Krajoznawcza wędrówka szlakami historii, kultury i tradycji (1)

Transkrypt

1 UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY im. KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ W KRAKOWIE INSTYTUT GEOGRAFII ZAKŁAD TURYSTYKI I BADAŃ REGIONALNYCH PRZEWODNIK DO ĆWICZEŃ TERENOWYCH DLA STUDENTÓW TURYSTYKI I REKREACJI pod red. Mariusza Szuberta Krajoznawcza wędrówka szlakami historii, kultury i tradycji (1) Student: Imię i nazwisko (wpisać czytelnie) Kraków 2019

2 1. Wstęp Mariusz Szubert Szlakami historii, kultury i tradycji Trasa ćwiczeń terenowych ukazuje w przekroju południkowym na tle georóżnorodności Polski oraz różnorodności kulturowej zróżnicowanie walorów turystycznych oraz elementy dziedzictwa symbole regionów etnograficzno-kulturowych, wkomponowane w krajobrazy wyżynne i nizinne. Trasa wycieczki prowadzi przez Wyżynę Małopolską (Nieckę Nidziańska, Wyżynę Kielecką), Niziny Mazowiecko-Podlaskie (Nizinę Południowomazowiecką (Wzniesienia Południowomazowieckie), Nizinę Środkowomazowiecką, Nizinę Północnomazowiecką, Nizinę Południowopodlaską), Wysoczyzny Podlasko-Białoruskie (Nizinę Północnopodlaską), Pojezierze Wschodniobałtyckie (Pojezierze Mazurskie), Pojezierze Iławskie, Pobrzeża Południowobałtyckie (Pobrzeże Gdańskie), Pojezierza Południowobałtyckie (Pojezierze Wschodniobałtyckie, Bory Tucholskie, Dolinę Dolnej Wisły, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie), Nizinę Południowowielkopolską i Wyżynę Śląsko-Krakowską (Wyżynę Woźnicko-Wieluńską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską). Podczas wycieczki odsłonią się zróżnicowane krajobrazy: wyżyny wapiennej krzemionkowej, nizinny staroglacjalny, nizinny post-młodoglacjalny oraz nizinny nadmorski z zalewami, mierzejami i klifami. Na ich tle obserwować będziemy rozmaite obszary rolnicze m.in. mazowieckie, żuławskie, wielkopolskie, z charakterystyczną dla nich zabudową wiejską i układami przestrzennymi oraz obszary miejsko-przemysłowe m.in. aglomeracji warszawskie, trójmiejskiej, łódzkiej i górnośląskiej. Szlak wycieczki wiedzie przez historyczną Małopolskę, Mazowsze, Podlasie, Mazury, Warmię, Pomorze, Kujawy, Wielkopolskę i Ziemię Łódzką oraz przez kilka wyrazistych regionów etnograficznych lub kulturowych: Kurpiowszczyznę, Kaszuby i Kociewie. Na tle przyrodniczych i kulturowych uwarunkowań turystyki poznamy walory i atrakcje krajoznawcze w wielu regionach turystycznych: w regionie Świętokrzyskim, makroregionie Mazowieckim (regiony Świętokrzyski, Warszawski i Kurpiowski), makroregionie Pojezierze Mazurskie (region Wielkich Jezior), w makroregionie Pobrzeże (region Trójmiejski), makroregionie Pojezierze Pomorskie (region Kaszubski). Końcowa część trasy ćwiczeń poprowadzi nas przez regiony Śląski i Jurajski na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej. Na trasie wycieczki znajdują się największe miasta Polski oraz miasta historyczne: Warszawa (UNESCO), Malbork (UNESCO), Gdańsk, Gdynia, Toruń (UNESCO), Łódź. W każdym z tych miast w niezwykły sposób historia Polski łączy się ze współczesnością. Centrum krajoznawcze Warszawa Warszawa - stolica Polski i największe pod względem liczby mieszkańców miasto (1,7 mln). Stolica historycznego Mazowsza, siedziba książąt mazowieckich, a od 1596 r. za sprawą króla Zygmunta III Wazy stolica Polski. Jedno z wielu miast Polski w poważnym stopniu zniszczone w czasie II wojny światowej. Historyczne centrum pieczołowicie odbudowane z wojennych zniszczeń wpisane zostało w 1978 r. na Listę Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Jednym z warszawskich symboli, zarazem symboli narodowych jest Zamek Królewski. Tutaj w 1791 r. uchwalono Konstytucję 3 Maja nowoczesną ustawę rządową regulującą ustrój państwa, pierwszą w Europie i drugą na świecie po konstytucji amerykańskiej. Zamek to również symbol agresji III Rzeszy Niemieckiej na Warszawę zbombardowany i częściowo spalony w pierwszych dniach II wojny światowej i wysadzony w powietrze w 1944 r. po upadku Powstania Warszawskiego.

3 Symbolem narodowym jest również archikatedra św. Jana Chrzciciela - jedno z najważniejszych miejsc kultury i tradycji narodowej. Tutaj m.in. zaprzysiężona została Konstytucja 3 Maja, odbywały się koronacje królewskie: Stanisława Leszczyńskiego i ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. Podczas Powstania Warszawskiego wnętrze świątyni stało się terenem walk powstańczych. Jest nekropolią, w której spoczywają m.in. Gabriel Narutowicz oraz prymas tysiąclecia Stefan kardynał Wyszyński. Rynek warszawski zdobi symbol miasta Syrenka, obok której spotkamy kataryniarza z papugą. Klimatu historycznej Warszawy nie zakłóca nowoczesna Warszawa, tętniąca życiem wielkiego miasta, stolicy, ośrodka usługowego i przemysłowego, kulturalnego i naukowego. Centrum krajoznawcze Trójmiasto Trójmiasto jest niezwykłą nadmorską aglomeracją, niezwykłą, gdyż tworzą ją na pozór niepasujące do siebie miasta: historyczny i dostojny Gdańsk, nadmorski kurort Sopot oraz młoda, nowoczesna Gdynia miasto z morza i marzeń, które wyrosło w dwudziestoleciu międzywojennym. Mimo, że każde z tych trzech miast innym jest, tworzą one harmonijną całość. Te trzy miasta stanowią rdzeń regionu turystycznego Trójmiasto. Składa się ona z trzech stref: nadmorskiej (rekreacyjnej), miejskiej kulturowej oraz leśnej (rekreacyjnej). W strefie nadmorskiej znajdują się miejskie plaże oraz znane kąpieliska: w Gdańsku (Wyspa Sobieszewska, Stogi, Brzeźno, Jelitkowo), w Sopocie (plaża i uzdrowisko, park zdrojowy) oraz w Gdyni (Orłowo). Strefa miejska kulturowa: Gdańsk (Główne Miasto, Stare Miasto, Oliwa), Sopot (ul. Bohaterów Monte Casino, Opera Leśna, tor wyścigów konnych), Gdynia (Skwer Kościuszki m.in. Muzeum Morskiego Instytutu Rybackiego tzw. Akwarium, Dar Pomorza, ORP Błyskawica, Muzeum Emigracji). Strefa leśna rekreacyjna w Nadmorskim Parku Krajobrazowym (krajobraz młodoglacjalny, las). Gdańsk największy ośrodek przemysłowy na Pomorzu skupia różne działy gospodarki morskiej tradycyjnie wymianę handlową poprzez port i budowę statków. Te formy działalności od wieków cementowały to miasto z Polską, co wyraża XVI wieczna sentencja dobrzeć Polszcze z Gdańskiem, a z nią zaś Gdańskowi jako złotej koronie, a w niej diamentowi, korespondująca z plafonem przedstawiającym apoteozę łączności Gdańska z Polską, zdobiącym sklepienie Czerwonej Sali gdańskiego ratusza. Złote czasy Gdańska to okres jego przynależności do Hanzy oraz czasy opieki roztoczonej nad miastem przez królów Polski Zygmunta I Starego i Zygmunta Augusta. To wówczas powstawały wspaniałe budowle gdańskie będące świadectwem potęgi gospodarczej miasta i zamożności mieszczan. Główne miasto w niezwykły sposób łączy gotyk z niderlandzkim manieryzmem. Kunszt i harmonia architektoniczna są świadectwem geniuszu artystycznego Antoniego van Opbergenema, Willema van den Blocka oraz Abrahama van den Blocka. Oblicze kulturowe Gdańska przez kilkaset lat kształtowało się w duchu tolerancji. Jako miasto otwarty był dla przedstawicieli różnych nurtów religijnych i kulturowych. Gdańsk przyciągał artystów z różnych krajów Europy, których dzieła naukowe, malarskie i rzeźbiarskie są dziś klejnotami w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Gdańska. W tym mieście mieszkał Jan Heweliusz ( ) z wykształcenia prawnik, ekonomista i matematyk, a z zamiłowania astronom i browarnik, humanista podróżnik, biskup i poeta Jan Dantyszek ( ), fizyk Gabriel Daniel Fahrenheit ( ), artysta Daniel Chodowiecki ( ), filozof Arthur Schophenhauer ( ). Gdańsk wydał dwóch noblistów: Lecha Wałęsę i Gintera Grassa ( ). W bogatą historię miasta wpisują się symbole najnowszej historii Polski Westerplatte ( r. atak niemieckiego pancerniak Schleswig-Holstein na Polską Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte symbol rozpoczęcia działań wojennych II wojny światowej oraz Stocznia Gdańska symbol wydarzeń grudniowych roku 70. oraz polskiego Sierpnia 1980 r. strajku w Stoczni Gdańskiej i wydarzeń, które doprowadziły do przemian ustrojowych w Polsce. Listę 21 postulatów strajkowych ogłoszonych wówczas w Stoczni wpisano na listę Pamięć Świata UNESCO). Gdańsk zachował niezwykły klimat wielokulturowego hanzeatyckiego miasta, podkreślony harmonią gotyku i niderlandzkiego manieryzmu, dźwiękami karillonu oraz złocistym

4 kolorytem bursztynu i piwa gdańskiego. Podziwiając miasto miejmy w świadomości, że podźwignięte zostało ono z ruin po 1945 r. i jest symbolem kunsztu polskich mistrzów murarskich i konserwatorów sztuki, którym udało się zarówno odtworzyć świetność historycznych budowli oraz przywrócić klimat historycznego miasta. Główne Miasto znajduje się na Liście Informacyjnej UNESCO. Centrum krajoznawcze Toruń Toruń przywołuje wiele skojarzeń: pierniki, Kopernik i miasto, gdzie gotyk jest na dotyk. Historyczne centrum Torunia przenosi nas w odległe średniowieczne czasy, gdy miasto należące do Hanzy było jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczych dawnego państwa Zakonu Krzyżackiego, a później Polski. Świadectwem potęgi ekonomicznej średniowiecznego Torunia są takie budowle jak: ratusz, kościoły Najświętszej Maryi Panny oraz św. Janów, spichlerze, kamienice mieszczańskie, potężne mury obronne z bramami miejskimi i basztami ze słynną krzywą wieżą pośród nich. Ruiny zamku krzyżackiego przywołują historyczne zawiłości w relacjach polsko-krzyżackich oraz upadek potęgi państwa krzyżackiego po wojnie trzynastoletniej ( ). W Toruniu zawierano traktaty pokojowe z państwem krzyżackim (I i II Pokój Toruński). Toruński rynek ubarwia tłum turystów, na których spogląda z cokołu pomnika Mikołaj Kopernik. Historia miasta wpisująca się w układ urbanistyczny oraz piękno jego budowli sprawia, że Toruń jest symbolem światowego dziedzictwa kulturowego. Średniowieczny zespół miejski Torunia od 1997 r. znajduje się na Liście Dziedzictwa UNESCO. Centrum krajoznawcze Łódź Łódź będąca trzecim względem liczby mieszkańców miastem w Polsce jest ośrodkiem przemysłowym (m.in. produkcja urządzeń domowych i komputerów), usługowym (m.in. usługi finansowe), handlowym (m.in. Targi Łódzkie, wielkie centra handlowe, bazarowy handel odzieżą), naukowym (m.in. Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Medyczny, Politechnika Łódzka, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna Filmowa i Telewizyjna ) i kulturalnym (teatry, muzea, rozgłośnie radiowe, telewizja regionalna, wydawnictwa). Łódź jest stolicą polskiego filmu. Tutaj znajdują się uznane wytwórnie filmowe: Wytwórnia Filmów Fabularnych oraz Se-ma-for (niestety zlikwidowana). W wizerunek kulturowy Łodzi lub jak kto woli HollyŁodzi wpisane są: Łódzkie Centrum Filmowe szczycące się ogromnym zbiorem kostiumów, broni oraz rozmaitych rekwizytów zgromadzonych do produkcji filmów, Muzeum Kinematografii oraz miejsca będące tłem akcji kilkudziesięciu produkcji filmowych, zarówno fabularnych jak i seriali telewizyjnych. Stały się one atrakcjami turystycznymi miasta, które można je odwiedzić wędrując szlakiem filmowej Łodzi. Zapisem krótkiej, lecz burzliwej historii tego miasta (od XIX w.) są określenia: Ziemia Obiecana, Polski Manchester, Stolica Polskiej Secesji oraz Miasto Dialogu Czterech Kultur. Wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego w 2015 r. uznany został za pomnik historii. Tę wielokulturowość jako zapis burzliwej historii i rozwoju miasta na przełomie XIX i XX w odnajdziemy na Piotrkowskiej, w Księżym Młynie, w starych fabrykach i pałacach fabrykantów rozsianych w śródmieściu, na łódzkich cmentarzach. Na Piotrkowskiej, pośród wspaniałych secesyjnych kamienic spotkamy wielkich Łodzian: Artura Rubinsteina, noblistę Władysława Reymonta, Juliana Tuwima, Stefana Jaracza oraz łódzkiego lampiarza. Na chwilę przysiądziemy się do stołu, przy którym Izrael Poznański, Karol Scheibler i Henryk Grohman kreślą wizję przemysłowej Łodzi. Manufaktura dzisiaj to największe w Europie Kaszubi, Kaszuby, Pojezierze Kaszubskie, czyli Szwajcaria Kaszubska. Na trasie ćwiczeń poznamy bogactwo form młodoglacjalnych (post-młodoglacjalnych) tworzących kontrastujące krajobrazy Pobrzeża Gdańskiego z wysoczyznami, równinami i pradolinami oraz Pojezierza Kaszubskiego z pagórkami, wzniesieniami moreny czołowej oraz jeziorami rynnowymi. Najbardziej krajobrazowo urozmaicony jest Kaszubski Park Krajobrazowy. Kulminacją tego obszaru jest Wieżyca (ok. 326 m n.p.m.) górująca ponad Wzniesieniami Szymbarskimi. Mozaikę pagórkowatych wysoczyzn i sandrowych równin ozdabiają ciągi jezior

5 rynnowych układających się w dwa systemy: jezior Ostrzyckich oraz jezior Raduńskich. Nad nimi rozwija się agroturystyka, zacierająca tradycyjne kaszubskie rolnictwo. Kaszubi od wieków gospodarzą na tym terenie. Najważniejsze kaszubskie symbole: mowa kaszubska, kaszubskie nazwy i nazwiska oraz herb kaszubski Gryf są wszechobecne. Bogactwo kultury kaszubskiej prezentują muza kaszubskie m.in. w Kartuzach stolicy regionu. Gdy pojedziemy do Chmielna słynącego z wyrobów kaszubskich: haftów i ceramiki kaszubskiej ponad jeziorami snuć się będzie Kaszubski Hymn (Kaszëbsczi Himn): Zemia Rodnô, pëszny kaszëbsczi kraju, Òd Gduńska tu, jaż do Roztoczi bróm! Të jes snôżô, jak kwiat rozkwitłi w maju. Ce, Tatczëznã, jô lubòtną tu móm. Sambòrów miecz i Swiãtopôłka biôtczi W spòsobie Ce dlô nas ùchòwałë. Twòje jô w przódk bëlné pòcyskóm kwiôtczi. Òdrodë cél Kaszëbóm znôw brënie. Tu jô dali mdã starżã zemi trzimôł, Skądka zôczątk rodnô naj rózga mô. Tu mdã dali domôcëznë sã jimôł Jaż zajasni i nama brzôd swój dô.

6 2. Cel ćwiczeń terenowych Mariusz Szubert Ćwiczenia terenowe Krajoznawstwo odbywają się na 3 roku Turystyki i rekreacji, studiów 1. stopnia stacjonarnych i niestacjonarnych 1. Program ćwiczeń oparto na założeniu, iż są one syntezą wiedzy z zakresu geografii turystycznej Polski ze szczególnym uwzględnieniem walorów turystyczno-krajoznawczych w ujęciu regionalnym. Celem ćwiczeń jest poszerzenie wiedzy studentów o kraju ojczystym oraz doskonalenie umiejętności przekazu wiedzy krajoznawczej z wykorzystaniem metod stosowanych w krajoznawstwie turystycznym. Program ćwiczeń zapewnia osiągnięcie efektów kształcenia zapisanych w karcie kursu opublikowanej na stronie internetowej IG oraz stronie Ćwiczenia prowadzone są w formie wycieczki turystycznej jako formy turystki czynnie uprawianej przez krajoznawców, dążących do gromadzenia i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym, Dzięki poznaniu środowiska przyrodniczego i kulturowego regionów (krain) geograficznych, historycznych, etnograficznych oraz turystycznych krajoznawcy dostrzegają walory krajoznawcze oraz ich uwarunkowania. Przygotowani są do realizacji podstawowego celu współczesnego krajoznawstwa szerzenia wśród społeczeństwa wiedzy o przyrodzie oraz kulturze materialnej i duchowej kraju. Podczas ćwiczeń studenci prowadzić będą działalność krajoznawczą zarówno w formie biernej jak i twórczej pracy krajoznawczej. W zakresie przekazywania treści krajoznawczych działalność ta podporządkowana będzie następującym zasadom: świadomego odbioru treści krajoznawczych, programowania, systematyzowania, pogłębiania i utrwalania treści krajoznawczych, poglądowości, łączenia teorii z praktyką oraz zasadzie korelacji i integracji. W formie biernej polegać ona będzie na przekazywaniu wiedzy krajoznawczej (każdy student wystąpi w roli przewodnika wycieczki) oraz na odbiorze tej wiedzy (student jako uczestnik wycieczki- odbiorca treści krajoznawczych). Twórcza praca krajoznawcza wystąpiła na etapie przygotowywania wycieczki (zebranie materiałów, ich kompilacja, współuczestnictwo w opracowaniu tras wycieczki w poszczególnych dniach). Efektem twórczej pracy krajoznawczej są opisy krajoznawcze tras wycieczki w poszczególnych dniach. Zgromadzony podczas tej działalności zasób wiedzy przekazany będzie podczas ćwiczeń terenowych zgodnie z zasadami metodyki krajoznawstwa. Celem ćwiczeń jest też doskonalenie metodyki pracy krajoznawczej poprzez optymalny dobór i aplikację form i metod przekazu wiedzy krajoznawczej, które studenci poznali podczas kursu Krajoznawstwo (zasady, metody, reguły). Karta kursu udostępniona jest przez Instytut Geografii oraz:

7 4. Program krajoznawczy ćwiczeń terenowych 4.1. Pierwszy dzień, (sobota) Trasa ćwiczeń terenowych (wycieczki krajoznawczej) Z Małopolski przez Mazowsze na Mazury L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* 1 Kraków 0 Krainy geograficzne, historyczne, geograficzne. Regiony turystyczne. Wyżyna Śląsko-Krakowska Wyżyna Krakowsko-Częstochowska Region Krakowski (turyst) Małopolska (hist.) 2 Słomniki Wyżyna Małopolska 3 Miechów-obwodnica Jędrzejów-obwodnica Chęciny- Góra Zamkowa Kielce-obwodnica Skarżysko-obwodnica Szydłowiec-obwodnica Niecka Nidziańska Wyżyna Kielecka Region Świętokrzyski 9 Radom Niziny Środkowopolskie Niziny Mazowiecko-Podlaskie 10 Białobrzegi-obwodnica Nizina Południowomazowiecka Mazowsze (hist.) 11 Grójec Warszawa Stare Miasto Legionowo Serock Pułtusk Różan Ostrołęką Nowogród Kolno Pisz Rybitwy *) Planowany czas przejazdu podany w minutach Nizina Środkowomazowiecka Kotlina Warszawska Region Warszawski (turyst) Centrum krajoznawcze Warszawa Nizina Północnomazowiecka Kurpiowszczyzna (etnogr.) Region Kurpiowski Podlasie (hist.) Wysoczyzny Podlasko- Białoruskie Nizina Północnopodlaska Pojezierze Wschodniobałtyckie Pojezierze Mazurskie (geogr., turyst.) Równina Mazurska Mazury (hist.) Nocleg: Energetyk Ośrodek Wczasowo-Rekreacyjny Rybitwy Pisz Program krajoznawczy:

8 Warszawa: Przejazd przez miasto: CH Janki-Opacz-obwodnica (S7)-Al. Jerozolimskie-Rondo Dmowskiego-Al. Jerozolimskie- Wybrzeże Gdańskie (parking pod mostem Śląsko-Dąbrowskim) -Wybrzeże Gdańskie (Wisłostrada)-most Grota-Roweckiego-Toruńska (Trasa Armii Krajowej) -Piłsudskiego. Miejsce postoju autokaru: parking przy skrzyżowaniu Al. Solidarności (Trasa W-Z) z Wybrzeżem Kościuszkowskim (Wisłostrada), pod mostem Śląsko-Dąbrowskim Zwiedzanie Starej Warszawy historycznego centrum miasta wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Współczesne funkcje miasta. Plac Zamkowy: 19. Zamek Królewski 20. Pałac Pod Blachą 21. Kolumna Zygmunta ul. Krakowskie Przedmieście: 48. Kościół św. Anny 49. Dawny Odwach 50. Dawna Resursa Obywatelska 51. Pomnik Adama Mickiewicza 52. Zespół Klasztorny Karmelitów Bosych z kościołem Wniebowzięcia NMP i św. Józefa 53. Pałac Namiestnikowski (Radziwiłłów) - siedziba Prezydenta RP 54. Pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego 55. Pałac Potockich (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) 56 Hotel Europejski 56. Hotel Bristol 57. Pomnik Bolesława Prusa 58. Kościół Wizytek 59. Pałac Czapskich-Krasińskich (Akademia Sztuk Pieknych) Uniwersytet Warszawski: 61. Pałac Kazimierzowski (Rektorat) 62. Pałac Tyszkiewiczów Potockich (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych) 63 Pałac Czetwertyńskich 63. Kościół św. Krzyża 64. Pałac Staszica (siedziba PAN) 65 Pomnik Mikołaja Kopernika Pl. Marszałka Piłsudskiego: 38. Grób Nieznanego Żołnierza (na miejscu Pałacu Saskiego) Pl. Teatralny: 37. Teatr Narodowy ul. Senatorska i Miodowa: 36. Pałac Prymasowski 23. Pałac Biskupów Krakowskich 24. Pałac Branickich 25. Pałac Szaniawskich 26. Pałac Morsztynów ul. Kapitulna-Piekarska-Zapiecek: 30. Zespół klasztorny Kapucynów z kościołem Przemienienia Pańskiego 27. Pałac Chodkiewiczów ul. Świętojańska: 8. Kościół MB Łaskawej (Jezuitów) 9. Kościół św. Jana Chrzciciela (Katedra Archidiecezjalna) Rynek Starego Miasta: Strona Dekerta (północna): 1. Kamienica Pod Murzynkiem" 2. Kamienica Baryczków Strona Barsa (wschodnia): 3. Kamienica Pod Fortuną" 4. Kamienica Orleamusów, Strona Zakrzewskiego (południowa): 5. Kamienica Pod Bazyliszkiem" Strona Kołłątaja (zachodnia): 6. Kamienica Pod Krokodylem" 7. Kamienica Fukierowska

9 0 50 m Ryc. 1. Plan ćwiczeniowej trasy miejskiej w Warszawie wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.

10 4.2. Drugi dzień, (niedziela) Trasa ćwiczeń terenowych (wycieczki krajoznawczej) Wielkie galindowanie czyli od Galindii do Warmii. L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy geograficzne, historyczne, geograficzne. Regiony turystyczne. 1 Rybitwy 0 Pojezierze Wschodniobałtyckie 2 Pisz Pojezierze Mazurskie (geogr., turyst.) 3 Nowe Guty Równina Mazurska Mazury (hist.) 4 Orzysz Okartowo Tartak Orzysz Giżycko Gierłoż Kętrzyn Święta Lipka Reszel** Biskupiec-obwodnica Barczewo-obwodnica Olsztyn** Stare Jabłonki *) Planowany czas przejazdu podany w minutach **) opcja w miarę możliwości czasowych Nocleg: Ośrodek Wypoczynkowy Elemis" ul. Turystyczna Stare Jabłonki Kraina Wielkich Jezior Mazurskich region Wielkich Jezior (turyst.) Pojezierze Mrągowskie Warmia (hist.) Pojezierze Olsztyńskie Program krajoznawczy: 1. Nowe Guty Wsie letniskowe w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich na przykładzie Nowych Gut. 2. Okartowo Tartak: Dziedzictwo przyrodnicze Pojezierza Mazurskiego: krajobraz polodowcowy, lasy, jeziora jako walory turystyczne makroregionu Pojezierze Mazurskie (regionu Wielkich Jezior), jezioro Śniardwy, Mazurski Park Krajobrazowy 2. Giżycko: Dziedzictwo kulturowe Pojezierza Mazurskiego (Mazur). Giżycko jako przykład ośrodka turystycznego w regionie Wielkich Jezior (Kanał Mazurski, jezioro Niegocin, marina, twierdza Boyen, zamek pokrzyżacki, most obrotowy). Zagospodarowanie turystyczne regionu Wielkich Jezior. 3. Gierłoż: Dziedzictwo kulturowe Pojezierza Mazurskiego (Mazur). Prezentacja obiektu historycznego (militarngo) jako atrakcji turystycznej w regionie Wielkich Jezior. Zwiedzanie dawnej polowej kwatery wojennej Hitlera w Gierłoży i jej interpretacja jako elementu dziedzictwa kulturowego regionu. Symbolika tego miejsca w ujęciu pokoleniowym. 4. Święta Lipka: Dziedzictwo kulturowe Pojezierza Mazurskiego (Mazur); Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna w regionie Wielkich Jezior. Sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce jako dziedzictwo Mazur. Zwiedzanie sanktuarium oraz prezentacja organów. Rola sanktuarium w zachowaniu tożsamości Mazurów i Warmiaków. 5. Reszel**: Dziedzictwo kulturowe Pojezierza Mazurskiego (Warmii).Obiekt turystyczny, atrakcje turystyczne makroregionu Pojezierze Mazurskie. Układ urbanistyczny miasta i zamek biskupów warmińskich jako dziedzictwo Warmii. 6. Olsztyn**: Dziedzictwo kulturowe Warmii. Olsztyn jako ośrodek turystyczny w makroregionie Pojezierze Mazurskie. Przyrodnicze i kulturowe uwarunkowania atrakcyjności turystycznej Olsztyna. Układ urbanistyczny starego Miasta. Zwiedzanie Starego Miasta (rynek, zamek kapituły warmińskiej, kościół św. Jakuba). Współczesne funkcje miasta.

11 0 20 m Ryc. 2. Centrum Giżycka na podstawie opracowania Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku. ul. Nadbrzeżna, Kanał Łuczański, most obrotowy (1), zamek pokrzyżacki (2), port jachtowy, marina (3) nad jez. Niegocin, twierdza Boyen (4)

12 0 10m Ryc. 3. Trasa turystyczna na terenie dawnej Polowej kwatery wojennej A. Hitlera w Gierłoży wg. Pucio Cz., Rużewicz W., Wilczy Szaniec, Twierdza Boyen i okolice oraz inne kwatery Hitlera w Europie, Kętrzyn: 88 ss SS-Leibstandarte (Gwardia Przyboczna Hitlera) obecnie hotel i restauracja, 2. RSD - Słuzba Bezpieczeństwa III Rzeszy, 3, Barak Narad - miejsce zamachu w dn r., 4. Służba Bezpieczeństwa III Rzeszy, 5. Adjutantury Hitlera, 6. Bunkier gościnny (przebudź. w 1944 r.), 7. Stenografowie i stenotypiści, 8. Poczta, służba bezpieczeństwa i kasyno, 9. Goście, lekarze, fryzjerzy, 9a. Oczyszczalnia ścieków, 10. Magazyn żywności, 11. Bunkier ogólnego użytku (m. Bormana), 12. Schron p. lotniczy, 13. Bunkier Hitlera (przebudowany w 1944 r.), 13ab. Kasyno I i nowa herbaciarnia, 13c. Stara herbaciarnia (nie istnieje) Basen p. pożarowy, 15, Dom Góringa, 16. Bunkier Góringa (zbud. w 1944 r.), 17. Jodl - szef Wermahtfurungsstab, 18. Kasyno II, 19. Schron feldmarszałka Keitla, 20. Personalne adiutantury Hitlera, adiutanci Wermahtu, 20a. Kino, 21. Bunkier łączności specjalnej (dalekopisy), 22. Garaże, 22a. Kwatery kierowców, 23. Szef prasy dr Otto Dietrich, 24. Naczelne Dowództwo Wojsk Lotniczych, 25. Naczelne Dowództwo Marynarki Wojennej, 26. Bunkier ogólnego użytku (1944), 27. FBB Fuherbegleitbatalion, 28. Architekci: Speer, Todt i goście, 29. Minister Spraw Zagranicznych Ribbentrop.

13 Ryc. 4. Zamki krzyżackie na obszarze dawnego Państwa Zakonu Krzyżackiego

14 Ryc. 5. Prusowie w XIII w. Grody pruskie. Na podstawie: Łowmiański H., 1989, Prusy, Litwa, Krzyżacy, PIW, Warszawa, 480 ss.

15 Ryc. 6. Administracja kościelna w państwie zakonu krzyżackiego w XIII w. Diecezja warmińska, dominium biskupów warmińskich. Na podstawie: Łowmiański H., 1989, Prusy, Litwa, Krzyżacy, PIW, Warszawa, 480 ss.

16 Ryc. 7. Krainy historyczne na terenie Pojezierza Mazurskiego i Pomorzu. Na podstawie: Łowmiański H., 1989, Prusy, Litwa, Krzyżacy, PIW, Warszawa, 480 ss.

17 Ryc. 8. Centrum Olsztyna. wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Ratusz, 2. Katedra św. Jakuba, 3. Wysoka Brama, 4. Zamek Kapituły Warmińskiej z kaplicą św. Anny, 5. Mury obronne z wieżą, 6. Nowy Ratusz, 7. Kaplica Krzyża Świętego

18 4.3. Trzeci dzień, (poniedziałek) Trasa ćwiczeń terenowych (wycieczki krajoznawczej) Śladami Mikołaja Kopernika, Krzyżaków i Olędrów L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy geograficzne, historyczne, geograficzne. Regiony turystyczne. 1 Stare Jabłonki 0 Pojezierze Olsztyńskie 2 Ostróda Małdyty Marzewo Buczyniec Pasłęk Elbląg Frombork Pojezierza Południowobałtyckie Pojezierze Iławskie Pobrzeża Południowobałtyckie Pobrzeże Gdańskie Żuławy Wiślane Pomorze (hist.) Pobrzeże Wschodniobałtyckie Nizina Staropruska 9 Pogrodzie Pobrzeża Południowobałtyckie Pobrzeże Gdańskie Wysoczyzna Elbląska 10 Tolkmicko Elbląg Malbork Marynowy Nowy Dwór Gdański Rybina Stegna Mikoszewo Żuławki Dworek Kiezmark Świbno Gdańsk Sobieszewo *) Planowany czas przejazdu podany w minutach Noclegi w dniach: 20 i r. Ośrodek Wypoczynkowy Bałtyk" ul. Promienista Gdańsk Żuławy Wiślane W pobliżu miejsca noclegowego znajdują się: sklepy spożywcze (niektóre czynne nawet do 22), restauracje (czynne do 21 lub 22), bankomat, piekarnia (czynna od 5 30 ), przystanek komunikacji miejskiej (autobusy do centrum Gdańska 112, 186).

19 Program krajoznawczy: 1. Buczyniec Obiekt turystyczny Kanał Ostródzko-Elbląski, pochylnia Jelenie. Interpretacja dziedzictwa regionu na przykładzie zabytku techniki. Pojezierze Iławskie dziedzictwo pryrodnicze i kulturowe Elbląg Dziedzictwo kulturowe jako walor turystyczny Elbląga. Elbląg jako ośrodek turystyczny (układ przestrzenny Starego Mista, kościół św. Mikołaja, gotyckie kamienice). Rekonstrukcja historycznego centrum Frombork Frombork jako mały ośrodek turystyczny. Dziedzictwo kulturowe oraz obiekty historyczne jako walor turystyczny Fromborka (Mikołaj Kopernik, muzyka organowa, zespół obiektów Wzgórza Katedralnego, kanonie zewnętrzne, wieża wodna. Panormam z dzwonnicy Radziejowskiego krajobraz jako walor turystyczny. Dziedzictwo kulturowe Warmii Żuławy Wiślane: Ukształtowanie terenu, wody powierzchniowe, gospodarka, zapis w krajobrazie osadnictwa krzyżackiego i oldenderskiego, atrakcje turystyczne. Krajobraz rolniczy. 4. Malbork Dziedzictwo kulturowe Malborka jako atrakcja turystyczna tego ośrodka turystycznego. Zamek krzyżacki w Malborku jako obiekt turystyczny z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO Marynowy Dziedzictwo kulturowe Żuław Wiślanych. Osadnictwo olenderskie, szlak Mennonitów. 6. Mikoszewo Krajobraz naturalny i kulturowy Żuław Wiślanych. Ujście Wisły

20 Ryc. 9. Centrum Elbląga. wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Kościół św. Mikołaja, 2. Kościół Mariacki (obecnie Galeria EL), 3. Kościół św. Ducha (obecnie biblioteka), 4. Brama Targowa, 5. Dawny Klasztor Brygidek (obecnie muzeum), 6. Zabytkowe kamienice.

21 Ryc. 10. Zamek w Malborku w 15. wieku. Obiekt na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO (1997).

22 Ryc. 11. Typowy zamek krzyżacki. 1. Wieża główna (stołp), 2. Dormitorium, 3. Kapitularz, 4. Kaplica, 5. Brama (w parterze), 6. Refektarz, 7. Dansker (gdańsko), 8. Dziedziniec otoczony krużgankami. na podstawie: Henzler M., 2010, Mury komturów. Grunwald 1410 ostatnia wielka bitwa rycerska. Polityka wydanie specjalne pomocnik historyczny, 4,

23 4.4. Czwarty dzień, (wtorek) Trasa ćwiczeń terenowych (wycieczki krajoznawczej) w czwartym dniu Przez trzy miasta, czyli od Grodu Neptuna do Miasta z Morza i Marzeń L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* 1 Gdańsk-Sobieszewo 0 Żuławy Wiślane Krainy geograficzne, historyczne, geograficzne. Regiony turystyczne. 2 Gdańsk-Westerplatte Port Gdański x 3 Sopot x 5 Gdynia-Orłowo x 6 Gdynia Skwer-Kościuszki** 8 67 x Wybrzeże Kaszubskie 7 Gdańsk-Oliwa** x region Trójmiasto (turyst.) centrum krajoznawcze Trójmiasto 10 Gdańsk Główne i Stare Miasto 8 93 x Gdańsk Międzynarodowe 11 Centrum Solidarności x 12 Gdańsk-Sobieszewo x Żuławy Wiślane **) opcja indywidualna po zakończeniu ćwiczeń na Głównym i Starym Mieście. Program krajoznawczy: 1. Wyspa Sobieszewska. Walory przyrodnicze i kulturowe. Funkcja rekreacyjna i wypoczynkowa. 2. Gdańsk Westerplatte-Zewnętrzny Port Gdański (Port Północny): Gdańsk współczesne oblicze miasta i jego funkcje. Port Gdański jako element gospodarki morskiej. Miejsce historyczne Westerplatte. Interpretacja dziedzictwa połączona ze zwiedzaniem historycznej Wojskowej Składnicy Tranzytowej. 2. Gdynia Orłowo: Przyrodnicze uwarunkowania turystyki i rekreacji w regionie Trójmiasto. Przykład strefy rekreacyjno-wypoczynkowej centrum krajoznawczego Trójmiasto. Trójmiejski Park Krajobrazowy. Klif Orłowski jako atrakcja turystyczna Gdyni. Przyrodnicze uwarunkowania rekreacji w Orłowie (stromy brzeg klif orłowski). Atrakcje turystyczne Orłowa (Domek Żeromskiego, molo). 3. Gdańsk Główne Miasto i Stare miasto: Gdańsk jako centrum krajoznawcze w regionie Trójmiasto. Interpretacja dziedzictwa kulturowego połączona ze zwiedzaniem Głównego Miasta i Starego Miasta. Po zakończeniu ćwiczeń na Głównym i Starym mieście w ramach programu indywidualnego: Gdynia Centrum - Skwer Kościuszki-Molo Południowe: Atrakcje turystyczne Gdyni (ORP Błyskawica, Dar Pomorza, Akwarium). Historia miasta i współczesne funkcje miasta. Gdańsk-Oliwa Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna w regionie Trójmiasto. Opactwo Cystersów w Oliwie jako dziedzictwo Pomorza. Powrót do Sobieszewa komunikacją miejską.

24 Gdańsk: 1. Przejazd Sobieszewo-Westerplatte Turystyczna-Sobieszewska-Elbląska-Siennicka-Mjr. H. Sucharskiego-Budowniczych Portu Północnego. (Westerplatte); Ryc. 12. Port Gdański wg. Konkol D., Perka T., Polskie Porty Morskie, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź: 131 s.

25 2. Przejazd do Gdyni-Orłowa i na Skwer Kościuszki Gdańsk-Westerplatte- Mjr. H. Sucharskiego-Siennicka-Długie Ogrody-Podwale Grodzkie (Gdańsk Śródmieście)-Błędnik-Aleja Zwycięstwa-(Gdańsk Wrzeszcz, Gdańsk Oliwa)- Grunwaldzka- Al. Niepodległości (Sopot)-Al. Zwycięstwa-Orłowska (Gdynia-Orłowo)-Orłowska-Al. Zwycięstwa- Władysława IV-10 Lutego-Skwer Kościuszki. Ryc. 13. Układ urbanistyczny Gdyni. wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Teatr Muzyczny, 2. Muzeum Marynarki Wojennej, 3. Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie, 4. Niszczyciel Błyskawica - muzeum, 5. Żaglowiec Dar Pomorza" - muzeum, 6. Kościół św. Antoniego, 7. Muzeum Miasta Gdyni, 8. Urząd Miejski.

26 3. Przejazd do Gdańska-Oliwy Skwer Kościuszki- Grunwaldzka-10 Lutego- Władysława IV- -Al. Niepodległości (Sopot)- Al. Zwycięstwa Opata Rybinskiego Cystersów (Gdańsk Oliwa) Gdańsk-Oliwa Dzielnica Oliwa (właściwie miejskie osiedle) na tle innych części Gdańska jest wyjątkowa. Krajobraz oliwski to harmonia zieleni, zabytkowych budowli oraz nowoczesnego miasta rozciągniętego wzdłuż głównej ulicy Al. Zwycięstwa i Zatoki Gdańskiej. Ryc. 14. Park Oliwski Źródło: Jest to jedna z najstarszych gdańskich dzielnic. Jest dziełem Cystersów sprowadzonych tutaj w 1186 r przez Sambora. Książę podarował Cystersi kilka osad, wśród których była również Oliwa. Zakonnicy przez wieki gospodarowali w swych dobrach, umiejętnie wykorzystując zasoby naturalne m.in. las. Nad Oliwskim Potokiem budowali młyny i kuźnie. Nadane im osady rozkwitły jako wsie klasztorne. Otaczały one opactwo, w którym w XIV w. wzniesiono murowany kościół, później wiele razy przebudowywany lub odbudowywany po zniszczeniach wojennych. Ostatnia gruntowna przebudowa w duchu baroku nastąpiła po pokoju oliwskim (1660). W 1688 r. w świątynię ozdobiono monumentalnym barokowym ołtarzem, a w 1755 r. Jan Wulf rozpoczął budowę organów trwającą ćwierć wieku. Dziś urzekają one swymi 110 głosami. W 1577 r. Cystersi założyli park. Tak przez kilka stuleci Cystersi stworzyli nieopodal Gdańska kompozycję gospodarczo-krajobrazową. Od 1874 r. Oliwa była miastem, a 1926 r. stała się dzielnicą Gdańska. Zapisem historii tej dzielnicy jest opactwo cysterskie wraz z parkiem, młyn, spichlerz a nade wszystko ul. Polanki dawnej główny trakt z Oliwy do Gdańska, przy którym dzięki zachowanym dworom odnajdziemy klimat dawnego miasta Oliwy. Wirtualne zwiedzanie archikatedry:

27 4. Przejazd do Gdańska-Głównego Miasta Cystersów-Polanki-J. Bażyńskiego-Al. Grunwaldzka-Al. Zwycięstwa-BłędnikPodwale Grodzkie- Długie Ogrody Ryc. 15. Plan pieszej trasy miejskiej w Gdańsku wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.

28 Zwiedzanie Głównego Miasta: Dobrzeć Polszcze z Gdańskiem, a z nią zaś Gdańskowi, jako złotek koronie, a w niej diamentowi.. Objaśnienia do planu trasy (ryc.14) Długie Pobrzeże: 15. Brama Zielona 25. Brama Chlebnicka 32. Brama Mariacka 33. Żuraw Długi Targ: 24. Dom Pod Aniołami 23. Dom Schleiffów 11. Złota Kamienica 13. Dwór Artusa 14. Fontanna Neptuna ul. Długa: 9. Ratusz 8. Dom Królów Polskich 7. Lwi Zamek" 6. Dom Adam i Ewa 5. Dom Uphagena 4. Dwór Bractwa św. Jerzego 3. Złota Brama 2. Katownia i Wieża Więzienna 1. Brama Wyżynna ul. Tkacka: 27. Baszta Słomiana" 26. Zbrojownia ul. Piwna: 30. Kościół NMP Przejście na Stare Miasto (Żuraw, Bosmańska-Tokarska-Warzywnicza-Targ Rybny-Podwale Staromiejskie-Tartaczna-Pl. Obrońców Poczty Polskiej) Zwiedzanie Starego Miasta Pl. Obrońców Poczty Polskiej -Zamkowa-Stolarka-Św. Katarzyny-Na Piaskach-Bielańska- Elżbietańska-Garncarska. Objaśnienia do planu trasy (ryc. 7) 43. Ratusz Staromiejski 44. Wielki Młyn 45 Mały Młyn 46. Kościół św. Katarzyny 47. Kościół św. Brygidy 50. Dom Opatów Pelplińskich 53. Gmach Poczty Polskiej Przejazd do Gdańska-Sobieszewa Długie Ogrody-Wały Jagiellońskie-Podwale Przedmiejskie-Reduta Żbik-Elbląska-Sobieszewska- Turystyczna

29 4.5. Piąty dzień, (środa) Trasa ćwiczeń terenowych (wycieczki krajoznawczej) w piątym dniu. Od Kaszubów do miasta Kopernika, gotyku na dotyk i pierników L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy geograficzne, historyczne, geograficzne. Regiony turystyczne. 1 Gdańsk-Sobieszewo 0 Żuławy Wiślane 2 Gdańsk-Śródmieście Wybrzeże Kaszubskie 3 Gdańsk-Kiełpinek Żukowo Kartuzy Garcz Chmielno Brodnica Ostrzyce Wieżyca Kościerzyna Zblewo Starogard Gdański Jabłowo Pelplin Gniew Nowe Pojezierza Południowobałtyckie Pojezierze Wschodniopomorskie Pojezierze Kaszubskie regionalizacja turyst. Pojezierze Pomorskie Region Kaszubski Kaszuby (hist.-etnogr.) Pojezierze Starogardzkie Kociewie (etnogr.) Dolina Dolnej Wisły Bory Tucholskie 18 Dolna Grupa Wysoczyzna Świecka 19 Terespol Pomorski Chełmno Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie 21 Toruń Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka Kotlina Toruńska region Kujawski (turyst) centrum krajoznawcze Toruń *) czas przejazdu w minutach. Nocleg: Camping TRAMP ul. Kujawska Toruń fax: Program krajoznawczy: 1. Kartuzy Kulturowe uwarunkowania turystyki w regionie Kaszubskim. Muzeum Kaszubskie im. Franciszka Tredera. Kultura kaszubska jako dziedzictwo Pomorza oraz atrakcja turystyczna regionu Kaszubskiego. 2. Brodnica (Złota-Góra) Przyrodnicze uwarunkowania turystyki w regionie Kaszubskim. Krajobraz młodoglacjalny jako walor turystyczny Pojezierza Kaszubskiego (regionu Kaszubskiego).

30 3. Pelplin Kociewie kulturowe uwarunkowania turystyki. Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna małego miasta. Interpretacja dziedzictwa połączona ze zwiedzaniem pocysterskiego zespołu klasztornego. 4. Gniew Obiekt turystyczny (zabytek architektury) jako atrakcja turystyczna. Interpretacja dziedzictwa na przykładzie zamku krzyżackiego w Gniewie. Krajobraz Doliny Dolnej Wisły jako walor turystyczny Pojezierzy Południowopomorskich. Krajobraz Doliny Dolnej Wisły. 5. Chełmno Miasto historyczne jako atrakcja turystyczna. Zwiedzanie miasta połączone z interpretacją dziedzictwa. 6. Toruń Centrum krajoznawcze na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO. Zwiedzanie historycznego centrum Torunia połączone z interpretacją dziedzictwa. Kaszuby: Kociewie: Toruń: Ryc. 16. Kaszuby region etnograficzny

31 Ryc. 16. Kaszubskie nuty (KASZËBSCZÉ NÓTË) Kaszubskie abecadło Ryc. 17. Kociewie region etnograficzny Źródło:

32 Ryc. 18. Centrum Chełmna wg. Chełmno- miasto zakochanych, Chełmska Informacja Turystyczna, Chełmno Szachownicowy układ ulic (XIII w.), 2. Rynek, 4. Ratusz gotycko-renesansowy, 5. Średniowieczny wzorzec miary Pręt chełmiński (4,35 m), 7. Kościół farny Wniebowzięcia NMP, 8. Relikwie św. Walentego, 9. Kościół św. Ducha, 10. Kaplica św. Marcina, 11. Baszta Prochowa, 12. Mury obronne XIII/XIV w.,

33 Ryc. 19. Plan pieszej trasy miejskiej w Toruniu wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Ratusz 2. Pomnik Mikołaja Kopernika, 3. Zabytkowe kamienice, 4. Kamienica pod Gwiazdą, 5. Kościół św. Ducha, 6. Zabytkowa kamienica Hotel Pod Trzema Koronami", 7. Dwór Artusa -obecnie Collegium Maximum UMK, 8. Barokowa kamienia z Łukiem Cezara, 9. Kościół NMP, 10. Brama Klasztorna, 11. Brama Żeglarska, 12. Brama Mostowa, 13. Krzywa Wieża, 14. Dawny pałac biskupów, 15. Bazylika św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty,16. Dom Mikołaja Kopernika - obecnie muzeum, 17. Pałac Fengera, 18. Zabytkowe śpichlerze, 19. Pałac Eskenów, 20. Mury staromiejskie, 21. Ruiny zamku krzyżackiego, 22. Baszta Koci Łeb", 23. Baszta Monstrancka", 24. Baszta Wartownia, 25. Dawny zbór ewangelicki, 26. Apteka Pod Lwem", 27. Gospoda Pod Modrym Fartuchem", 28. Kościół św. Jakuba, 29. Toruńskie Towarzystwo Naukowe, 30. Muzeum Etnograficzne, 31. Teatr im. Wilhelma Horzycy.

34 Ryc. 20. Historyczne centrum Torunia Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO. wg Toruń Stare Miasto, Informacja Turystyczna, Toruń Pomnik Mikołaja Kopernika, 2. Ratusz Staromiejski, 3. Dom Mikołaja Kopernika, 4. Katedra śś. Janów, 5. Kościół NMP, 6. Kościół św. Jakuba, 7. Ruiny Zamku Krzyżackiego, 8. Kamienica Pod Gwiazdą, 9. Krzywa Wieża, 10. Brama Klasztorna, 11. Brama Żeglarska, 12. Brama Mostowa, 13. Dwór Artusa, 14. Dom Eskenów, 15. Pałac Dąbskich, 16. Spichrz barokowy, 17. Śpichrz gotycki, 18. Statuetka Flisaka, 19. Planetarium, 20. Muzeum Etnograficzne.

35 4.6. Szósty dzień, (czwartek) Trasa ćwiczeń terenowych (wycieczki krajoznawczej) w szóstym dniu. Od toruńskich pierników do krakowskich precli L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy geograficzne, historyczne, geograficzne. Regiony turystyczne. Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka 1 Toruń 0 Kotlina Toruńska 2 Ciechocinek Stryków (A1/A2) Łódź: 3 Manufaktura, ul. Piotrkowska 4 Łódź Górna (S8) Piotrków Tryb Kleszczów Częstochowa Poczesna Koziegłowy Siewierz Dąbrowa Górnicza Olkusz Kraków region Kujawski (turyst) centrum krajoznawcze Toruń. Niziny Środkowopolskie Nizina Południowowielkopolska Wzniesienia Południowomazowieckie Centrum krajoznawcze Łódź. Wyżyna Śląsko-Krakowska Wyżyna Woźnicko-Wieluńska Wyżyna Krakowsko-Częstochowska *) czas planowany w min. **) w miarę możliwości czasowych Program krajoznawczy: 1. Ciechocinek: Historia i funkcje miasta, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji uzdrowiskowej. Kulturowe uwarunkowania turystyki w regionie Kujawskim. Charakterystyka regionu 2. Centrum krajoznawcze Łódź: Kulturowe uwarunkowania turystyki w Łodzi. Obiekty postindustrialne jako atrakcja turystyczna na przykładzie d. przędzalni Poznańskiego (obecnie Manufaktura) i Księżego Młyna. Historia zapisana w krajobrazie miasta. Łódź Pomnikiem Historii. Łódź - wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego Lodz_Lodz_Province_Central_Poland.htm 3.Kleszczów: Elektrownia, kopalnia węgla brunatnego, ośrodek rekreacyjny. Plany rozwoju rekreacji na terenie pogórniczym, po zakończeniu eksploatacji węgla brunatnego.

36 Ryc. 20. Centrum Łodzi wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 21. Pałac Poznańskiego - obecnie Muzeum Historyczne Miasta Łodzi (Manufaktura) 12. Zespół przemysłowo-mieszalny Księży Młyn"

37 5. Organizacja ćwiczeń Ćwiczenia prowadzą: 1. grupa dr hab. prof. UP Mariusz Szubert (koordynator ćwiczeń), dr hab. prof. UP Bożena Wójtowicz. W czasie ćwiczeń studenci przekazują wiedzę krajoznawczą. Przekaz informacji krajoznawczej będzie oceniany wg kryteriów w pkt Każdy student musi wystąpić w roli krajoznawcy, który przekazuje wiadomości krajoznawcze. Pozytywna ocena tego przekazu jest jednym z warunków zliczenia ćwiczeń terenowych. Właściwe przygotowanie się do zajęć terenowych obejmuje: zgromadzenie literatury, map, źródeł internetowych i innych, analiza, ocena merytoryczna i wybór źródeł, analiza trasy przejazdu na podstawie mapy (lub planu miasta), kompilację wiedzy z różnych źródeł, przygotowanie słownej prezentacji wiedzy krajoznawczej. Wyjazd na zajęcia 18 maja 2019 r. (sobota) o godz Zbiórka na parkingu przed budynkiem głównym Uniwersytetu (ul. Podchorążych 2) o godz Nie oczekujemy na spóźnialskich! Zakończenie ćwiczeń 23 maja 2019 r. ok. godz. 19 w Krakowie, na parkingu przed budynkiem głównym Uniwersytetu Pedagogicznego (ul. Podchorążych 2). Wszyscy uczestnicy ćwiczeń rozpoczynają i kończą zajęcia w wyżej wymienionych miejscach. 1. Proszę o punktualne przybycie na miejsce zbiórki przed odjazdem na ćwiczenia. Nie będziemy oczekiwać na spóźnialskich. Autokar będzie podstawiony na parkingu przed budynkiem głównym UP (od strony północnej) kwadrans przed odjazdem. 2. Proszę zabezpieczyć prowiant na kolację w pierwszym dniu i śniadanie w drugim dniu. W Rybitwach nie ma możliwości zrobienia zakupów. W sobotę w godzinach wieczornych na trasie Warszawa-Rybitwy zatrzymamy się w Piszu (przy supermarkecie Kaufland). W przypadku 2. grupy z uwagi na wolną od handlu niedzielę trzeba zabrać prowiant na 1 i 2. dzień ćwiczeń. Możliwość zakupów spożywczych będzie w poniedziałek (19.05) w Giżycku, Świętej Lipce lub w Starych Jabłonkach. 3. Proszę śledzić prognozę pogody. W przypadku przewidywanego ochłodzenia wskazane jest zabranie śpiworów. Nocujemy w domkach campingowych, w których nie ma ogrzewania. 4. Każdy student musi posiadać następujące dokumenty: Dowód Osobisty, ważną Legitymację Studencką (bilety ulgowe) oraz ważne ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW).

38 5. Raz jeszcze przypominamy o konieczności wydrukowania Przewodnika do ćwiczeń terenowych (str. 1-44), spięciu kartek (w skoroszycie lub bindownicy) i zabraniu go na zajęcia. Przewodnik proszę podpisać na pierwszej stronie, we wskazanym miejscu. 6. Podczas zajęć należy bezwzględnie przestrzegać podanych godzin odjazdu autokaru z parkingów. Spóźnienia nie będą tolerowane. W przypadku naruszenia harmonogramu zajęć dojazd do grupy lub miejsca noclegu we własnym zakresie i na własny koszt. 7. Konsultacje W semestrze letnim. 1. grupa dr hab. prof. UP M. Szubert; 2. grupa dr P. Kroh 5.1. Zaliczenie ćwiczeń: Podstawą zaliczenia ćwiczeń jest zaliczenie z oceną: Kryteria pozytywnego zaliczenia ćwiczeń: obecność na zajęciach od wyjazdu do powrotu, pozytywna ocena przekazu wiedzy krajoznawczej (wg kryteriów poniżej), aktywny udział w całych ćwiczeniach (np. udział w dyskusji, pozytywna ocena zadań wykonywanych podczas ćwiczeń i inne), posiadanie i korzystanie z map i planów miast, posiadanie i znajomość przewodnika do ćwiczeń, posiadanie map samochodowych (atlas) w skali nie mniejszej od 1: , przestrzeganie regulaminu ćwiczeń terenowych. Aktywny udział w ćwiczeniach oznacza nie tylko pełnienie roli przewodnika wycieczki, lecz również: korzystanie z map zarówno w terenie jak i w autokarze - w czasie jazdy (śledzenie trasy przejazdu), prowadzenie notatek, udział w dyskusji, dokumentacja walorów i atrakcji krajoznawczych. Posiadanie map samochodowych w skali nie mniejszej od 1: (atlas samochodowy) jest obowiązkowe dla każdego uczestnika ćwiczeń. Ponadto wskazane jest zabranie map turystycznych (np. Pojezierze Kaszubskie, Żuławy Wiślane, Pobrzeże Bałtyk u, Zalew Wiślany) oraz planów miast (np. Warszawy, Torunia, Gdańska Sopotu i Gdyni (Trójmiasto), Elbląga, Łodzi). Każdy student obowiązkowo zapoznaje się z kartą kursu oraz Przewodnikiem do ćwiczeń terenowych, który po wydrukowaniu w całości i spięciu kartek (skoroszyt, bindowanie) zabiera na ćwiczenia. Kryteria oceny przekazu wiedzy krajoznawczej (3,0, 3,5, 4,0, 4,5, 5,0): zakres i poprawność merytoryczna przekazywanych treści, metodyka i sposób prezentacji (m. in. dobór metod, kontakt ze słuchaczami, współpraca z kierowcą, interpretacja dziedzictwa), powiązanie obserwacji terenowych z komentarzem słownym.

39 W przypadku negatywnej oceny wystąpienia, stwierdzenia biernej postawy studenta w czasie zajęć, naruszenia Regulaminu ćwiczeń terenowych student skierowany będzie do powtórnego odbycia ćwiczeń i ich zaliczenia w następnym roku akademickim (na zasadach i w formie określonej dla danego rocznika). Podobnie skutkować będzie nieobecność na zajęciach bez względu na okoliczności. Każdy uczestnik ćwiczeń zobowiązany jest to przestrzegania Regulaminu ćwiczeń terenowych organizowanych w Instytucie Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (zał. 4.3.). Studenci naruszający ustalenia zawarte w Regulaminie będą usunięci z ćwiczeń terenowych, co jest równoznaczne z ich niezaliczeniem. W tym przypadku zaliczenie ćwiczeń może nastąpić tylko po powtórnym w nich udziale (maj 2020 r.) i spełnieniu warunków zaliczenia Koszty udziału w ćwiczeniach pokrywane przez studentów: Lp. Świadczenie Kwota (PLN) 1. Transport koszty transportu skalkulowano dla 47 osób (45+2) oraz 2000 km. Koszt 1 km 4,50 PLN. Koszt transportu przeliczony dla jednego studenta Rybitwy 30 Stare Jabłonki ,00 2. Noclegi Gdańsk 2x55 PLN lub 25 w zależności od standardu noclegu Toruń 5 domków całorocznych 20 osób 50 PLN od osoby 3. Bilety wstępu Wilczy Szaniec Frombork Wieża Radziejowskiego (2018) Frombork katedra koncert Kartuzy Muzeum Kaszubskie przewodnik Pelplin katedra 7 domków sezonowych 25 osób 25 PLN od osoby 10,00 (U); 15,00 (N) 5,00 (U); 8,00 (N) 11,00 (U); 13,00 (N) 6,00 (U); 10,00 (N) 60,00 4,00 (U); 8,00 (N) **) na podstawie ważnej legitymacji studenckiej **) na podstawie ważnej legitymacji studenckiej