Zali naprawdę już wiosna jawi się stopy lekkiemi na ziemi, twardej od mrozu, na śniegiem pokrytej ziemi?

Transkrypt

1 Zali naprawdę już wiosna jawi się stopy lekkiemi na ziemi, twardej od mrozu, na śniegiem pokrytej ziemi? Jan Kasprowicz Jak przywitać wiosnę Wiosną, wiedzcie moje dzieci, Zejdzie śnieg, odsłoni śmieci! Wyjdą flaszki i papiery, Sto baterii, kup sto cztery. Wiosna prawdę ukazuje: Kto gdzie śmieci, kto gdzie truje, Wyjdą stare papierosy, Zżute gumy, puszek stosy Zanim krokus na nich wzrośnie Posprzątajmy Naszej Wiośnie! Marek Kot 68

2 Cele ogólne: 1. Zdobycie wiedzy o procesach zachodzących w przyrodzie. 2. Rozwijanie pasji samodzielnego poznawania zjawisk przyrodniczych. 3. Rozwijanie umiejętności dostrzegania piękna przyrody, wrażliwości estetycznej. Cele szczegółowe: Uczestnik zajęć potraf: rozpoznać gatunki roślin kwiatowych i drzew; ocenić jakich roślin potrzebują owady wiosną i jakie gatunki owadów zainteresowane są daną rośliną; rozpoznać gatunki płazów oraz składane przez nie jaja; nauczy się, jak pomagać płazom. Środki: Flora wiosenna lasów (klucz do rozpoznania gatunków), klucze do rozpoznawania drzew, płazów i ptaków, stetoskop, patyki, sznurek, lupki, wiaderka do przenoszenia płazów z pułapek, rękawice, lornetki, urządzenia do nagrywania, np. telefon komórkowy, karty pracy. Metody: Podające, praktyczne, problemowe. Forma pracy: Grupowa Przebieg zajęć: Zajęcia składają się z czterech elementów, które można również realizować oddzielnie. 1. W ramach wprowadzenia do zajęć prowadzący w formie krótkiego wykładu udziela informacji o roślinach kwiatowych, drzewach,owadach, płazach i ptakach. 2. Praca w grupach Podział na cztery grupy badaczy: a. kwiatów i owadów, b. drzew, c. płazów, d. ptaków. 69

3 Grupa a. Uczestnicy zajęć zakładają dwa ogródki, czyli powierzchnie obserwacyjne, jeden na polanie, drugi w drzewostanie. Liczą gatunki kwiatów albo ich kolory (jeśli nie potrafią rozpoznać gatunków) oraz odwiedzające je owady (rozpoznając ich gatunki w miarę możliwości). Wynik zapisują w karcie pracy. Grupa b. W Ogrodzie uczestnicy zajęć szukają różnych gatunków drzew, przy pomocy klucza rozpoznają badane gatunki, przy pomocy stetoskopu wsłuchują się w krążenie soków pod korą drzew. Określają, które drzewa są obudzone, a które jeszcze śpią. W trakcie zajęć wypełniają kartę pracy. Grupa c. Uczestnicy zajęć bardzo cicho skradają się w pobliże stawków i zachowując spokój, obserwują zachowanie żab oraz nagrywają wydawane przez nie odgłosy. Obserwują, skąd przychodzą żaby do stawków i co im zagraża. Po odejściu od stawków szukają miejsc niebezpiecznych dla płazów w pobliżu ogrodu (np. miejsce manewrowe samochodów), przenoszą żaby z tych miejsc w pobliże stawków. Na zakończenie wypełniają kartę pracy. Grupa d. Uczestnicy zajęć w ciszy słuchają wiosennych głosów ptaków, liczą rodzaje głosów, zapisując wynik w karcie pracy, tam też rysują mapę dźwięków. Porównują liczbę dźwięków dochodzących z różnych miejsc. Przy pomocy lornetki obserwują ptaki i przy pomocy atlasu ptaków próbują rozpoznać gatunki. 3. Podsumowanie zajęć: Na zakończenie zajęć wszystkie grupy delegują osoby, które przedstawiają pozostałym wyniki obserwacji zebrane na kartach pracy. Uczestnicy dyskutują na temat treści dwóch wierszy stanowiących motto ćwiczeń. Wszyscy wspólnie zastanawiają się, co dzieje się wiosną w przyrodzie i jak można pomóc roślinom (np. poprzez usunięcie śmieci) i zwierzętom (np. zapewniając bezpieczny dostęp do miejsc rozrodu). 70

4 Informacje dla nauczycieli: Płazy i ich zagrożenia Płazy występujące w TPN zostały opisane w wydanym przez park folderze Józefa Świerada Płazy oraz na stronie TPN: Klucz do rozpoznawania płazów można znaleźć tu: Ogród jest siedliskiem żaby trawnej, ropuchy szarej i kumaka górskiego. Najliczniej występują tu żaby trawne. Ich gody odbywają się na przedwiośniu, kiedy w stawkach w Ogrodzie gromadzi się do kilkuset osobników. Żaby ściągają wtedy do stawków nie tylko z Ogrodu, ale nawet z lasu znajdującego się po drugiej stronie ulicy Tytusa Chałubińskiego i Bronisława Czecha. Pokonują wtedy ulicę (ruch samochodowy), Potok Foluszowy, chodnik dla pieszych i plac przed CEP, gdzie również zagrażają im samochody. Niektóre żaby wpadają do syfonu przepustu Potoku Foluszowego 71

5 pod Rondem i przepływają kilkadziesiąt metrów pod ziemią, po wypłynięciu w Ogrodzie zrzucane są przez wodę kaskadą po wysokich schodach z wysokości około 4 metrów. Przy stawkach bywają atakowane przez wrony, które cenią sobie takie urozmaicenie swojej diety. Do głównych zagrożeń płazów należy zaliczyć zanikanie dostępnych miejsc rozrodu, ruch komunikacyjny przecinający szlaki migracji płazów, urządzenia hydrotechniczne, które połykają spływające płazy. Drapieżniki atakujące płazy są czynnikiem naturalnym, prowadzą naturalną selekcję płazów. Tatrzański Park Narodowy dba o zachowanie naturalnych miejsc rozrodu płazów. U wylotu Doliny Olczyskiej powstał Ośrodek Czynnej Ochrony Płazów i Gadów. W Jaszczurówce wykonano też płotki zapobiegające wchodzeniu żab na jezdnię, kierujące je do pojemników, w których są przenoszone na druga stronę szosy. Pełną informację o tym ośrodku można przeczytać na stronie TPN: Ochrony-Plazow-i-Gadow Głosy wiosennych ptaków i mapa dźwięków Literatura dotycząca ptaków jest łatwo dostępna, istnieje wiele kluczy i atlasów, w których są opisy poszczególnych gatunków. W Ogrodzie można się spodziewać spotkania z takimi gatunkami ptaków jak: wrona siwa, sójka, szpak, kos, drozd, kwiczoł, sikora bogatka, sikora uboga, sikora czubata, sikora modra, kowalik, pełzacz, kukułka, wilga, zięba, kopciuszek, rudzik, pokrzewka, synogarlica turecka, gołąb, krogulec, pliszka siwa, pluszcz, kaczka krzyżówka, gil, muchołówka, wróbel. Nagrania głosów pospolitych gatunków ptaków można usłyszeć tu: Glosy_ptakow, cid, 970.htm Wykonanie mapy dźwięków nie jest skomplikowanym zadaniem. Uczestnik zajęć siedzi lub stoi z zamkniętymi oczami (aby bodźce wzrokowe nie zaburzały odbioru bodźców słuchowych) i rejestruje wszystkie słyszane dźwięki. Następnie na kartce zaznacza swoją pozycję (np. krzyżykiem) i według przyjętej skali zaznacza wokół siebie to, co słyszał. Sygnatury 72

6 dźwięków mogą być dowolne rysunki (np. ptaków, owadów, samochodów, ludzi, psów itp.) albo jakieś znaczki, które rozróżniają dźwięki między sobą. O tworzeniu mapy dźwięków można przeczytać tu: Literatura: Stanisław Kucharzyk, Flora wiosenna lasów: klucz do rozpoznania gatunków, Bieszczadzki Park Narodowy, Ustrzyki Dolne Marek Pęksa, Łukasz Pęksa, Ośrodek czynnej ochrony płazów i gadów Jaszczurówka : przyrodnicza ścieżka dydaktyczna, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Foldery: Włodzimierz Cichocki, Ptaki tatrzańskich regli, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Mirosława Dylewska, Trzmiele i trzmielce Tatr, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Marek Kot, Życie tatrzańskich wód, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Tomasz Skrzydłowski, Cis pospolity, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Tomasz Skrzydłowski, Lasy i bory regla dolnego, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Józef Świerad, Gady, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Józef Świerad, Płazy, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane

7 Grupa a. Na polanie i w lesie wybierz dwie powierzchnie obserwacyjne wielkości 1 1 metr. Policz i rozpoznaj kwiaty i owady. Wyniki obserwacji wpisz do tabeli. Gatunki nierozpoznane opisz, rozpoznane nazwij. Połącz strzałką owada z kwiatem, na którym był widziany. Ogródki Kolory kwiatów Gatunki kwiatów Owady opis Rozpoznane gatunki owadów Ogródek na polanie Ogródek w drzewostanie

8 Rozwiąż krzyżówkę o tatrzańskich kwiatach, a dowiesz się, jak nazywa się pora roku, kiedy kwitną. Z A J Ę C Z Y K R O K U S L E P I Ę Ż N I K Ż Y W I E C K N I E Ć P O Z I O M K A P I E R W I O S N E K K O P Y T N I K Z A W I L E C 1. Szczawik... ; 2. Gwarowo: tulipanek, fijałek, drzyślok; od nich fioletowo na polanach; 3. Zakwita, gdy jeszcze leży śnieg, przed rozwojem liści, które są ogromne; 4. Jest gatunkiem typowym dla buczyny karpackiej, barwy czerwono-fioletowej; 5. Kwitnie na żółto, daje dużo pyłku i nektaru; popularnie kaczeniec; 6. Owoce to drobne orzeszki na czerwonym słodkim dnie kwiatowym uważanym za owoc; bardzo je lubimy; 7. Nazwa łacińska pochodzi od prima pierwsza; 8. Nazwa związana z kształtem przypominającym odbicie końskiego kopyta; 9. Kwiaty widziane przez pszczoły są barwy niebieskozielonej, człowiek widzi je w kolorze białym

9 Grupa b. W ogrodzie poszukaj różnych gatunków drzew, przy pomocy klucza rozpoznaj badane gatunki, przy pomocy stetoskopu wsłuchaj się w krążenie soków pod korą drzew. Wpisz obserwacje do tabeli: Opis drzewa Co słychać pod korą drzewa? Czy jeszcze śpi? Gatunek Odbicie kory drzewa

10 Grupa c. Wpisz wyniki obserwacji do tabeli Data... Stawki Liczba żab Liczba kłębów skrzeku Skąd przychodzą żaby? Jakie przeszkody utrudniają dojście do wody? Stawek górny Stawek dolny Które miejsca są niebezpieczne dla żab?... Ile żab było w niebezpiecznych dla nich miejscach?

11 Żaba trawna Ropucha szara Skrzek żaby Skrzek ropuchy

12 Grupa d. Oznacz jakimś symbolem każdy rodzaj głosu słyszanych ptaków, policz, ile rodzajów głosów usłyszałeś. Wpisz nazwy gatunków ptaków obserwowanych przez lornetkę, które udało ci się rozpoznać. Jeśli rozpoznałeś głosy tych ptaków, to przy każdym z nich narysuj symbol jego głosu, jaki mu przydzieliłeś, rysując mapę:

13 Narysuj mapę dźwięków, zaznaczając na niej różne źródła dźwięków swoimi symbolami, uwzględniając odległość i kierunek, skąd dochodzą. Obserwator