Prawo do informacji a usługi dostępu do Internetu w UE

Transkrypt

1 Prawo do informacji a usługi dostępu do Internetu w UE Katarzyna Araczewska I. Usługi dostępu do Internetu to rodzaj usług telekomunikacyjnych świadczonych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy w ramach oferty dostępnej dla konsumentów umożliwiają skorzystanie również z usług głosowych, dostępu do telewizji czy treści cyfrowych. Prawo do informacji istotne jest w kontekście wszystkich ww. usług, jednak w przypadku usług dostępu do Internetu jego rola jest szczególna, co związane jest możliwościami technicznymi, którymi dysponują dostawcy usług dostępu do internetu (Internet Service Providers ISP). II. W przypadku usług dostępu do Internetu podkreślić należy dwojaki charakter prawa do informacji. Z jednej strony dostęp do Internetu pozwala użytkownikom końcowym na realizację wolności słowa, przejawiającą się w prawie do uzyskiwania dostępu do treści obecnych w Internecie i do rozpowszechniania tą drogą własnych opinii. W tym kontekście prawo do informacji oznacza więc prawo do dostępu do informacji i przekłada się na konieczność poszanowania przez ISP zasady otwartego Internetu. Jak wskazano w opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 1, otwarty Internet to pojęcie sformułowane w czasie, gdy powstawała sieć WWW. Jego znaczenie polega na tym, że treści zamieszczane na 1 Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Araczewska 1

2 publicznych stronach internetowych powinny być dostępne dla każdej osoby na świecie, podłączonej do Internetu (pkt komunikatu). W komunikacie podkreśla się ponadto swobodę łączenia się z publicznymi zasobami internetowymi bez żadnych ograniczeń ze strony rządu czy firm ISP w zakresie treści, stron, platform, przyłączanych urządzeń czy dozwolonych trybów komunikacji (pkt komunikatu). Zasada otwartego Internetu zakłada zatem konieczność zapewnienia przestrzegania również na płaszczyźnie on-line wolności wyrażania opinii przewidzianej przez szereg aktów międzynarodowych, w tym Powszechną deklarację praw człowieka (art. 19), Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 10) i Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej (art. 11). Wymienione akty prawnej nakładają jednak obowiązki wyłącznie na państwa, które są ich stroną 2. Objęcie obowiązkiem zapewnienia poszanowania wolności dostępu do informacji w Internecie również ISP musiało zatem znaleźć inną podstawę prawną, którą jest rozporządzenie 2015/2120 o otwartym Internecie 3. W art. 3 ust. 1 rozporządzenia 2015/2120 wskazano wprost, że użytkownicy końcowi mają prawo za pomocą usługi dostępu do Internetu do uzyskania dostępu do informacji i treści oraz do ich rozpowszechniania, a także do korzystania z wybranych aplikacji i usług oraz ich udostępniania, jak również do korzystania z wybranych urządzeń końcowych, niezależnie od lokalizacji użytkownika końcowego lub dostawcy usług czy też od lokalizacji, miejsca pochodzenia lub miejsca docelowego informacji, treści lub usługi. Obowiązki wynikające z ww. zasady doprecyzowane zostały w art. 3 ust. 3, zgodnie z którym dostawcy usług dostępu do internetu, w czasie świadczenia usług dostępu do Internetu, traktują wszystkie transmisje danych równo, bez dyskryminacji, ograniczania czy ingerencji, bez względu na nadawcę i odbiorcę, konsultowane lub rozpowszechniane treści, wykorzystywane lub udostępniane aplikacje lub usługi, lub też na wykorzystywane urządzenia końcowe. Rozporządzenie 2015/2120 o otwartym internecie odnosi się zarówno do sposobu ukształtowania umownych obowiązków stron, jak i do pozaumownych działań dostawcy usług do Internetu. Za niedopuszczalne uznać należy zatem zarówno zakazanie konsumentom w zawartej umowie korzystania z określonego rodzaju transmisji danych (np. VoIP, z którego korzystają popui Komitetu Regionów Otwarty internet i neutralność sieci w Europie COM(2011) 222 wersja ostateczna 2012/C 24/31, Dz.Urz. UE C 24/139 z r. 2 W przypadku Karty praw podstawowych UE jej stosowanie w Polsce ograniczone jest protokołem brytyjskim, do którego Polska przystąpiła wraz z przyjęciem Karty. 3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2120 z r. ustanawiające środki dotyczące dostępu do otwartego internetu oraz zmieniające dyrektywę 2002/22/ WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, a także rozporządzenie (UE) Nr 531/2012 w sprawie roamingu w publicznych sieciach łączności ruchomej wewnątrz Unii, Dz.Urz. UE L. 310/1 z r. 2 Araczewska

3 larne komunikatory internetowe), jak i faktyczne blokowanie danego rodzaju ruchu w sieci. Regulacja nakłada na ISP obowiązek traktowania treści przesyłanych i odbieranych przez użytkowników w zbliżony sposób, przewidując jednocześnie sytuacje, gdy możliwe jest odejście od tej zasady 4. Z drugiej strony, o prawie do informacji użytkowników Internetu należy mówić także w kontekście podstawowego uprawnienia konsumentów w Unii Europejskiej, jakim jest prawo do informacji o produkcie lub usłudze. Prawo to, związane jest z nierównowagą stron umowy zawieranej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, zmierza do zniwelowania wpisanego w istotę tego rodzaju stosunków kontraktowych deficytu wiedzy po stronie konsumenta. To przedsiębiorca jest bowiem podmiotem, który ma dominujący wpływ na relacje łączące strony. To przedsiębiorca określa sposób świadczenia usługi, to przedsiębiorca ma o mechanizmach jej świadczenia pełną wiedzę, wreszcie to przedsiębiorca tworzy wzorce umowne, które zawierają postanowienia regulujące prawa i obowiązki stron. Okoliczności te stawiają przedsiębiorcę w zdecydowanie korzystniejszej sytuacji niż konsumenta, który nie jest profesjonalistą, a jego wiedza na temat usługi będącej przedmiotem umowy jest z reguły ograniczona. Przyjęty w UE model ochrony przez informację ma na celu zniwelowanie ww. nierównowagi stron i umożliwienie konsumentom podjęcia świadomej i swobodnej decyzji o zawarciu umowy 5. Na ogólną potrzebę propagowania prawa konsumentów do informacji wskazują dokumenty UE o charakterze strategicznym, tj. program działań Wspólnoty w dziedzinie polityki ochrony konsumentów na lata oraz wieloletni program na rzecz konsumentów na lata odpowiednio w art. 2 ust. 1 oraz art. 2. Założenia te urzeczywistniane są przy stanowieniu prawa, które zarówno w aktach o charakterze horyzontalnym (np. w dyrektywie o nieuczciwych praktykach handlowych 8 czy dyrektywie 4 W pewnym uproszczeniu na gruncie rozporządzenia dopuszczalne są odpowiednie (przejrzyste, niedyskryminacyjne i proporcjonalne) narzędzia zarządzania ruchem, których stosowanie musi być podyktowane obiektywnymi względami technicznymi, nie zaś komercyjnymi (zob. art. 3 ust. 3 akapit 2 rozporządzenia). Rozporządzenie przewiduje również w określonych sytuacjach stosowanie nadzwyczajnych środków gdy wynika to z przepisów prawa, orzeczenia sądu lub decyzji administracyjnej, ze względów bezpieczeństwa lub w celu zapobieżenia przeciążeniu sieci (art. 3 ust. 3 lit. a c). 5 M. Świerczyński, Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy, [w:] D. Karczewska, M. Namysłowska, T. Skoczny (red.), Ustawa o prawach konsumenta, Warszawa 2015, s Decyzja Nr 1926/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z r. ustanawiającej program działań Wspólnoty w dziedzinie polityki ochrony konsumentów ( ), Dz.Urz. UE L 404/39 z r. 7 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 254/2014 z r. w sprawie wieloletniego programu na rzecz konsumentów na lata oraz uchylające decyzję Nr 1926/2006/WE, Dz.Urz. UE L 84/42 z r. 8 Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, Araczewska 3

4 w sprawie praw konsumentów 9 ), jak i w regulacjach sektorowych (np. w dyrektywie o usłudze powszechnej 10 ), przewiduje obowiązek spełniania przez przedsiębiorców rozległych obowiązków informacyjnych. Przepisy te, implementowane następnie do porządków krajowych (o ile nie są one bezpośrednio stosowane), mają na celu zagwarantowanie, że skierowane do konsumentów informacje dotyczące głównych cech produktu lub usługi, ceny i podstawowych warunków sprzedaży są zgodne z prawdą, rzetelne i pełne oraz zostały przekazane konsumentom we właściwym czasie. W przypadku usług dostępu do Internetu informacje o świadczonej usłudze, do których przekazania zobowiązani są jej dostawcy, przewidziane są w dyrektywie o usłudze powszechnej w art. 20 (obowiązkowe elementy umowy dotyczące wszystkich umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych) oraz w rozporządzeniu o otwartym Internecie w art. 4 (elementy umowy dotyczące wyłącznie umów obejmujących dostęp do Internetu). Zostaną one omówione w dalszej części niniejszego artykułu. III. Potrzeba bardziej szczegółowego w porównaniu z innymi usługami telekomunikacyjnymi uregulowania obowiązków informacyjnych, które spełniać mają ISP wobec konsumentów, wynika częściowo z ważnej roli, którą pełnią usługi dostępu do Internetu w zapewnianiu użytkownikom końcowym wolności wyrażania opinii oraz dostępu do informacji. Przede wszystkim jednak obowiązki te wiążą się z możliwościami technicznymi, które w bardzo istotny sposób pozwalają ISP wpływać na sposób świadczenia usług dostępu do Internetu nie tylko poza jakąkolwiek kontrolą konsumentów, lecz często także bez ich tego świadomości. Dostęp do Internetu umożliwia jego użytkownikom dostęp do treści tworzonych przez innych użytkowników oraz samodzielnie ich rozpowszech- 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) Nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.Urz. UE L 149/22 z r. 9 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.Urz. UE L 304/67 z r. 10 Dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/136/WE z r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, Dz.Urz. UE L 108 z r., zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/136/WE z r. zmieniająca dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, dyrektywę 2002/58/WE dotyczącą przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej oraz rozporządzenie (WE) Nr 2006/2004 w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów, Dz.Urz. UE L 337/11 z r. 4 Araczewska

5 nianie. Dane przesyłane z wykorzystaniem Internetu dzielone są na części i przesyłane w formie fragmentów zwanych pakietami 11. Pakiet IP składa się z nagłówka (podzielonego na sekcje zawierające szereg informacji) oraz części głównej o zmiennej wielkości. Nagłówek zawiera informacje przede wszystkim dotyczące nadawcy i odbiorcy pakietu (podobnie jak koperta, jeśli zastosować analogię do tradycyjnej poczty) i obejmujące m.in. port źródłowy i port docelowy, które pozwalają (z pewną dozą prawdopodobieństwa) na identyfikację m.in. rodzaju przesyłanych danych. Przykładowo, jeśli dane skierowane są do portu 110, są one rozpoznawane jako dane POP3 (wiadomość elektroniczna), a następnie układane w kolejności i wysyłane do programu pocztowego 12. ISP ma zatem możliwość stwierdzić, czy dany użytkownik przegląda strony www, rozmawia z kimś przy pomocy komunikatora internetowego czy ogląda transmisję wideo. Co więcej, aktualnie dostępne technologie pozwalają dostawcom usług również na monitorowanie treści przesyłanych przez użytkowników Internetu. Do tego celu służy przykładowo narzędzie deep packet inspection technologia głębokiej inspekcji pakietów. Dostawcy usług dostępu do Internetu mają możliwość zarządzania ruchem w sieci, tj. regulowania przepływu wysyłanego lub odbieranego ruchu. Innymi słowy, ISP mogą przykładowo spowolnić lub przyspieszyć przepływ określonych danych albo w ogóle zablokować dany rodzaj ruchu. Działania takie mogą zmierzać zarówno do optymalizacji funkcjonowania sieci (przykładowo, możliwe jest niezauważalne dla użytkownika spowolnienie transmisji odbioru np. poczty elektronicznej w celu przyspieszenia wrażliwej na opóźnienia transmisji wideo), jak być podyktowane względami komercyjnymi (blokowane mogą być np. konkurencyjne dla przedsiębiorców świadczących również głosowe usługi VoIP wykorzystywane przez komunikatory internetowe). Tego rodzaju działania stosowane są przez ISP w UE, co potwierdza raport Organu Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) z 2012 r. 13 oraz praktyka orzecznicza europejskich organów ochrony konsumentów. Dla przykładu, decyzją z r. holenderski organ antymonopolowy nałożył na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego KPN karę w wysokości 250 tys. euro za blokowanie swoim użytkownikom możliwości korzystania z głosowych komunikatorów internetowych 14. Niektórzy polscy dostawcy 11 Inaczej niż w przypadku tradycyjnej usługi telefonii głosowej, w ramach której mamy do czynienia z tzw. komutacją łączy, tj. przydzieleniu określonemu połączeniu niezmiennego przez cały czas jego trwania kanału, co przekłada się m.in. na lepszą jakość połączenia. 12 B. Sosinsky, Sieci komputerowe, Helion 2011, s BEREC. (2012). A View of Traffic Management and other Practices Resulting in Restrictions to the Open Internet in Europe. Bor (12)30. Raport wskazuje, że najczęściej stosowane narzędzia zmierzają do degradacji usług VoIP i P2P, w wielu przypadkach z wykorzystaniem metody głębokiej inspekcji pakietów. 14 Zob. Araczewska 5

6 usług mogą natomiast stosować spowalnianie transmisji danych jako metodę windykacji płatności w sytuacji opóźnienia z zapłatą rachunku szybkość transmisji danych może spadać na tyle, że istotnie utrudnia korzystanie z internetu wykraczające poza przeglądanie podstawowych stron internetowych. ISP mogą również wykorzystywać przewagę technologiczną nad użytkownikami końcowymi w inny sposób. Przykładowo możliwe jest używanie bez wiedzy użytkowników danych transmisyjnych bądź historii przeglądania stron do tworzenia reklam profilowanych. Tego rodzaju działania stosowane są przez europejskich dostawców usług również w praktyce. W 2008 r. portal Wikileaks ujawnił dokument, z którego wynikało, że jeden z wiodących brytyjskich ISP, British Telecom we współpracy z przedsiębiorcą Phorm prowadził już w 2006 i 2007 r. testy obejmujące monitorowanie odwiedzanych przez jego użytkowników stron internetowych, w celu kierowania do nich reklamy profilowanej. Przedmiotowa praktyka doprowadziła do rozpoczęcia przez Komisję Europejską wobec Wielkiej Brytanii w 2009 r. procedury dotyczącej naruszenia przez państwo członkowskie prawa UE 15. W ocenie Komisji przepisy dotyczące prywatności nie zapewniały w Wielkiej Brytanii wystarczającej ochrony użytkownikom Internetu, przed przechwyceniem bez ich zgody treści komunikacji, przez podmioty trzecie (takie jak Phorm). Sprawa została zamknięta po tym, jak Wielka Brytania znowelizowała przepisy implementujące dyrektywę o prywatności, wymagając, by ewentualne przechwytywanie przez podmioty trzecie komunikacji użytkowników Internetu mogło odbywać się wyłącznie za ich wyraźną zgodą 16. Co istotne, w większości przypadków użytkownicy internetu nie zdają sobie sprawy z tego, że są obiektem zarządzania ruchem, o ile praktyki te nie przyjmą ekstremalnej formy. Użytkownicy mogą podejrzewać, że część ich ruchu jest blokowana, jeśli zupełnie nie mogą korzystać z określonego rodzaju transmisji. W przypadku dużego spowolnienia transmisji użytkownik może dostrzec problem, jednakże nie będzie w stanie określić, co jest źródłem nieprawidłowości. Za obserwowane zakłócenia w transmisji, oprócz ISP, może odpowiadać jej nadawca czy producent oprogramowania (np. komunikatora głosowego). Wina leżeć może również po stronie zewnętrznych okoliczności (np. warunków pogodowych w przypadku transmisji mobilnej). W wielu przypadkach użytkownicy nie mają jednak możliwości nawet zorientowania się, że ich dane podlegają ingerencji. Taka sytuacja będzie miała miejsce np. w przypadku monitorowania transmisji użytkownika pod kątem przesyłanych przez nich treści. Opisany deficyt wiedzy po stronie 15 Telecoms: Commission launches case against UK over privacy and personal data protection, europa.eu/rapid/press-release_ip _en.htm?locale=en. 16 Digital Agenda: Commission closes infringement case after UK correctly implements EU rules on privacy in electronic Communications europa.eu/rapid/press-release_ip-12-60_ en.htm?locale=en. 6 Araczewska

7 użytkownika Internetu zrównoważyć mają dodatkowe obowiązki informacyjne po stronie ISP. IV. Ogólne elementy wszystkich umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych określa art. 20 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej. Przepis ten jest w Polsce implementowany w art. 56 ust. 3 ustawy z r. Prawo telekomunikacyjne 17. W kontekście usług dostępu do Internetu istotny jest określony w art. 56 ust. 3 pkt 11 PrTelekom obowiązek poinformowania użytkowników o funkcjonalnościach świadczonej usługi, w tym: czy gromadzone są dane o lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, z którego wykonywane jest połączenie (lit. b); o procedurach wprowadzonych przez dostawcę usług w celu pomiaru i organizacji ruchu w sieci, aby zapobiec osiągnięciu lub przekroczeniu pojemności łącza, wraz z informacją o ich wpływie na jakość świadczonych usług (lit. e) oraz o działaniach, jakie dostawca usług jest uprawniony podejmować w związku z przypadkami naruszenia bezpieczeństwa lub integralności sieci i usług (lit. f ). ISP zobowiązany jest również przekazać konsumentom dane dotyczące jakości usług, w szczególności minimalne oferowane poziomy jakości usług (art. 56 ust. pkt 12 PrTelekom). Obowiązek ten w kontekście Internetu przekłada się przede wszystkim na obowiązek poinformowania o minimalnej szybkości transmisji danych. Dodatkowo polski ustawodawca przewidział w pkt 13 omawianego przepisu obowiązek wskazania w umowie sposobu informowania abonenta o wyczerpaniu pakietu transmisji danych oraz o możliwości bieżącej kontroli stanu takiego pakietu przez abonenta. Przedmiotowe obowiązki sformułowane są na dość ogólnym poziomie i w polskiej praktyce nie przełożyły się na udzielanie użytkownikom końcowym informacji pozwalających na zrozumienie mechanizmów świadczenia usługi dostępu do Internetu. Konsekwencją ww. deficytu informacyjnego po stronie użytkowników internetu było przyjęcie przez ustawodawcę unijnego bardziej szczegółowych regulacji w zakresie elementów umowy o dostęp do Internetu. Rozporządzenie 2015/2120 stosowane w UE od r. w art. 4 ust. 1 nakłada na ISP szereg obowiązków informacyjnych w zakresie stosowanych środków zarządzania ruchem oraz innych czynników wpływających na jakość usługi. I tak, ISP muszą zawrzeć w umowach informacje o: 1) środkach zarządzania ruchem; 2) limitach ilości danych, prędkości oraz innych parametrach jakości usług; 3) usługach specjalistycznych jeśli są świadczone; 17 T.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm. Araczewska 7

8 4) prędkościach pobierania i wysyłania danych (rozporządzenie określa 4 kategorie prędkości minimalną, zwykle dostępną, maksymalną i deklarowaną dla dostawców Internetu stacjonarnego oraz szacunkową maksymalną i deklarowaną w przypadku sieci ruchomych); 5) środkach ochrony prawnej przysługujących konsumentowi w przypadku występowania rozbieżności pomiędzy deklarowanym w umowie a faktycznym wykonaniem usługi. Na gruncie ww. przepisu przy spełnianiu ww. obowiązków ISP muszą również uwzględniać praktyczny wpływ ww. czynników na jakość usług dostępu do internetu, prywatność użytkowników końcowych i ochronę ich danych osobowych. Omawiana regulacja zmierza zatem do stworzenia sytuacji, w której użytkownik internetu będzie miał świadomość: jakie są najważniejsze parametry usługi dostępu do Internetu (prędkość transmisji, limity transferu itp.), w jaki sposób jego ISP steruje ruchem i w jaki sposób ww. działania mogą wpłynąć na sposób korzystania z usługi (np. poprzez spowolnienie transmisji danych w określonych porach dnia), w tym na prywatność użytkowników (np. poprzez monitoring rodzaju przesyłanych danych), a także jakie działania może podjąć w przypadku naruszania przez ISP ustalonych w ww. zakresie zasad świadczenia usługi. Jednocześnie informacje te powinny być jasne i zrozumiałe. Ustawodawca unijny w art. 4 ust. 1 lit. a posługuje się wprawdzie pojęciem informacja, dopiero w pozostałej części przepisu zobowiązując ISP do przekazywania jasnych i zrozumiałych wyjaśnień. Należy jednak założyć mając na uwadze motyw 18 rozporządzenia, w którym wskazano, że przekazywane konsumentom informacje o świadczonych usługach powinny być jasne że wszystkie postanowienia umowy powinny być dla użytkownika jasne. Posłużenie się sformułowaniem wyjaśnienie zakłada natomiast osiągnięcie pewnego dodatkowego efektu po stronie odbiorcy w postaci zrozumienia przekazywanych informacji (a przynajmniej dążenie do osiągnięcia takiego skutku), co może wymagać ze strony dostawców usług większej dbałości o praktyczne przedstawienie omawianych zagadnień, które dotyczą przecież dość skomplikowanych kwestii związanych z technicznym funkcjonowaniem sieci. Marek Świerczyński, analizując różnice pomiędzy obowiązkiem udzielania informacji a udzielania wyjaśnień przez kredytodawców, trafnie zwraca również uwagę, że ten pierwszy można wykonać w sposób standardowy i niespersonalizowany. Obowiązek udzielenia wyjaśnień powinien się natomiast odnosić do zindywidualizowanej sytuacji kontrahenta. Polega on na objaśnieniu informacji M. Świerczyński, Obowiązki, s Araczewska

9 V. Obowiązki informacyjne przewidziane w rozporządzeniu 2015/2120 jednak jedynie częściowo niwelują deficyt wiedzy po stronie konsumenta. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na dwa główne problemy. Zarządzanie ruchem w sieci w praktyce jest bardzo skomplikowanym procesem, a na ostateczny kształt usług świadczonych konsumentowi wpływa wiele czynników. Rozporządzenie zakłada, że informacje dotyczące tych procesów powinny zostać przekazane użytkownikom w jasny i zrozumiały sposób. W praktyce może to oznaczać tak duże ich uproszczenie, że nie będą one miały przełożenia na faktyczną sytuację użytkownika. Istnieje również przeciwne ryzyko polegające na tym, że informacje przekazywane użytkownikom będą dla nich zbyt skomplikowane i choć obejmą wszystkie elementy przewidziane przez ustawodawcę unijnego nie przełożą się na większe rozumienie przez użytkowników mechanizmów świadczenia usług. Ryzyko to możliwe jest do wyeliminowania przez uwzględnienie przez ISP przy redagowaniu wzorców umownych percepcji przeciętnego konsumenta usług dostępu do Internetu. ISP mogą dodatkowo posiłkować się innymi metodami dotarcia do swoich użytkowników, przedstawiając np. w bardziej przystępny sposób przedmiotowe informacje na stronie internetowej przedsiębiorcy. Istotniejszym problemem z punktu widzenia użytkowników internetu jest jednak brak realnej, tj. dostępnej dla przeciętnego konsumenta niedysponującego specjalistyczną wiedzą, możliwości weryfikacji czynności technicznych dokonywanych przez dostawców internetu. Innymi słowy, kluczową słabością modelu ochrony przez informację w kontekście usług dostępu do internetu jest brak możliwości sprawdzenia przez konsumenta, czy przekazane mu informacje są prawdziwe. Częściowym rozwiązaniem tego problemu powinien być przewidziany w art. 4 ust. 4 rozporządzenia 2015/2120, certyfikowany przez krajowy organ regulacyjny, mechanizm monitorowania prędkości oraz innych parametrów jakości usług dostępu do Internetu, który mógłby być wykorzystywany przez użytkowników końcowych do stwierdzenia czy pomiędzy wartościami deklarowanymi w umowie a rzeczywistymi występują rozbieżności. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej na dzień r., a więc rok po rozpoczęciu stosowania przepisów rozporządzenia, nie dokonał jednak stosownej certyfikacji. Brak ww. mechanizmu nie wyłącza oczywiście obowiązków informacyjnych nałożonych na ISP, jednakże z punktu widzenia konsumentów usług dostępu do Internetu istotną trudnością może być wyegzekwowanie deklarowanych warunków świadczenia usługi od ISP. Słowa kluczowe: dostęp do Internetu, ISP, prawo do informacji, zarządzanie ruchem w sieci Araczewska 9

10 Right to information and Internet access services in the EU Summary Article discusses a double character of the right to information. It underlines the practical role of open internet in accessing the information and describes the importance of the information about the service for the consumer protection. It sums up main provisions of the 2015/2120 Regulation and indicates main risks connected with traffic management of the Internet. Keywords: Internet access, ISP, right to information, traffic management in the network 10 Araczewska