasta. Komunalne ujęcie wód kredowych w Krasnymstawie składa się z 5 studni głębinowych. Zdolność produkcyjna stacji wynosi 400,0m3/h oraz 4720m3/d. Średnia dobowa produkcja wody wynosi 2350m3/d. Zakłady przemysłowe z terenu miasta (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Kartonex Sp. z o.o., Fermentownia Tytoniu Sp. z o.o., Cersanit IV Sp. z o.o.) posiadają własne ujęcia wód podziemnych. Miasto posiada rozdzielne systemy kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Długość kanalizacji deszczowej wynosi 2831,9mb.. Długość kanałów sanitarnych wynosi 48,5 km. Sieć kanalizacji sanitarnej pracuje w układzie grawitacyjno-pompowym. Z kanalizacji korzysta około 84 % mieszkańców miasta. Zasięg kanalizacji nie obejmuje peryferyjnych obszarów miasta. Ścieki odprowadzane są do komunalnej oczyszczalni ścieków w ilości około 3000m3/d. Przepustowość oczyszczalni wynosi 9000m3/d. Po przeprowadzonej modernizacji wynosi Qdśr.=3100m3/d, Qdmax=5000m3/d. Zakłady przemysłowe posiadają własne oczyszczalnie ścieków (OSM Krasnystaw), Miasto jest współwłaścicielem składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Wincentów. Jest to Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych KRAS-EKO Sp.z o.o..o pow. 3,26 ha. Przyjmowane są odpady z miasta Krasnystaw, gminy Krasnystaw i gminy Rejowiec w ilości około 5000 ton/rok. Składowisko spełnia wymogi ochrony środowiska. Przewidywany czas jego eksploatacji szacuje się na około 30 lat. Z większości obszaru miasta zbierane są odpady zmieszane, w trakcie wdrażania jest system selektywnej zbiórki odpadów. Działalność w zakresie zbierania i transportu odpadów prowadzi Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Krasnymstawie oraz Gminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Zakręciu. Sieć gazowa jest doprowadzona do wszystkich części Krasnegostawu. Łączna długość sieci gazowej wynosi 120km, w tym długość przyłączy średniego ciśnienia wynosi 23km, a niskiego ciśnienia 97km.Ilość przyłączy średniego ciśnienia wynosi ok szt., natomiast przyłączy niskiego ciśnienia ok. 560szt.. Sieć ciepłownicza wynosi 11,1km i obejmuje jedynie osiedla mieszkaniowe centrum miasta. Maksymalna wydajność ciepłowni wynosi 41 MWh, zaś łączne zapotrzebowanie 28 MWh. Pozostałe tereny obsługiwane są przez kotłownie lokalne. Głównymi osiami komunikacyjnymi miasta jest droga krajowa Nr 17 (E-372) relacji Warszawa Zakręt Lublin Zamość - Tomaszów Lubelski -Hrebenne /Granica Państwa/- Lwów oraz międzynarodowy szlak kolejowy Warszawa- Lublin Lwów. Podstawę wewnętrznego układu komunikacyjnego w obrębie miasta stanowią drogi wojewódzkie (6,358km), powiatowe (28,486km) i gminne (62,676km, w tym 37,301km ma nawierzchnię nieutwardzoną). Obszar Miasta znajduje się w strefie obszarów o walorach przyrodniczo- krajobrazowych rangi europejskiej i krajowej : Dolina Wieprza z ujściowym odcinkiem Wojsławki w południowych granicach miasta (do drogi krajowej Nr 17 (obwodnicy) przecinającej poprzecznie dolinę) została włączona do obszaru specjalnej ochrony siedlisk NATURA 2000 PLH Izbicki Przełom Wieprza, 7

8 Dolina Wieprza z dolinami Żółkiewki i Siennicy oraz Las Borek leży w granicach Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Dolina Wieprza ma status krajowego korytarza ekologicznego 65k Wieprz (ENONET PL), Do południowo-wschodnich granic miasta przylega otulina Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego. W bezpośrednim otoczeniu Krasnegostawu znajdują się kompleksy leśne (Las Namule od strony południowo-zachodniej, Las Łopienniki od strony północno-zachodniej, Las Surhowski od strony południowo-wschodniej i Las Malennik od strony północno-wschodniej. Wg planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002/ Krasnystaw znajduje się: W podstawowym paśmie aktywności gospodarczej wzdłuż drogi krajowej Nr 17, W głównym obszarze produkcji żywności i biznesu rolnego o randze krajowej wskazanym do intensyfikacji i specjalizacji produkcji rolnej wymagającym restrukturyzacji rolnictwa. Tereny rolne w granicach miasta to strefa żywicielska miasta, W strefie zagrożonej powodzią (dolina Wieprza i Żółkiewki) chronionej wałami przeciwpowodziowymi ( 2500m)i retencją dolinową (proj. Zb. Oleśniki). Powodzią zagrożone jest 820 ha. W strefie zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarach chronionych lub projektowanych do ochrony prawnej (Grabowiecko - Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu), W obszarze priorytetowym w powstrzymaniu rozpraszania zabudowy, Zachodnie obszary miasta leżą w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 406 Niecka Lubelska (Lublin), natomiast wschodnie obszary miasta - w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 407 Niecka Lubelska (Chełm- Zamość), Ponadto jako kierunki rozwoju wskazuje się : Kontynuacje rozwoju miasta jako ośrodka koncentracji przemysłu rolno-spożywczego i rynku hurtowego produktów rolno-ogrodniczych, Jako funkcje rozwojowe miasta: obsługę turystyki, obsługę ruchu międzynarodowego, koncentrację aktywności gospodarczej, koncentrację przemysłu spożywczego, Preferencje i kierunki działań: do lokalizacji przemysłu wysokiej technologii, restrukturyzacji przemysłu, Główne elementy projektowanej infrastruktury ekonomicznej: inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki kongresowo-wystawiennicze, Zwarte kompleksy lasów, gleby wysokich klas bonitacyjnych oraz kredowe wody podziemne GZWP Nr 406 i Nr 407 jako zasoby strategiczne Lubelszczyzny, decydujące o jej rozwoju gospodarczym, ekosystemy stepowe Wyżyny Wołyńskiej i Wyżyny Lubelskiej jako ekosystemy kluczowe w skali kraju, decydujące o zachowaniu równowagi ekologicznej i funkcjonowaniu systemu ekologicznego w układach makroprzestrzennych, ekosystemy dolin małych rzek jako ekosystemy kluczowe w skali regionalnej, główne kierunki zasilania ekologicznego systemu przyrodniczego miasta (południowy i południowozachodni), dorzecze Wojsławki do objęcia statusem obszaru ochronnego zlewni wód powierzchniowych, zlewnie Żółkiewki, Wojsławki i Siennicy jako zlewnie deficytowe, stanowiące obszar strategiczny dla zwiększenia zasobów wodnych (zbiornik Oleśniki na rzece Wieprz wzrost zasilania Kanału Wieprz - Krzna), Drogę krajową nr 17 jako drogę do przewozu materiałów niebezpiecznych w tranzycie krajowym i międzynarodowy. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw : Nie uwzględnia zagrożenia powodziowego w dolinie Wieprza utrzymuje tereny zabudowy oraz wprowadza nowe w obszary zagrożone wodami 100-letnimi, Nie uwzględnia wymogów ochrony przyrody- wprowadza tereny zabudowy w wodno-łąkowo- torfowiskowe ciągi siedliskowe doliny Wieprza i Żółkiewski pełniące funkcje korytarzy ekologicznych (krajowego i ponadlokalnego), z cennymi zbiorowiskami roślinnymi i ostojami fauny, w szczególności ptaków ( m.in. żuraw, derkacz),. Strategia Rozwoju Miasta Krasnystaw na lata z długookresową prognoza do roku 2020: Nie uwzględnia wymogów ochrony przyrody w dolinie Wieprza, wynikających z faktu wyznaczenia obszaru Natura 2000 PLH Izbicki Przełom Wieprza oraz Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (budowa zbiornika wodnego pomiędzy osiedlem Rońsko a ul. Lwowską, zagospodarowanie łąk w szczególności przy ul. Sikorskiego, zagospodarowanie starorzecza rzeki Wieprz i Żółkiewka, zagospodarowanie terenów łąk przy ul. Kościuszki tzw. Błoń ). 8

9 Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy Krasnegostawu powinien następować w oparciu o istniejące zasoby naturalne, a mianowicie zasoby rolniczej przestrzeni produkcyjnej, walory i zasoby przyrodniczo-krajobrazowe oraz kulturowe. Wysokie lokalne zasoby siły roboczej oraz zasoby naturalne środowiska (wysoka jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w mieście i otaczających gminach) stwarzają szansę rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego, przemysłu wysokich technologii oraz różnych form obsługi ruchu międzynarodowego oraz obsługi turystyki i rekreacji. II. Charakterystyka zasobów i funkcjonowania środowiska. 1. Charakterystyka elementów środowiska. Elementy środowiska przyrodniczego obszaru Miasta i ich wzajemne powiązania oraz procesy zachodzące w środowisku charakteryzuje się na tle środowiska przyrodniczego terenów otaczających, w celu zidentyfikowaniu przyrodniczych związków funkcjonalno-przestrzennych z obszarami o szczególnych wartościach przyrodniczych /ostoje NATURA 2000, obszary funkcjonalne ECONET PL, obszary o ustalonym statusie ochronnym na podstawie ustawy o ochronie przyrody/, znajdujących się w otoczeniu oraz miejsca i roli obszaru w/w jednostki w strukturze ekologicznej województwa lubelskiego i kraju Geologia i tektonika. Krasnystaw wg podziału tektonicznego opartego na analizie kompleksów paleozoicznych /A.M.Żelichowski 1972/ znajduje się w jednostce geologiczno-tektonicznej rów mazowiecko-lubelski, który powstał na wskutek pęknięcia masywu prekambryjskiego i usunięcia się jego części uskokami ku południowemu zachodowi. Do najstarszych utworów należą proterozoiczne bazalty i tufy wendu dolnego, na których leżą osady kompleksu paleozoicznego, mezozoicznego i kenozoicznego. Dolny i środkowy paleozoik reprezentowany jest przez: piaskowce, iłowce, mułowce, wapienie margliste i dolomity kambru, ordowiku, syluru i dewonu. Partia stropowa paleozoiku zbudowana jest z karbońskich wapieni, piaskowców, iłowców i mułowców (z nielicznymi wkładkami węgla kamiennego) wizenu, namuru i westfalu. Rów mazowiecko-lubelski stał się terenem sedymentacji osadów mezozoicznych /Niecka Lubelska/ kilkusetmetrowej miąższości. Kompleks mezozoiczny reprezentowany jest przez wapienie, dolomity, mułowce i piaskowce jury środkowej i górnej oraz wapienie, margle, kredę piszącą i opoki górnej kredy o miąższości do 900m. Na północny-wschód od miasta Krasnystaw (Ostra Góra, Góra Ariańska) na osadach kredowych stwierdzono około 20m miąższości kompleks utworów trzeciorzędowych. Są to paleogeńskie iły, piaski mułki oraz neogeńskie piaski, piaskowce i zlepieńce. Na obszarze miasta na utworach górnej kredy zdeponowane są bezpośrednio utwory czwartorzędowe reprezentujące wszystkie jego poziomy stratygraficzne, od preglacjału do holocenu. Miąższość osadów czwartorzędowych jest zróżnicowana: od zerowej na wierzchowinach w zachodniej części miasta, poprzez około 20m w obrębie płatów lessowych na południu, do 75 m w dolinie Wieprza. Profil utworów czwartorzędowych doliny Wieprza zbudowany jest z kilku poziomów glin zwałowych oraz towarzyszących im osadów zastoiskowych i wodnolodowcowych. Dzielące je okresy integracjalne reprezentowane są przez serię utworów rzecznych i jeziornych. Na powierzchni terenu występują na wierzchowinach opoki mastrychtu górnego oraz lessy i mułki zlodowaceń północnopolskich, natomiast w dolinach rzecznych i obniżeniach dominują piaski, mułki, torfy i namuły torfiaste holocenu Geomorfologia. Według podziału fizycznogeograficznego Lubelszczyzny /wg J. Kondrackiego/ obszar Krasnegostawu leży w prowincji Wyżyn Polskich, podprowincja Wyżyna Lubelsko-Lwowska w makroregionie Wyżyna Lubelska w dwóch mezoregionach: mezoregion Wyniosłość Giełczewska i mezoregion Działy Grabowieckie. Niewielki fragment leży w Prowincji Niż Wschodnio-Bałtycko-Białoruski, Podprowincja Polesie, Makroregion Polesie Wołyńskie, mezoregion - Obniżenie Dorohuckie. Zasadnicze rysy rzeźby Wyżyny Lubelskiej ukształtowały się podczas trzeciorzędu w wyniku intensywnych procesów denudacyjnych w skałach osadowych kredowego podłoża o różnej odporności /do najtwardszych zaliczane są opoki, do najmniej odpornych margle i serie kredy piszącej/, powodowanych ruchami wypiętrzającymi i zmiennymi warunkami klimatycznymi. Na wychodniach mało odpornych margli zostały wyżłobione kotliny /Padół Zamojski, Kotlina Chodelki/. Zasadniczym rysem rzeźby są trzy poziomy zrównań. Pierwszy /najwyższy/ poziom wierzchowinowy, ścinający utwory kredowe i trzeciorzędowe ma wysokość od 280 do 300 m n.p.m., drugi poziom - średni zaznacza się na wysokości od 220 do 260 m n.p.m.. Powstał on na wskutek wywołanego procesami denudacyjnymi cofania się i kurczenia poziomu najwyższego, na co wskazuje bezpośrednie sąsiedztwo obu tych pozio- 9

10 mów, jak i szereg izolowanych wzgórz, pozostałości poziomu wyższego. Trzeci poziom, niski występuje na peryferiach poziomu średniego. Jego wysokość nie przekracza 200 m n.p.m. Ponad nim wznoszą się również wzgórza ostańcowe. Przejścia pomiędzy poszczególnymi poziomami są silnie złagodzone przez denudację. W czwartorzędzie ponownie nastąpił etap denudacji w wyniku rozwoju sieci rzecznej i rozcięcia dolinami. Utwory górnokredowe w końcowym okresie zlodowacenia północnopolskiego zostały na znacznej powierzchni przykryte lessem lub zasypane piaskami. Rozwinęło się wówczas szereg drobniejszych, drugorzędnych cech rzeźby /terasy dolinne, sieć wąwozów lessowych, suche doliny itp./.obszar Wyżyny Lubelskiej jest lekko pochylony ku północy do około 200 m n.p.m. Wyniosłość Giełczewska i Działy Grabowieckie to po Roztoczu pasmo najwyższych wzniesień na Wyżynie Lubelskiej. Wysokości bezwzględne osiągają, a nawet miejscami w strefach działów wodnych, przekraczają 300 m n.p.m. /Boży Dar m n.p.m. na Wyniosłości Giełczewskiej, Dębowiec /gm. Sitno pow. zamojski/-311 m n.p.m. - Działy Grabowieckie/. Granicą fizjograficzną jest przełomowa dolina Wieprza. Wyniosłość Giełczewska obejmuje międzyrzecze Bystrzycy, Poru i Wieprza, silnie urzeźbione z ostańcami powierzchni trzeciorzędowej wznoszącymi się ponad poziom wierzchowiny kredowej. Wzniesienie Boży Dar (306m n.p.m.) to ostaniec piaskowców sarmackich. Sieć rzeczna ma układ promienisty, a doliny są asymetryczne. Gleby reprezentowane są przez rędziny lub gleby brunatne. Działy Grabowieckie to obszar międzyrzecza Wieprza i Białki z kredowymi garbami międzydolinnymi pokrytymi utworami lessowymi zlodowacenia bałtyckiego, porozcinany licznymi dolinkami i wąwozami. Szerokie i podmokłe doliny dopływów Wieprza nadają mu charakter wąskich działów. Boczne dolinki i bardzo liczne wąwozy tworzą urozmaicone formy o wysokościach względnych do 100m. Gleby reprezentowane są przez rędziny lub gleby brunatne. Obniżenie Dorohuckie to pagórkowato-falista równina pomiędzy dwiema wysoczyznami. Na jego powierzchni zalegają piaski, ale jego podłoże podlega procesom krasowym. W wielu miejscach występują bezodpływowe zagłębienia (leje i werteby), niekiedy wypełnione torfem. Użytkowane jest przeważnie jako łąki, ale na wychodniach podłoża kredowego wytworzyły się gleby typu rędzin, które zajęte są pod uprawę. Miejscami występują jako wydmy. W rzeźbie i w krajobrazie obszaru Miasta Krasnystaw wyróżnia się: szeroka, przełomowa dolina Wieprza ograniczona wyraźnymi krawędziami /dolina o założeniach tektonicznych/, z systemem teras ( zlewowa, nadzalewowa) oraz wąskie, równoleżnikowe doliny dopływów: Żółkiewki, Siennicy, Wojsławki i Bzdurki. fragmenty zrównań średniego poziomu wierzchowinowego, ścinającego utwory kredowe na wysokość od 220 do 260 m n.p.m., występujące po wschodniej i zachodniej stronie doliny Wieprza, fragmenty zrównań niskiego poziomu wierzchowinowego, ścinającego utwory kredowe na wysokość od 200 do 220 m n.p.m., występujące na obrzeżach średniego poziomu wierzchowinowego suche doliny oraz wąwozy w różnych fazach dojrzałości rozcinające wierzchowiny /linie spływu wód opadowych i roztopowych, rynny spływu mas chłodnego powietrza z wierzchowin, ciągi przemieszczania się biocenoz/, krawędzie dolin i stoki wierzchowinowe, mikroformy typu obrywisk i osuwisk lessowych, studzienek, kotłów sufozyjnych, leji, stożków napływowych i inne formy związane ze współczesną erozją wodną, antropogeniczne formy urzeźbienia /wąwozy drogowe, miedze typu krawędzi, nasypy drogowe, obwałowania przeciwpowodziowe, stawy, rowy melioracyjne, liczne wyrobiska stokowowgłębne po eksploatacji surowców. Obszar Miasta wykazuje znaczne zróżnicowanie hipsometryczne. Różnice wysokości względnych wynoszą około 75 m. Najwyższy punkt stanowi wzniesienie o wysokości 250,7m przy zachodniej granicy miasta, natomiast najniżej położony punkt znajduje się w dnie doliny Wieprza przy północnej granicy miasta. Teren obniża z zachodu i wschodu w kierunku doliny Wieprza oraz z południa na północ. Rzeźba jest zróżnicowana typologicznie: Typ rzeźby przedplejstoceńskiej ukształtowanej w trzeciorzędzie prezentują wysoczyzny, o charakterze kilkupoziomowych zrównań denudacyjnych, zbudowane ze skał kredowych wychodzących na powierzchnię topograficzną, o wysokościach bezwzględnych od 200m do 260m n.p.m. /średni poziom wierzchowinowy, niski poziom wierzchowinowy/. Typ rzeźby plejstoceńskiej ukształtowanej pod wpływem zlodowacenia środkowopolskiego i bałtyckiego obejmujący: wysoczyzny w zachodniej i wschodniej części miasta pokryte warstwą lessów oraz terasy nadzalewowe Wieprza i jego dopływów, nieckowate doliny denudacyjne, rozcinające liczne zbocza wzniesień kredowych. 10

11 Typ rzeźby holoceńskiej na obszarze współczesnych dolin rzecznych i obniżeń terenowych, Typ rzeźby antropogenicznej /miedze typu krawędzi, nasypy drogowe, rowy melioracyjne, wyrobiska stokowo-wgłębne po eksploatacji surowców/. Odpowiednio do budowy geologicznej i rzeźby zróżnicowany jest krajobraz: Krajobrazy wyżynne węglanowe występują w obszarze wychodni na powierzchnię topograficzną utworów kredowych tworzących zrównania wierzchowinowe, Krajobrazy wyżynne lessowe- występują w obszarach pokrytych lessami, Krajobrazy nizinne den dolin rzecznych w dolinach rzek: Wieprza, Żółkiewki, Siennicy, Wojsławki Wody powierzchniowe i podziemne. Pod względem hydrograficznym (wg T. Wilgata) większość obszaru miasta położona jest w regionie- Wyżyna Lubelska i Roztocze (II), subregionie (D) Centralnym. Północno-wschodni skraj obszaru miasta leży natomiast w regionie - Polesie Lubelskie Południowe (IV), subregion (A) Południowy. Dla Lubelszczyzny wybrano pięć cech przewodnich charakteryzujących dość wszechstronnie stosunki wodne: sumę rocznych opadów, wskaźnik odpływu wyrażający zasobność wodną terenu, wskaźnik odpływu podziemnego jako miernik odnawialnych zasobów podziemnych, odległości od wody, stanowiące miarę gęstości sieci powierzchniowych i w sposób syntetyczny wskazujące na charakter obiegu wody oraz gęstość występowania źródeł najjaskrawiej różnicującą tereny wyżynne i niżowe międzyrzecza. Zróżnicowanie w/w cech pozwoliło na wyodrębnienie regionów i subregionów hydrograficznych. W subregionie Południowym obejmującym część północną Działów Grabowieckich, Pagóry Chełmskie i Obniżenie Dubienki, średni roczny opad atmosferyczny z wielolecia / / wynosi około 550 mm. Małe zasilanie atmosferyczne i warunki hydrogeologiczne sprawiają, że odpływ podziemny jest znikomo mały. Mała jest również wodność rzek autochtonicznych, a okresy suszy doprowadzają do głębokich niżówek. Cechą charakterystyczną tego regionu jest płytkie zaleganie skał kredowych. Wody podziemne płytko położone w terenach równinnych, w obrębie pagórów występują na znacznych głębokościach. Subregion Centralny odznacza się istnieniem stosunkowo dużej rzeki Wieprz, stanowiącej oś regionu. Generalnie cechuje się jednak małą gęstością sieci wodnej, znacznie mniejszymi opadami /średni opad roczny 575mm/ i zasobami wód podziemnych niż najzasobniejszy w wodę na Lubelszczyźnie - subregion Roztocze /średni opad roczny 700mm/ oraz okresowymi niedoborami wody/. Zjawiska wodne koncentrują się w nielicznych dolinach rzecznych, natomiast międzyrzecza są całkowicie bezwodne. Ubóstwo zjawisk wodnych wynika z łatwości przenikania wód opadowych i roztopowych do podziemia. Wody podziemne w obu subregionach występują w podobnych warunkach. Kredowy poziom wodonośny, stanowiący podstawę zaopatrzenia w wodę pitną jest fragmentem dwóch zasobnych w wodę Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: nr 407 Niecka Lubelska Chełm - Zamość /GZWP Nr 407/, obejmującego tereny na wschód od doliny Wieprza, o pow. 9015km 2, w tym 819 km 2- projektowane Obszary Najwyższej Ochrony i 8196 km 2 projektowane Obszary Wysokiej Ochrony - zbiornik szczelinowoporowy o zasobach dyspozycyjnych 1127,5 tys.m 3 /d, średnia głębokość ujęć wynosi 70m. nr 406 Niecka Lubelska Lublin /GZWP Nr 406/, obejmującego tereny na zachód od doliny Wieprza o pow. 6650km 2,, w tym 1100km 2, - projektowane Obszary Najwyższej Ochrony i 3310km 2 projektowane Obszary Wysokiej Ochrony- zbiornik szczelinowo-porowy o zasobach 1330 tys.m 3 /d i średniej głębokości ujęć wynoszącej 85m. Obecnie zasoby dyspozycyjne w/w zbiorników wykorzystywane są w ok. 20%. W/w zbiorniki rozdziela dolina Wieprza. Mają one charakter zbiorników szczelinowych na znacznych powierzchniach odkrytych - wychodnie wodonośca kredowego na powierzchnię topograficzną są obszarami silnego lub bardzo silnego zagrożenia wód podziemnych. Wody kredowe zaliczane są do wód wysokiej jakości. Zasoby kredowych zbiorników wód podziemnych /GZWP Nr 406 Niecka Lubelska /Lublin/ i GZWP Nr 407 Niecka -Lubelska /Chełm -Zamość/ zostały uznane za strategiczne zasoby naturalne Lubelszczyzny decydujące o możliwościach jej rozwoju gospodarczego /plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego 2002r./. GZWP Nr 406 i GZWP Nr 407 to dwa ze 180 udokumentowanych w Polsce GZWP, stanowiących źródło wody pitnej wysokiej jakości, wymagających prawnej i faktycznej ochrony. Charakteryzują się wielką powierzchnią, głębokością zbiornika do ok m i najczęściej płytkim /od kilku do około 20m/ występowaniem na przeważającym obszarze swobodnego lustra wody, niską naturalną odpornością na infiltrację zanieczyszczeń antropogenicznych, tworzeniem zasobów wód podziemnych przez infiltrację wód opadowych na całym obszarze zbiornika, skierowanym na zewnątrz systemem drenażu 11

12 naturalnego -do rzek granicznych /Bugu i Wieprza oraz Wieprza i Wisły /i ich dopływów oraz poza SW i N granice zbiorników, szybką wymianą wód w ośrodku skalnym wynikającą ze szczelinowo-porowego charakteru tego ośrodka, wysoką jakością wód podziemnych, rolniczym charakterem regionu o niewielkim stopniu uprzemysłowienia i urbanizacji oraz wysokimi walorami przyrodniczymi. GZWP Nr 406 i GZWP nr 407 zachowały się w swym naturalnym, prawie niezmienionym stanie ze względu na zasoby wód podziemnych, jak i ich jakość. Tylko lokalnie występują obszary o znacznej koncentracji poboru wód podziemnych /m.in. Chełm, Zamość, Tomaszów Lubelski/. Naturalne warunki ochrony kwalifikują w/w GZWP do obszarów o wysokim poziomie zagrożenia jakości wód podziemnych ze względu na brak nadkładu czwartorzędowego nad wodonoścem lub jego nieciągłość występowania i znaczną przepuszczalność /Przykładowo, 57 % pow. zbiornika Nr 407 należy do obszarów silnie i bardzo silnie zagrożonych, na 89 % pow. zbiornika czas migracji potencjalnych zanieczyszczeń antropogenicznych do wód podziemnych nie przekracza 25 lat/. Dla zachowania GZWP NR 407 jako źródła wody pitnej o dobrej jakości, ochrony wymagają całe powierzchnie zbiornika. Projekt ochrony przewiduje ochronę strefową: Obszary Najwyższej Ochrony /ONO/, Obszary Wysokiej Ochrony /OWO/ oraz Obszary Zwykłej Ochrony /OZO/. Położenie większości obszaru Miasta (obszary wierzchowinowe) w projektowanym Obszarze Wysokiej Ochrony GZWP Nr 406 i GZWP Nr 407 oznacza, że nie powinny być kontynuowane lub podejmowane działania, które stwarzają zagrożenia dla wód podziemnych, natomiast podmioty prowadzące działalność gospodarczą generującą ścieki, odpady lub stwarzające nadzwyczajne zagrożenia dla środowiska w przypadku awarii powinny być poddawane przeglądom ekologicznym. Szczególnie niebezpieczeństwo dla wód podziemnych stwarzają rozszczelnione cysterny z paliwami, rozszczelnione szamba, niewłaściwe zrealizowane lub niewłaściwie eksploatowane składowiska odpadów. Czas migracji potencjalnych zanieczyszczeń z powierzchni ziemi do zwierciadła wód podziemnych w projektowanych Obszarach Najwyższej Ochrony jest średnio krótszy niż 5 lat, natomiast w projektowanych Obszarach Wysokiej Ochrony jest krótszy niż 25 lat, różnicuje się jednak w zależności od lokalnych warunków litologicznych: Obszary wychodni kredowych na powierzchnię topograficzną należą do obszarów bardzo silnego zagrożenia, w którym czas przesączania potencjalnych zanieczyszczeń jest krótszy niż 2 lata. Obszary, na których miąższość nadległych utworów porowych jest mniejsza niż 20 m lub słabo przepuszczalnych nie przekracza 2m są obszarami silnego zagrożenia, w których czas migracji zanieczyszczeń do wód wynosi od 2 do 5 lat. Obszary z miąższością nadkładu porowego powyżej 20 m lub słabo przepuszczalnych od 2-10 m należą do średnio zagrożonych - czas przesączalności od 5-25 lat, Obszary z nadkładem utworów słabo przepuszczalnych m do słabo zagrożonych z okresem przesączalności powyżej 25 lat. Wg powyższych kryteriów przyjętych w dokumentacji zbiornika obszary wychodni utworów kredowych na powierzchnię topograficzną należą do obszarów bardzo silnego zagrożenia, natomiast pozostałe obszary wierzchowinowe z cienkimi pokrywami lessowymi należą do obszarów średniego zagrożenia wód kredowych. Zanieczyszczenia bakteriologiczne i chemiczne z powierzchni terenu, po przejściu przez strefę aeracji i osiągnięciu powierzchni lustra wody, wykorzystując skomplikowany i trudny do rozpoznania system szczelin, mogą migrować na znaczne odległości. Wody podziemne w utworach górnej kredy mają charakter warstwowo - szczelinowy. Występują one w spękanych marglach, wapieniach i opokach. Przepływ wody odbywa się szczelinami, których wielkość i drożność jest różna w zależności od litologicznego typu skał i genezy szczelin /wietrzeniowe, tektoniczne/. Maksymalna strefa zawodnienia, która ma znaczenie dla eksploatacji wód podziemnych posiada miąższość od 100 do 150 m. W strefach dyslokacji nieciągłych rozcinających do różnych głębokości skały węglanowe możliwy jest zasięg krążenia na m. Na dużych głębokościach na wskutek ciśnienia górotworu szczeliny ulegają zacieśnieniu i utwory górno kredowe można traktować jako bezwodne. Największe dopływy są obserwowane w przedziale 30,0-70,0m i takie głębokości mają w większości studnie wiercone tego rejonu. Wody kredowe posiadają swobodne lustro wody. Lokalne napięcie może być wywołane przez ilastą zwietrzelinę występującą na litej skale, nadkład nieprzepuszczalnych osadów czwartorzędowych lub lite, niespękane bloki masywu skalnego. Kształt kredowego lustra wody zależny jest od morfologii terenu. Statyczne lustro wód kredowych występuje na bardzo zróżnicowanych wysokościach. W dolinach rzecznych stwierdza się je już na głębokości kilku metrów pod powierzchnia terenu. Sporadycznie stwierdzono samowypływy na 1-2m nad powierzchnię terenu. Na wysoczyznach kredowe lustro wody najczęściej występuje na głębokościach 20-40m. Strefę areacji o największej miąższości ok. 98m stwierdzono na Roztoczu Szczebrzeszyńskim /ujęcie komunalne Szperówka/. W obrębie dolin kopalnych, gdzie ponad szczelinowymi utworami kredowymi występują mułki, lustro wody kredowe stabilizuje się około 0,3-3,0 m powyżej lustra czwartorzędowego. Ten natu- 12

13 ralny układ typowy w kredzie lubelskiej, zostaje zaburzony w rejonach intensywnej eksploatacji z poziomu kredowego /np. Zamość, Tomaszów Lubelski, Chełm/. W tych fragmentach dolin kopalnych gdzie nad kredą spotykamy tylko piaski i żwiry oba poziomy są w bezpośrednim kontakcie i obserwuje się jedno wspólne lustro wody. Głównym źródłem alimentacji tego poziomu jest infiltracja opadów atmosferycznych przez cienką warstwę utworów czwartorzędowych lub bezpośrednio w utwory kredowe. Główny obszar alimentacji dla całej Niecki Lubelskiej stanowi rejon Roztocza, z racji dobrych warunków infiltracyjnych i najwyższej sumy opadów. Przepływ wód kredowych odbywa się generalnie z południa ku północy. Na obszarze Roztocza lustro wody występuje na rzędnej 300,0-320,0 m n.p.m. i obniża się w kierunku północnym i północno-wschodnim do rzędnej 200,0-210,0 m n.p.m. w rejonie Zamościa i w północnej części Wyżyny Lubelskiej do około 180,0 m n.p.m.. W obszarze miasta Krasnystaw główne zwierciadło wód kredowych w strefie wierzchowinowej występuje na rzędnych 190 m n.p.m. i obniża się w kierunku wschodnim i zachodnim (drenaż) do 180 m n.p.m. w dolinie Wieprza. Największe amplitudy zwierciadła wód podziemnych występują w obszarach wododziałowych i wysoczyznach, natomiast najniższe w dolinach rzek. Wskaźnik zasobów eksploatacyjnych mieści się w przedziale m 3 /d/km2 w obszarach wierzchowinowych oraz m3/d/km2 w obszarze doliny Wieprza. W obrębie pagórów i wierzchowin kredowych spotyka się stałe lub okresowe nagromadzenia wód na wyższych rzędnych tzw. wody zawieszone, dość powszechnie występujące w obszarze Działów Grabowieckich i Wyniosłości Giełczewskiej. Wody te dają początek źródłom lub zasilają niższy poziom wód kredowych przesączając się przez półprzepuszczalną warstwę. Charakteryzują się znacznymi wahaniami zwierciadła. Wody te ze względu na małą wydajność są wykorzystywane przez nieliczne studnie. Wody podziemne zasilają rzeki i istotnie wpływają na ich przepływy. Decydujące znaczenie w zasilaniu podziemnym rzek ma opad atmosferyczny, natomiast o procentowym udziale zasobów podziemnych w odpływie, decyduje budowa geologiczna i wynikająca z niej przepuszczalność gruntów. Woda znajdująca się w korytach rzek pochodzi z zasobów podziemnych i ze spływu powierzchniowego formującego się podczas opadów deszczowych lub topnienia śniegu. Natomiast w dłuższych okresach bezopadowych rzeki zasilane są wyłącznie z zasobów podziemnych. Udział zasilania podziemnego w odpływie rzek kształtuje się na poziomie 60-70% /w obszarach, w których przeważają skały twarde i bardzo twarde udział zasilania podziemnego w przepływie rzek przekracza 80%/. Duży udział zasilania podziemnego w odpływie całkowitym rzek decyduje o wyrównaniu przepływów, co jest szczególnie mocno widoczne w okresie przepływów niżówkowych. Wody podziemne występują w utworach kredowych oraz utworach czwartorzędowych. W dolinach rzek często oba poziomy wodonośne tworzą kredowo-czwartorzędowy zbiornik. Kredowy poziom wodonośny jest drenowany przez źródła i ukryty drenaż korytowy. Lokalną bazę drenażu stanowi Wieprz. W obszarze Krasnegostawu znajdują się naturalne wypływy wód podziemnych na powierzchnie topograficzną, głównie z kredowej warstwy wodonośnej, sporadycznie są to wypływy wód czwartorzędowych. Występują z reguły u podnóża zboczy lub w dnie doliny. Jedno z większych źródeł udokumentowano w Krasnymstawie w dnie stawu wysłanego utworami organogenicznymi. Wypływ wody następuje ze szczelin skał kredowych. Wydajność źródła wynosi 12,0 l/s. Głębokość występowania zwierciadła głównego poziomu wód kredowych w obszarze Krasnegostawu jest zróżnicowana i utrzymuje się w przedziale kilku lub kilkunastu metrów w obniżeniach dolinnych, 30-50m na zboczach, 80-90m w strefie wododziałów. Powierzchnia zwierciadła jest lekko współkształtna z zasadniczymi rysami morfologii terenu. Wody kredowe są wodami słabo mineralizowanymi typu węglanowo - wapniowego, rzadziej typu węglanowo - wapniowo - magnezowego. Wody kredowe ujmowane są studniami wierconymi, które w obszarach Krasnegostawu mają głębokość średnio kilkudziesięciu metrów, maksymalnie ponad 120m (studnie ujęcia komunalnego 90m, 100m, 128,2m,126,7m). Wody kredowe nawiercane są z reguły na 23-65m pod powierzchnią terenu. Sporadycznie na głębokości 90m. Zwierciadło kredowe ma charakter naporowy i stabilizuje się na głębokości 13-18m, a nawet około 1m p.p.t w dolinie Wieprza. Wydajności pojedynczych studni są znaczne- od kilkunastu do kilkudziesięciu, a nawet ponad 100 m3/h, przy depresji zwierciadła od kilku do kilkunastu metrów. Przykładowo, zatwierdzone zasoby eksploatacyjne dla zespołu 5 studni ujęcia komunalnego wód kredowych dla miasta Krasnystaw wynoszą Q=410m3/h przy depresji zwierciadła S=10,0-12,0m (decyzja Wojewody Lubelskiego Znak: ŚIR/Ch.7441/10/05 z dnia 24 czerwca 2005 r.). Pozwolenie wodnoprawne (decyzja Starosty Krasnostawskiego) Znak: R.O /05 z dnia 20 września 2005r. dopuszcza pobór wód z ujęcia w ilości Qmax= 400m3/h, Q śr.=4720,0m3/d (ważne do 31 października 2025r.). Zawodnione utwory czwartorzędowe występują w dolinach rzecznych lub lokalnie, niewielkimi płatami na wysoczyznach. Wody tego poziomu występują na niewielkich głębokościach od kilku do kil- 13

14 kunastu m p. p.t. Pierwsza, czwartorzędowa warstwa wodonośna ma zwierciadło swobodne, a głębsze położone pod przykryciem mułków lub iłów rzecznych, lekko napięte. Zasilanie poziomu czwartorzędowego na wierzchowinach odbywa się przez infiltrację wód opadowych natomiast w dolinach rzecznych przez infiltrację wód opadowych oraz dopływ wody z przyległych obszarów wierzchowinowych. Dzięki temu zasobność wodna jest lokalnie znacząca. W dolinach rzecznych praktycznie istnieje jeden kredowo - czwartorzędowy zbiornik wód podziemnych. W obszarze Krasnegostawu znaczące zasoby wód czwartorzędowych występują w dolinie Wieprza. Mimo lokalnie wysokiej wodonośności, poziom czwartorzędowy nie jest traktowany jako perspektywiczny dla zaopatrzenia w wodę wodociągów wiejskich. Utrzymanie ujęć czwartorzędowych w stanie odpowiedniej sprawności jest kłopotliwe i kosztowne, ze względu na duże zawartości żelaza w wodzie oraz lokalnie podwyższone zawartości manganu, przekraczające często stężenia dopuszczalne dla wód pitnych. Lokalnie na wierzchowinach występują w lessach lub pod lessami niewielkie pakiety zawodnionych piasków. Ze względu na mały zasięg i słabe zawodnienie korzystanie z tych wód w okresach dłuższej suszy jest niemożliwe. Poziom czwartorzędowy nie jest traktowany jako perspektywiczny dla zaopatrzenia w wodę /wymaga kosztownego uzdatniania/. Wody powierzchniowe tworzy Wieprz główna oś hydrologiczna i ekologiczna regionu o kierunku N-S (krajowy korytarz ekologiczny) oraz prawo i lewostronne równoleżnikowe dopływy Żółkiewki, Wojsławki i Siennicy. Wieprz, chociaż znacznie mniejszy od Wisły i Bugu, dzięki centralnemu położeniu na Lubelszczyźnie stanowi główna jej rzekę. Rzeka ma 303,2 km i zlewnie o powierzchni 10415,2 km2. Na całej długości płynie przez Lubelszczyznę. Część wyżynna dorzecza Wieprza położona jest w obrębie Roztocza i Wyżyny Lubelskiej, natomiast część nizinna w obrębie Polesia Podlaskiego i Wołyńskiego oraz Niziny Południowopodlaskiej. Za wyjątkiem odcinka uregulowanego koryta (wyprostowanego) od Zwierzyńca do Szczebrzeszyna oraz w granicach południowego Krasnegostawu, Wieprz pozostaje rzeką nieuregulowaną. Od Krasnobrodu aż do ujścia w dnie doliny Wieprza istnieje zagrożenie powodziowe (wodami 100- letnimi). W Zwierzyńcu na 41 km od źródeł, na 262,6 km biegu rzeki /liczonym od ujścia/ znajduje się wodowskaz kontrolujący zlewnię o pow. 405,3 km 2. Średni przepływ rzeki wynosi tu 2,1 m 3 /s. Według wodowskazu w Krasnymstawie na 197,6 km biegu rzeki Wieprz prowadzi wody w ilości 11,8 m3/s. Dolina ma zmienną szerokość od 1,5 km do - 2,0 km doliną, niewspółmiernie dużą w stosunku do rzeki i jest zmeliorowana dla potrzeb rolnictwa. W obszarze większych jednostek osadniczych, po obu stronach rzeki, miejscami w obrębie terasy zalewowej, znajduje się zabudowa (Szczebrzeszyn, Izbica, Tarnogóra, Krasnystaw), która ogranicza funkcje ekologiczne doliny. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego w/w odcinki doliny, w tym w Krasnymstawie, zostały wskazane do rewaloryzacji biologicznej polegającej na sukcesywnej likwidacji zabudowy na terenach zalewowych, odzysku powierzchni biologicznie czynnej, rekultywacji terenów zdegradowanych, odtwarzaniu zadrzewień i zakrzewień pasmowych itp. Dolina w Krasnymstawie ma szerokość 1,0-2,0 km i jest ograniczona wyraźnymi, stromymi krawędziami. Podmokłe dno jest użytkowana jest rolniczo (łąki, pastwiska, grunty orne, ogrody działkowe). Znajduje się tu jednak zabudowa (sieć dróg w rejonie ul. Zawieprze i Przemysłowej, zabudowa mieszkalna itp.). W północnej części Krasnegostawu rzeka kończy bieg wyżynny i przepływa przez teren przejściowy między pasem wyżyn i nizin. Polesie Lubelskie wciska się tu głęboką zatoką Obniżenia Dorohuckiego między Wyniosłość Giełczewską i Pagóry Chełmskie. W odcinku przełomowym Wieprz zasila Żółkiewka odwadniająca wyniosłość Giełczewską oraz Wojsławka i ciek bez nazwy odwadniające Działy Grabowieckie. Przepływy charakterystyczne oraz przepływy maksymalne o określonym prawdopodobieństwie pojawienia się dla przekroju wodowskazowego w Krasnymstawie przedstawia tabl.nr 1. Tabl. Nr 1. Przepływy charakterystyczne oraz przepływy maksymalne o określonym prawdopodobieństwie pojawienia się dla przekroju wodowskazowego w Krasnymstawie. wodowskaz Stan wody (cm) Przepływy charakterystyczne (m3/s) Przepływy maksymalne (m3/s) WWQ NNW WWQ SWQ SSQ SNQ NNQ 0,5 1% 2% 5% 10% % Krasnystaw ,5 11,9 5,72 3, Rzędna zwierciadła wody przy przepływie maksymalnym o prawdopodobieństwie pojawienia się p=0,5% w km wynosi 181,43 m n.p.m. Żółkiewka ma długość 31,6 km, zlewnię 216,5km2 i uchodzi do Wieprza na 199,3 km, na terenie miasta Krasnystaw. W całości płynie przez jeden subregion Wyżyny Lubelskiej Wyniosłość Gieł- 14

15 czewską. Dolina rzeki jest wąska, rzadko przekracza 500m, głęboko wcięta, o silnie nachylonych zboczach i płaskim dnie. Różnice wysokości między kulminacjami na dziale wodnym i dnem doliny dochodzą do 100 m. Występują liczne źródła podzboczowe, cieki okresowe oraz stawy. Jeszcze na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych rzeka płynęła licznymi meandrami po podmokłym dnie doliny. Potem poddana została regulacji, a dolinę zmeliorowano. W granicach Krasnegostawu w odcinku ujściowym znajduje się nowe i stare koryto Żółkiewski. Melioracje nie przyniosły jednak spodziewanych rezultatów, bowiem w dnie doliny występują wody naporowe. Prace zmierzające do zmniejszenia ciśnienia piezometrycznego spowodowały obniżenie zwierciadła wody podziemnej w terenach przydolinnych. Nastąpił też zanik niektórych źródeł oraz zmniejszyła się wydajność innych. Średni przepływ Zółkiewki szacuje się na 0,85 m3/s. Wojsławka ma długość 30,7 km i powierzchnie zlewni 283,1 km2. Uchodzi do Wieprza na 202,0 km na terenie miasta Krasnystaw. Odwadnia Działy Grabowieckiei przyległe do nich Pagóry Chełmskie. Prowadzi około 1,1 m3/l wody. Zlewnię Wojsławki charakteryzują znaczne spadki podłużne i poprzeczne oraz bardzo niska lesistość. W dorzeczu występują zagłębienia i jeziorka pochodzenia krasowego oraz liczne źródła. Dolina jest wąska, o stromych zboczach i dużej liczbie przełomów. Rzeka jest uregulowana, a dolina częściowo zmeliorowana. W Tuligłowach (na 2,6 km) wybudowano zbiornik wodny o pow. 18 ha. W dolnym biegu Wojsławka wkracza na obszar terasy zalewowej Wieprza. W granicach miasta znajduje się odcinek ujściowy, który nie wyodrębnia się hipsometrycznie i krajobrazowo z terasy zalewowej Wieprza. Dorzecze Wojsławki zostało zakwalifikowane jako obszar ochronny zlewni wód powierzchniowych /plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego 2002/. Siennica ma długość 22,3 km i powierzchnie zlewni 97,9km2. Uchodzi do Wieprza w 190,4 km, przy północnej granicy Krasnegostawu. Odwadnia głównie Pagóry Chełmskie. Dolina ma charakter równoleżnikowy, a cała rzeka jest uregulowana. W obszarach wierzchowinowych brak jest sieci hydrograficznej. Znajdują się tu jedynie suche dolinki nieckowate, wykorzystywane jako okresowe rynny spływu wód opadowych i roztopowych. Zwiększenie retencji powierzchniowej i podziemnej może nastąpić poprzez zalesienia stref wododziałowych, zatrzymanie wód powierzchniowych w dolinach poprzez ochronę obszarów torfowiskowych /naturalne zbiorniki retencyjne/ oraz piętrzenie wód w sztucznych zbiornikach. Wg planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego projektuje się w dolinie Wieprza Oleśniki o pow. 511,41ha. Ponadto, wg Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Krasnegostawu oraz Strategii Rozwoju Miasta Krasnystaw na lata z długookresową prognoza do roku 2020 planuje się w dolinie Wieprza w południowych granicach miasta zbiornik Rońsko. W dnie doliny Wieprz istnieje zagrożenie powodziowe w okresie topnienia pokrywy śnieżnej jak i ulewnych deszczy. Zagrożony obszar obejmuje w granicach miasta Krasnystaw 820ha. Zasięg potencjalnego zagrożenia powodzią obszarów miasta dla wody o prawdopodobieństwie P=1% wynosi od km do km Tereny zagrożone wykorzystywane są do produkcji rolnej, zabudowy miejskiej wraz z ich infrastrukturą. Główne zagrożenia to: zalewanie pól uprawnych i użytków zielonych, zalewanie i niszczenie dróg dojazdowych, podtapianie obejść gospodarczych, podtapianie przepustów, podtapianie zabytkowych budowli, podtapianie obiektów przemysłowych. Zagrożone sutereny w rejonie ulic: Grobla, Lwowska, Przemysłowa, Miodowa, Łąkowa, Nieczaja, Krótka, Rejowiecka, Partyzantów, Rzeczna, Zawieprze, Kościuszki, Kołowrót, Pszczela, Błonia, Kacza, Mostowa, Gawryłówa, Zaułek Nadrzeczny, Przeskok, Torowa. Istniejące zagospodarowanie ma charakter trwały i nie ulegnie zmianie, co oznacza konieczność podejmowania działań w celu zmniejszenia stopnia zagrożenia powodziowego. W przyszłości miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego nie uwzględniały stopniazagrożenia powodziowego. Obszar terenu położonego w Krasnymstawie pomiędzy ul. Lwowską a rzeką Wieprz (prawy brzeg), na odcinku od obwodnicy drogowej do ul. Grobla jest chroniony przed wodami powodziowymi obwałowaniem zwanym Wałodroga. Na terenie chronionym znajdują się odcinki starorzecza Wieprza (akwen o pow. 5,5 ha), zabudowa miejska zgrupowana wzdłuż ul. Lwowskiej i ul. Grobla, tereny upraw rolnych, kompleksy ogródków działkowych. Starorzecza powstały kilkadziesiąt lat wcześniej, w trakcie prac regulacyjnych. Są fragmentami starego układu wodnego. Posiadają wysokie walory krajobrazowe, przyrodnicze i rekreacyjne. W Programie ochrony przeciwpowodziowej Wieprza Środkowego z uwzględnieniem miasta Krasnystaw, województwo lubelskie, powiaty Łęczna, Świdnik i Krasnystaw. Uzupełnienie opracowanym przez IMiGW O/ Kraków w 2003 (str.51) stwierdza się Dolina rzeki Wieprz na rozpatrywanym odcinku jest praktycznie na całej długości tzn. od mostu w Łęcznej do zapory w Nieliszu (poza obszarami zabudowanymi) jednym wielkim rezerwatem przyrody. Niezliczone zakola rzeki, oczka jej starorzeczy, bujna roślinność typowa dla obszarów podmokłych i bagiennych sprzyja zamieszkującej te rejony dzikiej zwierzynie i ptactwu. 15

16 Obwałowania na lewym brzegu rzeki Wieprz (obwałowanie główne o dł. 1200m) i jej lewego dopływu Żółkiewki (obwałowanie cofkowe o długości 1050m) wybudowane były w latach 60- tych i chronią teren o pow. 76 ha z dużym kompleksem ogródków działkowych z tymczasową zabudową (altany, domy letnie). Częściowo zagrożenie powodziowe Krasnegostawu ogranicza wybudowany zbiornik Nielisz, na terenie gmin Nielisz i Sułów w dolinie Wieprza i Poru, o pow. zalewu 834ha i pojemności całkowitej 19,5 mln m 3 i średniej głębokości 2,3m redukuje fale powodziowe oraz wyrównuje przepływy niskie poniżej przekroju piętrzenia. Stała rezerwa powodziowa pojemności wynosi 7,3 mln m 3, a w okresie od października do marca jest zwiększana do 13,8mln m 3. Przy objętości fal wezbraniowych rzędu mln m 3 rezerwa tej wielkości uznawana jest za stosunkowo dużą. Jednak kubatury fal wezbraniowych Wieprza na odcinku Nielisz-Krasnystaw wzrastają około 3-krotnie, co skutecznie ogranicza oddziaływanie zbiornika Nielisz na rozmiary strat powodziowych w dolinie Wieprza, zwłaszcza w okolicach Krasnegostawu. Fala miarodajna (p=2%) przy rzędnej początkowej 195,00 m n.p.m. osiąga kulminację Q=109m 3 /s po 67 godzinach od początku wezbrania, maksymalny zrzut następuje w 94 godzinie (75m 3 /s). Fala kontrolna (p=0,5%), przy rzędnej początkowej 195,00 m n.p.m. osiąga kulminację (Q- 149m 3 /s) po 67 godzinach od początku wezbrania, maksymalny zrzut następuje w 94 godzinie w wysokości 100m 3 /s. Zbiornik Nielisz może przyczynić się do zmniejszenia zagrożenia powodziowego poprzez redukcje wezbrań (miarodajnego i kontrolnego) do przepływu dozwolonego lub dopuszczalnego pod warunkiem dobrej, wyprzedzającej prognozy hydrologicznej dopływu oraz prawidłowego sterowania odpływem. Projektowany zbiornik Oleśniki w 171 km Wieprza ( wg pomiaru z 2002r. w 188 km), przy założeniu, że piętrzenie wynosić będzie około 7m będzie mieć pojemność całkowitą około 65,5 mln m 3. Wg wyżej powołanego programu, z analizy wpływu zbiornika Oleśniki na miasto Krasnystaw wynika, że cofka piętrzenia spowodowałaby podniesienie poziomu wody w rzece na terenie Krasnegostawu do 177,85 m n.p.m. czyli o ponad 1m od normalnego poziomu - 176,80 m. n.p.m. Wymagałoby to podniesienia obwałowań i wykonania innych zabezpieczeń. Przy piętrzeniu do 6,0m zmniejszy się pojemność całkowita zbiornika i pojemność użyteczna (30-40mln m 3 ), ale zostanie wyeliminowany ujemny wpływ zbiornika na miasto Krasnystaw. Byłby to największy zbiornik retencyjny w zlewni Wieprza i skuteczny element ochrony przeciwpowodziowej doliny poniżej zbiornika. Zbiornik Oleśniki na terenie gmin: Łopiennik Górny, Rejowiec Fabryczny, Krasnystaw i miasta Krasnystaw ujęty jest w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego. Ponadto w w/w planie uwzględnia się zbiornik wodny Żółkiewka na terenie gminy Żółkiewka, który może mieć wpływ na zagrożenie powodziowe w obszarze miasta (zatrzymanie wód w dolinie Żółkiewki). Ponadto w dorzeczu rzek projektuje się 24 zbiorniki retencyjne o pojemności łącznej 52,70 mln m3 i powierzchni zalewu 2980 ha, które również istotnie zmniejszą zagrożenie powodziowe w dolinie Wieprza. Program nie przewiduje zbiorników na odcinku Nielisz - Krasnystaw. Elementem ochrony przeciwpowodziowej jest także prowadzone udrażnianie koryta rzeki polegające na usuwaniu przewróconych, zalegających w korycie drzew i krzewów, pogłębienie poprzez wybranie odłożonego rumowiska, zabezpieczenie brzegów wklęsłych przed erozją i pogłębianiem procesu meandrowania. Wg programu ochrony przeciwpowodziowej zabudowa na terenach zalewowych nie powinna być dogęszczana, powinien obowiązywać zakaz nowej zabudowy kubaturowej do czasu uzyskania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. Wskazuje się również na konieczność realizacji prac zabezpieczających, a w miarę potrzeby na konieczność ewentualnych przesiedleń z najbardziej zagrożonych budynków. W przypadku Krasnegostawu program ochrony przeciwpowodziowej obejmuje: udrożnienie koryta rzeki (rozebranie zatorów z pni i gałęzi i powalonych drzew, ścięcie drzew zagrożonych powaleniem do koryta lub rosnących bezpośrednio w korycie z wykarczowaniem karp, wycięcie krzaków na skarpach koryta i na przymuliskach, roboty pogłębiarskie oraz zabiegi pielęgnacyjno-konserwacyjne na dopływach),obiekty 1 i 3- obwałowania (ocena stanu technicznego obwałowań, inwentaryzacja oczek starorzeczy, badania geotechniczne pod nowe obwałowanie, modernizacja istniejacych), obiekt 2 - Ogródki działkowe oraz starorzecza (zabezpieczenie obszarów na prawym brzegu ogródki działkowe), obiekt 4 odwodnienie ogródków działkowych na lewym zawalu miasta Krasnystaw (projekt w powiązaniu z modernizacją lewego obwałowanie Wieprza i Żółkiewki, budową systemu odwodnienia wraz z budową pompowni) Klimat. 16

17 Krasnystaw, wg regionalizacji ogólnopolskiej obejmującej 28 regionów w regionie położony jest w regionie XXVIII Zamojsko Przemyskim, natomiast wg regionalizacji klimatycznej Lubelszczyzny /wg W.i A.Zinkiewiczów/ w Lubelsko-Chełmskiej dziedzinie klimatycznej. Obejmuje ona Wyżynę Zachodniowołyńską, Wyżynę Lubelską i Roztocze Zachodnie. Cechuje się znacznymi wpływami kontynentalizmu, przejawiającymi się głównie wysokimi amplitudami rocznymi temperatury, długim latem i długą, chłodną zimą i największą w kraju liczbą dni pogodnych. Cyrkulacja powietrza. Klimat zaliczany jest do przejściowych i jest kształtowany poprzez zmienny w swym zasięgu napływ mas powietrza oceanicznego z zachodu i kontynentalnego ze wschodu. Przejściowość klimatu jest wyrażona m.in. dużą różnorodnością i zmiennością obserwowanych stanów pogody z dnia na dzień, wynikającą z cyrkulacji atmosferycznej. Cyrkulacja wykazuje przebieg roczny. W listopadzie i grudniu dominuje cyrkulacja zachodnia, głównie cyklonalna. W styczniu, lutym i marcu zaznacza się wyraźnie udział sytuacji wyżowych ze spływem południowym i południowo-wschodnim mas powietrza, choć w lutym i marcu ogólna częstość sytuacji cyklonalnych jest większa niż antycyklonalnych. W okresie od kwietnia do sierpnia słabnie udział cyrkulacji z sektora zachodniego /z wyjątkiem lipca/, a wzrasta częstość spływu mas powietrza z północy. Jednocześnie w tych miesiącach wzrasta stopniowo częstość pogody wyżowej. We wrześniu i październiku przeważa kierunek zachodni głównie w układzie antycyklonalnym. Nad analizowany obszar najczęściej spływają masy powietrza polarno-morskiego, ze średnią częstością w roku 66%. Maksimum częstości mas polarno-morskich występuje w lecie /70-78% dni/. Latem przynoszą one w większości ochłodzenie, wzrost zachmurzenia i opady, natomiast w zimie przynoszą przeważnie ocieplenie oraz opady śniegu lub deszczu. Częstość mas powietrza polarnokontynentalnego jest znacznie mniejsza i wynosi około 20% ogólnej sumy wszystkich rodzajów mas. Masy te najczęściej napływają w styczniu, marcu i lutym, dając pogodę mroźną o małym zachmurzeniu. Latem masy kontynentalne napływają jako ciepłe, o małej wilgotności względnej. Powietrze arktyczne /około 12% częstości w roku/ napływa najczęściej w okresie wiosny, powodując wystąpienie przymrozków, a nawet kilkudniowych mrozów, stanowiących zagrożenie dla upraw. Powietrze zwrotnikowe napływa stosunkowo rzadko /3% dni w roku/, z największą częstością w maju. Na zmienność warunków pogodowych największy wpływ mają fronty atmosferyczne rozdzielające masy powietrzne. Średnio w roku nad Roztoczem, Wyżyną Lubelską i Wyżyną Wołyńską notuje się 134 fronty, czyli średnio, co trzeci dzień jest dniem z frontem atmosferycznym. W przebiegu rocznym najwięcej dni z tzw. pogodą frontową występuje w grudniu i listopadzie /odpowiednio 14 i 12 dni/, a najmniej w sierpniu i czerwcu /średnio po 10 dni/. Ponad połowę obserwowanych frontów stanowią fronty chłodne, które najczęściej występują we wrześniu, a najrzadziej w lutym. Fronty ciepłe najczęściej występują w grudniu, a najrzadziej w czerwcu. Zmienność warunków pogodowych w dużym stopniu determinuje warunki termiczne oraz wpływa na rodzaj, charakter i wielkość opadów atmosferycznych. Warunki termiczne. Średnie roczne wartości temperatury w rejonie Krasnegostawu wynoszą 7,2 C, średnie temperatury lipca wynoszą 18,5 C, natomiast stycznia -3,5 C. Trwanie zimy określane liczbą dni z ujemną temperaturą średnią, w obszarze Krasnegostawu określa się na 85 dni. Średnia liczba dni z przymrozkami wynosi dni. Szata śnieżna utrzymuje się przez 85 dni w roku. Tworzy się zwykle w ostatniej dekadzie listopada lub w pierwszej grudnia, zanika zaś między 10 a 20 marca. Notuje się tutaj przeciętnie 40 dni z opadem śniegu. Maksymalna grubość pokrywy śnieżnej waha się od 15 do 40cm, Przeważają wiatry z południowego zachodu i południowego-wschodu. Średnie roczne prędkości wiatru wahają się od 2,6 m/sek. do 3,8 m/s. Okres wegetacyjny /ze średnią dobową temperaturą wyższa od 5 C/ trwa 203 dni. Początek okresu wegetacyjnego przypada najczęściej na pierwszą dekadę kwietnia, zaś koniec na ostatnią dekadę października. Typy form rzeźby i ekspozycja terenu powodują zmiany długości tego okresu np. ekspozycja południowa sprzyja jego wydłużeniu w stosunku do terenów płaskich, o ekspozycji północnej czy też mających charakter wklęsły. Warunki solarne. Średnie sumy dobowe całkowitego promieniowania słonecznego zmieniają się od ok.2,0mjm -2 w grudniu do 20,0 0MJm -2 w czerwcu. Na okres lata przypada przeciętnie 40% rocznej sumy promieniowania całkowitego. Uprzywilejowanie miesięcy letnich wywołane jest przyczynami astronomicznymi i klimatycznymi /duży kąt padania promieni słonecznych i długość dnia oraz stosunkowo małe zachmurzenie w tych miesiącach/. Sumy promieniowania całkowitego od lipca do września oraz w kwietniu należą do najwyższych w Polsce. Promieniowanie słoneczne dochodzące do powierzchni ziemi zostaje przez nią częściowo pochłonięte. Jednocześnie powierzchnia ziemi traci ciepło na wskutek wypromieniowywania efektywnego. Różnica między tymi dwoma strumieniami energii stanowi bilans pro- 17

18 mieniowania. Latem bilans jest największy. Od września zaznacza się wyraźny jego spadek. W zimie bilans na analizowanym terenie jest ujemny. Najlepsze warunki solarne występują na rozległych wysoczyznach. Opady. Wielkość zasobów wodnych uzależniona jest przede wszystkim od zasilania atmosferycznego. Jest to podstawowe ogniwo w obiegu wody, decydujące również, obok czynników terenowych, o zasilaniu wód podziemnych. Opady atmosferyczne są jednym z najbardziej zmiennych elementów meteorologicznych. Jest to uwarunkowane cyrkulacją atmosferyczną /masy powietrza, układy baryczne, fronty atmosferyczne i zachmurzenie/ oraz wysokością nad poziom morza i ekspozycją terenu. Średnia roczna suma opadów w latach wynosiła dla miasta Krasnystaw 580mm, z tego w okresie wegetacyjnym 425mm. W roku hydrologicznym 2000, w którym wielkość zasilania atmosferycznego była na całej Lubelszczyźnie wyższa o około 80 mm od średniej z wielolecia, opady w obszarze miasta Krasnystaw wynosiły około dolin 680mm. Maksymalne opady dobowe występują w miesiącach letnich, zwykle w lipcu, nieco rzadziej w czerwcu i sierpniu, mogą niekiedy przekraczać nawet 100mm. W zimie wysokość najwyższych opadów przekracza 30mm. Wysokie opady są najczęściej pochodzenia burzowego. Maksimum burz przypada w lipcu i czerwcu. Krasnystaw znajduje się na skraju szlaku burzowo-gradowego prowadzącego przez Wyniosłość Giełczewską, Działy Grabowieckie i Grzędę Horodelską, do doliny Bugu. Opady gradu towarzyszą często letnim burzom. Liczba dni w roku z gradem spada tu poniżej 5. Od maja do sierpnia występuje średnio po 3 dni z burzą. Częste są również deszcze nawalne, czyli opad o natężeniu co najmniej 1mm/min. W większości przypadków deszcz nawalny powstaje w strefie frontu stacjonarnego, chłodnego lub zokludowanego, przy napływie wilgotnych mas powietrza o równowadze chwiejnej. Najsilniejsze opady występują w układzie zatoki niskiego ciśnienia. Mogą im towarzyszyć deszcze ulewne o szerokim zasięgu. Kulminacja opadów występuje w rejonach sprzyjających warunków lokalnych, najczęściej nad zboczami o południowej ekspozycji, położonymi na skrajach wyniosłości terenowych przylegających do terenów wybitnie uwilgoconych. Przykłady deszczów nawalnych na Lubelszczyźnie wskazują na ich występowanie w rejonie krawędzi lessowych nadbudowujących zbocza, z reguły w czerwcu i lipcu. Opady półrocza letniego są zużywane przede wszystkim na ewapotranspirację, zależną w dużym stopniu od temperatury oraz na ewentualny spływ powierzchniowy tworzący się w okresie opadów o dużej intensywności. Opady półrocza zimowego /wrzesień - marzec okres bilansowych nadwyżek wody/, uzupełniają głównie zasoby wód podziemnych. Przeważająca część wody opadowej wraca do atmosfery w procesie parowania i transpiracji /około 450mm-470mm/. Klimat jest modyfikowany lokalnie przez rzeźbę, głębokość zalegania wód podziemnych, obecność wód powierzchniowych, szatę roślinną oraz antropogenną emisję gazów i pyłów do atmosfery. W obszarze Krasnegostawu najsilniej modyfikowany jest w dolinie Wieprza i odcinkach ujściowych dolin Żółkiewki i Wojsławki ze względu na płytkie zaleganie wód gruntowych, obecność wód powierzchniowych, obniżenie terenu oraz emisję gazów i pyłów z lokalnych kotłowni i palenisk domowych /szczególnie zimą/. Występuje tu niekorzystne zjawisko inwersji termicznej. Następuje tu akumulacja chłodnego powietrza, mgły i duża wilgotność powietrza. Korzystniejszy klimat jest w obszarze zrównań wierzchowinowych, jednakże ze względu na niewielkie powierzchnie lasów wahania termiczne, wilgotność powietrza są większe niż w dolinie. Silniejsze są również wiatry. Dla osadnictwa, pod względem topoklimatu i mikroklimatu najkorzystniejsze są obszary wierzchowinowe, zwłaszcza w sąsiedztwie kompleksów leśnych /bioklimat leśny/ oraz południowe zbocza. Niekorzystne dla osadnictwa topoklimaty występują w dolinach rzek i innych obniżeniach terenu /inwersje termiczne, mgły, mrozowiska, słaba wentylacja, gromadzenie się zanieczyszczeń, zalewanie den dolin w trakcie intensywnych roztopów lub ulew/ oraz na północnych i północno-wschodnich zboczach dolin i wąwozów /mniejsze nasłonecznienie, niższe temperatury/. W strefie bioklimatu leśnego łagodnie bodźcowego, korzystnego dla ludzi położone są tereny osadnicze w pobliżu kompleksu Borek. Pogody oszczędzające występują latem i jesienią /65-85%/, natomiast pogody obciążające zimą. Pogody korzystne dla klimatoterapii występują w okresie lipiec - październik. Warunki klimatyczne i mikroklimatyczne mają istotne znaczenia nie tylko dla komfortu bytowania człowieka, rozwoju określonych biocenoz naturalnych, ale i na warunki eksploatacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gleby. 18

19 Tworzenie się gleb rozpoczęło się prawdopodobnie już w końcu późnego glacjału, a na pewno w holocenie. Decydujący wpływ na typologię gleb miały: skały macierzyste, szata roślinna, warunki klimatyczne, warunki wodne, rzeźba terenu i działalność człowieka. Przewodnimi czynnikami były skały macierzyste oraz formacje roślinne. Odpowiednio do zróżnicowania geomorfologicznego i litologicznego występuje zróżnicowanie typologiczne gleb oraz mozaika przestrzenna większych i mniejszych płatów. W obszarach wierzchowinowych, na lessach przykrywających zrównania wierzchowinowe w obszarze centralnym i północnym gminy wykształciły się gleby brunatne, natomiast w miejscach wychodni kredowych na powierzchnię topograficzną zdecydowanie występują rędziny powstałe ze skał wapiennych. W obszarze pokryw piaszczystych terasów nadzalewowych gleby bielicowe oraz gleby piaskowe różnych typów genetycznych. W obszarze pokrywy gleb brunatnych wytworzyły się w kompleksy pszenne bardzo dobre, dobre i wadliwe oraz żytnie bardzo dobre i dobre W obszarze występowania rędzin wytworzyły się kompleksy pszenne wadliwe oraz żytnie wadliwe, natomiast w obszarze gleb bielicowych i piaskowych różnych typów genetycznych głównie kompleksy żytnie słabe. W dolinach rzek dominują oprócz gleb brunatnych i brunatnych wyługowanych występują gleby torfowe i murszowo-torfowe oraz mułowo-torfowe, czarne ziemie i gleby glejowe. Rędziny próchnicze są glebami głębokimi, natomiast pozostałe są glebami płytkimi i mają wysoką zawartość rumoszu skalnego. Odznaczają się wysoką zawartością wody higroskopowej, jednak duży procent wody znajdującej się w glebie jest niedostępny dla roślin /około 15%/. Rędziny mogą być okresowo za suche dla produkcji roślinnej, zwłaszcza w okresach niedoborów opadów atmosferycznych. Ponadto rędziny są glebami bardzo plastycznymi, co ma duży wpływ na optymalny termin orki. Gleby te są typowo pszennymi, na których osiąga się wysokie plony. Użytkowane rolniczo tworzą kompleksy: pszenny dobry i pszenny bardzo dobry. Rędziny płytkie tworzą kompleks pszenny wadliwy, a o lżejszym składzie granulometrycznym tworzą kompleks żytni bardzo dobry i żytni dobry. W obszarze gminy Stary Zamość występują zarówno rędziny płytkie jak i głębokie. Gleby brunatnoziemne mają bardzo wyrównany skład chemiczny, zróżnicowaną miąższość /30-180cm / i kwasowość /od kwaśnej do lekko zasadowej/. Najbardziej rozpowszechnione są gleby brunatne wyługowane. Pod względem budowy profilu zbliżone są do gleb brunatnych właściwych, które występują również, ale na mniejszych powierzchniach. Gleby brunatne wyługowane cechują się poziomem orno-próchniczym o miąższości 25-30cm oraz uregulowanymi stosunkami wodnymi. Gleby brunatne właściwe odznaczają się głębszym poziomem orno-próchnicznym /30-35cm/ i nieco większą zawartością próchnicy. Gleby brunatnoziemne użytkowane rolniczo tworzą kompleksy: pszenny wadliwy, żytni bardzo dobry, pszenno-żytni i żytni. Leśne gleby brunatnoziemne są siedliskiem lasów mieszanych. Gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe są glebami hydrogenicznymi. W warunkach zmiennych szybkości przepływów wody, przebiegały na przemian dwa lub trzy procesy glebotwórcze: proces torfotwórczy /bagienny/ i proces aluwialny lub deluwialny. Gleby z przewagą masy torfowej od powierzchni są glebami torfowo-mułowymi, natomiast z przewagą namułów aluwialnych - glebami mułowotorfowymi. Gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe użytkowane są głównie jako trwałe użytki zielone - łąki. Przeważnie są one okresowo lub trwale nadmiernie uwilgotnione i wymagają uregulowania stosunków wodnych. W górnych poziomach wykazują odczyn obojętny lub alkaliczny, sporadycznie słabo kwaśny lub kwaśny. Są to gleby żyzne i urodzajne, z uregulowanymi stosunkami wodnymi /zmeliorowane doliny rzek/. Obok gleb mułowo-torfowych i torfowo-mułowych w dolinach rzek na torfowiskach niskich, o zwolnionym przepływie wody, gdzie dominującym był proces torfotwórczy, wykształciły się gleby torfowe. Warunkiem rozwoju tego procesu było stagnowanie wody na powierzchni oraz akumulacja dużych ilości resztek roślinnych. Po zmeliorowaniu dolin rzecznych i obniżeniu się poziomu wody gruntowej przebieg procesu torfotwórczego został poważnie ograniczony do niewielkich, najniżej położonych powierzchni. Gleby torfowe mają odczyn słabo kwaśny lub zbliżony do obojętnego. Tworzą kompleksy użytków zielonych średnich. Użytkowane są głównie jako łąki i pastwiska. Glebami hydrogenicznymi są również gleby murszowo - torfowe. Powstały z płytkich torfów torfowisk niskich i dolinowych pod wpływem obniżania poziomu wody gruntowej. Murszenie objęło tutaj całą warstwę torfu aż do mineralnego podłoża /piasek lub utwór pylasty/. Miąższość warstwy murszowej sięga 30-50cm. Występują na peryferiach dolin rzecznych, małymi powierzchniami. Są glebami przeważnie za suchymi, zwłaszcza przy niedoborze opadów atmosferycznych. Tworzą kompleksy użytków zielonych średnich. Płaty czarnych ziem właściwych i zdegradowanych wykształciły się na podłożu gliniastopiaszczystym lub gliniastym, w warunkach nadmiernego uwilgotnienia, często przy udziale roślinności łąkowej. Nie tworzą zwartych powierzchni, a występują w lokalnych obniżeniach terenu, w dolnych partiach stoków lub u ich podnóży. Odznaczają się dużą zawartością substancji organicznej i poziomami próchnicznymi o dużej miąższości /35-65cm/. Część tych gleb powstaje na drodze ewolucji gleb bagiennych, w wyniku obniżenia poziomu wody gruntowej. Należą do gleb okresowo nadmiernie uwilgotnio- 19

20 nych, są natomiast zasobne w fosfor i magnez i ubogie w potas. Tworzą użytki zielone średnie oraz kompleksy zbożowo-pastewne. Gleby glejowe wykształciły się z różnych skał macierzystych piaskowych, pyłowych, gliniastych i iłowych przy nadmiarze wody. Brak tlenu był powodem rozwinięcia się procesu glejowego i powstania pod poziomem próchnicznym poziomu glejowego odznaczającego się jasnoszarą lub niebieskawą barwą, w zależności od obecności węglanu wapnia w glebie. Wykształciły się w małych obniżeniach i bezodpływowych zagłębieniach terenu z wysokim poziomem wody gruntowej. Często powodem stagnowania wody jest trudno przepuszczalne podłoże /ilaste lub gliniaste/. Melioracja tych gleb jest trudna z uwagi na możliwość przesuszenia gleb położonych w sąsiedztwie. Grunty orne na glebach glejowych powinny być przekształcone w użytki zielone. Gleby bielicowe i tworzą kompleksy żytnie, czasami pszenne. W wyniku procesu bielicowania nastąpił rozkład minerałów ilastych, a następnie wymycie z górnych poziomów związków żelaza, manganu i wapnia oraz powstanie charakterystycznego dla tych gleb poziomu deluwialnego. Na obszarach poleśnych proces bielicowania został zahamowany w wyniku uprawy, a gleby bielicowe i pseudobielicowe przekształcają się w gleby brunatne wyługowane. Są to przeważnie gleby kwaśne i ubogie w przyswajalny fosfor i potas, z wadliwymi stosunkami wodnymi / za mokre na wiosnę i w okresie obfitych opadów, a w okresach niedoboru opadów -za suche/. Gleby piaskowe różnych typów genetycznych odznaczają się kwaśnym lub słabo kwaśnym odczynem górnych poziomów profilu, są ubogie we wszystkie niezbędne dla roślin składniki pokarmowe i przeważnie okresowo za suche. Pod względem typologicznym znaczną część można zaliczyć do gleb rdzawych, część do gleb o niewykształconym profilu lub bez wyraźnego oblicza typologicznego /tzw. bielicowo-brunatnych/. Tworzą głównie kompleksy żytnie. Do grupy gleb hydrogenicznych zaliczane są gleby mułowo - torfowe, torfowo - mułowe, torfowe i murszowo-torfowe. Gleby glejowe są formą przejściową pomiędzy glebami mineralnymi a właściwymi glebami bagiennymi. Na znacznych obszarach miasta, szczególnie w strefie krawędzi i stromych stoków występuje erozja gleb w stopniu słabym, umiarkowanym, średnim i silnym. Erozja w stopniu bardzo silnym nie występuje. Najsilniejsze zjawiska erozyjne występują w strefie zachodniej krawędzi doliny Wieprza. Krasnystaw ma korzystne warunki glebowe do produkcji rolnej. Użytki rolne zajmują 62,04% powierzchni gminy, w tym grunty orne 48,7%, użytki zielone 10,9,% oraz sady 2,4 %. Przeważają gleby dobre i bardzo dobre. Największe zwarte obszary gruntów ornych znajduj się w południowo-wschodniej oraz północno-zachodniej części miasta. Do najbardziej rozpowszechnionych należą uprawy zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków. Według planu przestrzennego zagospodarowania przestrzennego woj. lubelskiego Krasnystaw leży w południowym obszarze produkcyjnym, w głównym rejonie rolniczym predysponowanym do intensyfikacji rozwoju rolnictwa. W przypadku miasta tereny rolnicze stanowią rezerwę terenów budowlanych Biocenozy. Według regionalizacji geobotanicznej /J. Matuszkiewicz/1993/ Krasnystaw położony jest w obrębie działu geobotanicznego Mazowiecko-Poleskiego, w krainie geobotanicznej Wyżyna Lubelska w okręgu Wyżyny Lubelskiej, na styku podokręgów: Łęczyńskiego, Łopiennickiego i Kraśniczyńskiego. Według podziału geobotanicznego Lubelszczyzny /D.Fijałkowski/ Krasnystaw leży na pograniczu dwóch podokręgów botanicznych: Działy Grabowieckie i Wyniosłośc Giełczewska. Według regionalizacji przyrodniczo - leśnej na pograniczu Krainy Małopolskiej ( dzielnica Wyżyny Zachodniolubelskiej) oraz Krainy Mazowiecko Podlaskiej (dzielnica Wyżyna Wschodniolubelska, mezoregiony Polesie Wołyńskie oraz Wyżyna Zachodniowołyńska), natomiast według regionalizacji zoogeograficznej w okręgu subpontyjskim. Zróżnicowanie biocenotyczne terenu, przyjmując w dużym uproszczeniu, jest pochodną warunków geomorfologicznych, hydrologicznych, glebowych oraz klimatycznych w przeszłości i obecnie i stopnia antropoopresji. Znaczna część flory, a szczególnie gatunki rzadkie wywodzi się z różnych okresów kształtowania się flory po ustąpieniu lodowca /około lat temu/. Dziś występują one w postaci reliktów powiązanych z obszarami o klimatach dawniej u nas dominujących. Stąd wywodzi się określenie odpowiednich elementów geograficznych lub genetycznych /arktyczny, borealny, środkowoeuropejski, śródziemnomorski, atlantycki, pontyjski, południowosyberyjski i śródziemnomorski/. Analiza geograficzna aktualnej flory Lubelszczyzny i obszaru objętego niniejszym opracowaniem pozwala na określenie stopnia jej podobieństwa do otaczających regionów Polski i Europy. 20