Ocena jakości wód przejściowych na obszarze województwa warmińsko mazurskiego w oparciu o badania wód Zalewu Wiślanego wykonane w 2017 roku

Transkrypt

1 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Departament Monitoringu Środowiska Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Olsztynie Ocena jakości wód przejściowych na obszarze województwa warmińsko mazurskiego w oparciu o badania wód Zalewu Wiślanego wykonane w 7 roku Badania wykonano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - umowa nr 06/5/Wn-4/MN-PO/D z roku Autor opracowania: Justyna Kopiec Elbląg luty 9

2 Spis treści. Wstęp Źródła zanieczyszczeń wód Zalewu Wiślanego Metodyka badań i oceny wód Zalewu Wiślanego Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w oparciu o badania prowadzone w 7 r Omówienie wyników badań wód Zalewu Wiślanego wykonanych w 7 r Warunki naturalne Warunki tlenowe Zawartość substancji biogennych a eutrofizacja wód Fitoplankton... 5 Omówienie badań fitoplanktonu wykonanych w 7 r Wskaźniki skorelowane z rozwojem fitoplanktonu Makroglony i okrytozalążkowe Makrobezkręgowce bentosowe Ichtiofauna Podsumowanie Zestawienie wyników badań wód Zalewu Wiślanego z 7 r Zestawienie wyników badań fizykochemicznych wód Zalewu Wiślanego z 7 r Zestawienie wyników badań fitoplanktonu w wodach Zalewu Wiślanego w 7 r

3 . Wstęp Wody przejściowe są wodami powierzchniowymi w obszarach ujść rzek, częściowo zasolonymi na skutek oddziaływania wód morskich. Na terenie województwa warmińskomazurskiego znajduje się jedna jednolita część wód przejściowych - Zalew Wiślany (JCW PLTW I WB ). Zalew Wiślany jest akwenem transgranicznym, podzielonym pomiędzy Polskę i Rosję. W granicach Polski położona jest południowa część Zalewu, o długości 5, km i szerokości maksymalnej km, zajmująca powierzchnię 28 km 2, wobec 88 km 2 powierzchni całkowitej. Jest to płytka zatoka o średniej głębokości w granicach Polski 2,4 m i maksymalnej do 4,4 m (przy granicy z Rosją). Z Zatoką Gdańską połączony jest cieśniną Piławską o szerokości ok. 400 m. Część zachodnia akwenu to płycizny, o głębokości ok. m, związane z działalnością akumulacyjną rzek i kanałów żuławskich. Pozostała część ma formę niecki o dnie lekko wgłębionym w centrum i słabo nachylonym ku północnemu wschodowi. Brzegi polskiej części Zalewu tworzą: Mierzeja Wiślana od północy, Żuławy Wiślane od zachodu oraz Wysoczyzna Elbląska i Wybrzeże Staropruskie od południowego wschodu. Od strony Mierzei brzegi Zalewu są porośnięte szuwarami, stopniowo przekształcanymi w równinę torfową. Powierzchnia zlewni całkowitej Zalewu wynosi 2 87 km 2, z czego 64,% znajduje się na terytorium Polski. Na obszarze zlewni występują głównie grunty orne (stanowiące 64% polskiej części powierzchni i 5% rosyjskiej) oraz lasy (odpowiednio 8, % i,6 %). W zlewni położone są duże ośrodki miejskie: Kaliningrad (45 46 mieszkańców), Elbląg (7 2), Bałtijsk ( 8), Swietłyj (2 800), Braniewo (7 2). Do głównych rzek odpływających do Zalewu należą Pregoła (powierzchnia zlewni 5 28 km 2 ), Pasłęka (2 8,8 km 2 ), Elbląg ( 45,42 km 2 ), Nogat (,5 km 2 ). Zalew Wiślany w XX wieku doznał poważnych zmian w układzie stosunków hydrologicznych. Zlewnia została zmniejszona o dorzecze Wisły, na skutek odcięcia w 95 r. Nogatu śluzami pod Białą Górą. Zalew będący pod zdecydowanym wpływem wód rzecznych obecnie jest zbiornikiem słonawowodnym. Linia brzegowa współcześnie ulega małym zmianom, a akumulacja rzeczna w małym stopniu oddziaływuje na stosunki głębokościowe. Głównym czynnikiem kształtującym hydrologię zbiornika jest proces mieszania się słodkich wód rzecznych, spływających z otaczających Zalew obszarów Żuław Wiślanych (Malborskich i Elbląskich), Wysoczyzny Elbląskiej i Wybrzeża Staropruskiego z wodami morskimi, napływającymi z Zatoki Gdańskiej. Ze względu na przewagę czynnika lądowego, wody Zalewu Wiślanego charakteryzują się stosunkowo niskim zasoleniem. Niewielkie głębokości Zalewu Wiślanego zwiększają jego podatność na dogłębne mieszanie wód pod wpływem wiatru, prowadzące do homogenizacji cech hydrologicznych. W obrębie Zalewu Wiślanego i w jego bezpośrednim sąsiedztwie ustanowiono liczne formy ochrony przyrody: parki krajobrazowe: Wysoczyzny Elbląskiej i Mierzeja Wiślana, rezerwaty przyrody: Zatoka Elbląska (ostoja ptactwa wodnego), Ujście Nogatu (fauna i siedliska ptaków wodno-błotnych, lęgowych i migrujących), Kąty Rybackie (starodrzew

4 sosnowy i miejsca lęgowe kormoranów), Buki Mierzei Wiślanej w Przebrnie (naturalne stanowisko buka), Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce, Cielętnik (stanowisko brzozy niskiej), Pióropusznikowy Jar (stanowisko pióropusznika strusiego), Nowinka (zachowanie oraz ochrona dolin erozyjnych), Dolina Stradanki (zachowanie i ochrona unikatowego krajobrazu doliny rzeki z siecią bocznych dolinek oraz porastającego te tereny lasu bukowego, ochrona stanowisk chronionych i rzadkich gatunków roślin, ochrona zwierząt, głównie awifauny), Buki Wysoczyzny Elbląskiej (zespół buczyny pomorskiej), Kadyński Las (starodrzew dębowo-bukowy), Jezioro Drużno (ochrona miejsc lęgowych ptactwa wodno-błotnego), obszary chronionego krajobrazu: Rzeki Szkarpawy, Rzeki Nogat, Wysoczyzny Elbląskiej Zachód, Wysoczyzny Elbląskiej Wschód, Jeziora Drużno, Rzeki Baudy i Wybrzeża Staropruskiego, NATURA 00 obszar specjalnej ochrony ptaków Zalew Wiślany, specjalny obszar ochrony siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana. Usytuowanie Zalewu w pobliżu Żuław Wiślanych jest istotnym czynnikiem wpływającym na poziom trofii zbiornika. Depresyjne tereny Żuław, pomimo najwyższego w kraju stopnia zagrożenia powodziowego, są obszarem zagospodarowanym, z rozwiniętymi funkcjami osadniczymi, przemysłowymi i komunikacyjnymi. W 7 r. badania wód Zalewu Wiślanego zostały wykonane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska i sfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (umowa nr 06/5/Wn-4/MN-PO/D z r.). 2. Źródła zanieczyszczeń wód Zalewu Wiślanego Głównym źródłem zanieczyszczeń wód Zalewu są dopływy rzeczne. Do polskiej części Zalewu uchodzi 2 rzek: Nogat, Cieplicówka, Elbląg, Dąbrówka, Kamionka, Suchacz, Olszanka, Grabianka, Stradanka, Narusa, Bauda, Pasłęka. Presję ze strony rzek wzmacnia niewielka głębokość akwenu, jego zastoiskowy charakter i izolacja hydrologiczna. Do wód Zalewu Wiślanego odprowadzane są ścieki z komunalnych, mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków: w Krynicy Morskiej (woj. pomorskie), we Fromborku oraz w Tolkmicku (woj. warmińsko-mazurskie). Oczyszczalnia w Tolkmicku odprowadza ścieki do ujściowego odcinka rzeki Grabianki (w 0,0 km), jednak ze względu na niewielką odległość od ujścia rzeki do Zalewu, mającą wpływ na mieszanie wód rzecznych z zalewowymi, również to źródło traktowane jest jako bezpośredni zrzut do Zalewu Wiślanego. Tabela. Szacunkowe ładunki zanieczyszczeń wniesione rzekami do Zalewu Wiślanego w 7 r. 2

5 BZT5 Ogólny węgiel organiczny Azot całkowity Fosfor całkowity Zawiesina ogólna Lp. Rzeka śr. stężenie mg/l Ładunek Mg/rok śr. stężenie mg/l Ładunek Mg/rok śr. stężenie mg/l Ładunek Mg/rok śr. stężenie mg/l Ładunek Mg/rok śr. stężenie mg/l Ładunek Mg/rok. Wisła Królewiecka 2,00 50,46,0 0,50,8 96,6 0,0 2,52 5,70 4,80 2. Szkarpawa 2,0 55,6 2,80 948,60,49 258,64 0,09 6,67 7,0 526,8. Nogat (6 r.),9 25,0 2, ,46 2,50 969,66 0,9 5,45 9,07 502,9 4. Elbląg (6 r.),95 07,28 5,99 45,96,52 95,98 0,27 7,54, 554,60 5. Dąbrówka (6 r.) 2,8 7,54 2,8 4,5,60 9,64 0,48,28 0,8 278, 7. Grabianka (6 r.) 4,78 8,07 4,6 55,5 4,6 5,7 0,49,85 24, 9,58 8. Stradanka (6 r.),88 26,88 7,9,6,29 22,79 0,2 2,2 9. Narusa (6 r.) 2,4 22,82 2,56 8,82 2,49 2,55 0,25 2,,08 04,86 0. Bauda 4,40 74,65 6, 79,8 2,68 228,9 0,25 2,29 6,40 96,4. Pasłęka 2,40 267,75, ,72 2,8 494,89 0, 68,67 2, , Suma: 5 508, , ,70, ,5 Tabela 2. Szacunkowe ładunki zanieczyszczeń ze źródeł punktowych wniesione do Zalewu Wiślanego w 7 r. Podmiot Ilość ścieków [m /rok] średnie stężenie mg/l BZT5 ChZT-Cr Azot całkowity Fosfor całkowity Zawiesina ogólna ładunek Mg/rok stężenie mg/l ładunek Mg/rok stężenie mg/l ładunek Mg/rok stężenie mg/l ładunek Mg/rok stężenie mg/l ładunek Mg/rok Zakład Gospodarki Wodno- Ściekowej w Tolkmicku mechaniczno- biologiczna oczyszczalnia w Tolkmicku* Wodociągi Fromborskie Sp. z o.o. mechanicznobiologiczna(z chemicznym strącaniem fosforu) oczyszczalnia we Fromborku ,59 5,0 50,42 22, 24,79 0,92 0,65 0,286 22,2 9, ,00,2,8 9,6 5,,64,58 0,487 5,6,74 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Krynicy Morskiej mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Krynicy Morskiej** ,00 2,6 49,00 25,77 2,00 6,,00 0,526 8,00 4,2 Razem: ,97 57,58 8,86,0 5,7 * uwzględniono stężenia z automonitoringu i badań własnych WIOŚ wykonywanych w ramach projektu ze środków NFOŚiGW ** źródło danych: Zbiorcze zestawienie sprawozdań RZGW z realizacji KPOŚK w 7 r. Ryc.. Ładunki wybranych zanieczyszczeń wprowadzone do Zalewu Wiślanego w latach 07-7

6 . Metodyka badań i oceny wód Zalewu Wiślanego W 7 r. badania polskiej części wód Zalewu Wiślanego, objęte Państwowym Monitoringiem Środowiska, wykonano na 9 stanowiskach pomiarowych (nr, 2,, 5, 6, 8, 0, T5, T2) w zakresie monitoringu diagnostycznego, operacyjnego i badawczego. Lokalizację stanowisk przedstawiono na ryc. 2 i w tabeli. Wykonano badania elementów biologicznych, wskaźników fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne, wskaźników z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych) oraz substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających. Zostały wykonane również badania substancji priorytetowych w tkankach zwierząt (biocie). Zakres badań i częstotliwość odpowiadał zapisom rozporządzenia Ministra Środowiska z 9 lipca 6 r. (Dz. U. z 6 r. poz. 78 w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych). Próbki wody do wykonania oznaczeń: chlorofilu a i fitoplanktonu pobrano z warstwy zintegrowanej od 0,5 m pod powierzchnią do 0,5 m nad dnem, elementów fizykochemicznych pobrano z dwóch warstw 0,5 m pod powierzchnią i 0,5 m nad dnem, specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych (grupa.6) oraz substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających (grupa 4. i 4.2) pobrano z warstwy 0,5 m pod powierzchnią. Próbki wody do badań priorytetów i innych substancji zanieczyszczających (grupa 4. i 4.2) pobrano z stanowisk pomiarowych (2, 6 i 8) 2 razy w sezonie badawczym. Pozostałe badania wykonano na wszystkich stanowiskach pomiarowych: 6 razy w sezonie w przypadku chlorofilu a, fitoplanktonu i wskaźników fizykochemicznych oraz 4 razy w sezonie w przypadku wskaźników z grupy.6. Ocenę jakości wód wykonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 2 lipca 6 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. z 6 r. poz. 87). Wykonano ocenę potencjału ekologicznego, ocenę stanu chemicznego oraz ocenę stanu JCWP Zalew Wiślany. 4

7 Ryc.2. Stanowiska pomiarowe badania jakości wód Zalewu Wiślanego w 7 r. Tabela. Współrzędne stanowisk pomiarowych badania jakości wód Zalewu Wiślanego w 7 r. L.p. Stanowisko Lokalizacja pomiarowe długość geogr. szerokość geogr.. stan. 9, , stan. 2 9, ,4479. stan. 9, , stan. 5 9, ,66 5. stan. 6 9, , stan. 8 9, , stan. 0 9, , stan. T2 9, , stan. T5 9, ,

8 4. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w oparciu o badania prowadzone w 7 r. Tabela 4. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w 7 r. KLASYFIKACJA WSKAŹNIKÓW I ELEMENTÓW JAKOŚCI WÓD. ELEMENTY FIZYKOCHEMICZNE Nazwa / kod ocnianej JCWP Liczba stanowisk pomiarowych Silnie zmieniona lub sztuczna JCWP (T/N) Fitoplankton - chlorofil a mg/m śr.. ELEMENTY BIOLOGICZNE Fitoplankton - całkowita biomasa (bioobjętość) mm /m śr. Makroglony i okrytozalążkowe wskaźnik SM wartość Makrobezkręgowce bentosowe indeks B wartość Ichtiofauna Wskaźnik SI Klasa elementów biologicznych śr. m Przezroczystość.. Stan fizyczny.4. Zakwaszenie.2. Warunki tlenowe.5. Substancje biogenne Tlen rozpuszczony przy dnie OWO Nasycenie tlenem Odczyn ph Azot amonowy Azot azotanowy Azot ogólny Fosfor fosforanowy Fosfor ogólny mgo2/l mgc/l (warstwa 0-5 m) mgn-nh4 /l mgn-no/l mgn/l mgp-po4/l mgp/l min. śr. (VI-IX) max. śr. st. śr. st. śr. st. śr. st. śr. st. śr. Azot mineralny mgn/l st. śr. Klasa elementów fizykochemicznych (grupa. -.5) Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (.6) POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN JCWP Zalew Wiślany / PLTW I WB 9 T 60, ,6 0,8,56 2,08 V 0,5 4, ,9-9, 0,066 0,697,76 0,024 0,094 0,777 PPD PPD ZŁY ZŁY ZŁY Legenda: bardzo dobry dobry umiarkowany słaby zły zły potencjał ekologiczny stan chemiczny poniżej dobrego Ryc.. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego na podstawie badań wykonanych w 7 r. 6

9 Tabela 5. Zestawienie wartości średnich i ekstremalnych oraz klasyfikacja wskaźników zanieczyszczeń badanych w wodach Zalewu Wiślanego w 7 r. Wskaźnik średnia roczna min Data pomiaru; stanowisko max Data pomiaru; stanowisko Klasyfikacja..5 Chlorofil "a" mg/m 60,98 7,80 5.0, (2); 2.06 (0) 6, (T2) V Temperatura powietrza o C 2,4 2, (T5) 27, (6).. Temperatura wody o C,7 2,2 5.0 (6), (8).. Barwa mg/l Pt (2) 2.09 (8)..4 Przezroczystość m 0,5 0,.09 (), (6) PPD..5 Zawiesina ogólna mg/l 9,8 7, (2) 75,0 6.0 (8).2. Tlen rozpuszczony nad dnem mg/l O 2 0,6 4, (T2) 4,8 5.0 () II.2.2 BZT5 mg/l O 2,6 0, (8) 9, (T2).2.4 Ogólny węgiel organiczny (OWO) mg/l C 4, 0,4 5.0 (6) 24, (T2) PPD.2.5 Nasycenie tlenem - warstwa 0-5m % (T2) () II.2.6 ChZT-Cr mg/l O 2 44,2 27, (6) 88, (8).. Zasolenie PSS-78 2,7 0, (T2) 4, (2)..2 Przewodność µs/cm (T2) (2).. Substancje rozpuszczone mg/l (8) (2)..4 Siarczany mg/l SO4 24,7 46, (8) 56,0.09 (2)..5 Chlorki mg/l Cl 2,5 52, (8) 2505, (2)..6 Wapń mg/l Ca 87,8 42, (6) 6, (8)..7 Magnez mg/l Mg 0,8 29, (8) 69,0.09 (6)..8 Twardość ogólna mg/l CaCO , (8) 90,0.09 (6).4. Odczyn ph 8,48 7, (T2) 9, (T5) PPD.4.2 Zasadowość ogólna mg/l Ca CO (2) (8).5. Azot amonowy mg/l N-NH 4 0,066 <0, (T2), (), (8) 0, (T2) I.5. Azot azotanowy mg/l N-NO 0,697 <0, (,2,,5,6,8,0,T2); (wszystkie stan.);.09 (,2,6,T5) 2,0 5.0 (5) PPD.5.4 Azot azotynowy mg/l N-NO 2 0,04 <0, (,2,5,6); (,8,T2,T5);.09 (6,T5) 0, (T2).5.5 Azot ogólny mg/l N,76 0, (0) 4, (T2) PPD.5.6 Fosfor fosforanowy P PO4 mg/l P-PO 4 0,024 <0, (,2,,0); (5) 0, (T2) I.5.7 Fosfor ogólny mg/l P 0,094 <0,00.05 (,2,) 0, (T2) II.5.8 Krzemionka mg/l Si,4 2, (2,6) 22, 2.08 (T2).5.9 Azot mineralny [N NO +N NO2 +N NH4 ] mg/l N 0,777 0, () 2, (T2) PPD.6. Aldehyd mrówkowy mg/l 0,067 0, () 0,.09 () PPD.6.2 Arsen rozp. mg/l As 0,022 0, (T2) 0, (5) II.6. Bar rozp. mg/l Ba 0,028 0, () 0, (8) I.6.4 Bor rozp. mg/l Ba 0,45 0, () 0, (2) I.6.5 Chrom +6 mg/l Cr <0,0050 <0,0050 wszystkie stan. <0,0050 wszystkie stan. I.6.6 Chrom ogólny rozp. mg/l Cr <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I.6.7 Cynk rozp. mg/l Zn 0,0045 0, (8) 0, (0); (5,0); 2.09 (0).6.8 Miedź rozp. mg/l Cu 0,004 <0, (T5); (T5); (2,6); 2.08 (8) 0, (5) I.6.9 Indeks fenolowy mg/l 0,009 <0, (,); 2.06 (T5) 0, (,6) II.6.0 Indeks olejowy mg/l 0,08 <0, (); 6.0 (0,T2,T5); (6); 0.05 (8);.05 (,2,,5,6); 2.06 (8,0,T2,T5); (,2,,5); 2.08 (8,0,T2,T5); (,2,,5);.09 (,2,,5); 2.09 (8,T2,T5) 0, (T5) II.6. Glin rozp. mg/l Al. 0,075 0, () 0,70.09 () I.6.2 Cyjanki wolne mg/l CN 0,09 <0, (0,T2); (6); 2.08 (0) 0, (T5) II.6.4 Molibden mg/l Mo <0,00 <0,00 wszystkie stanowiska <0,00 wszystkie stanowiska II.6.5 Selen mg/l Se 0,027 0, (T2) 0, (0) PPD.6.6 Srebro mg/l Ag 0,0009 <0, (,2,,5); (8,0,T2,T5); 2.06 (8,0,T2,T5); (,2,,5); (wszystkie stan.); (wszystkie stan) 0, (6) I.6.7 Tal mg/l Tl <0,00050 <0,00050 wszystkie stan <0,00050 wszystkie stan II.6.8 Tytan mg/l Ti <0,00 <0,00 wszystkie stan. <0,00 wszystkie stan. I.6.9 Wanad mg/l V 0,050 0, (0,T2) 0, () II.6. Antymon mg/l Sb <0,00050 <0,00050 wszystkie stan. <0,00050 wszystkie stan. I.6.2 Fluorki mg/l 0,7 <0, (wszystkie stan.); (wszystkie stan.); 2.08 (8,0,T2,T5); (5,6); (wszystkie stan.) 0, (,2) II.6.22 Beryl mg/l Be <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I.6.2 Kobalt mg/l Co <0,00 <0,00 wszystkie stan. <0,00 wszystkie stan. II I 7

10 Tabela 5.cd Wskaźnik średnia roczna min Data pomiaru; stanowisko max Data pomiaru; stanowisko 4.. Alachlor µg/l <0,090 <0,090 wszystkie stan.; <0,090 wszystkie stan. I 4..2 Antracen µg/l 0,004 <0, (6); (2,8); 8.04, 0-.05, 22.05, 08.06, ,.07, 0.08, (2,6,8); (2,6); (2,6) Klasyfikacja 0, (8) I 4.. Atrazyna µg/l <0,0 <0,0 wszystkie stan. <0,0 wszystkie stan. I Benzen µg/l 0,9 <0, 5.0, , 8.04, 0-.05, 22.05,.07, 0.08, , 07.09, (2,6,8); (2,8); (6,8) 2, (6) I 4..6 Kadm rozp. µg/l Cd <0,050 <0,050 wszystkie stan. <0,050 wszystkie stan. I 4..7 C0 - -chloroalkany µg/l 0,06 <0, , , 8.04, 0-.05, 22.05, ,.07, 0.08, , 07.09, (2,6,8); (2,8) 0, (6) I 4..8 Chlorofenwifos µg/l <0,00 <0,00 wszystkie stan. <0,00 wszystkie stan. I 4..9 Chloropyrifos µg/l <0,0090 <0,0090 wszystkie stan. <0,0090 wszystkie stan. I 4..0,2-dichloroetan (EDC) µg/l <0,0 <0,0 wszystkie stan. <0,0 wszystkie stan. I 4.. Dichlorometan µg/l <0,0 <0,0 wszystkie stan. <0,0 wszystkie stan. I 4..2 Di (2-etyloheksyl)ftalan (DEHP) µg/l <0, <0, wszystkie stan. <0, wszystkie stan. I 4.. Diuron µg/l <0,050 <0,050 wszystkie stan. <0,050 wszystkie stan. I 4..4 Endosulfan µg/l <0,0000 <0,0000 wszystkie stan. <0,0000 wszystkie stan. I 4..5 Fluoranten µg/l 0,002 0, (6); 8.04(6) 0, (2) I 4..8 Heksachlorocykloheksan µg/l <0,0000 <0,0000 wszystkie stan. <0,0000 wszystkie stan. I 4..9 Izoproturon µg/l <0,050 <0,050 wszystkie stan. <0,050 wszystkie stan. I 4.. Ołów rozp. µg/l Pb <0, <0, wszystkie stan. <0, wszystkie stan. I 4..2 Rtęć rozp. µg/l Hg 0,0 0, (8) 0, (2) I Naftalen µg/l 0,026 0,0 5.0 (6) 0, (8) I 4..2 Nikiel rozp. µg/l Ni <,0 <,0 wszystkie stan. <,0 wszystkie stan. I Nonylofenole µg/l <0,00 <0,00 wszystkie stan. <0,00 wszystkie stan. I Oktylofenole µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I Pentachlorobenzen µg/l <0,0000 <0,0000 wszystkie stan. <0,0000 wszystkie stan. I Pentachlorofenol (PCP) µg/l <0,00 <0,00 wszystkie stan. <0,00 wszystkie stan. I 4..28a Benzo(a)piren µg/l 0, <0, (6) 0, (8) PD 4..28b Benzo(b)fluoranten µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I 4..28c Benzo(k)fluoranten µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I 4..28d Benzo(g,h,i)perylen µg/l 0,000 <0, e Indeno(,2,-cd)piren µg/l 0,000 <0, , , 8.04, 22.05, 08.06,.07, 0.08, , 07.09, (2,6,8);.05 (6); (2,6) 5-6.0, , 8.04, 22.05, 08.06,.07, 0.08, , 07.09; (2,6,8),.05 (6), (2,6) 0, (8) PD 0, (8) Symazyna µg/l <0,0 <0,0 wszystkie stan. <0,0 wszystkie stan. I 4..0 Związki tribulocyny µg/l <0, <0, wszystkie stan. <0, wszystkie stan. I 4.. Trichlorobenzen (TCB) µg/l 0,006 <0, Trichlorometan (chloroform) µg/l 0,06 <0, , , 8.04, 22.05, ,.07, 0.08, , 07.09, (2,6,8); (6,8); (2,6) 5-6.0, , 8.04, 0-.05; 08.06, ,.07, 0.08, , 07.09, (2,6,8) 0, (8) I 0, (6) I 4.. Trifluralina µg/l <0,0090 <0,0090 wszystkie stan. <0,0090 wszystkie stan. I 4.2. Tetrachlorometan µg/l <0,0 <0,0 wszystkie stan. <0,0 wszystkie stan. I Aldryna µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I 4.2. Dieldryna µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I Endryna µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I Izodryna µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I 4.2.6a DDT - izomer para-para µg/l <0,000 <0,000 wszystkie stan. <0,000 wszystkie stan. I 4.2.6b DDT całkowity µg/l 0,009 <0, , , 8.04, ,.07, 0.08, , 07.09, (2,6,8); (6,8); (2); (6,8) 0, (6) I Trichloroetylen (TRI) µg/l <0,0 <0,0 wszystkie stan. <0,0 wszystkie stan. I Tetrachloroetylen (PER) µg/l 0,07 <0, , , 8.04, 0-.05, 22.05, 08.06, ,.07, 0.08 (2,6,8); (6,8); (6);.09 (2,6) 0, (8) I 8

11 Tabela 6. Zawartość substancji priorytetowych w tkankach organizmów żywych z Zalewu Wiślanego w 7 r. Data Gatunek z którego pobrano material do Wskaźnik Wartość Klasyfikacja pobrania badań 4..5 Bromowane difenyloetery 0, okoń PD 4..5 Fluoranten, racicznica zmienna I 4..6 Heksachlorobenzen (HCB) <, okoń I 4..7 Heksachlorobutadien (HCBD) <, okoń I 4..2 Rtęć 2, okoń PD 4..28a Benzo(a)piren µg/kg 0,6 racicznica zmienna I 4..4 Dikofol mokrej masy <0, okoń I 4..5 Kwas perfluorooktanosulfonowego (PFOS), okoń I 4..7 Dioksyny 0, okoń I 4..4 Heksabromocyklododekan (HBCDD) 0, okoń I Heptachlor 0, okoń PD Tabela 7. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w 7 r. (bez stosowania zasady dziedziczenia) Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w 7 r. wykonana w oparciu o wyniki badań prowadzonych w 7 r. (bez wykorzystaniem zasady dziedziczenia ocen) Rok Elementy biologiczne Elementy hydromorfologiczne Elementy fizykochemiczne wspierające elementy biologiczne Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (.6) Stan / Potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan JCWP Zalew Wiślany 7 Fitoplankton chlorofil "a" V klasa stan zły Makroglony i okrytozalążkowe wskaźnik SM II klasa stan dobry Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI IV klasa stan słaby V klasa bd (PPD) poniżej potencjału dobrego: przezroczystość, ogólny węgiel organiczny, odczyn wód, azot azotanowy, azot ogólny, azot mineralny; PPD (aldehyd mrówkowy, selen) V klasa zły potencjał Zły: woda (benzo(a)piren, benzo(g,h,i)perylen)bi ota (difenyloetery bromowane, rtęć, heptachlor); Zły 9

12 Tabela 8. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w latach 07-6 (z wykorzystaniem zasady dziedziczenia Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w latach 07-6 wykonana z wykorzystaniem zasady dziedziczenia ocen Rok Elementy biologiczne Elementy hydromorfologiczne Elementy fizykochemiczne wspierające elementy biologiczne Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Stan / Potencjał ekologiczny Stan chemiczny Obszary chronione - spełnienie wymagań Stan JCW Zalew Wiślany 07 Fitoplankton chlorofil "a" III klasa III klasa I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT 5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot amonowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny; II klasa III klasa stan umiarkowany Dobry NIE Zły 08 Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby V klasa Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT 5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot ogólny, fosforany; PSD: fenole lotne, węglowodory ropopochodne V klasa stan zły Dobry NIE Zły 09 Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby V klasa Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT 5, ogólny węgiel organiczny, azot ogólny, fosforany; PSD: fenole lotne, węglowodory ropopochodne V klasa stan zły Dobry NIE Zły 0 Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby V klasa Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT 5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot ogólny, fosfor ogólny Nie badano V klasa stan zły Nie badano NIE Zły Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby Makrobezkręgowce bentosowe V klasa I klasa wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby Makrobezkręgowce bentosowe 2 V klasa I klasa wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany Fitoplankton chlorofil "a" V klasa stan zły Makrobezkręgowce bentosowe V klasa I klasa wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby Makrobezkręgowce bentosowe 4 V klasa I klasa wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany Fitoplankton chlorofil "a" V klasa stan zły Makroglony i okrytozalążkowe wskaźnik SM II klasa stan dobry 5 Makrobezkręgowce bentosowe V klasa I klasa wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI IV klasa stan słaby Fitoplankton chlorofil "a" V klasa stan zły Makroglony i okrytozalążkowe 6 wskaźnik SM II klasa stan dobry Makrobezkręgowce bentosowe V klasa II klasa wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI IV klasa stan słaby (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT 5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot amonowy, azot azotanowy, azot mineralny, azot ogólny, fosfor ogólny; (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, tlen rozpuszczony nad dnem, OWO, nasycenie wód tlenem, azot amonowy, azot ogólny; (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, ogólny węgiel organiczny, nasycenie wód tlenem, odczyn wód, azot ogólny; (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, tlen rozpuszczony nad dnem, nasycenie wód tlenem, ogólny węgiel organiczny, odczyn wód, azot ogólny; (PSD) poniżej stanu dobrego: przezroczystość, ogólny węgiel organiczny, odczyn wód, azot ogólny; (PPD) poniżej potencjału dobrego: przezroczystość, ogólny węgiel organiczny, odczyn wód, azot ogólny, fosfor ogólny; Nie badano V klasa stan zły Nie badano NIE Zły II klasa V klasa stan zły Dobry NIE Zły II klasa II klasa II klasa PPD (aldehyd mrówkowy) V klasa stan zły Dobry NIE Zły V klasa stan zły Dobry NIE Zły V klasa stan zły V klasa zły potencjał Dobry NIE Zły Zły: w biocie: bromowane difenyloetery, heptachlor; w wodzie: benzo(g,h,i)perylen NIE Zły 0

13 5. Omówienie wyników badań wód Zalewu Wiślanego wykonanych w 7 r. 5.. Warunki naturalne Pomiary temperatury powietrza, wody oraz zasolenia wykonywane są w trakcie pobierania próbek wody. Wartość średnia temperatury wody z lat 07-7 wyniosła 4,6 o C. Powyżej średniej z wielolecia układały się średnie wartości temperatury z lat 07, 08 i (odpowiednio 8,7, 7, i 6,2 o C), poniżej natomiast w 0, 2, 5 i 6 r. (odpowiednio,4,,,,6,,6 o C). W 7 r. średnia roczna wyniosła,7 o C i była znacznie poniżej średniej z wielolecia. W układzie miesięcznym, najwyższe temperatury występowały tradycyjnie w okresie letnim. Nie odbiegały do warunków z wielolecia. Natomiast zdecydowanie niższe temperatury wystąpiły wiosną, a wyjątkowo zimnym miesiącem był maj. Ryc. 4. Zmiany temperatury wód Zalewu Wiślanego w latach 07-7 Średnia wartość zasolenia z lat 07 7 wyniosła,25 (PSS 78 ). W 7 r. wartości zasolenia mieściły się w zakresie od 0,7 do 4,2 (PSS 78). Średnie zasolenie wyniosło 2,70 (PSS 78). Zgodnie z wytycznymi UNESCO (98) zasolenie jest jednostką bezwymiarową określaną na podstawie przewodnictwa wody morskiej wg Praktycznej Skali Zasolenia PSS-78 UNESCO, 98

14 Ryc. 5. Zasolenia wód Zalewu Wiślanego w latach Warunki tlenowe Do oceny natlenienia wód przejściowych od 09 r. stosowane są dwa wskaźniki: minimalne stężenie tlenu rozpuszczonego nad dnem oraz maksymalne nasycenie tlenem warstwy wód 0-5 m. Średnie stężenie tlenu nad dnem w latach 09-7 wyniosło 9,68 mg l -. W roku 0 i 7 wartość średnia była wyższa od średniej z wielolecia (wynosiła odpowiednio 0,9 i 0,6 mg l - ), zaś w 5 i 6 poniżej (odpowiednio 8,8 i 7,8 mg l - ) średniej z wielolecia. Najniższe stężenie tlenu nad dnem stwierdzono w 2 r. (, mg l - ). Średnie nasycenie tlenem warstwy 0-5 m z lat 09-7 wyniosło 98 %. W 2 r. średnia wartość była wyższa od średniej z wielolecia (2 %), w 5 i 6 natomiast niższa (87 i 77 %). Najwyższe, maksymalne wartości nasycenia tlenem wód Zalewu Wiślanego wystąpiły w 0 i roku (odpowiednio 46 i 57 %). Natlenienie wód Zalewu Wiślanego podlega zmianom sezonowym, na które wpływ mają zarówno czynniki klimatyczne, jak i dynamika produkcji pierwotnej. Intensywnym zakwitom fitoplanktonu towarzyszą okresy wysokiego natlenienia powierzchniowej warstwy wód i niskie stężenia tlenu rozpuszczonego w warstwie naddennej. 2

15 Ryc. 6. Natlenienie wód Zalewu Wiślanego w latach Zawartość substancji biogennych a eutrofizacja wód Eutrofizacja jest procesem wzbogacania zbiorników wodnych w substancje biogenne (głównie związki azotu i fosforu). Zjawisko to występuje naturalnie, jest jednak również wynikiem działalności człowieka. Powoduje rozwój fitoplanktonu, a co za tym idzie wzrost żyzności wód. Eutrofizacja jest zjawiskiem niekorzystnym, powoduje wzrost ilości materii organicznej w wodzie, a tym samym wpływa na znaczny rozwój glonów, wywołując tzw. zakwity wody. Nadmierny rozwój glonów zaburza stosunki chemiczne w wodzie, powoduje deficyty tlenu, zmiany ph, zmniejszenie przezroczystości, zagraża organizmom wodnym, między innymi poprzez tworzenie się stref niskich stężeń tlenu w warstwach przydennych.

16 Ryc. 7. Zawartość związków azotu w wodach Zalewu Wiślanego w latach

17 Ryc. 8. Zawartość związków fosforu w wodach Zalewu Wiślanego w latach 07-7 Związki biogenne wykazują wyraźną zmienność sezonową. Maksymalne stężenia notowane są zimą i wczesną wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji. W Zalewie Wiślanym zwykle trudno zaobserwować moment najwyższych stężeń biogenów, ze względu na długie zaleganie pokrywy lodowej. Po zejściu lodu niemal natychmiast rozpoczyna się wiosenny zakwit fitoplanktonu. Bardzo często, już w kwietniu występują niskie stężenia biogenów. Zima 7 r. należała do łagodnych. Lód utrzymywał się przez 5 dni, od 06.0 do r. (opr. IMGW: Zlodzenie polskiej strefy przybrzeżnej w zimie 6/7, I.Stanisławczyk). Pierwszy pobór próbek do badań odbył się w dniach r., w dwa tygodnie po zejściu lodu. Otrzymane wartości stężeń wskazują na wielkość zimowej puli biogenów będącej bazą pokarmową wiosennego fitoplanktonu. Stężenia mineralnych form azotu najwyższe wartości osiągnęły w okresie zimowym (ryc. 7), mieściły się w zakresie od,60 do 2, mg N-NO l - i znacznie przewyższały stężenia z wielolecia. Jeszcze na początku kwietnia utrzymywały się wysokie stężenia azotu azotanowego (oznaczone stężenia mieściły się w zakresie od 0,96 do,50 mg N-NO l - ). W przypadku fosforu fosforanowego w okresie zimy i wczesnej wiosny wystąpiły stosunkowo wysokie stężenia (ryc. 8). Mieściły się odpowiednio w przedziale od 0,006 do 0,0 mg P-PO4 l - (w marcu) i od 0,009 do 0,090 mg P-PO4 l - (w kwietniu). Maksymalne stężenia fosforu fosforanowego wystąpiły w sierpniu i mieściły się w zakresie od 0,0 do 0,46 mg P-PO4 l -. Stężenia ogólnych form azotu i fosforu, odzwierciedlające wielkość produkcji pierwotnej, utrzymywały się na poziomie średniej z wielolecia. Zakresy stężeń azotu ogólnego i fosforu ogólnego wynosiły odpowiednio: od 0,652 do 4,090 mg N l - (średnia roczna,762 mg N l - ) i od 0,005 do 0,74 mg P l - (średnia roczna 0,094 mg P l - ) Fitoplankton Omówienie badań fitoplanktonu wykonanych w 7 r. W 7 r. badania fitoplanktonu wykonano na 9 stanowiskach pomiarowych (ryc. ) w marcu, kwietniu, maju, czerwcu, sierpniu i we wrześniu. Średnią liczebność i bioobjętość obliczono w odniesieniu do całego sezonu pomiarowego. W 7 r. oznaczono 8 grup taksonomicznych (Cyanophyta, Cryptophyta, Dinophyta, Chryzophyta, Chlorophyta, Haptophyta, Ciliophora, Euglenophyta) reprezentowanych przez 87 taksonów. Skład gatunkowy fitoplanktonu był bogatszy w porównaniu z latami 6 i 5, w 5

18 których oznaczono odpowiednio 6 i 65 taksony, natomiast uboższy, niż w latach wcześniejszych (w oznaczono taksonów, w 4 9). Największą różnorodnością gatunkową charakteryzowały się Chryzophyta, Chlorophyta i Cyanophyta, spośród których oznaczono odpowiednio 27, 24 i 22 gatunki. W 6 r. Chryzophyta reprezentowało 2 gatunków, Chlorophyta 24 gatunki, a Cyanophyta 8 gatunków. Różnorodność gatunkowa na poszczególnych stanowiskach mieściła się w zakresie od 47 (st. ) do 60 (st.t2). Średnia całkowita liczebność fitoplanktonu w 7 r. wyniosła (N) w dm (ryc. 9). Maksimum liczebności fitoplankton osiągnął we wrześniu ( N dm - ). Liczebność fitoplanktonu podlegała zmianom sezonowym. Od marca do kwietnia występował wzrost liczebności fitoplanktonu, w maju nastąpił zdecydowany spadek, a od czerwca ponowny, gwałtowny, wzrost. W marcu, w składzie fitoplanktonu zdecydowanie dominowały Chryzophyta, w kwietniu Chryzophyta współdominowały z Dinophyta, w maju największą liczebność uzyskały Chlorophyta, natomiast od czerwca do końca sezonu pomiarowego zdecydowanie dominowały Cyanophyta. Grupą o największej średniej liczebności w sezonie pomiarowym były Cyanophyta ( N dm - ) z gatunkiem dominującym Merismopedia tenuissima. W układzie przestrzennym średnia całkowita liczebność (ryc. 0) wahała się od (st. T2) do N dm - (st. 0). Średnia całkowita bioobjętość fitoplanktonu w 7 r. wyniosła 4 672,57 mm m - (ryc. 9). Maksimum bioobjętości wystąpiło w marcu i sierpniu (odpowiednio 9 89,40 i 7 6,64 mm m - ). Spośród grup taksonomicznych największą średnią bioobjętość posiadały Chryzophyta ( 98,50 mm m - ) z gatunkiem dominującym Melosira sp i Cyanophyta ( 542,7 mm m - ) z gatunkiem dominującym Dolichospermum crassum. Zdecydowane minimum bioobjętości wystąpiło w maju (47,2 mm m - ). Biorąc pod uwagę sezonową zmienność bioobjętości, w składzie fitoplanktonu w marcu i kwietniu dominowały Chryzophyta, w maju i czerwcu Chlorophyta, w sierpniu i we wrześniu Cyanophyta. W układzie przestrzennym wartości średniej bioobjętości (ryc. 0) wahały się od 2 66 mm m - (st. T2) do 6 289,26 mm m - (st. 6). W 7 r. obserwowano typową zmienność sezonową bioobjętości fitoplanktonu z dominacją okrzemek na początku sezonu wegetacyjnego, zielenic na przełomie maja i czerwca oraz sinic w pozostałej części sezonu. W omawianym sezonie pomiarowym wystąpiły wyjątkowo niskie wartości bioobjętości fitoplanktonu, co było szczególnie widoczne w trakcie badań majowych. 6

19 Ryc. 9. Średnia liczebność i bioobjętość fitoplanktonu podczas badań wód Zalewu Wiślanego w 7 r. Ryc. 0. Średnia liczebność i bioobjętość fitoplanktonu na stanowiskach badawczych wód Zalewu Wiślanego w 7 r. Ryc.. Średnia całkowita bioobjętość fitoplanktonu wód Zalewu Wiślanego w latach

20 Tabela 8. Skład taksonomiczny fitoplanktonu na stanowiskach pomiarowych Zalewu Wiślanego w 7 r. Lp. Gromada Klasa Gatunek T2 T5. Aphanizomenon gracille Aphanizomenon flos-aquae Aphanocapsa sp Aphanocapsa delicatissima Aphanothece sp Cyanodictyon Chroococcus sp Dolichospermum spiroides Dolichospermum crassum Dolichospermum flosaquae Nostocophyceae Gomphosphaeria sp (Cyanophyceae) Lemmermaniella sp Limnothrix redekei Limnococcus limneticus Merismopedia tenuissima Merismopedia punctata Microcystis sp Phormidium sp Planctolyngbya concorta Planktothrix agardhii + 2. Snowella sp Woronichinia compacta Cryptomonas sp Rhodomonas sp CRYPTOPHYTA Cryptophyceae Rhodomonas marina Plagioselmis prolonga Teleaulax amphioxeia Gymnodinium sp Gymnodinium ostenfeldii Protoperidinium sp DINOPHYTA Dinophyceae. Protoperidinium bipes Protoperidinium breve + +. Protoperidinium brevipes + 4. Chrysophyceae Ochromonas sp Achnantes sp Amphora sp Asterionella formosa Aulacoseira granulata + 9. Brebissonia lanceolata Cyclotella sp Chaetoceros sp Coscinodiscus sp Cocconeis placentula Cymbella sp Diatoma vulgaris Gyrosigma acuminatum Hippodonta capitata Melosira sp Melosira arctica Meridion circulare + 5. Navicula sp Navicula gregaria Nitzchia sp Nitzschia acicularis Nitzschia paleacea Nitzschia longissima Rhoicosphenia abbreviata Stephanodiscus sp Thalassionema nitzschioides CHRYZOPHYTA 8

21 60. Acutodesmus acuminatus Ankistrodesmus falcatus armatus communis opoliensis spinosus Kirchneriella sp Chlorophyceae Kirchneriella obsesa Monoraphidium contortum Pediastrum boryanum Raphidocelis sp Raphidocelis danubiana Scenedesmus ellipticus Tetraedron minimum Tetrastrum staurogeniaeforme Crucigenia fenestrata Crucigenia tetrapedia Koliella sp Trebouxiophyceae Koliella longiseta Mucidosphaerium pulchellum Oocystis sp Oocystis borgei Ulvophyceae Binuclearia lauterbornii Charophyceae Staurastrum sp HAPTOPHYTA Prymnesiophyceae (Haptophyceae) Chrysochromulina sp CILIOPHORA Litostomatea Mesodinium rubrum Lepocinclis acus + EUGLENOPHYTA Euglenophyceae 87. Euglena sp. + CHLOROPHYTA Wskaźniki skorelowane z rozwojem fitoplanktonu Chlorofil a Stężenie chlorofilu a przyjmuje w Zalewie Wiślanym wysokie wartości, związane zwykle z intensywnością zakwitów fitoplanktonu. Charakteryzuje się zmiennością sezonową, skorelowaną z zakwitami fitoplanktonu. W 7 r. wystąpiły bardzo wysokie stężenia chlorofilu a mieszczące się w przedziale od 7,8 do 6,4 mg m -, średnia roczna wyniosła 60,98 mg m - i była wyższa od średniej z lat 07 7 (46,6 mg m - ). Najwyższe stężenia chlorofilu a wystąpiły w sierpniu (średnia z badań 07,6 mg m - ). Ryc. 2. Stężenie chlorofilu a w wodach Zalewu Wiślanego w latach

22 Przezroczystość wód Na przezroczystość wód Zalewu Wiślanego znaczny wpływ mają występujące w akwenie zakwity fitoplanktonu, a także panujące warunki meteorologiczne (przy dużej prędkości wiatr wywołuje falowanie podrywające osady denne). W 7 r. przezroczystość wód mierzona podczas pobierania próbek mieściła się w zakresie 0,,2 m. Średnia wartość z sezonu pomiarowego była równa średniej z lat 07-7 i wyniosła 0,47 m (ryc. ). Ryc.. Przezroczystość wód Zalewu Wiślanego w latach 07-7

23 Odczyn wód Wody Zalewu Wiślanego posiadają odczyn zasadowy, związany między innymi z sezonowymi zakwitami fitoplanktonu powodującymi wzrost zawartości materii organicznej w wodzie. W 7 r. ph zmieniało się w zakresie od 7,9 do 9,. Najwyższe wartości wystąpiły w sierpniu (8,8-9, ph) Średnia wartość z sezonu badawczego była równa średniej z lat 07-7 i wyniosła 8,48 (ryc. 4). Ryc. 4. Wartości ph wód Zalewu Wiślanego w latach Makroglony i okrytozalążkowe Badania makroglonów i okrytozalążkowych w Zalewie Wiślanym w 7 r. wykonano dwukrotnie w sezonie wegetacyjnym, na przełomie czerwca i lipca oraz we wrześniu, na 4 stanowiskach (ryc. 5). Rośliny występowały na 5 stanowiskach w czerwcu (oznaczono 4 taksonów) i 4 we wrześniu (oznaczono taksony). Liczba taksonów na stanowiskach występowania roślin wahała się od do 8. Stanowiskami o największej różnorodności były 6 (8 taksonów) oraz 4, 24 i 25 (po 7 taksonów na każdym). Stanowiska 6 i 4 znajdują się w rejonie ujścia Szkarpawy i Nogatu, stanowiska 24 i 25 w rejonie Kątów Rybackich (Zatoki Kąckiej). Najliczniej występującym gatunkiem, zarówno w czerwcu, jak i we wrześniu był Potamogeton perfoliatus. W oparciu o uzyskane wyniki badań został obliczony wskaźnik SM, który wyniósł 0,8 ( II klasa). 26

24 Ryc. 5. Lokalizacja stanowisk badania makroglonów i okrytozalążkowych w Zalewie Wiślanym w 7 r. Tabela 9. Wyniki badań makroglonów i okrytozalążkowych Zalewu Wiślanego w 7 r. średnia biomasa s.m.g.m 2 Gromada Podgromada Klasa Gatunek czerwiec / lipiec wrzesień Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Jednoliścienne (Monocotyledones) Potamogeton perfoliatus 8,5 2,42 Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Jednoliścienne (Monocotyledones) Potamogeton pectinatus 5,85 0 Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Jednoliścienne (Monocotyledones) Potamogeton crispus 0,5 0 Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Jednoliścienne (Monocotyledones) Potamogeton berchtoldii 0,07 0 Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Jednoliścienne (Monocotyledones) Potamogeton trichoides 0,05 0 Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Jednoliścienne (Monocotyledones) Buttomus umbellatus 5 0,5 Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Dwuliścienne (Dicotyledones) Myriophyllum spicatum 0,,25 Nasienne (Angiophyta) Okrytonasienne (Angiospermata) Dwuliścienne (Dicotyledones) Myriophyllum verticillatum 0,00 0 Charophyta Charophyceae Chara delicatula 2, 0 Zielenice (Chlorophyta) Ulvophyceae Enteromorpha spp. 0,299 0 Zielenice (Chlorophyta) Ulvophyceae Ulothrix sp.,59 0 Zielenice (Chlorophyta) Ulvophyceae Cladophora sp. 0,88 0 Zielenice (Chlorophyta) Ulvophyceae Rhizoclonium sp.,72 0 Ochrophyta Xantophyceae Vaucheria sp. 0, Makrobezkręgowce bentosowe W 7 r. badania makrobezkręgowców bentosowych Zalewu Wiślanego wykonano w czerwcu. Próbki do badań pobrano z 9 stanowisk pomiarowych (ryc. ). W próbkach oznaczono 7 taksonów, które następnie zostały wykorzystane do obliczeń multimetrycznego wskaźnika jakości ekologicznej B (Chironomus plumosus, Marenzelleria neglecta, Dreissenna polymorpha, Hediste diversicolor, Lubmbriculus variegatus, Haplotaxidae sp., larwy owadów). Wartość wskaźnika B wyniosła,56. W trakcie badań wód Zalewu Wiślanego stwierdzono występowanie gatunków obcych: Rangia cuneata i Rhithropanopeus harrisii. Pierwszy z nich (Rangia cuneata) występował na wszystkich stanowiskach pomiarowych. Jest to małż pochodzący z Zatoki Meksykańskiej, który w Europie pojawił się w słonawych wodach Belgii przed 05 rokiem. W Zalewie Wiślanym gatunek ten zaobserwowano po raz pierwszy podczas badań w 2 r., na stanowisku granicznym (nr 2). Rhithropanopeusa harrisii, w 7 r., obserwowano w okolicy Krynicy Morskiej (stanowisko T5). 27

25 5.7. Ichtiofauna Badania ichtiofauny Zalewu Wiślanego w 7 r. zostały wykonane przez Morski Instytut Rybacki na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Badania przeprowadzono na 4 stanowiskach pomiarowych (tab. 9). Do charakterystyki zbiorowisk ryb zastosowano indeks stanu ichtiofauny (SI), złożony z szeregu wskaźników cząstkowych wskazanych dla JCWP. Wartość indeksu SI, wyznaczonego na podstawie danych z 7 roku wyniosła 2,08 (EQR = 0,42) i odpowiada 4 klasie. Tabela 0. Lokalizacja stanowisk badań ichtiologicznych prowadzonych na Zalewie Wiślanym w 7 r. Nazwa Stanowisko Liczba powtórzeń / każdorazowy nakład Lokalizacja połowowy ZW (Południowo-zachodnia część Zalewu - granica z Zatoką Elbląską ZW 2 (Stawa Gdańsk (zachodnia część Zalewu) ZW (Łowisko Święty Kamień (pomiędzy Tolkmickiem a Fromborkiem) ZW 4 (Korytarz masowej migracji ryb przy granicy PL-ROS) 6. Podsumowanie N 54 6,850 E 9 24,900 N 54 8,550 E 9 6,660 N 54,580 E 9 5,5 N 54 26,780 E 9 42,50 Dwukrotnie / 4 wielopanelowe sieci stawne Dwukrotnie / 4 wielopanelowe sieci stawne Dwukrotnie / 4 wielopanelowe sieci stawne Dwukrotnie / 4 wielopanelowe sieci stawne Ocena stanu wód jest wynikiem ocen potencjału ekologicznego i stanu chemicznego. W 7 r. badania wód przejściowych (JCWP Zalew Wiślany), prowadzono w ramach monitoringu diagnostycznego na 9 stanowiskach pomiarowych. Stan JCWP oceniono jako zły. (tabela ). Do wykonania oceny jakości wód Zalewu Wiślanego w 7 r. wykorzystano wyłącznie wyniki badań z omawianego sezonu badawczego. W dalszym ciągu głównym problemem akwenu jest eutrofizacja powodowana zarówno przez zasilanie w substancje biogenne z zewnątrz (dopływ rzekami, ze źródeł punktowych i obszarowych), jak i uwalnianie z osadów. Wynikiem eutrofizacji są występujące w okresie letnim zakwity fitoplanktonu, deficyty tlenowe nad dnem, ograniczenia przezroczystości wody, zmiany ph, które przyczyniają się do pogorszenia warunków bytowych organizmów wodnych (w tym też ryb) oraz obniżenia funkcji rekreacyjnej akwenu. 28

26 Tabela. Porównanie jakości wód Zalewu Wiślanego w latach 0 7 KLASYFIKACJA WSKAŹNIKÓW I ELEMENTÓW JAKOŚCI WÓD. ELEMENTY FIZYKOCHEMICZNE Nazwa / kod ocnianej JCWP Rok Liczba stanowisk pomiarowych Status JCWP Fitoplankton - chlorofil a mg/m śr.. ELEMENTY BIOLOGICZNE Fitoplankton - całkowita biomasa (bioobjętość) mm /m śr. Makroglony i okrytozalążkowe wskaźnik SM wartość Makrobezkręgowce bentosowe indeks B wartość Ichtiofauna Wskaźnik SI wartość Klasa elementów biologicznych śr. m Przezroczystość.. Stan fizyczny Tlen rozpuszczony przy dnie mgo2/l OWO mgc/l Nasycenie tlenem (warstwa Zakwaszenie.2. Warunki tlenowe.5. Substancje biogenne min. śr. (VI-IX) max. Odczyn ph śr. Azot amonowy mgn-nh4 /l śr. Azot azotanowy mgn-no/l śr. Azot ogólny mgn/l śr. Fosfor fosforanowy mgp-po4/l śr. Fosfor ogólny mgp/l śr. Azot mineralny mgn/l śr. Klasa elementów fizykochemicznych (grupa. -.5) Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (.6) STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN JCWP 0 9 NAT 7,6 2566,0 V 0,6 7,2,6 46 7,8-9, 0,08 0,79,89 0,008 0,07 0,266 PSD nie badano ZŁY nie badano ZŁY 9 NAT 7,6,0 2,9 V 0,6 7,2,6 46 7,8-9, 0,08 0,79,89 0,008 0,07 0,266 PSD nie badano ZŁY nie badano ZŁY 2 NAT, ,95 2,9 V 0,4, 5, 9,0 8,0-8,8 0,56 0,092 2,098 0,008 0,0900 0,252 PSD I ZŁY DOBRY ZŁY Zalew Wiślany / PLTW I WB 9 NAT 5, 946,8 2,9 V 0,4 6 5, 57,0 7,6-9,2 0,029 0,028,950 0,008 0,028 0,059 PSD II ZŁY DOBRY ZŁY 4 9 NAT 4,6 975,8 2,9 V 0,6 4,2, 6,0 7,4-9,0 0,0 0,096 0,998 0,005 0,0640 0,9 PSD II ZŁY DOBRY ZŁY 5 9 NAT 7, ,9,8 2,08 V 0,5 5,4 9 7,6-9,0 0,07 0,7,696 0,006 0,000 0,2 PSD II ZŁY DOBRY ZŁY 6 9 SZCW ,5 0,9,8 2,0 V 0,6 5, 9 7,7-9,0 0,05 0,68,80 0,04 0,29 0,266 PPD PPD ZŁY ZŁY ZŁY 7 9 SZCW 60, ,80,56 2,08 V 0,5 4, ,9-9, 0,066 0,697,76 0,024 0,094 0,777 PPD PPD ZŁY ZŁY ZŁY Literatura:. Łomniewski K., 958: Zalew Wiślany. PWN, Warszawa. 2. Łazarenko N.N., Majewski A.: Hydrometeorologiczny ustrój Zalewu Wiślanego. Wyd. Komunikacji i Łączności, Warszawa Stanisławczyk I. Zlodzenie polskiej strefy przybrzeżnej w zimie 6/7 opr. IMGW 6.. Zestawienie wyników badań wód Zalewu Wiślanego z 7 r. Zestawienie wyników badań fizykochemicznych wód Zalewu Wiślanego z 7 r. 29

27 Zestawienie wyników badań fizykochemicznych wód Zlewu Wiślanego z r. Numer próbki Data pobierania próbek Wskaźnik dnem m - 0,5 m nad ST / 0,5 m nad ST / zlewana 0,5 Nr stanowiska / warstwa pobierania ST / 0,5 m Kod stanowiska PL0S00_0726_70 PL0S00_0726_75 PL0S00_0726_00 Oznaczany parametr Jednostka Norma..5 Chlorofil "a" µg/l PN-ISO 0260:02 ± ± 49,7 ± 7,95 Temperatura powietrza o C PN-C-04584:977 6,9 ± 0,690 ± ±.. Temperatura wody o C PN-C-04584:977 2,7 ± 0,27 2,7 ± 0,27 2,7 ± 0,272.. Barwa mg/l Pt PN-EN ISO 7887:2 ± ± ±..4 Przezroczystość m PN-EN ISO 7027:0 0, ± 0,004 ± ±..5 Zawiesina ogólna mg/l PN-EN 872:07 +Ap.:07 ± ± ±.2. Tlen rozpuszczony nad dnem mg/l O 2 PB-4/4/PEl wyd. z 07..4,9 ± 0,95 4,8 ±,00 4,5 ± 0, BZT 5 mg/l O 2 PN-EN 899-2:02,2 ± 0,58 ± ±.2.4 OWO mg/l C PN-EN 484:999 ± ± ± Nasycenie tlenem warstwa.2.5 0,5-0,5 nad dnem % PB-4/4/PEl wyd. z ,96 ± 8,92,05 ± 9,44 09, ± 9, ChZT-Cr mg/l O 2 PN ISO 5705:05 ± ± ±.. Zasolenie PSS-78 PB-2//PEl wyd.2 z r., ± 0,06, ± 0,06,06 ± 0,06..2 Przewodność µs/cm PN-EN 27888: ± ± 5727 ±.. Substancje rozpuszczone mg/l PN-EN 526:0 ± ± ±..4 Siarczany mg/l SO 4 PN-EN ISO 9280:02 ± ± ±..5 Chlorki mg/l Cl PN-EN ISO 9297:994 ± ± ±..6 Wapń mg/l Ca PN-ISO 6058:999 ± ± ±..7 Magnez mg/l Mg PN-ISO 6059:999 ± ± ±..8 Twardość ogólna mg/l CaCO PN-ISO 6059:999 ± ± ±.4. Odczyn ph PN-EN ISO 052:2 8,27 ± 0,8 8,28 ± 0,8 8,28 ± 0,8.4.2 Zasadowość ogólna mg/l Ca CO PN-EN ISO 996-:0+Ap.:04 ± ± ±.5. Azot amonowy mg/l N-NH4 PN ISO 750-:02 0,075 ± 0,0 0,052 ± 0,0 ±.5. Azot azotanowy mg/l N-NO PN-EN ISO 95:0,74 ± 0,8,67 ± 0,67 ±.5.4 Azot azotynowy mg/l N-NO 2 PN-EN ISO 95:0 0,028 ± 0,0056 0,025 ± 0,005 ±.5.5 Azot ogólny mg/l N PN-EN ISO 905-:0 2,2 ± 0,508 2,69 ± 0,69 ±.5.6. Fosfor fosforanowy mg/l P-PO 4 PN-EN ISO 568-2:06 0,009 ± 0,002 0,00 ± 0,002 ±.5.7 Fosfor ogólny mg/l P PN-EN ISO 568-2:06 0,066 ± 0,07 0,078 ± 0,0 ±.5.8 Krzemionka mg/l Si Metoda HACH 885 9,5,42 9,7,45 Azot mineralny.5.9 [N NO +N NO2 +N NH4 ] mg/l N PB-/06/PEl wyd.2 z r.,84 ± 0,69,747 ± 0,49 ±.6.2 Arsen rozp. mg/l As PN-EN ISO 885:09 0,07 ± 0,007 ± ±.6.5 Chrom +6 mg/l Cr PN-EN ISO 842:07 <0,0050 ± ± ±.6.6 Chrom ogólny rozp. mg/l Cr PN-EN ISO 5586:05 <0,000 ± ± ±.6.7 Cynk rozp. mg/l Zn PN-EN ISO 5586:05 0,002 ± 0,000 ± ±.6.8 Miedź rozp. mg/l Cu PN-EN ISO 5586:05 0,002 ± 0,0002 ± ±.6.0 Indeks olejowy mg/l PN-EN ISO 977-2:0 <0,050 ± ± ± 4.. Alachlor µg/l PB-0/2/POl wyd. z r. ± ± ± 4..2 Antracen µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± 4.. Atrazyna µg/l PB-0/2/POl wyd. z r. ± ± ± Benzen µg/l PN-EN ISO 5680:08 ± ± ± 4..6 Kadm rozp. µg/l Cd PN-EN ISO 5586:05 ± ± ± 4..7 C0 - -chloroalkany µg/l PB-/5/PEl wyd. z r. ± ± ± 4..8 Chlorofenwifos µg/l PB-0/2/POl wyd. z r. ± ± ± 4..9 Chloropyrifos µg/l PB-0/2/POl wyd. z r. ± ± ± 4..0,2-dichloroetan (EDC) µg/l PN-EN ISO 00:02 ± ± ± 4.. Dichlorometan µg/l PN-EN ISO 00:02 ± ± ± 4..2 Di (2-etyloheksyl)ftalan µg/l PN-EN 8856:06 ± ± ± 4.. Diuron µg/l PN-ISO 69:02 ± ± ± 4..4 Endosulfan µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± 4..5 Fluoranten µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± 4..8 Heksachlorocykloheksan µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± 4..9 Izoproturon µg/l PN-ISO 69:02 ± ± ± 4.. Ołów rozp. µg/l Pb PN-EN ISO 5586:05 ± ± ± 4..2 Rtęć rozp. µg/l Hg PN-EN ISO 7852:09 ± ± ± Naftalen µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± 4..2 Nikiel rozp. µg/l Ni PN-EN ISO 5586:05 ± ± ± Nonylofenole µg/l PN-EN ISO 8857-:09 ± ± ± Oktylofenole µg/l PN-EN ISO 8857-:09 ± ± ± Pentachlorobenzen µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± Pentachlorofenol (PCP) µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± 4..28a Benzo(a)piren µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± 4..28b Benzo(b)fluoranten µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± 4..28c Benzo(k)fluoranten µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± 4..28d Benzo(g,h,i)perylen µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± 4..28e Indeno(,2,-cd)piren µg/l PN-EN ISO 799:05 ± ± ± Symazyna µg/l PB-0/2/POl wyd. z r. ± ± ± 4..0 Związki tribulocyny µg/l PB-0/2/POl wyd. z r. ± ± ± 4.. Trichlorobenzen (TCB) µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± 4..2 Trichlorometan (chloroform) µg/l PN-EN ISO 00:02 ± ± ± 4.. Trifluralina µg/l PB-0/2/POl wyd. z r. ± ± ± 4.2. Tetrachlorometan µg/l PN-EN ISO 00:02 ± ± ± Aldryna µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± 4.2. Dieldryna µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± Endryna µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± Izodryna µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± 4.2.6a DDT - izomer para-para µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± 4.2.6b DDT całkowity µg/l PN-EN ISO 6468:02 ± ± ± Trichloroetylen (TRI) µg/l PN-EN ISO 00:02 ± ± ± Tetrachloroetylen (PER) µg/l PN-EN ISO 00:02 ± ± ± 0