Krajoznawcza wędrówka szlakami historii, kultury i tradycji

Transkrypt

1 UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY im. KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ W KRAKOWIE INSTYTUT GEOGRAFII ZAKŁAD TURYSTYKI I BADAŃ REGIONALNYCH PRZEWODNIK DO ĆWICZEŃ TERENOWYCH DLA STUDENTÓW TURYSTYKI I REKREACJI pod red. Mariusza Szuberta Krajoznawcza wędrówka szlakami historii, kultury i tradycji Student: Imię i nazwisko (wpisać czytelnie) KRAKÓW 2017

2 1. Wstęp Mariusz Szubert Szlakami historii, kultury i tradycji Trasa ćwiczeń terenowych ukazuje w przekroju południkowym na tle georóżnorodności Polski zróżnicowanie walorów turystycznych oraz elementy dziedzictwa symbole regionów etnograficzno-kulturowych, wkomponowane w krajobrazy wyżynne i nizinne. Trasa wycieczki prowadzi przez Wyżynę Małopolską (Nieckę Nidziańska, Wyżynę Kielecką), Niziny Mazowiecko- Podlaskie (Nizinę Południowomazowiecką (Wzniesienia Południowomazowieckie), Nizinę Środkowomazowiecką, Nizinę Północnomazowiecką, Nizinę Południowopodlaską), Wysoczyzny Podlasko- Białoruskie (Nizinę Północnopodlaską), Pojezierze Wschodniobałtyckie (Pojezierze Mazurskie), Pojezierze Iławskie, Pobrzeża Południowobałtyckie (Pobrzeże Gdańskie), Pojezierza Południowobałtyckie (Pojezierze Wschodniobałtyckie, Bory Tucholskie, Dolinę Dolnej Wisły, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie), Nizinę Południowowielkopolską i Wyżynę Śląsko- Krakowską (Wyżynę Woźnicko-Wieluńską, Wyżynę Krakowsko- Częstochowską). Szlak wycieczki wiedzie przez historyczną Małopolskę, Mazowsze, Podlasie, Mazury, Warmię, Pomorze, Kujawy, Wielkopolskę i Ziemię Łódzką oraz przez kilka wyrazistych regionów etnograficznych lub kulturowych: Kurpiowszczyznę, Kaszuby i Kociewie. Podczas wycieczki odsłonią się zróżnicowane krajobrazy: wyżyny wapiennej i krzemionkowej, nizinny staroglacjalny, nizinny młodoglacjalny oraz nizinny nadmorski z zalewami, mierzejami i klifami. Na ich tle obserwować będziemy rozmaite obszary rolnicze m.in. mazowieckie, żuławskie, wielkopolskie, z charakterystyczną dla nich zabudową wiejską i układami przestrzennymi oraz obszary miejsko-przemysłowe m.in. aglomeracji warszawskie, trójmiejskiej, łódzkiej i górnośląskiej. Na trasie wycieczki znajdują się największe miasta Polski oraz miasta historyczne: Warszawa (UNESCO), Malbork (UNESCO), Gdańsk, Gdynia,Toruń (UNESCO), Łódź. W każdym z tych miast w niezwykły sposób historia Polski łączy się ze współczesnością. Warszawa - stolica Polski i największe pod względem liczby mieszkańców miasto. Stolica historycznego Mazowsza, siedziba książąt mazowieckich, a od 1596 r. za sprawą króla Zygmunta III Wazy stolica Polski. Jedno z wielu miast Polski w poważnym stopniu zniszczone w czasie II wojny światowej. Historyczne centrum pieczołowicie odbudowane z wojennych zniszczeń wpisane zostało w 1978 r. na Listę Dziedzictwa UNESCO.

3 Jednym z warszawskich symboli jest zamek królewski. Tutaj w 1791 r. uchwalono Konstytucję 3 Maja nowoczesną ustawę rządową regulującą ustrój państwa, pierwszą w Europie i drugą na świecie po konstytucji amerykańskiej. Zamek to również symbol agresji III Rzeszy Niemieckiej na Warszawę zbombardowany i częściowo spalony w pierwszych dniach II wojny światowej i wysadzony w powietrze w 1944 r. po upadku Powstania Warszawskiego. Symbolem jest również archikatedra św. Jana Chrzciciela - jedno z najważniejszych miejsc kultury i tradycji narodowej. Tutaj m.in. zaprzysiężona została Konstytucja 3 Maja, odbywały się koronacje królewskie: Stanisława Leszczyńskiego i ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. Podczas Powstania Warszawskiego wnętrze świątyni stało się terenem walk powstańczych. Jest nekropolią, w której spoczywają m.in. Gabriel Narutowicz oraz prymas tysiąclecia Stefan kardynał Wyszyński. Rynek warszawski zdobi symbol miasta syrenka, obok której spotkamy kataryniarza z papugą. Klimatu historycznej Warszawy nie zakłóca nowoczesna Warszawa, tętniąca życiem wielkiego miasta, stolicy, ośrodka usługowego i przemysłowego, kulturalnego i naukowego. Trójmiasto jest niezwykłą nadmorską aglomeracją, niezwykłą, gdyż tworzą ją na pozór niepasujące do siebie miasta: historyczny i dostojny Gdańsk, nadmorski kurort Sopot oraz młoda, nowoczesna Gdynia miasto z morza i marzeń, które wyrosło w dwudziestoleciu międzywojennym. Mimo, że każde z tych trzech miast innym jest, tworzą one harmonijną całość. Gdańsk największy ośrodek przemysłowy na Pomorzu skupia różne działy gospodarki morskiej, tradycyjnie wymianę handlową poprzez port i budowę statków. Te formy działalności od wieków cementowały to miasto z Polską, co wyraża XVI wieczna sentencja dobrzeć Polszcze z Gdańskiem, a z nią zaś Gdańskowi jako złotej koronie, a w niej diamentowi, korespondująca z plafonem przedstawiającym apoteozę łączności Gdańska z Polską, zdobiącym sklepienie Czerwonej Sali gdańskiego ratusza. Złote czasy Gdańska to okres jego przynależności do Hanzy oraz czasy opieki roztoczonej nad miastem przez królów Polski Zygmunta I Starego i Zygmunta Augusta. To wówczas powstawały wspaniałe budowle gdańskie będące świadectwem potęgi gospodarczej miasta i zamożności mieszczan. Główne miasto w niezwykły sposób łączy gotyk z niderlandzkim manieryzmem. Kunszt i harmonia architektoniczna są świadectwem geniuszu artystycznego Antoniego van Opbergenema, Willema van den Blocka oraz Abrahama van den Blocka. Oblicze kulturowe Gdańska przez kilkaset lat kształtowało się w obliczu tolerancji. Jako miasto otwarty był dla przedstawicieli różnych nurtów religijnych i kulturowych. Gdańsk przyciągał artystów z różnych krajów Europy, których dzieła naukowe, malarskie i rzeźbiarskie są dziś klejnotami w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Gdańska. W tym mieście mieszkał Jan Heweliusz ( ) z wykształcenia prawnik, ekonomista i matematyk, a z zamiłowania astronom i browarnik,

4 humanista podróżnik, biskup i poeta Jan Dantyszek ( ), fizyk Gabriel Daniel Fahrenheit ( ), artysta Daniel Chodowiecki ( ), filozof Arthur Schophenhauer ( ). Gdańsk wydał dwóch noblistów: Lecha Wałęsę i Gintera Grassa ( ). W bogatą historię miasta wpisują się symbole najnowszej historii Polski Westerplatte ( r. atak niemieckiego pancerniak Schleswin-Holstein na Polską Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte symbol rozpoczęcia działań wojennych II wojny światowej oraz Stocznia Gdańska symbol wydarzeń grudniowych roku 70. oraz polskiego Sierpnia 1980 r. strajku w Stoczni Gdańskiej i wydarzeń, które doprowadziły do przemian ustrojowych w Polsce. Listę 21 postulatów strajkowych ogłoszonych wówczas w Stoczni wpisano na listę Pamięć Świata UNESCO). Gdańsk zachował niezwykły klimat hanzeatyckiego miasta, podkreślony niderlandzkim manieryzmem, dźwiękami karillonu oraz złocistym kolorytem bursztynu i piwa gdańskiego. Podziwiając miasto miejmy w świadomości, że podźwignięte zostało ono z ruin po 1945 r i jest symbolem kunsztu polskich mistrzów murarskich i konserwatorów sztuki, którym udało się zarówno odtworzyć świetność historycznych budowli oraz przywrócić klimat historycznego miasta. Toruń przywołuje wiele skojarzeń: pierniki, Kopernik i gdzie gotyk jest na dotyk. Historyczne centrum Torunia przenosi nas w odległe średniowieczne czasy, gdy miasto należące do Hanzy i było jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczych dawnego państwa Zakonu Krzyżackiego, a później Polski. Świadectwem potęgi tego miasta są takie budowle jak ratusz, kościoły Najświętszej Maryi Panny oraz św. Janów, spichlerze, kamienice mieszczańskie, potężne mury obronne z bramami miejskimi i basztami, ze słynną krzywą wieżą pośród nich,. Ruiny zamku krzyżackiego przywołują meandry układów polsko-krzyżackich i upadku potęgi państwa krzyżackiego. Tutaj zawierano traktaty pokojowe z państwem krzyżackim (I i II Pokój Toruński). Toruński rynek ubarwia tłum turystów, na których spogląda z cokołu pomnika Mikołaj Kopernik. Historia wpisana w układ urbanistyczny Torunia i zachowane przez wieki piękno jego budowli sprawia, że miasto jest symbolem światowego dziedzictwa kulturowego. Łódź będąca trzecim względem liczby mieszkańców miastem w Polsce jest ośrodkiem przemysłowym (m.in. produkcja urządzeń domowych i komputerów), usługowym (m.in. usługi finansowe), handlowym (m.in. Targi Łódzkie, wielkie centra handlowe, bazarowy handel odzieżą), naukowym (m.in. Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Medyczny, Politechnika Łódzka, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna, Telewizyjna i Filmowa) i kulturalnym (teatry, muzea, rozgłośnie radiowe, telewizja regionalna, wydawnictwa). Łódź jest stolicą Polskiego Filmu. Tutaj znajdują się uznane wytwórnie filmowe: Wytwórnia Filmów Fabularnych oraz Se-ma-for Produkcja Filmowa. W dorobek kulturalny Łodzi lub jak kto woli HollyŁodzi wpisane są: Łódzkie

5 Centrum Filmowe szczycące się ogromnym zbiorem kostiumów, broni oraz rozmaitych rekwizytów zgromadzonych do produkcji filmów, Muzeum Kinematografii oraz miejsca będące tłem akcji kilkudziesięciu produkcji filmowych, zarówno fabularnych jak i seriali telewizyjnych. Stały się one atrakcjami turystycznymi miasta, które można je odwiedzić wędrując szlakiem filmowej Łodzi. Zapisem krótkiej, lecz burzliwej historii tego miasta (od XIX w.) są określenia: Ziemia Obiecana, Polski Manchester, Stolica Polskiej Secesji oraz Miasto Dialogu Czterech Kultur. Poznamy ją wędrując od Manufaktury przez Plac Wolności, Piotrkowską (Pietrynę) aż do skrzyżowania z Al. Mickiewicza. Na Piotrkowskiej spotkamy wielkich Łodzian: Artura Rubinsteina, noblistę Władysława Reymonta, Juliana Tuwima, Stefana Jaracza oraz łódzkiego lampiarza. Na chwilę przysiądziemy się do stołu przy którym Izrael Poznański, Karol Scheibler i Henryk Grohman kreslą wizję przemysłowej Łodzi. Śladami Kaszubów, czyli od Bałtyku do Szwajcarii Kaszubskiej. Na trasie wycieczki poznamy bogaty zestaw form młodoglacjalnych tworzących kontrastujące krajobrazy Pobrzeża Gdańskiego z wysoczyznami, równinami i pradolinami oraz Pojezierza Kaszubskiego z pagórkami, wzniesieniami moreny czołowej oraz jeziorami rynnowymi. Najbardziej krajobrazowo urozmaicony jest Kaszubski Park Krajobrazowy. Kulminacją tego obszaru jest Wieżyca (ok. 326 m n.p.m.) górująca ponad Wzniesieniami Szymbarskimi. Mozaikę pagórkowatych wysoczyzn i sandrowych równin ozdabiają ciągi jezior rynnowych np. Ostrzyckie, Chmieleńskie. Nad nimi rozwija się agroturystyka, zacierająca kaszubskie rolnictwo. Kaszubi od wieków gospodarzą na tym terenie. Najważniejsze kaszubskie symbole: mowa kaszubska, kaszubskie nazwy i nazwiska oraz herb kaszubski Gryf są wszechobecne. Bogactwo kultury kaszubskiej prezentują muza kaszubskie m.in. w Kartuzach stolicy regionu. Gdy pojedziemy do Chmielna słynącego z wyrobów kaszubskich: haftów i ceramiki kaszubskiej ponad jeziorami snuć się będzie Kaszubski Hymn (Kaszëbsczi Himn): Zemia Rodnô, pëszny kaszëbsczi kraju, Òd Gduńska tu, jaż do Roztoczi bróm! Të jes snôżô, jak kwiat rozkwitłi w maju. Ce, Tatczëznã, jô lubòtną tu móm. Sambòrów miecz i Swiãtopôłka biôtczi W spòsobie Ce dlô nas ùchòwałë. Twòje jô w przódk bëlné pòcyskóm kwiôtczi. Òdrodë cél Kaszëbóm znôw brënie. Tu jô dali mdã starżã zemi trzimôł, Skądka zôczątk rodnô naj rózga mô. Tu mdã dali domôcëznë sã jimôł Jaż zajasni i nama brzôd swój dô.

6 Ćwiczenia terenowe dają sposobność poznania georóżnorodności Polski w kierunku południkowym w połączeniu z dziejami Polski zapisanymi w historii regionów, miast i wsi oraz zróżnicowaniem etnograficznokulturowym. Podczas zajęć terenowych tak określony zasób wiedzy krajoznawczej przybliży walory krajoznawczo-turystyczne regionów turystycznych: Świętokrzyskiego, Warszawskiego, Mazurskiego, Pomorskiego, Kujawskiego oraz wielu centrów krajoznawczych i wielu znaczących ośrodków turystycznych.

7 2. Cel ćwiczeń terenowych Mariusz Szubert Ćwiczenia terenowe Krajoznawstwo odbywają się na 3 roku Turystyki i rekreacji, studiów 1. stopnia stacjonarnych i niestacjonarnych 1. Program ćwiczeń oparto na założeniu, iż są one syntezą wiedzy z zakresu geografii Polski, geografii turystycznej Polski, regionów turystycznych Polski oraz krajoznawstwa. Celem ćwiczeń jest poszerzenie wiedzy studentów z zakresu wiedzy o kraju ojczystym oraz doskonalenie umiejętności przekazu wiedzy krajoznawczej, poprzez metody stosowane w krajoznawstwie turystycznym. Program ćwiczeń zapewnia osiągnięcie efektów kształcenia zapisanych w karcie kursu (zał. 2). Ćwiczenia prowadzone realizowane są w formie wycieczki turystycznej, jako formy turystki czynnie uprawianej przez krajoznawców, dążących do gromadzenia i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym, Dzięki poznaniu środowisk, regionów i krain krajoznawcy szerzą wśród społeczeństwa wiedzę o przyrodzie oraz kulturze materialnej i duchowej kraju. Poprzez to ćwiczenia terenowe z krajoznawstwa przygotują studentów do realizacji jednego z celów współczesnego krajoznawstwa pojmowanego jako ruch społeczny młodych i dorosłych. Podczas ćwiczeń studenci prowadzić będą działalność krajoznawczą zarówno w formie biernej jak i twórczej pracy krajoznawczej. W formie biernej polegać ona będzie na przekazywaniu wiedzy krajoznawczej (każdy student wystąpi w roli przewodnika wycieczki) oraz na odbiorze tej wiedzy (student jako uczestnik wycieczki- odbiorca treści krajoznawczych). Twórcza praca krajoznawcza wystąpiła na etapie przygotowywania wycieczki (zebranie materiałów, ich kompilacja, współuczestnictwo w opracowaniu tras wycieczki w poszczególnych dniach). Efektem twórczej pracy krajoznawczej są opisy krajoznawcze tras wycieczki w poszczególnych dniach. Zgromadzony podczas tej działalności zasób wiedzy przekazany będzie podczas ćwiczeń terenowych zgodnie z zasadami metodyki krajoznawstwa. Celem ćwiczeń jest też doskonalenie metodyki pracy krajoznawczej poprzez optymalny dobór i aplikacja form i metod przekazu wiedzy krajoznawczej, które studenci poznali podczas kursu Krajoznawstwo.

8 4. Program krajoznawczy ćwiczeń terenowych 4.1. Pierwszy dzień, Trasa wycieczki w pierwszym dniu Z Małopolski przez Mazowsze na Mazury L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy 1 Kraków 0 Wyżyna Śląsko-Krakowska Wyżyna Krakowsko-Częstochowska Region Krakowski (turyst) Małopolska (hist.) 2 Wyżyna Małopolska Niecka Nidziańska Wyżyna Kielecka 9 Niziny Środkowopolskie Niziny Mazowiecko-Podlaskie Nizina Południowomazowiecka 10 Mazowsze (hist.) Warszawa Nizina Środkowomazowiecka Region Warszawski (turyst) Nizina Północnomazowiecka Kurpiowszczyzna (etnogr.) Podlasie (hist.) Wysoczyzny Podlasko- Białoruskie Nizina Północnopodlaska 20 Pojezierze Wschodniobałtyckie Pojezierze Mazurskie (geogr., turyst.) 21 Rybitwy Równina Mazurska Mazury (hist.) *) Planowany czas przejazdu podany w minutach Nocleg: Energetyk Ośrodek Wczasowo-Rekreacyjny Rybitwy Pisz tel ; Program krajoznawczy: Warszawa: Przejazd przez miasto: Al. Krakowska-Grójecka-Plac Zawiszy-Al. Jerozolimskie-Wybrzeże Gdańskie (parking pod mostem Śląsko-Dąbrowskim)-Wybrzeże Gdańskie (Wisłostrada)-most Grota-Roweckiego- Toruńska (Trasa Armii Krajowej)-Piłsudskiego.

9 Miejsce postoju autokaru: parking przy skrzyżowaniu Al. Solidarności (Trasa W-Z) z Wybrzeżem Kościuszkowskim (Wisłostrada), pod mostem Śląsko-DąbrowskimZwiedzanie Starej Warszawy historycznego centrum miasta wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Plac Zamkowy: 19. Zamek Królewski 20. Pałac Pod Blachą 21. Kolumna Zygmunta ul. Krakowskie Przedmieście: 48. Kościół św. Anny 49. Dawny Odwach 50. Dawna Resursa Obywatelska 51. Pomnik Adama Mickiewicza 52. Zespół Klasztorny Karmelitów Bosych z kościołem Wniebowzięcia NMP i św. Józefa 53. Pałac Namiestnikowski (Radziwiłłów) - siedziba Prezydenta RP 54. Pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego 55. Pałac Potockich (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) 56 Hotel Europejski 57. Hotel Bristol 58. Pomnik Bolesława Prusa 59. Kościół Wizytek 60. Pałac Czapskich-Krasińskich (Akademia Sztuk Pieknych) Uniwersytet Warszawski: 61. Pałac Kazimierzowski (Rektorat) 62. Pałac Tyszkiewiczów Potockich (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych) 63 Pałac Czetwertyńskich 64. Kościół św. Krzyża 65. Pałac Staszica (siedziba PAN) 66. Pomnik Mikołaja Kopernika Pl. Marszałka Piłsudskiego: 38. Grób Nieznanego Żołnierza (na miejscu Pałacu Saskiego) Pl. Teatralny: 37. Teatr Narodowy ul. Senatorska i Miodowa: 36. Pałac Prymasowski 23. Pałac Biskupów Krakowskich 24. Pałac Branickich 25. Pałac Szaniawskich 26. Pałac Morsztynów ul. Kapitulna-Piekarska-Zapiecek: 30. Zespół klasztorny Kapucynów z kościołem Przemienienia Pańskiego 27. Pałac Chodkiewiczów ul. Świętojańska: 8. Kościół MB Łaskawej (Jezuitów) 9. Kościół św. Jana Chrzciciela (Katedra Archidiecezjalna) Rynek Starego Miasta: Strona Dekerta (północna): 1. Kamienica Pod Murzynkiem" 2. Kamienica Baryczków Strona Barsa (wschodnia): 3. Kamienica Pod Fortuną" 4. Kamienica Orleamusów, Strona Zakrzewskiego (południowa): 5. Kamienica Pod Bazyliszkiem" Strona Kołłątaja (zachodnia): 6. Kamienica Pod Krokodylem" 7. Kamienica Fukierowska

10 0 50 m Ryc. 1. Plan ćwiczeniowej trasy miejskiej w Warszawie wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.

11 4.2. Drugi dzień, Trasa wycieczki w drugim dniu Wielkie Galindowanie czyli od Galindii do Warmii. L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy 1 Rybitwy 0 Pojezierze Wschodniobałtyckie 2 Pisz 3 4 Okartowo Tartak 5 6 Giżycko 7 Gierłoż 8 9 Święta Lipka 10 Reszel Olsztyn 14 Stare Jabłonki *) Planowany czas przejazdu podany w minutach Nocleg: Ośrodek Wypoczynkowy Elemis" ul. Turystyczna Stare Jabłonki tel ; Pojezierze Mazurskie (geogr., turyst.) Równina Mazurska Mazury (hist.) Program krajoznawczy: 1. Okartowo Tartak: Polodowcowy krajobraz Pojezierza Mazurskiego jako walor turystyczny makroregionu Pojezierze Mazurskie (regionu Wielkich Jezior), jez. Śniardwy. 2. Giżycko: Giżycko jako przykład ośrodka turystycznego w regionie Wielkich Jezior (Kanał Mazurski, jezioro Niegocin, marina, twierdza Boyen, zamek pokrzyżacki, most obrotowy) wykorzystującego walory przyrodnicze i kulturowe (historyczne). 3. Gierłoż: Obiekt historyczny (militarny) jako atrakcja turystyczna w regionie Wielkich Jezior. Zwiedzanie dawnej polowej kwatery wojennej Hitlera w Gierłoży. 4. Święta Lipka: Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna w regionie Wielkich Jezior. Sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce jako dziedzictwo Warmii. Zwiedzanie sanktuarium oraz prezentacja organów. 5. Reszel: Obiekt turystyczny jako atrakcja turystyczna makroregionu Pojezierze Mazurskie. Zamek biskupów warmińskich jako dziedzictwo Warmii. Zwiedzanie zamku i miasta. 6. Olsztyn: Olsztyn jako ośrodek turystyczny w makroregionie Pojezierze Mazurskie. Przyrodnicze i kulturowe uwarunkowania atrakcyjności turystycznej Olsztyna. Zwiedzanie Starego Miasta (Rynek, Zamek Kapituły Warmińskiej, kościół św. Jakuba).

12 0 20 m Ryc. 2. Centrum Giżycka na podstawie opracowania Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku. ul. Nadbrzeżna, Kanał Łuczański, most obrotowy (1), zamek pokrzyżacki (2), port jachtowy (3) nad jez. Niegocin, twierdza Boyen (4)

13 0 10m Ryc. 3. Trasa turystyczna na terenie dawnej Polowej kwatery wojennej A. Hitlera w Gierłoży wg. Pucio Cz., Rużewicz W., Wilczy Szaniec, Twierdza Boyen i okolice oraz inne kwatery Hitlera w Europie, Kętrzyn: 88 ss SS-Leibstandarte (Gwardia Przyboczna Hitlera) obecnie hotel i restauracja, 2. RSD - Słuzba Bezpieczeństwa III Rzeszy, 3, Barak Narad - miejsce zamachu w dn r., 4. Służba Bezpieczeństwa III Rzeszy, 5. Adjutantury Hitlera, 6. Bunkier gościnny (przebudź. w 1944 r.), 7. Stenografowie i stenotypiści, 8. Poczta, służba bezpieczeństwa i kasyno, 9. Goście, lekarze, fryzjerzy, 9a. Oczyszczalnia ścieków, 10. Magazyn żywności, 11. Bunkier ogólnego użytku (m. Bormana), 12. Schron p. lotniczy, 13. Bunkier Hitlera (przebudowany w 1944 r.), 13ab. Kasyno I i nowa herbaciarnia, 13c. Stara herbaciarnia (nie istnieje) Basen p. pożarowy, 15, Dom Góringa, 16. Bunkier Góringa (zbud. w 1944 r.), 17. Jodl - szef Wermahtfurungsstab, 18. Kasyno II, 19. Schron feldmarszałka Keitla, 20. Personalne adiutantury Hitlera, adiutanci Wermahtu, 20a. Kino, 21. Bunkier łączności specjalnej (dalekopisy), 22. Garaże, 22a. Kwatery kierowców, 23. Szef prasy dr Otto Dietrich, 24. Naczelne Dowództwo Wojsk Lotniczych, 25. Naczelne Dowództwo Marynarki Wojennej, 26. Bunkier ogólnego użytku (1944), 27. FBB Fuherbegleitbatalion, 28. Architekci: Speer, Todt i goście, 29. Minister Spraw Zagranicznych Ribbentrop.

14 Ryc. 4. Zamki krzyżackie na obszarze dawnego Państwa Zakonu Krzyżackiego

15 Ryc. 5. Prusowie w XIII w. Na podstawie: Łowmiański H., 1989, Prusy, Litwa, Krzyżacy, PIW, Warszawa, 480 ss.

16 Ryc. 6. Centrum Olsztyna. wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Ratusz, 2. Katedra św. Jakuba, 3. Wysoka Brama, 4. Zamek Kapituły Warmińskiej z kaplicą św. Anny, 5. Mury obronne z wieżą, 6. Nowy Ratusz, 7. Kaplica Krzyża Świętego

17 4.3. Trzeci dzień, Trasa wycieczki w trzecim dniu Śladami Mikołaja Kopernika, Krzyżaków i Olędrów L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy 1 Stare Jabłonki Jelonki 6 7 Elbląg 8 Frombork 9 Pogrodzie 10 Tolkmicko 11 Elbląg 13 Malbork Mikoszewo Gdańsk Sobieszewo *) Planowany czas przejazdu podany w minutach Noclegi w dniach: Ośrodek Wypoczynkowy Bałtyk" ul. Promienista Gdańsk tel Pobrzeża Południowobałtyckie Pobrzeże Gdańskie Żuławy Wiślane Pomorze (hist.) Żuławy Wiślane W pobliżu miejsca noclegowego znajdują się: sklepy spożywcze (niektóre czynne nawet do 22), restauracje (czynne do 21 lub 22), bankomat, piekarnia (czynna od 5 30 ), przystanek komunikacji miejskiej(autobusy do centrum Gdańska 112, 186).

18 Program krajoznawczy: 1. Jelonki Obiekt turystyczny Kanał Ostródzko-Elbląski, pochylnia Jelenie. Interpretacja dziedzictwa regionu na przykładzie zabytku techniki Elbląg Dziedzictwo kulturowe jako walor turystyczny Elbląga. Elbląg jako ośrodek turystyczny (układ przestrzenny Starego Mista, kościół św. Mikołaja, gotyckie kamienice). Rekonstrukcja historycznego centrum Frombork Frombork jako mały ośrodek turystyczny. Dziedzictwo kulturowe oraz obiekty historyczne jako walor turystyczny Fromborka (Mikołaj Kopernik, muzyka organowa, zespół obiektów Wzgórza Katedralnego, kanonie zewnętrzne, wieża wodna. Panormam z dzwonnicy Radziejowskiego krajobraz jako walor turystyczny. Żuławy Wiślane: Ukształtowanie terenu, wody powierzchniowe, gospodarka, zapis w krajobrazie osadnictwa krzyżackiego i oldenderskiego, atrakcje turystyczne. 4. Malbork Dziedzictwo Malborka jako atrakcja turystyczna tego ośrodka turystycznego. Zamek krzyżacki w Malborku jako obiekt turystyczny z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO Mikoszewo Krajobraz naturalny i kulturowy Żuław Wiślanych. Ujście Wisły.

19 Ryc. 7. Centrum Elbląga. wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Kościół św. Mikołaja, 2. Kościół Mariacki (obecnie Galeria EL), 3. Kościół św. Ducha (obecnie biblioteka), 4. Brama Targowa, 5. Dawny Klasztor Brygidek (obecnie muzeum), 6. Zabytkowe kamienice.

20 Ryc. 8. Zamek w Malborku w 15. wieku. Obiekt na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO (1997).

21 Ryc. 9. Typowy zamek krzyżacki 1. Wieża główna (stołp), 2. Dormitorium, 3. Kapitularz, 4. Kaplica, 5. Brama (w parterze), 6. Refektarz, 7. Dansker (gdańsko), 8. Dziedziniec otoczony krużgankami. na podstawie: Henzler M., 2010, Mury konturów. Grunwald 1410 ostatnia wielka bitwa rycerska. Polityka wydanie specjalne pomocnik historyczny, 4,

22 4.4. Czwarty dzień, Trasa wycieczki w czwartym dniu Przez trzy miasta, czyli od Grodu Neptuna do Miasta z Morza i Marzeń L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krainy 1 Gdańsk-Sobieszewo 0 Żuławy Wiślane 2 Gdańsk-Westerplatte Port Gdański Gdańsk-Główne Miasto 3 Gdańsk Stare miasto 5 Sopot 6 Gdynia-Orłowo 7 Gdynia-Skwer Kościuszki 10 Gdańsk Oliwa 11 Gdańsk Centrum 12 Gdańsk Sobieszewo Żuławy Wiślane *) w minutach Program krajoznawczy: Wybrzeże Kaszubskie region Trójmiasto (turyst.) 1. Gdańsk Westerplatte-Zewnetrzny Port Gdański (Port Północny): Port Gdański jako element gospodarki morskiej. Miejsce historyczne Westerplatte. Interpretacja dziedzictwa połączona ze zwiedzaniem historycznej wojskowej składnicy tranzytowej. 2. Gdańsk Główne Miasto i Stare miasto: Gdańsk jako centrum krajoznawcze w regionie Trójmiasto. Interpretacja dziedzictwa połączona ze zwiedzaniem Głównego Miasta i Starego Miasta. 3. Gdynia Orłowo: Klif Orłowski jako atrakcja turystyczna Gdyni. Trójmiejski Park Krajobrazowy. 4. Gdynia Centrum - Skwer Kościuszki-Molo Południowe: Atrakcje turystyczne Gdyni (ORP Błyskawica, Dar Pomorza, Akwarium) 5. Gdańsk-Oliwa Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna w regionie Trójmiasto. Opactwo Cystersów w Oliwie jako dziedzictwo Pomorza.

23 Gdańsk: Przejazd Sobieszewo-Westerplatte-Gdańsk Śródmieście: 1. Turystyczna-Sobieszewska-Elbląska-Siennicka-Mjr. H. Sucharskiego-Budowniczych Portu Północnego.(Westerplatte); 2. Mjr. H. Sucharskiego-Siennicka-Długie Ogrody (Śródmieście) Ryc. 10. Plan pieszej trasy miejskiej w Gdańsku wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.

24 Zwiedzanie Głównego Miasta: Stągiewna-Długi Targ-Długa-Tkacka-Piwna-Plebania-Mariacka Dobrzeć Polszcze z Gdańskiem, a z nią zaś Gdańskowi, jako złotek koronie, a w niej diamentowi.. Objaśnienia do planu trasy (ryc. 7) Długie Pobrzeże: 15. Brama Zielona 25. Brama Chlebnicka 32. Brama Mariacka 33. Żuraw Długi Targ: 24. Dom Pod Aniołami 23. Dom Schleiffów 11. Złota Kamienica 13. Dwór Artusa 14. Fontanna Neptuna ul. Długa: 9. Ratusz 8. Dom Królów Polskich 7. Lwi Zamek" 6. Dom Adam i Ewa 5. Dom Uphagena 4. Dwór Bractwa św. Jerzego 3. Złota Brama 2. Katownia i Wieża Więzienna 1. Brama Wyżynna ul. Tkacka: 27. Baszta Słomiana" 26. Zbrojownia ul. Piwna: 30. Kościół NMP Przejście na Stare Miasto (Żuraw, Bosmańska-Tokarska-Warzywnicza-Targ Rybny-Podwale Staromiejskie-Tartaczna-Pl. Obrońców Poczty Polskiej) Zwiedzanie Starego Miasta Pl. Obrońców Poczty Polskiej -Zamkowa-Stolarka-Św. Katarzyny-Na Piaskach-Bielańska- Elżbietańska-Garncarska. Objaśnienia do planu trasy (ryc. 7) 43. Ratusz Staromiejski 44. Wielki Młyn 45 Mały Młyn 46. Kościół św. Katarzyny 47. Kościół św. Brygidy 50. Dom Opatów Pelplińskich 53. Gmach Poczty Polskiej Przejazd do Gdyni Podwale Grodzkie-Błędnik-Aleja Zwycięstwa-(Gdańsk Wrzeszcz, Gdańsk Oliwa)- Grunwaldzka- Al. Niepodległości (Sopot)-Al. Zwycięstwa-Orłowska (Gdynia-Orłowo)-Orłowska-Al. Zwycięstwa- Władysława IV-10 Lutego-Skwaer Kościuszki.

25 Ryc. 11. Układ urbanistyczny Gdyni. wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Teatr Muzyczny, 2. Muzeum Marynarki Wojennej, 3. Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie, 4. Niszczyciel Błyskawica - muzeum, 5. Żaglowiec Dar Pomorza" - muzeum, 6. Kościół św. Antoniego, 7. Muzeum Miasta Gdyni, 8. Urząd Miejski. Przejazd do Gdańska-Oliwy Skwer Kościuszki- Grunwaldzka-10 Lutego- Władysława IV- -Al. Niepodległości (Sopot)- Al. Zwycięstwa (Gdańsk Oliwa)

26 Gdańsk-Oliwa Dzielnica Oliwa (właściwie miejskie osiedle) na tle innych części Gdańska jest wyjątkowa. Krajobraz oliwski to harmonia zieleni, zabytkowych budowli oraz nowoczesnego miasta rozciągniętego wzdłuż głównej ulicy Al. Zwycięstwa i Zatoki Gdańskiej. Ryc. 12. Park Oliwski Źródło: Jest to jedna z najstarszych gdańskich dzielnic. Jest dziełem Cystersów sprowadzonych tutaj w 1186 r przez Sambora. Książę podarował Cystersi kilka osad, wśród których była również Oliwa. Zakonnicy przez wieki gospodarowali w swych dobrach, umiejętnie wykorzystując zasoby naturalne m.in. las. Nad Oliwskim Potokiem budowali młyny i kuźnie. Nadane im osady rozkwitły jako wsie klasztorne. Otaczały one opactwo, w którym w XIV w. wzniesiono murowany kościół, później wiele razy przebudowywany lub odbudowywany po zniszczeniach wojennych. Ostatnia gruntowna przebudowa w duchu baroku nastąpiła po pokoju oliwskim (1660). W 1688 r. w świątynię ozdobiono monumentalnym barokowym ołtarzem, a w 1755 r. Jan Wulf rozpoczął budowę organów trwającą ćwierć wieku. Dziś urzekają one swymi 110 głosami. W 1577 r. Cystersi założyli park. Tak przez kilka stuleci Cystersi stworzyli nieopodal Gdańska kompozycję gospodarczo-krajobrazową. Od 1874 r. Oliwa była miastem, a 1926 r. stała się dzielnicą Gdańska. Zapisem historii tej dzielnicy jest opactwo cysterskie wraz z parkiem, młyn, spichlerz a nade wszystko ul. Polanki dawnej główny trakt z Oliwy do Gdańska, przy którym dzięki zachowanym dworom odnajdziemy klimat dawnego miasta Oliwy. Wirtualne zwiedzanie archikatedry: Przejazd do Gdańska-Sobieszewa Polanki-J. Bażyńskiego-Al. Grunwaldzka-Al. Zwycięstwa-BłędnikPodwale Grodzkie-Wały Jagiellońskie-Podwale Przedmiejskie-Reduta Żbik-Elbląska-Sobieszewska-Turystyczna

27 4.5. Piąty dzień, Trasa wycieczki w piątym dniu Od Kaszubów do miasta Kopernika, gotyku na dotyk i pierników L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan.* Krajoznawstwo 1 Gdańsk-Sobieszewo Kartuzy 6 Garcz 7 Chmielno 8 Brodnica 9 Ostrzyce 10 Wieżyca 11 Kościerzyna 12 Zblewo 13 Starogard Gdański 14 Jabłowo 15 Pelplin 16 Gniew Chełmno 21 Toruń *) czas przejazdu w minutach. Nocleg: Camping TRAMP ul. Kujawska Toruń fax: Program krajoznawczy: Pojezierza Południowobałtyckie Pojezierze Wschodniopomorskie Pojezierze Kaszubskie regionalizacja turyst. Pojezierze Pomorskie Kaszuby Kaszuby (hist.-etnogr.) 1. Kartuzy Muzeum Kaszubskie im. Franciszka Tredera. Kultura kaszubska jako dziedzictwo Pomorza oraz atrakcja turystyczna regionu Kaszubskiego. 2. Brodnica (Złota-Góra) Krajobraz młodoglacjalny jako walor turystyczny Pojezierza Kaszubskiego (regionu Kaszubskiego). 3. Pelplin Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna małego miasta. Interpretacja dziedzictwa połączona ze zwiedzaniem pocysterskiego zespołu klasztornego. 4. Gniew Obiekt turystyczny (zabytek architektury) jako atrakcja turystyczna. Interpretacja dziedzictwa na przykładzie zamku

28 krzyżackiego w Gniewie. Krajobraz Doliny Dolnej Wisły jako walor turystyczny Pojezierzy Południowopomorskich. 5. Chełmno Miasto historyczne jako atrakcja turystyczna. Zwiedzanie miasta połączone z interpretacją dziedzictwa. 6. Toruń Centrum krajoznawcze na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zwiedzanie historycznego centrum połączone z interpretacją dziedzictwa.

29

30 Ryc. 14. Centrum Chełmna wg. Chełmno- miasto zakochanych, Chełmska Informacja Turystyczna, Chełmno Szachownicowy układ ulic (XIII w.), 2. Rynek, 4. Ratusz gotycko-renesansowy, 5. Średniowieczny wzorzec miary Pręt chełmiński (4,35 m), 7. Kościół farny Wniebowzięcia NMP, 8. Relikwie św. Walentego, 9. Kościół św. Ducha, 10. Kaplica św. Marcina, 11. Baszta Prochowa, 12. Mury obronne XIII/XIV w.,

31 Ryc. 15. Plan pieszej trasy miejskiej w Toruniu wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 1. Ratusz 2. Pomnik Mikołaja Kopernika, 3. Zabytkowe kamienice, 4. Kamienica pod Gwiazdą, 5. Kościół św. Ducha, 6. Zabytkowa kamienica Hotel Pod Trzema Koronami", 7. Dwór Artusa -obecnie Collegium Maximum UMK, 8. Barokowa kamienia z Łukiem Cezara, 9. Kościół NMP, 10. Brama Klasztorna, 11. Brama Żeglarska, 12. Brama Mostowa, 13. Krzywa Wieża, 14. Dawny pałac biskupów, 15. Bazylika św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty,16. Dom Mikołaja Kopernika - obecnie muzeum, 17. Pałac Fengera, 18. Zabytkowe śpichlerze, 19. Pałac Eskenów, 20. Mury staromiejskie, 21. Ruiny zamku krzyżackiego, 22. Baszta Koci Łeb", 23. Baszta Monstrancka", 24. Baszta Wartownia, 25. Dawny zbór ewangelicki, 26. Apteka Pod Lwem", 27. Gospoda Pod Modrym Fartuchem", 28. Kościół św. Jakuba, 29. Toruńskie Towarzystwo Naukowe, 30. Muzeum Etnograficzne, 31. Teatr im. Wilhelma Horzycy.

32 Ryc. 16. Historyczne centrum Torunia Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO. wg Toruń Stare Miasto, Informacja Turystyczna, Toruń Pomnik Mikołaja Kopernika, 2. Ratusz Staromiejski, 3. Dom Mikołaja Kopernika, 4. Katedra śś. Janów, 5. Kościół NMP, 6. Kościół św. Jakuba, 7. Ruiny Zamku Krzyżackiego, 8. Kamienica Pod Gwiazdą, 9. Krzywa Wieża, 10. Brama Klasztorna, 11. Brama Żeglarska, 12. Brama Mostowa, 13. Dwór Artusa, 14. Dom Eskenów, 15. Pałac Dąmbskich, 16. Śpichrz barokowy, 17. Śpichrz gotycki, 18. Statuetka Flisaka, 19. Planetarium, 20. Muzeum Etnograficzne.

33 4.6. Szósty dzień, Trasa wycieczki w szóstym dniu Od toruńskich pierników do krakowskich precli L.p. Miejscowość-węzeł mapa-km suma-km czas plan. Krajoznawstwo 1 Toruń 0 2 Stryków 3 Łódź Manufaktura 4 Łódź Księży Młyn 5 Kleszczów Kraków Program krajoznawczy: 1. Łódź: Łódź jako ośrodek turystyczny. Obiekty postindustrialne jako atrakcja turystyczna na przykładzie d. przędzalni Poznańskiego (obecnie Manufaktura) i Księżego Młyna. Historia zapisana w krajobrazie miasta. Kamieńsk: Elektrownia, kopalnia węgla brunatnego, ośrodek rekreacyjny.

34 Ryc. 17. Centrum Łodzi wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss. 9. Pałac Poznańskiego - obecnie Muzueum Historyczne Miasta Łodzi (Manufaktura) 12. Zespół przemysłowo-miekszalny Księży Młyn"

35 5. Organizacja ćwiczeń Ćwiczenia prowadzą: dr hab. Krzysztof Bąk, prof. UP, dr hab. Mariusz Szubert, prof. UP, dr A. Delekta, dr Joanna Fidelus, dr Paweł Kroh. W czasie ćwiczeń studenci są pilotami i przewodnikami wycieczki. Przekaz informacji krajoznawczej będzie oceniany. Każdy student musi wystąpić w roli przewodnika wycieczki. Pozytywna ocena prowadzenia wycieczki jest jednym z warunków zliczenia ćwiczeń terenowych. Właściwe przygotowanie się do zajęć terenowych obejmuje: zgromadzenie literatury oraz map, analiza trasy przejazdu na podstawie mapy (lub planu miasta), kompilację wiedzy z różnych źródeł, przygotowanie się do roli przewodnika wycieczki. Wyjazd na zajęcia..o godz Zbiórka na parkingu przed budynkiem głównym Uniwersytetu (ul. Podchorążych 2) o godz Nie oczekujemy na spóźnialskich! Zakończenie ćwiczeń..ok. godz. 19 w Krakowie, na parkingu przed budynkiem głównym Uniwersytetu Pedagogicznego (ul. Podchorążych 2). Wszyscy uczestnicy ćwiczeń rozpoczynają i kończą zajęcia w wyżej wymienionych miejscach. 1. Proszę o punktualne przybycie na miejsce zbiórki przed odjazdem na ćwiczenia. Nie będziemy oczekiwać na spóźnialskich. Autokar będzie podstawiony na parkingu przed budynkiem głównym UP (od strony północnej) kwadrans przed odjazdem. 2. Proszę zabezpieczyć prowiant na kolację w pierwszym dniu i śniadanie w drugim dniu. W Rybitwach nie ma możliwości zrobienia zakupów w miejscowych sklepach. Po drodze też takiej sposobności raczej nie ma. Proszę nie liczyć na zrobienie zakupów spożywczych w obrębie warszawskiej Starówki (może nie będzie na to czasu). 3. Proszę śledzić prognozę pogody. W przypadku przewidywanego ochłodzenia wskazane jest zabranie śpiworów. Nocujemy w domkach campingowych, w których nie ma ogrzewania. 4. Każdy student musi posiadać następujące dokumenty: Dowód Osobisty, ważną Legitymację Studencką (bilety ulgowe) oraz ważne ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. 5. Raz jeszcze przypominamy o konieczności wydrukowania w całości Przewodnika do ćwiczeń terenowych, spięciu kartek (w skoroszycie lub bindownicy) i zabraniu go na zajęcia. Przewodnik proszę podpisać na pierwszej stronie, we wskazanym miejscu. 6. Podczas zajęć należy bezwzględnie przestrzegać podanych godzin odjazdu autokaru z parkingów. Spóźnienia nie będą tolerowane. W przypadku naruszenia harmonogramu zajęć dojazd do grupy lub miejsca noclegu we własnym zakresie i na własny koszt. 7. Konsultacje u wykładowców prowadzących ćwiczenia. Terminy konsultacji na wirtualnej tablicy ogłoszeń.

36 5.1. Zaliczenie ćwiczeń: Podstawą zaliczenia ćwiczeń jest: obecność na zajęciach od wyjazdu do powrotu, pozytywna ocena roli przewodnika wycieczki, aktywny udział w całych ćwiczeniach (np. udział w dyskusji, pozytywna ocena zadań wykonywanych podczas ćwiczeń i inne), posiadanie i korzystanie z map i planów miast, posiadanie i znajomość przewodnika do ćwiczeń, posiadanie map samochodowych (atlas) w skali nie mniejszej od 1: , przestrzeganie regulaminu ćwiczeń terenowych. Aktywny udział w ćwiczeniach oznacza nie tylko pełnienie roli przewodnika wycieczki, lecz również: korzystanie z map zarówno w terenie jak i w autokarze - w czasie jazdy (śledzenie trasy przejazdu), prowadzenie notatek, udział w dyskusji, robienie. Posiadanie map samochodowych w skali nie mniejszej od 1: (atlas samochodowy) jest obowiązkowe dla każdego uczestnika ćwiczeń. Ponadto wskazane jest zabranie map turystycznych (np. Pojezierze Kaszubskie, Żuławy Wiślane, Pobrzeże Bałtyk u, Zalew Wiślany) oraz planów miast (np. Warszawy, Torunia, Gdańska Sopotu i Gdyni (Trójmiasto), Elbląga, Łodzi). Każdy student obowiązkowo zapoznaje się z Przewodnikiem do ćwiczeń terenowych, który po wydrukowaniu w całości i spięciu kartek (skoroszyt, bindowanie) zabiera na ćwiczenia. Kryteria oceny roli przewodnika wycieczki (3,0, 3,5, 4,0, 4,5, 5,0): zakres i poprawność merytoryczna przekazywanych treści, metodyka i sposób prezentacji (m. in. dobór metod, kontakt ze słuchaczami, współpraca z kierowcą, interpretacja dziedzictwa), powiązanie obserwacji terenowych z komentarzem słownym. W przypadku negatywnej oceny wystąpienia, stwierdzenia biernej postawy studenta w czasie zajęć, naruszenia Regulaminu ćwiczeń terenowych student skierowany będzie do powtórnego odbycia ćwiczeń i ich zaliczenia w maju 2018 r. Podobnie skutkować będzie nieobecność na zajęciach bez względu na okoliczności. Każdy uczestnik ćwiczeń zobowiązany jest to przestrzegania Regulaminu ćwiczeń terenowych organizowanych w Instytucie Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (zał. 4.3.). Studenci naruszający ustalenia zawarte w Regulaminie będą usunięci z ćwiczeń terenowych, co jest równoznaczne

37 z ich niezaliczeniem. W tym przypadku zaliczenie ćwiczeń może nastąpić tylko po powtórnym w nich udziale (maj 2017 r.) i spełnieniu warunków zaliczenia Koszty udziału w ćwiczeniach pokrywane przez studentów: Lp. Świadczenie Kwota (PLN) Transport 1. uwaga: ostateczny koszt transportu na jednego uczestnika ćwiczeń zależny będzie od liczby uczestników ćwiczeń oraz ilości przejechanych kilometrów kalkulacja dla.. osób oraz 4100 km. Koszt transportu przeliczony dla jednego studenta. tę kwotę każdy student musi wpłacić do Szczegóły u starosty roku. Rybitwy 2. Noclegi Stare Jabłonki Gdańsk 2x55 PLN Toruń Wilczy Szaniec Frombork Wieża Radziejowskiego 3. Bilety wstępu Frombork katedra Kartuzy Muzeum Kaszubskie Pelplin -katedra **) na podstawie ważnej legitymacji studenckiej 5.3 Ubezpieczenie Każdy student obowiązany jest posiadać indywidualne ubezpieczenie NNW, które zawiera we własnym zakresie. Za brak ubezpieczenia odpowiada student. W przypadku braku ubezpieczenia organizatorzy ćwiczeń terenowych w ramach kursu Ćwiczenia terenowe z Krajoznawstwa nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności z tytułu następstw nieszczęśliwych wypadków podczas ćwiczeń od ich rozpoczęcia do ich zakończenia. 6. Literatura

38 Podręczniki: Kanon Krajoznawczy Polski, Wyd. Kraj, Warszawa 2005, 375 ss. Kondracki J., 2009, Geografia regionalna Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 441 ss. Kruczek Z., Kruczek A., Nowacki M., 2010, Krajoznawstwo zarys teorii i metodyki, Prokresnia, Kraków, 249 ss. Malarz R., Gaweł Ł., 2012, Walory i atrakcje turystyczno-krajoznawcze Polski, Attyka, Kraków, 272 ss. Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1998, 1046 ss. Szubert M. (red), 2016, Przewodnik do ćwiczeń z krajoznawstwa, Krajoznawcza wędrówka szlakami historii, kultury i tradycji. Wielka encyklopedia krajoznawcza Polski, 2008, Publikat, Warszawa: 405 ss. Przewodniki: Bałdowski J., 1997, Przewodnik, Warmia Mazury Suwalszczyzna, Sport i turystyka, Warszawa, 382 ss. Glinka T., Kamiński M., Piasecki M., Przygoda K., Walenciak A., Przewodnik po Polsce, Mazowsze Północne, Sport i Turystyka, Warszawa, 647 ss. Polska, podróże z historią, przewodnik turystyczny, carta Blanca, Warszawa: 400 ss. Glinka T., Kamiński M., Piasecki M., Przygoda K., Walenciak A., Przewodnik po Polsce, Podlasie, Sport i Turystyka, Warszawa, 447 ss. Glinka T., Walenciak A., Walenciak P., 2002, Przewodnik po Polsce, Małopolska północno-zachodnia, Góry Świętokrzyskie, Częstochowa, Kielce, Radom, Sport i Turystyka, Warszawa, 451 ss. Matuszczyk A., Orliński N., Zinkow J., 1991, Przewodnik, Małopolska południowo-zachodnia, Sport i Turystyka, Warszawa, 606 ss. Wydawnictwo Copernicus: Okolice Warszawy okolice Kazimierza Dolnego, Wielkie Jeziora Mazurskie, Wybrzeże Bałtyku. Mapy i atlasy turystyczne: Mapa krajoznawcza, PPWK im. E. Romera S.A>. Warszawa-Wrocław, , arkusze: 1. Pomorze Zachodnie Wielkopolska północno-zachodnia, 2. Kaszuby, Kujawy, Wielkopolska północno-wschodnia, 3. Warmia Mazury Zachodnie Mazowsze Zachodnie, 4. Mazury Wschodnie Podlasie Mazowsze Wschodnie, 5. Dolny Śląsk Sudety Wielkopolska południowo-zachodnia,

39 6. Górny Śląsko i Wielkopolska południowo-wschodnia, 7. Małopolska Zachodnia, Karpaty Zachodnie, 8. Małopolska Wschodnia Karpaty Wschodnie Mapy turystyczne wyd. Compass Kraków w wersji papierowej i cyfrowej oraz w systemie See Map - dobór map w zależności od potrzeb Strony internetowe: Turystyka: Żuławy: Wykaz literatury uzupełniającej Biskup M., Czaja R., (red.), 2009, Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach, władza i społeczeństwo, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 576 ss. Cebulak K., 2010, Delta Wisły powyżej i poniżej poziomu morza, Stowarzyszenie Żuławy i Lokalna Grupa Działania Żuławy Mierzeja,NowyDwór Gdański: 61 ss. Domy Żuławskie, w poszukiwaniu zaginionej tradycji budownictwa, Lokalna Grupa Działania Żuławy i Mierzeja, Nowy Dwór Gdański, 2009: 90ss. zulawskie.pdf Jagielski T., 2008, Steblewo, historia wsi Żuławskiej, AGNI, Pruszcz Gdański: 72 ss. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon miast Polskich, Muza S.A., Warszawa, 1103 ss. Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., 2008, Geografia turystyki Polski, PWE Warszawa, 384 ss. Okoniewska B., 1992, Gospodarka rolna i osadnictwo na Żuławach w okresie powojennym, Wisła w dziejach i kulturze Polski, 7, Wyd. UW, Warszawa: 100 ss. 7. Regulamin ćwiczeń terenowych Regulamin ćwiczeń terenowych organizowanych w Instytucie Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (obowiązujący na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych) Ćwiczenia terenowe (regionalne, przedmiotowe i obozy) są jednostką zajęć dydaktycznych przewidzianych w programie studiów i obowiązują w trakcie ich trwania wszelkie przepisy przewidziane Regulaminem Studiów UP, w tym zapisane w nim obowiązki studenta. Studenci są zobowiązani do przestrzegania przepisów Regulaminu Studiów UP oraz regulaminu obowiązującego w miejscu zakwaterowania, przepisów BHP i regulaminu PPOŻ, zarówno w godzinach zajęć jak i poza nimi.

40 Warunkiem uczestnictwa w zajęciach jest zapoznanie się z regulaminem zajęć terenowych, potwierdzone podpisem uczestnika. Wymiar czasowy i koszt zajęć terenowych 1. Ćwiczenia terenowe trwają w dniach ustalonych przez Dyrekcję Instytutu lub pracownika naukowodydaktycznego odpowiedzialnego za ich organizację oraz odbywają się według codziennego planu zajęć ogłoszonego przez ich prowadzącego. 2. Prowadzący ćwiczenia przed ich rozpoczęciem ma obowiązek podać szczegółowe zasady ich odbywania i informacje związane z bezpieczeństwem. 3. W czasie zajęć studenci zobowiązani są do aktywnego i punktualnego w nich uczestnictwa oraz wykonywania poleceń prowadzącego ćwiczenia. 4. Wymiar dzienny zajęć terenowych jest określony programem studiów. Codzienny czas trwania zajęć na ćwiczeniach terenowych określa prowadzący zajęcia, podając termin rozpoczęcia i zakończenia ćwiczeń każdego dnia. 5. Studenci ponoszą koszty zakwaterowania, wyżywienia, przejazdów na trasie ćwiczeń (w tym udziału w kosztach wynajęcia autobusu) oraz ewentualne dodatkowe koszty związane z realizacją ćwiczeń (np. bilety wstępu). Przybliżony łączny koszt uczestnictwa w zajęciach powinien być określony przed rozpoczęciem zajęć. 6. Studenci uczestniczący w ćwiczeniach terenowych zobowiązani są do: a. indywidualnego ubezpieczenia się od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) w zakresie obejmującym specyficzne uwarunkowania i miejsce odbywania ćwiczeń (z wyjątkiem sytuacji, w których całościowe ubezpieczenie studenckie na dany rok akademicki obejmuje także wszelkie ćwiczenia terenowe prowadzone poza budynkami uczelni), b. posiadania odzieży ochronnej dostosowanej do specyfiki zajęć terenowych, zgodnie z poleceniem prowadzącego ćwiczenia terenowe, c. zgłoszenia z wyprzedzeniem problemów zdrowotnych, mogących być przeszkodą w uczestnictwie w zajęciach, a także poinformowania prowadzącego zajęcia, przed ich rozpoczęciem, o konieczności przyjmowania leków mogących zaburzać sprawność psychofizyczną uczestnika. 7. Oddalanie się od grupy w trakcie zajęć bez uzgodnienia z prowadzącym zajęcia jest niedozwolone. 8. Obecność osób trzecich w czasie trwania ćwiczeń terenowych oraz możliwość pozostania na noc osób trzecich w miejscu zakwaterowania grupy (zarezerwowanym dla grupy studentów IG UP) jest możliwa wyłącznie za zgodą prowadzącego ćwiczenia. 9. W trakcie ćwiczeń terenowych student nie może znajdować się pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Za postępowanie uchybiające godności studenta, student ponosi odpowiedzialność przed komisją dyscyplinarną. Rażące naruszenie regulaminu jest niezwłocznie zgłaszane Dyrekcji Instytutu, a student może być decyzją prowadzącego skreślony z listy uczestników, co oznacza przerwanie ćwiczeń i brak ich zaliczenia. 10. Na poszczególnych ćwiczeniach terenowych mogą obowiązywać szczegółowe zasady określone przez prowadzącego zajęcia przed rozpoczęciem zajęć i wynikające z ich specyfiki. Niestosowanie się do tych zasad może być podstawą do skreślenia z listy uczestników zajęć. Uzyskanie zaliczenia ćwiczeń

41 11. Warunki zaliczenia ćwiczeń określa prowadzący ćwiczenia i ogłasza je przed rozpoczęciem lub na początku zajęć. Niespełnienie warunków zaliczenia lub nieprzestrzeganie regulaminu jest podstawą do niezaliczenia ćwiczeń terenowych.